CC Iulii Caesaris Rerum Gestarum Comment

nifl.' 5... ,1.
,
.m nmzmmwmklll

Y
A _ Fl A
N
mil. .wl _ R
N 7.1 _
...
,/wllL 5
1,142. : l
r
)
IVLH AESARIS"
RERVM GESTARHYM
CQMMENTARII xv
N E M 1` : .
. IleI CAES. 'DE BELLO GAL'UCO, _ COMM. VI.
A. HIRTII DE. , .
C.IvL. CAs.D L.c1v.PoMI>xANo, . 111.
A. HIRTII DE BEL. ALEXANDIUNO, LIBER I,
DE. BELLO AFRICANO, LxER I.
DE , ' "' 'LIBER 4'I. ""
MNIA COLLATIS 153- RI~PTIS
Bxcmplaribus,qu paim in Ital'iGallia', SC Germqnia'inuenirc
pOtuimUS, d0,.allrtcemendat refhtuta:
L
prout proxlma puginandcatur.
EvTRo'PlIEpita'mee/Ga//idexSnfroNu : o`v1LL1
, /. ' ' ' '
Cumloti-Imranonibus;i . 4 ~
HENRICI , .fi' ~Fvwlm.vnswl;ROMANI,
PRAN'xch HoToMANI, Lf* ; . LDUJAALNV111,115???21

Ex Mzto'mfen/-IA C 1-8 , S. CM.ntf1ar}`,

( .
\ 1.
/
' s. C. M. PrimAgio: 5 Regi: /.
FRANCOFVRTI AD MOENVM. . > .
IVI. D. X'XP
. L
I V N . fum [ qugdgima , ubulz, ,mehr nufquam vifs :in qubluoqlna ioctl'nlfxoruln dificiles
ad ( . l V L. C E. S A R fun temper? van|s_m mund; lons, um
; qum fen; bcnum mh , buh quondam ,Inmo laboxe 8: ndio, fumptibnsq; lngennbus campani: fun!
. D, , Monge, gellihcnmli v. lm _.fummum Przfelumqui'omiafxzdin Io- .

mbulis Gecgnphicis ! vuum delineari curauix cfr: k (Indio (uchile Icuiufdamjngnis: aqiuno mul Phlch
. fophn Muhgmaucg vim , iumq; hmmm ulm maxinmoxunx,zum ref_relnum pennflnxo. In Illu?
mbulis pxxrere vdere lice! vanas zdicon'x cx lgmma'uns - hun. ! mmh ' ? ad ' ""!
m maritimn,rm - condumm : quomodo um obfemvfefc meurfnmmlmxcoxum.
defendcxemimq; comm repellexedebeant. lnfupex ', quomodo "be: oppuenan : expugnallnb holbul ,lle vl
c armis, ne dednione per infereepxonem cornmeal 3 ": dfkmfl-m I iF quOCUflq 11de nQdO Ib
hone ( ; vinci , yt on necaufa hz tabula lpfa : v_na com_menrlnomm
quen, Lego, lim ,is "" ipns lons pnzfcntern cIfe,coramq omnxaintuenxxlfmafc polen?.
P R E. T E addidmus omnes Annqutazes, ex (':pulchxs l 1921! "fifmfc dumPnslqm m 9m
Ponugalia xepenuntux, te in memoriam hom um 5 "9511113'11 Rommum (quPW Pauli-{Nf
1 _ q'ue Libenate fangninem fuum profundexe non (3 " ZIN 5 hmmm) Pu minmehac mm
nunqnam confpxzmeq; in luaem :dira _ I . . . . l

A C S S E. R V N T hifce Indices :liquor nilim :quln'ul "? : no_mma propnaGallxz _pop o
xum,vrbum,fluuo1um,k ; 1nd" m nes alms lndxcesmxxmxum: Belgxcun,Cclncum.A
quitanicumcraccaxum. ' _
0 0 alter Index haber nomina propriacutarum,cum in "Pfefnwnf fommj _
't E R T 1 V S Index camine: nomn: propxia,qubus C IE. SA a lll UumpnGlexmanlc
QV A R T V S compleftirur nomina vrbum, : quorllndnmlocmun HiP?HfPans 'f_ocabul Preql _ ,
QV l N T V S Index. :Il vexerum Galli: lecorum . ulonm, fulfil-m' " C BUUIOYUID ! definiti@ Wm
-, quz ! szanem in Commenxnxijs 'indium , RaymundoMulnno, vue claf
mo, zc. ` _. .
S EX T V S 66 Index exemm 6c vcxlmmxnmcxm~ ! Cial .
`\
. " "\
ILLVSTRSSIM PRN;
11 DOMINO, D. ALBER#
coMITI PALATINO RHENI, Dvcl
l
; BAVARIAE, ILLvsTRIss`1M1s I-N 1 x
m iwf/yk /, Ferdinando, Epiopo Fri
ngen,Daminchntron/
` ['
, IA v s S RA D Mantuanus, S. .` M. Antiquarius,
c_iuis Romanas, S.
. ` Vr 1 N luccm ! vrilitatem publicampu's:di> nod'v

` func cdituri, diligcnr (scum inter/fcri -.
dum cooitare folcnr, cunam potimm labores;
jA fuosdc
thuod 1caredebcant,nimirm
argumcn'tum;ciIncui cordj cogi
camfccrt cur
^ \ carionemneccfeef autorcm admodzumvffc inten-,
I' cum, alioqui 'ufrandlaborc (uo a fimptu , qup',
je quum ctcmytui , im m paratma
' * zl teria
_ l S L i .
teria'aliqua etiamfi nobiliffima nec intelleta nec compreben fa' iu'tlicio,&
in vniuerf'umingrata. @Las eaclem ab hominc bono iudicij , i
laudari fatis nunquam , Se cicunque obuio obtruditur, c ad volu_
i ptatem in omni eius ce ebratur{ermonemoulqufemperlaudum autarijs
euehitur. Habeta id locumin hoc opere Commentariorum C I v L 1.1
C ; 5 tu s, quod elegantiacharaterum,& nobilitate typi,&accuratis
igationibus,&gurarum_ paflim fuis locis adaptatar prfiantia illutra
tum,iam demm renatum videri queat.Adiunta: (u nt quoque nobis in.
fine operis, ne quicquam necelarium ci deeiTet , fcpulch forum in'fcriptio
nesc elogia antiqua marmoribus Hibaniaz Portugalli infculpta ,
[tris liom'inibus omninb antcincognita, fed omnlum votis expetitavel
maigimek quibus (ane confiare liquidfo poteit,qum magno numero pre
clari viri pro patria ac_leubfuafanguinem quonclam profuderint.
Quid clicam de eruditi imorum virorum 'tot tamqs Vatijs exantlatis la
boribus,illorum, in uam, qui vbiqs terrar , cvarijs (eculis in hocipfum
opusAnnotationes lcripferunt? uibus fi : ; accederent nouc an
te hac non viflfemon ab re fore iuiicauimus : Porro figuras l1uiuslibri,qua
rum fccimus mentionem , ad natiuam locorum formam exEtimi iuflit
Perrantes Gonzaga Prorex Sicilia: , vt Sacratimmo Se inuitilimo Cfa
ri Carolo v. gratificareturzlt vt ad viuum expreias haberet figuras, indu
rium architetum, vn cum Philofopbo Mathematico doctiilimo
1 beneijsregionibus terramarique perlufitatis ,lo
corum iPtorum delineationes conhceret. Atque ita Carolus v. tam variam
in I v L I 1 AE s R1 s libris defcriptam -caframetandirationem Vide
re potuit . Acceferunt fuperioribus diuerfa diciorum ligneorum, pon- l
tium, turrium, aliarumqs huius farin macliinarum genera, ad munien
das , obidenclas , oppugnandas , capiendafque vel atmis vel deditione vr
bes , aut ad inuadendos ac repellendos boites idonea: ux omnia nemo
ePt quin intelligatJmperatori excrcitum duturo , cui quauis viaboftem
{uum opprimere Rudio fit, elle quam vtilifiima. Vnde non abfurdequis
colligat, ab ipfarum ngrarum luce, hifce elegantiflimis Com
mentarijs tamdiu iam mortuis, quali animam eTe datam atque fermo
nem, ac vnum inde opus effe confetum , quod anima {imul confiaret ac
corpore. Certe hoc polliceri audeo, fore vtquicum iudicioipfumlegat,
in ijfdem elle locis fibi videatur, in quibus res gerebantur. Sunt
miliic alia: quoque figura: manu mea ipfius ex marmoribus antiquis fa
t , quae admodumhis congruuntCommentarijsfed fculptorumin
pia , : magna artificum raritas, earum cditionem hoc quidem tempo
' re retardauit. Alias Vero eas commodius, fi modo D v s afplret , da
bimus in lucem . Caeterm quum fedulo mecum ac cogitfem IL
Lv s Ris sm D v , cui` Principi hos meos lionefiiimos {udores de
dicaturus effem , comperiprofeto-eos quam oprime magnanimitati ac
mobilitati inuiti animi tui conucnire , qui neque Virtute, neque vlla a
lia re ipfo fis inferiorCare : Cuius laudis ego non leue nec pat
uum teiimonium reddere poffum, ijs certer annis, quibus placuit Cel
fitudii ( vti opera mea. Sed crn hc narratio yalius fit loci, nobis
nunc quide relinquetur c cliHcrretur in aliud commodius tempus~
Vt vero ad nofrum propofitum redeam us , confcriptus hiclibernoii tan
tm uriflima Romana lingua,fed fcriptus abipfo Caefare,&H1rcio, de
prc ariimis rebus,tum bellicis,tum etiam Us, quae ad gubernandam
pace

urnrcAroarA
pace Rempub . fpetant. Quiuus cum iudicio le'tis, nemo non admi?
retur , tantihviri diuinum potius, quam humanum animum . Qty de;
inde conftderare volet, quam dexter ac_'placid tantas res tam pace"
quam bello gefferir , fieri non poterit, ' u_in torus olatupefcat'.` Atque'
haec fuit caufa, cur non fuis tantum , ed etiam ab ijs amaretur' natio
nibus -, quibus non falcie, fed fola nominis fama eilet cognitus . Sed de
Principe tanto omniquelaude dignilirno dicer'e Valle; in__nici lit labo
ris. @od verb mirandum cit, quurn _in eo _eifet dementia ,ade
uerfam eius ramen contra eum ad vitoriam omnibus v'teb'antui'f frati,
dum, ac crudelitatis generibus. Sed c fua fuor'u'm'ce ;
1 quibus totam (uam fpem collocrat,virtu'scfuawtclioc addam'u's,
fortuna nunquam ipfum deferuerunt. Crudclitatem en_im' ac iriufh@4
tiam hoftium fuorumfrnanfuetudine aciutitia vincere nrat, Videbarl-~
tur (quide principio inimici eiusob potentiam , folitamq'ue fortun
pro perltatem elatls animlsvietoriam fibl omnem Pollicerl , non tanz.-`
tum potentes ,fed potent1il1m1,_e1ufdem natio`n1s , elufdem , p_n.
marij totius Romciues, qualis erat c ipfe s A , earundem regio#
num militibus ful'ulti , paribus inftruti armis, milem pugnandi r,
tionem, ac militiee difciplinam , quali eodem in ludo edocti . Vicit ta
men AE s A R, cquidemmulto maioregloriafua,quum nullidubiur
effe poillt (ola eius virtute, quam fortuna tanquam focia comitabatur,
fuperatos & effe omnes eius aduerfarios. His qui addere vo.
let ligna, quae eius mortem , iudicabit proculdubio fam
tum hunc, Se diuin potis quam humana: conditionis hominem fuif..
(e. @otiekunque enim incruentè vincere potuit, ntegros
exercitus, ad crudelitatem,elù{ò fanguine humano , nullo modo 21 iu.
fliflimis etiam contra illos caufis , muito minus ab ira traduci fe paflus
e&,quum tamcn ab hoftibus in fuos mil-ites turpiilimam , ac,vt noftris
exemplis vtamur,'Turcarum , Perrumcue , ac Mofcouitarum plane bar,
baro more,immanifimamlanienam exercerivideret.Quaproptermini4
me mirum Carolo V . P. F. A. in tanta exiimatione habitos 8c tanto
ere laudatos lioslv 1.11 C AE s A R1 s Commentarioslntellexi enim
a viris de dignis,v{um effe eum diuerfis horum Commentariorum
plaribus,quorurn mar ines {uaipus manu Annotationibus referciebat
eorum locorum,vbi f1 ntafiis caftrametatus elèt,eadem ipfe ratione fue-`
rit 7611115. vnquam familiariorem 111111& quotieS.
. de Iv L 1 o C AE s A loquebatur, tam agebat de eo grauiter, vt facile effet:
videre, quo animo,quantoq'5 {tudio _era Caefarem Caefar ipfe loqueretur.>
Solymannus Ottomannus Turcarum mperator, ita Carolum v.ob{èrua.
uit, etiam inimicus,vt efligiem 11111111111118111(11111
nifimi Pitons manu,vt audiofatamc via Veneta quam vis
ri diuim otis,qum hominis, traduxeritin cubiculum fuum. Frequens
autem il ieratin ore,CaroIo, praeter virtutem illam bellicam , familiarem
aliquem fpiritum diuinum adefe,à quo adiuuareturc Chriianos libro.;4
rum ope futura omnia tenere.Voluit c fcire,quo libro Carolus v.maxim
vtcretur. (Turca enim prter Alcoranum {uum quod difcunt, alios letu
dignos aut alicuius momenti libros non habenr!) Intellexit autem ab eo
librutn quendam quotidianaletionc teri cuius praeceptis ad fuum com.
mo'dum in rebus bello paceque gerendis faepenumer vteretur. Effe vero
hunc,ipfos C. Iv 1.11 C AE s A x s Commentarios.lubet itaqs barbarus va.
` j* 3 riacx
\
E I S T L A ~
ria Iex orbe Chriftiano exemplaria aFFen-i , vertus ne libi fùppoftitiusA ali;
uis, exemplarium,ac
gaeta aut alioqui non omninò idem
amoto iam liber obtruderetur.
fcrupulo Collationeverb
curauit Cfaris Commenitaa
rios in Arabicam linguam, {criptoribus Turcicis ac Politic Ottomanic
curia: familiarem,eoueloco habitam Turcis, quo Chrifiianis eftLatina,
quam cmodiiime verti,ac tanto eos (indio ac fedulitate euoluerecoepit,
vt facile appareatliorum opera adiutum fuife in multis bellicis facinorib
tam per firatagemataquam periuito marte inita prlia, editis. Quin in
multis politicis Solymanni rebus , imitatio Iuliana eluxit. `Dicere folebat
barbarus, I v_L r 1 s s animam vncum virtute & fortuna( quifl
bello non minimi eli momenti) in Carolum Vi fimul migrffe, Se hunc, vt
nominis Caefarisatac
ille encomijs animvirtutumseius
celebrabat,acin fuiffeliredeml-Iuiufmodi
celum vf slaudibusveliebat yCarolum vei 4
maximumxumcs vocabat liominem pilan diuinumfed vt redeamus eb,
Vncle di reTa erat oratio, nempe ad Iv L. AE s. Commentarios, merebafl
tur certe pulclierrimum lioc opus aliquando harum figuraru elegantia vel
Viuum renafci vel mortuum refufcitari, cralis illis ac ineptis ac ne nomina
ri quidem,nedum afpici dignis,quae iam tot annis nitorem liuius libri de~i
formabant,repudiatis reiee'tifq's. Neqs verb mihi dubitandum vllo modo.~
eTevideoJ 1 5 L L N Ti s s i E,quin Cellituclo tuavncum
Principibus filijs fuisgratimmo animo benigniilmocii vultu acceptura fit
admirandum hoc opus,in quo tanquam in tabula aut fpeculo potiixs ipfe
Iv L rv s AE s eius virtutes clarifime perfpici pofiunt. Accel
clit ad hoc altera caufa , cur hoc opus Illuftrilim Celfituclni ture potis,
quam alttri dedicare volui , quod nimirm lioc _. lv L11 5 i s voi
lumen dir_xniliimum lit nobiliiiima 8c infirutiliima Bibliotheca tua ,
de qua merito C. T. gloriari ac dicere poteii, qui huiufmodi in.~
credibilem librorum tliefaurum pofiideat, toto terrarum orbe Principum
effe liodie neminem. @bei li quis celebres Itali,Franci:e, Hiliuaniae, Ger-g
maniac, aliar mue regionum Bibliothecas obijciat, is mecum Monacliil
enfemifiam infpiciat,&citra controuerfiam palmam liuicc Principem
locum inter reliquas omnes dabit. Neque verb mirum hoc videri debe.`
bit, ii primum eius au torem ac patronum quis cognofcat` loannem laco~4
bum PuggerumAugufianumomitcm Kirchfpergenfem,& Vveiffenlior
nenfem, Caroli v. :ilumnum , trium lmperatorum confiliarium, ex pri
moribus (ua: Reipub. facile primum,ii1preinuni vero nunc Confiliarium,T
Oeconomu m, & Gubernatorem curia Bauaric,cuius viri li virtutes in
fpiciam us , dicere cogemur, liaud facile non in Germania tantum , fedne
toto quidem terrarum orbe reperiri aliquem poile, clui cum liuiuslieroi.
co ac liberali animo , vel in augenda ornandac'lue Biblioihcca, vel
in vllis
ius alijs gloria
encomia -ac vera laude
decantarevelle dignis
infiniti lit fiuclijs,
operis ac paria faciat Addemus
laboris. : Et certe liu;
ra
men illi nos pro nofiro..inillum Hudio titulum oprime meretur, a '
Mecnatis Omnium omnis generis ac cuiufcunque nationis praeftans;
tium ingeniorum , & Omnium virtutum praeclarorumcue 'fiucliorum'
amatoris integcrrimi , at ue ita acl Bibliotliec-am reuertemur. Referta'
di ea librorum raecorum manufcriptorum copia,nec in eo ge.-y
nere vllam ibi haber parem . Teftari verb id ego merito poum, _quip-i
pe qui viderim 5c non paucos librariorum , ui
exercebant,aliofcsmulitos{Plendidoornatos incalidue
ipen calamum
advndiqsquo
' ' uis pre
EDCA'TORA.
uis precioco'nquirendos librosjcognouerim; ( & hi, qos vel quod'
publicieffent, vel quod apud Magnates haererent, vel aliquam aliamob
`caufam omnino venales non elfent , pecuniaredimere non potei-ant , ilu;
'diose paflim deferibebt . Adde his tan-tam Puccari gratiolitatem nome/m
uc adeo celebre,vt non rari, amiciri .captandae gratia, libros e'i _manu -
tos donarent... Quod vero ad typis excufos atcinet, nihil ell, vt vno
vergoclicamus,quod hic,in vllalingua,aut arte defiderent Studiofi, liu@
~ cofdem rurfusfed alibi editos 5 flue locupletato's, flue maiori forma in A
minorem contratos, auteontra edueos in maiorem flue quidlibet aliud
\
. uis requirat. Res e-narrari
lglcendamusyerbis pene incl-eclibilis
(aus digne&non
quaepoflit.
fi ad particularia ac minuta de;
Certe qui Bibliothecam
` 4
Tigurinam poileater locupletatam >typis mandruntmaria c_um hac haud

quaquam potueruntfacere,cuius 'deferibend f1 illis faa fuiflet 1 ,in
nu. maiora volumina ipfis fua Bibliotheca excreuillet.-Q1idverbis opuS
ell? In 'tanto tam lue nobili Thefauro congerendo, nullis parcitum ell:
fumptibus , nullis aboribus aut'm'olellijs, clonec: prclariflimusvir puj
blicisfuae at'ri negotijs intermiflis, aut potis in totum reliis,vla{lùs
-iam,&vt omooneritantoqualifuccumbens,quumlibrarihuicfupel
letilivix inueiret quod adderet,finern accumulandi fecit .~ @oniam
autem filios aliquot haberet nobilillimis dotatos ingenijs , opibuque ab
undantes, qui ramen varijs locis quifq; proluacornmoditate d_egerent, ac
multum vereretur, ne polobitum fuum thefaurus hic plus quam .gem
meus , in multas difcerperetur partes , (Se quali difmernbraretur, faris elle
pro fumma fui ingenij nobilitate {latuimt graue pollerirati faluus ae inte
(, vno eodmque cufloditus Conferuareturloco,. Proinde prompro as
liberali animo vniuerfam Bibliorhecam. Monaehienfis vrbs culodiaa
confecrandam obtulit multo liberaliflimae Celli tudini Dux llluhilll
me, neque hancfolummodofed c innumera antiqu-a numiinara aurea,
argentea aerea adiecit, cum plu-rimis alijs Antiquitatibusfumno ,
tum patris fui fludio Coaeeruatis. @bus omnibus nunc fruitur praellan
tilimus animus tuus , cum Nobilillimis 'ac veravirtute confpicuis Princi
pibusfilijsfuis,qui pulcheriimam hanopaternam yhaereditatem in polle
rum continenteraugere,& exornare non delinent , in hoc exemplum Vir.
tutis & liberalitatis paternae fequuturi cimitaturi. Breuiterfum ex'fpacia
tus in laudes huius tua: Bibliothecq Dux Illuflriflime multis fortalis antel
incognita,de quae nunc epiol huius me. veraci deprclicatione pluri
bus innotefcere pofiit. Cxte'rm praetereundzam hic nequaquam elle ar.A
hitforFuccarimagnanimitatem,liberalitatemq5,digniflimam fane,qu
om nium Vocibus celebre tur. Miffus'fumab hinc annis zo. in Italiam,Ro
mam, Venetias ae alio ad numifmata auro,argento , aire efformata , ve
tufateque ingnia marmora comparanda, quae ego ma navi Pecunia,
rum expenfa Auguflam, nobililimis {polijs exutaltalia, aguex-i.
ter ea quam plurima Imperatorum ac Imperatricum capita,multaz infuper
ntegras marmoreae flaru, alique opera non minimi precij cperuetw
fla. ' omnia quoque familiBauaric eefferunt. Verm nec illud (i.
lentio inuoluerepollum,apudeundcm Puccarum abfo'luiile me `mea ipfi.
us manu 18. magna Volumina numifmatibus referta udiose delineatis
ex archetypis fuis aureis,argenteis ac reis, in quorum (unt 8c ea numero
qucunque egonumifmata vfpiam terrarum rotos hos annos . quos
in hoc fludiurn ablunp,\fidere ponii. Additcefunt intern
.~ r 4
fingulisprionesl
deferi- L
.\
_ _ _ PISfi _
Etiones Latin non fuppefis'etiam dominor'un (110111111, apu'd quos fui-~
iea viderealijs
minacum
meis m'a'xiniis ac dituomnia conieta in 11. magna
incredibililjuslaboribus volu;
Fugger'u's
{ Bibliothec a'cldiclcr'at.- Fuggerinve'r Celfituclol tu'a alias duas acl
iunxit', quiclern maiorum tuorurn,alteram Dooris Lucreti, Ca~
nonici Ratisbonen'slviri non Latime modo, : Hebr, fed mul
tarum aliarum peregrinarum linguaruni calletiffimi, multifcue annis in
Orientali plaga verfati. Hinc` profct quae totius Bibliothecx quotidie
etiam increfcentis magnitudo (it ac elegantia, quilibet { fiimarc `
. Verm haec licèt longe Pulcherrima uum magnanimitati Itu
Illuflrifiirne Dux fatis non client, inflammatusfefiderio Principes omnes
alios fuperandi , non librorum tantum,{èd & Antiquitatum quas vocant,
copia ac dignitate , me in his puero enutritum, c 1am olim (abit verbo
_inuidia) exercitatum, cuique earum polleores non i noti effent, ab Im..
peratore Domino meo Clementifiimo, ad commo andam- inItalicam
profetionem operam meam , impetri. Duobusitaque in Italiam , Ve
netias,ae aliò fatis itineribus, comi celeberrimum Mufum Andre
Lauredani Patricij Veneti, in quo vifebantur pulcherrima capita marmo
rea acalieneaJtatuveteres integra: 5c antiqua numifmata omnis gene
ris: quae ille 50.annorum fpacio magno precio paulatim & peroccafionem
collegerat. Hc cum alijshuius generis nobiliii mis operibus, (111221011
um effet commemorare, Monachium curaui afferenda multis erogatis
ucatorum milibus. Quin c aliorum Antiquitates,quorum nomina de
ndultria prtereo, comparare mihi erat animus, 8c tanto liorum ardebat
defiderio Celfitudo tua, _vt ne decies quiclem centenis aureorum milibus
expen fis fuerim hanchoneftilimam tuam voluntatem ac fitim 1611111151111
rus,cui{an prudentia tua frnum quoddani iniecit,poft uam milii ad
fufceptarn meam veterem prouinciam eifetredeunclum. Se fi vt Vienna:
ita Monacliij mihi habitare contigillet, libenter effem , in omnibus ,
Celfitudinis mandatis obfecutus. @lod cm multis de caus fieri non
pollenpoitus ef pulcherrimo conatui, locorurn intercapedine modus
aliquis.Iarn Verò cum conitutum elèthxcomnia comportarein Vnum
aliquem commodumlocum , & a calamitatibus ignis immunem, fabri
caturn eiiuffu tuo elcgantifimum palatiurn , acin infulam , totius {tru
`turae ordineinteriori me delineato, redatum. In eo, cellae duae
f aciofilimae, quaruminferiorforniceincruato munitur,collocatisliic
i lic ordine noninconcinno , ipfis antiquitatibus : 1 eleganti tabu
lato ornata ePt, ex opere fumptuos feto. Hic nunqu am fatis laudata Bi
bliotheca eli. Ipfe Vero : locus, hortus aliquando fuit fratrum
Francifcanorum. Huc Cclfitudo tua nulli confpea , e (uo caliello, quo
ties liber , commearc potei , Vtriufque huius Mufi cer't longe nobilif
{imi ac omnibus diuitijs anteponendi , vtrm threciofius,multum me
cum dubito, ac volens dubitationem lianc meam , quum vtriufque reue
rainimabile fit recium, in medio relinquo. Illud vero aferere mini
mè dubitem vel ip 1 Iv L 1 AE s Rr noPtro Celfitudinem t'uarn nobili-y
tate & prantia animi, cui c potentia indies fuccrefcens refponclet;l
acquari, cquo ille nomine, Patris inquam Patri ,inigmebatur, eoclem
Se te Illuiriiime Princeps tibi tuo populo exhibitam be
neuolentiam , decorati debere , idemq'ue de Illutrifirnis Hlijs tuis merito
effe dicendum . Recitatis iam laudibus Bibliotheca: ac udij 'AntL
` .
DEDICATORIL
uitatifs , diizram in :iliud commodius ( reliqua nobilififn Ru.' '
ia, virtutefqucltu'as, & ad primurn infiitutum nofirum reiferflsdaborem
huncmcumin hos Commentarios infum turn,Tu CelitudiniDux Il
lufh'iffimc, atquc ?) Princip'ibus lijs tuis dedico, nuncupque',qucm
l quidcm collocaremclis loco magis honorato potcraxri qum
in tua celebratifima ac Omnium Ivocibus dccantanda Bibliotheca.
Oro autom Cclfirudincm tuam qum obnixim, vt co animo @aque
frontc,qua rcliquos mcos (upcriorum annorum labors dcfudatos,
hos quo uc nuncinflnum ac tutelam accipcrc dignctur. Ego
cifiimpo liccormc dum viuarn,_nunquam nec calamo, neclin ua defs.
tlgatum in incclcbrandig om`n1 conatu Cclitudlnis Tua? lau 1bus,cu1
mc quam pofum humillmccurn Paulo c Ocauio 61115 mels com_
mcnclo,ommaque prof` cra opt0, Deum Opt. . precor,
vt cam felicitar iu {ibi fuifc'lucinfua pulchcrrma
ditionc faluam 5c fanam confcruct, Vien
nAurialcndeptcmb.
\ Anno 15 7 5.
v _. . \ _. I
" " R1 'VI

LE G VM
SpA R V 'Ml-f, GAEe
' Q ' `
'_' `_/ 1M 1 L 1' A N'A v' s leeu'rtelu;L.) Clementia \

elet'uiRomanoru'm" meratoif fem/:er /, at
. ~ i 35 Germania, , obemm, Dalmatie, Croatie,
s Selauoma,9e. Rex. /: Alu/irte e' Dux Burgun-h
'ii a'ia, Stzrze,Carmtbm; Carlito/el 9 Vyirtemergafo.
; Como: Tiro/5596. N v faeimus teu'orwpmym
`f tium /}, Quel, cum/idel nooz'dilelu; IAC oi

"

f
`
:
_ \ v s S _ D A,ntzquarius noerdoumzliterimlu ex.
' pofuerit; tempore al loan aliguo mela andi/:l omme
vi ilu'feomlolure!
geneer ntiauitatumeliuer/a/ortu libros eolieirma , quo: certo catalogo
monumentuudioseinculuibmultu, noli:
lalorilus
ex iito eompreezsgnfeauit. quilu: ie eftloui [ titulum
ert: Celulij Cfaris 1'erL1mcharuln Commentari) xerNcmpe: . Iul.
CCDcBello Gallico,Comment.v11. A. Hirtij, de codcm,Liber1. C. Iul.
De Bello Ciuili Pompciano,Comm. 11 r. A . Hirtij , De Bello Alexan
drino,LbCr i. De Bello Africano,Libcr I. De Bello Hifpanico, Liber r. Om
nia collatis antiquis manugogipcisexemplaribus, qu in Italia,Gal
lia Germaniainucnirc' }; ccmcndat rcitu
ta.- Eutropij Epitochclii Gallici, .chuecpnij Tranquilli monumentis_t
qu delidcrnnturum doillQAnnotar'ionibus Henrici Glareani, Fului
Romani, Francifci Hoto'mani IyC. Aldi Manutij,P.P. Conf'tuijfi
etiam 170220 euizelem liorumpro/uo ele'kg-theraria en@ loromerlmeli ele/idem@
ua'ioe uuentutieommunioare, {/ eder@ . Vereriautem !
/iruartilus amulorum , auifaleem in alienam , ex aliorum
[/: eommoola wenari/olent, jruu 9 emolumentif tanto laoor@
digiti! a'efaueletur. Perou/im demi/fe /1042240, 'vt nera /207100112
amulorum proteruiam riprimero, una; ina'emmtati olementer' /,
digaaremur. /21270 uiu'emoeli/Jreeiue enligne inte/leiu,
tio/iro rem literariam wmleauague iuuaua'ifj romouenoli/'uelio 000157204);
uuenelum eluximus. @apropterienter Efdeoerat, C; aut/oorita
t@ nora/erio a'eeermmuf / uoa'nemo Piorum , Seulptorum,
Calatorum, qiypograpborum, Bio/iopolrum, aut a/iorum, qui 'vendendo
rvel imprimena'o,u quaeungue alia ratione Liorariam negotiationem ex
ercent, .emu/fog vel ingenelufeul/Jemliig, aut alio ououu moelo exornarz
di: atun illu/iran ifimagimlu: atgu@ /123, 'Uu'atque auxilio efe pof-`
junt, memoratum huize IA I S T R A n AE liorumquamlo ip/iu: ua'io in
lueemloroelierit , intra vieemiium al editiouu' alfa/uta oli@ numeramlummee
in toto, nee , nee/eulotura,u alio moa'o aut
ebaraefier'omulariwel zmltarifvelaliunel@ /, [/21071 Romani
mperu'jiuof, @enum exponer@ aut a'iraoerbpuoliee rzieloeeultpoit aut
eleoeatl Siquie autom ea'itum no/irum trau/rea? aut vio/argom
/147720; lilfrum el /titulo autpratextu recueleromouuaddi
` tio/izl/usV , modo mutatumu loeupleta- f
tum in #az-:elem /0072000 eonatus fuerit, eum /: huiu/l
modi liru" tanauam commi/fix, fprifato I I 5 R A n AE *vel /
,aut/ oaomtiou: (auxilio /Iagiratus eiu: loci, voi de -
pre/Jea/i
/111022122!) vendieandllr, : fea' infuper etium deeem mur-
. 012071412: 012171 puri/Eo naro Imperia/z', #nue/tlf 012201101 9 dit@ IA
S D beredt'us, uut mandutum /egtimum /2412135, ex auuofo
uendi 9 numernndimu/uri v0/umm. [tu rumen 'Ut ad /4714222 220
/rn'm Imperia/emjuprndift'toperu, qudmprz'mum u//utum {9122 ueem edi
tumfuerit, trie: exemp/urmtrnnfmtttnntur. Quad ntnt,prefutum IA
v S A n A , uut et'us , noepriutlegto ne/ro vtt nonpoe de
eernimus. Manduntef ramde r@neuer/f5 {/123 nerzlr @fuere Romani
mperu'tdz't, de t/Ju: dt/etllx, tdm eee effet/fictif ;1221/071:\21
z'u/'unque/ntus ,grndusl, ordtnz' 55 eondtttonu extttertnt,]2rg/erttm fvero uk,
qui 112 Magi/rutu /1112111fnt, ne fue/fno Ue/fuorumperz'orum loco 55
nomine, furti:neutte ndminz'rntz'onem exercent, ne quenqunm 1200priuz'
legz'umu znterdi't'um norum impune weldra/ferriere ! /12070putt'
antur quot , /pnnp/et't', guieu/
eunetf reeertpotet modzlf co'e'reeri eurent : quutenus @"grnuz'z'mnm tn
dt'gneztt'anem no/'rezm euitnre rUo/uerz'nt. Hnrum tez'monto /tternrum munu
noru/uferiptnrum , 65 ' nort't'm/)ratone munttnrum. Dn
tum z'n et'uitnte narn Wennndt'epenu/tz'mn : fl/qu'. Anno Domini
[tez/imo, @un entemo, Septungemo quarto, Regnorum no/rorum Romani
uodeet'mo, ungnrz'ei fundecz'moo/yemtei wz'gemojxto.
Maximiliams.
V'. Io. Bapt. VVebcr. AdMundutum Sucre Ctg/rm

Maie/ntlfproprz'um.
" r Obernburgcr. ~
" PRIVILEGE DV ROT DE
Franco'.
'i- _ JH A KL Es parla grace de DieuwRoy de France, Anos amez 8: Peaux les gens'
. tenans nos cours de parlemenraillis,Senefchaux,Preuots ou leurs lieutens,
. c tous ns autres iu'lliciers colliciersr cliacun cl" eux,l comme a lu'y appar.
tiendra, Salut.- Iaques de Strada Mantuan,antiquaire delEm"pereu'rnollte tre
fcher 8c trefame' beaupere r couln,nous afair entendre qu il delireroitirolon
1'-, tiers faire mettre en lumieteles liures contenus en vnefueilledepapier nous
l 1 \"\;J/ . ,&2 $1 1 de chancellerie. Defqucls l'e
premier elhvn liure en langue Italienne , enfemble auec la verlon Latine, intitul en Italien; G
fulij C/zr rerum/1471072 Cbmmentarij XIV. : @JuLCe/ De ello Gallico',fomm. V 1 . . Hir.
De eodcmjaicr 1. lul. Cle/ De . 1 l I. .ll-lira] De
er 1. De ]!/1/, 1. De Bello Himm'co, Lier i. Omnia callan/i antiu'f / exemplari
m,qufa/im in tali,Galla,9 Germania inuenire{Jemima/:doffe, atcumt, @emendare . ''
trame ! Gallici,ex Tran uilnzonumentmgu :le/demmur. @un dog. nnomtiom'm
nca' (, Fuluij /r mi , Hammam', 1. ldi Manutij, 7. F. Toutesfois ellant
chofc qu il ne peut faire qu auec grans frais cdelpens, ilcraint quel ayant fait imprimer en Alf
lemagne ou ailleurs,leslibrairesrimprimeurs de nollre royaume le fillènt puis apres reimpri
mer en iceluy, pourle priuerde fon labeur,peine,trauail tcurieufe recherche, Se en tirer le fruit,
au preiudice deluytdeles enfans: Sil ne nous plaifoit leur defendre de ce faire pourquelque
rems,&eu d_e nouspriuilegefpecial celle :lequel il nous a rreshumblement fait fupplier 6c
requerirluy vouloir ortroyer.Pource ell-ilque nous delirans,auranrqu'il nous fera pollible,grati
_lier c fauorifer toutes perfonnes de luoir,ce que plus volontiers ils s employent l' entretene
4merit cauancementdes bonnes lettres : Voulans auili donner moyen audit de Stradade rem
boiirlcrdes frais qui luy conuidrafaire pour cellelenAuons inhibe 6c defendu, inhibons 8c de
fendons par ces prelntes tous li braires 6c imprimeurs de celluy nolredit Royaume,pais , terres
t leigneuries de noler obeill'ancc :que durant le tems & de douze ans enfuinans 8c con (e
cutifs, conter dela date de la premiere imprellion duditliure,ils nayent 1' imprimer ne lc Fai
reimptimer,vendre ne debiter,depuis quil aura elle miseri lumiere fous le uom d iceluy Strada,
ou de quelcundc l'efdits enFans,en quelque langue que ce fort: lòit en la forme &.rnaniere qu il
auroitellpremierementimprim, ou augmente', ouabbreg par epitome, ou en y :
plus grand nombre de lgures,oue`n olanr aucunes de celles qui premieremt y auroyenrell m
fcs,ou en ledefguifanr fous autres nomsou tirres,oulimpri mant de plus grand oupctircaraeterc,
oufoitenletraduiliinrenautrelangue : r li ce n'eltauecla permillionc cong dudit Strada ou
de l'vn de (efdits enfans: Surcertaines rgrandes peines nousappliquer, t de coniilcation c
perte defdirs liures. Si vous mandons,eommerons cenioignons par ces prefentcsc vn chacun
de vous,li com me luy appartiendra: que con tre les contreuenans nos fufdires defenfes , vous
procedez r faites proceder par les peines ci delqu inditesc autres que verrez ellre impofer fe
lon l exigence des cas. Car tel ell nollre plailir. Et pourceque defdites prefentes lon pourra auoir
afaire en plulieurs : diuers lieux, Nous voulons qu au dicelles fait fous feel Royal ou
collationn parl vn de nos amez r fe aux notaires 6c fecreraires, foy (oit adioulree comme ce
preferir original. thu en mettant parbriefouextrairle contenu en icelles au commencement
defdits liures, elles foyenttenues pourdeuementligniees touslibraires t imprimeurs de no
ftredir Royaume , t autres qu il appartiendra : A ce quils n en pretendent caufe d ignorance.
Donne Parisle xxv. iour de Decembre , l an de grace 15 7 a. Et de regne le xix r.
Par leRay. `
t
Bru/art.
?
.
' .E VTR
BELLI. o 11e
GALLICI stTo, '
TRANQYILLI M@NVMENis
' 15,- Dissiuiai '
RANTVR.y
i N N o urvrle
) eondtu DLBL/:ula
{/: . r 1 }?fuzfu.t..l)ei
I. C'. [/[ Cre u?,
crete! e/gl' Gul/tu truu/t/pmu fu/pmu, E/yrz'eum,v _

cum /egzom'ur denu gumquenmum dezth . Gul/tum
eomutumpoed : '; let/207mm dueto;l
'mur Trungui//usp/emtm explz'euz't : cuius : compe-5
` 2 tenter ' orttuneu/dr deeerpmur. He/uetz'orum unimos'
t @rtf/m05 Gul/ofum /52 mtu', ed ve/_muxtmuetzuA
_ _ uquodperlbetuo cum ermuuu e//o ez/temuem-i
fund / R/Jeuo tantumumme dz'rz'muutur, rgetortx uutdum rmeepr
gema/fe tota/5 muudendt Gul/ieu , m urmu ueeenderut. @Q _eetth }
ad mortem eoueo , tumen / eme! m prud/1mp/eef
neuutuerunt. /, uedie die'u exu u wel!! @demzue ,
quoddedertum QJ/fe: reuertendzforetfrfetmt. Quer eum udR oder
numuulum C? outor huuet , magno Wet/id: elle uur weit , : ud'
dedttton? coe tt. /9412, eff 0mm multitude, Ele!
uetiorzem, l/z'ugarum, Lutortgum, Ruuruearum @Boz'orum , Utrz'uf'dJfd
' xus,udeeutum gumguugmtetptem mtl/tufx but uuudmgm'tu' fjelbtem mtl.
[tu m ei/0 eeez'dre. cuter:lm terreuproprttu. Pefed Cig/ur
Regempliguumxettuntem mue/eentem eum /161! Get.
muuorum uuper vuiuetfor /ltugjumpopulor/efuegte .
dt,!Seuuunoffucgere compu/it. dzu : C Germana
rum multitudme /, detu'det, /
Germumum uuuteu/4,Rbenum [ uufugit. onrer due,
totz'demug/tu euptremtfuerunt autem mexerettu /-
comeman Trtoez'yuugtouer, Nemetefeuru', {}. Pugnu muxz'megru-i
exPhu/ange Germunotumfuzt,quum m vnum ,feutugfuu
pra eontextt'r, ud trrumpeudum Remunqrumuetem tutt tmdtquept'
ruxeruut. Sedpaftguum omemorumu/tuuz mt//ztum / uuu'uetugI
/ oduumc/ultere tefiLudmemJeutI/rQ( ve/utjquummungzllu
ttm deft/Jer
terrttzheiter nu or deprebeuforum
uouo / deteorum
frit/em bumerosperfoderuut
dio/ure eompugem . xmde m:
fugum werft,pergumquugmtu miltz'u [ na/uut. Neg/4e
couuez numerur ,/ ujfuertt, /:
fuerzt /2. }? beeBegurumgem , gue tertzupurr Gul/:umm ef?, ud
uettr Cre/umm exur/[t: quorum dttriutim beefuz't. B), qui ere-
tetu numero @fuztutC/pmfure widerenturuuc.; /eet/z'muxugd
~ * ' ' ` ~ mi i4'
EVTROPII EPTOM
7411114 47744107474 : Siieionei ex 440400174 141: quinqiiaginra mii : Neri'
adeoferiraagraa'icaariir, or nanauam mercatorofaii accedere
nerenr, tziina, carerag$74 ena/ia diferri , 7421115 141141514 100444114: 107070
171714111 ajferrer, 4414070milirer L. mi 114: 17014101 0114172 {5717721144140
cem 7411114: 214107141viginifiqiiingI 14:04444000772 77711114:41011dec?mil
114: Ve/ocaof @JI/eromandi 4000772 7411114 : 14401 v 1 1. 7411114 : C0444701 65
Eburonof41 Cerce(519042441,_ qui fono nomine; Germani fvocanriir, 444 -
draginra miia. 114 omnor/imn referirntur 4400414 0110ginra 440 7411114
47744107474 lei/ima.Hie igiriir repenr fj/iii: eriimpenri'm, 070070114: C0
irilrperriiroarurmtau@ infugam41145,14717724]4074 amiiiJamen 407.
tarn 4401: 7051114, 102270701 aggreiis, @faire aa' 2410741010407724010421.
[girar .Wr magni: in Ga 114 reim gefiir , 0477214 114114772 701 40070
04777
41, layemandi
Cia/5amcari/a
04772 legione
in vico44040014
Veragrorum,
44 Varagror
041 nomen
Sedano/nb
erar 11040741,
mit. 004
fiii er, mea'i'maii@ oppia'i , quod torrent@ difiingiieariir , 400011: 004
00 i 01, 4444474 die; eoiem decei'cparirer per 4011074, 40701740 inf
111 wider. gai/ipe ilipancirarem lvix 7720414 legioni/'r derlieiui 194104
101, fvlrroneam 44 0 negocio viioriam 47111741477147 117211174054;
ior in 17440 cada' 7444]00101410 00044074711. girar 64114 ram pra
/nriiii 553744114: 0710411: circunpro, 40 1700140 , atan@ 14107 'variar
conilrarionof 00711 conf/1] 1400710 repenr Galli defceii 7720411: ejfiif, ca
fra imperfea 017044441, raros per val/um propugnarorofixi: re/fqu@
0407441.4772 iam 041174 17740704147, 40444 7177211474, 014771
77114410477 221 Romaniporri?eriiperiinrancaiirifa,`411115 4g reibo/oicon
[11071772407147144074711 : 401440 infugam fuerfor, mirai/irage 4110
7441:44777 477717114: quam . . 14714707474 11140 rafa 70/07477147. [girar
Cafariimiampacata/J 04140711 (741114744250410110414701,444044772 5mn.
ximiim 4011474 701741145 ef?. Nam 40 0474 . ra/ir ado/efcen: legion@
`jirima 000440 fvicinii: 4411 niggaz/io: byemarer, 17040110410711; 004 no!
repFrein arma 004147441,legato: Ro. 001401441,00.%: 114 401724772 704444701,
fioo/ia'oi/iios recipianr, Romanik 144104721. Socios 441410114772 Ofmio:,Lexo
uior, Nannerei, moiariro: , Marinos, Dia/i/inrof, @Menapios 44/52/3441,
411701114 740740, a Britannia accer/inr. darloer Craiim 40 701041041)
4041147474genriiim cerriorfac'iis, 74474411141011130701444414140444110111
dicii/ra'a ejr, ramen rem 147711negory'non negligencia'7414: 011,40 041071: ex
emp/o buia/modi 4411044111004114144470147.114440 107705771 pra/io1141041
koffer[741774 aa'grejfii: , amp/ie 04772 1701101 07inrerfiii ex Oceano afinaria,
ar inaccefo: receir, 14141077474 4114174442704147: nairef/ongara.
41 0471 14 Ligerifliiaio14101, 07 4407414 00044474 7721110704147. Qi@ mox vt
/Joiourfvi/fnr , 00411440111400414 . 4440100747721747414 , argue omnige
ner'c.; 477407442 inriiiima progre aporta ex aa'iier/oereriinr7410 cir~
cunici'enriimparem 104g724414772 0 0.) 00411111474, guia 47147074772 77440:
fo/i 0 701070 172100014, ixorum modo 4441105 70.1?707474 1174: 70144401441,
1700 717724772 aiixi/io fait , quoa' falcer acuriimaa non perrinacirer conrie
friggin,[441145 aiiremfiinexa/r 47440741 , gaio/ir 044772 : pre
lieg/or 077217245 744072101fiioa'ui/lr 441111114:perfunem falcem 701741104 oic
ci 0701. Hilf ce/erirer expedir, di'iim 14051111474441044474777 armamenra
Pracepir . 114 441047211 740411111:,00777 4701i/ico 44401 100141 047141444206110:
704111411 . A! 170000710410 rerrirififfens rzie/ii, quai ventas intendererfiige
re 004411ini. cfa/ire 'vento 14411710/4170 Romanik, Iraqiie ineen/: 077777124:
nani 4:
BELLI GALL-ICI.
vantauxfinterzft'e am'pagnaaerant, Ga/tretirant'E@dedt'derant . Sea'
far maxtme :mar/am Legatoram , @ingente adomnta eon/t'a moot/z', ter
ri61/12: exemplenotam z'nareret , ??? Prin'ot'pz'oae tormento: tnterfefoeA , re/z'
gaosto corona lvena/ta't't. `
1 5 a'teons Tttartas Saz'nm Le atm }, .4a/ertoe , ,
Lexouz'osa,aatfrz`mateefieos, cam antrieur oel/trefufez'tandt je no//ta'nter
[/2110224, atta, /2 mele a'e/eaz't. P. vero raas,cam zn
qaitantamperaent et. oel/o /711454}. Nanai Socz'atee magno /
rtoasaar; copqspraaa/zelot aa'ortt,bag-raatter/ertaroanernnt.Pof?L ,
amSoetatam ,/,cam/e exept/:gnaml fvtderentrmo'ftradito:
zn /[ /fono/@exercitam contra
bant: d@ ez'tert'ortl , Hz'ffanz'a aaxz'lta aeeeffnnt. Date! oel/o /:
praciantgat Sertorz'o militaaerantlt omnef dam ooa't'onem Cra/fopa'
ra't, n eajre'e Craf/o ooraente ele/etztnt.Nam exaat'tanz/'e 9Ctaart/'1,
uoram aatnaaaginta mtl/ta tano tn / Uenerantart'gz'nta @otto mil
71a caja referantar. Gallia/:fao
rant,[]59tota/.f C Germanotai Rnenamoel/o
` leere paraoant, camadortaf,@fag
im/5 copas tr/fe.
adenter;
nectonem eeeett : quoramnnmeram adqftadrt'ngenta quadra inta mil
/taferant. Tano Cefarin Germanz'am[/ tranfgredztnrtcamorot
@Votos o/a'tone [zowat: Steen: maxtmam Cferoez'z'mamgentem , attori/an
eje eentampago: E5 opa/osmta/tl'prodta'reaotamelg, Germantam aa'nenta/no.
terret. Moxtn Gal tam rejet' reeeptt. ! azetem annoy
mnem Gal/tam , que inter Apes ,ameng/Rloodannmbenama; @Oceanam
of?, @etree/atapatet adze [/! centena mtl/ta/ /[0712205 'w+
nit,fvna'e adBrz'tanniamproximm Goretti/finta: /: ef?. / tzr
citer ]: atan@ ]: otogtntaprparat, tn Brttannzam tranf
/, Britanno'fa, e/lam tnfert, autom ante nomen aaia'emRo-
manoram eognz'tnm erat. Iotaceroapafnalortmtmfatzgatu: , dez'na'eaolzteraJ
tempe'at@ eorreptas, lllterzmam e/aapartem, E9nonparanm namerum nu
lttam,eaattatnm roeroloene omnem differdzdzt. Regrejfas zn _Gal/zam, legione:
n [ dime/it, ac D . natte: eommodzfert'zmperaaz't. @a
tteramin Brt'tannt'amprz'mo veretraneeolr, dam ip n /Jotem ex
erettapergz't , nano! ancona/tante; tenzloeitate eorreptawe/eo//ife inter/),
vel/oarenu"z'lltfa aea'to/ntatntax anton: L.)?! cetera cam magna
tiefen/tath rellbarata` ant. nterea Soana mt/Qr Ce): cam quatuorcomme?
lttonz'oa: naaien/a
interea antetralt'm
ocean/1Ielefh'tatas ef?. ef?
Comp/aref nt/apropz'naaam,
ritannt
in [tattoos Romano:
{faetant: eeterz'tamen , eomz'tof/ nanzgz'ore
deant: Soma {/[ manet, fone'z'tea te/u" ooretta: : /3:10 ,
otremg/adto remgert't[/ np/aref . Cam@: 'oa/neratmo? , 59
/ aofatam etz'uxperdz'ez'z'jetam daaoas [ortenvnataaztaa'eara a.
/arzlea Epopo/Ez'tao Imperatore /{ temerztate : quent afartentar'on
natu: / tar : eqnttataeprzmo ! a Britannia'y
'Unitas , tt/gf Laotenas tonnen ottt'fas es?. Setandopre/z'o magno/itw
ram e/Erz'mz'ne effetto: Britanno:z'nfagam wertz't. `
- I N D adamen Tame/fm etprofetas, attent 'Uno tantum [ tran/..
meaotlemjerant. [n fv/tertore rz'paamt'nzircum aoae/aano dat@ z'mmenz`
loofttam multitado confederat, r1`pam%umn, aepen totameo aqua toa.
dam acattmof/aaz'ompraftraxerant. @moeta Romanzi;/ ae.
'vitatam es?,oararz'[ nonferentef,@hat[ ?"Unitek
. _ _ -. 2 Cre '
x v
EVTRQPII ETBITOME
070174 eruptioni14: Romanosgrauiter 40/22/701200741472217220704712204472
tumriniima eiuitae,eum ndrogorio duee,a'atu quadraginta ol/idilu: a
zri/ dedielit. @elexemplum 4um ure/1_ 4114 comp/uref,infa'u: Roma
norum fveneruntl/ialiousg; 01424zendiarm[4114ent : u'limqu@ 010722072
Hrantius 00/47 oppidum 4040144722014044722014444144'0224012072
tufj'luarum munitum,omni0454: reousuconfertizmum ,graui tana'empugna
/2. xin Cafar a Britannie reueris 272 G'aiam poftquam legione! in 12 er
na mitfepentimlr 101107474 24744122040 242012441; 02704744072245 foon/litia
tus 0/1. Nam%, moiorix 04722 04704422045 (591244241: 0072 frane, Treui
rorum eonlio, Titurium 541424722 (57'472041014 ottam legato; 4/2401
147072473 tum tota[472011240 legione indu': eireumuentos interfeeit. mliorix
hac viioria elatus,Atuatieos @Neruiosblurimosa 41205 74[021722 in 477224 con
tra/:inatgf 401Cieeronem le atum, ui/imilitertune/egim;` 11),
na contendit.Mu/titudo ex 00 hof 272 col/i [/234414 cum oodione 041170
rum 'vai/um eircuna'ana'um ye, a eaptiui: }: 010557042, 557437474;
ra ruralia non [241070722 ,ga 1]:eoneia'ena'o terram, 597454112 exportando,
tribus loorilr rual/um .170014722, 65foam v` 120014722fermi/lia lojuum v. in
eireuitujeeerunt. Praterea centum fwginti tuer mira altitu im'e 070274700
rant. t04722 iam/e/btem 01102 720610202;/ueeia'uibofiiumeuneipu nar't,ae 'ven
24.2[41220 exortus cjt1472722402 tefasferuente: intorferefun ' {147442424
44004 14,40 mox concepto igne rutilantf'a inter eatra ieeerunt. @lofa
dio, er eulmea culmina raptim ventufintennmr/im animauit ineenelium.
vSeafnee/e guidem Romani; cum 072011 007407072247 wilnerilm, 141072145, ie
147245,23214'5472014'54;0074722. ` 472010722 fari nuneiatum el?, vnam 10
Vgionem 010142474 e e,alteram1am170720eonfeefam. eluentante 04722 444145 le
gionilux afarQ, a'eruntl1on o/ielionem, at4 in eum 0472614raptif ]:
ruunt. C447parut/fem?' ear eonelto eoneli it, 0441221454;744 vt
fugamngerentamfoetrauit, Ut 401trantum 474114444 mee/ia 0742 ,liQf/be
rieulofa fvidelaturofief/072222222 inuitaret. Quiou: aduentantilusan
ooruiportax Quo 6469;gun/[iam weie/2t , 401050140072
014722 extrineuf va um eonuermt. .e/ar toturepenteportifparatzem effe
dit exercitum : aerzte/ryu@ 0472? eifdimieans, tana'em via'it vnum ex militi
lusgmuspra/iantem, cutnea, 02407410422 55m aa'uerfoy ruit. uofa
'o, 0741422 007014; infugam Gallonwatiima 04010 0072fecit. am
xaginta mil/ia tune[ referuntur , 0 7411454402074140100 inuia: eua
ferrant. 172014010722474: TreuirorumPrine-eps magna/f armatorum 0017245 ba
/205174474 01000772totiu: Gallia eertior700101224: el?,Laoieni 045947410
g'ionemgy euipreerat,quodfaeilefaiu aroitraatur,0101070[14242240 010172010
'uronilusZVeruu'kax; eoniuniuenelopprzmendum Lg/erem. Laie
7245, guilutpotefl 4722145,timoremmulat, atgf ita ndueiomarum negligen
tiorem 04722 2722124722214: copy: pro vallo olerrantem repentina eruption@
proftrauit. Hao 271110714 Laoient, reliZuiGal/orum eonatue repreiint, 9'
Cefar paulo quietior religua part@ jemfuit. Sea' intel/:gens_fili maiora
e/liiperej/J negocia maximeauiaplurima 070070124:parte;, 41223
44574422072402424 , neaa'ifinenelum 442010772i10107204542072 a'ieam 401
eomprimenelum Gallorum impetum lvieleretur, a Cn.Pompeio Proeosronri
i legione! ,fini/un mittiin auxiliumfeeit. [taach ante 12707220722 041747221
tro: 401 04722 legione; in eaftra fvenerunt. gitur 4_[4771244 in 'onum
[701114222 copie eoirent, ine/ant@ 431270011 trepi'a'os, @opprimerear
fos, inulr fniou: parat . Primum itaun4 Neruiorum jinef a'zripit:
' pradam
LLI GALLICI.
44222 720200220 eopio/i/ima erat,exereituipermittit. Deinde Mena/nonoui
l fion' pro/)ter immenfaa 124122402, 4102212 impedit'imafylua! muniti/imi 721-
4014221222'12^1122: 4Agminius inuadit, 221222140; ne e 'Uu/go agitata reduosip
1100: 122 deditionem acecit. Laoienus auenti pra/io 022222022 102212'0122222
/314102744, artein e//umlorouocata,priifauamGermana' aduentanti
122: 12222gerentur: @continuo ifzm eiuitatem 0011. C v/eifimortem S411
221 69"0110 /egatorum vo/ensinkmoiori em 651221040: 401010 legioni:422110
res,[201104402 122 241422022224222621224222 refe We eomloeritqua/1224 101122: 041
110 maxima 011, 414220 4 ripi: Rbenijni usa, Treuirorum 4402'2210: fojau@
pertingit, 6222 1022({112241220plz/@uam auinauaginta 222111114:pauu'410102'
722011022: remjuifmaximipericu/iforeper ooruaa/aeio6112242 ignotidi
uiderentur , 101102220; 1001 nariimum auarerent 0222220222 4111401'222222010:
inuitat, 721 0221205,eundum121401122222/12um
444 quarant diripiant . @ofaoo Gal/l' 100044114:
vtrinaucd122morientiout,
rduenna[1224
maxima/.c
Romanorum 122141142:2120 euiu/auamRomanidi crimine 7212241042211114 1200tu
tiimo 72122002241gener@eurux in 114114222 redu't. gitur C 122 [ta/iam re
uer , : Gal/ia in arma eoniurat, multi mu/popu/i ooe'unt." Dux nu
Vereingentorixfuit,022122: eon/i/ioatim omnefGal/i 012211410:1242: tvitro ineen
derunt,prima 41220022/22 112222100. [nde 44/410222 , quimagnu 112401214: '
er Naraoneim roumeiam 014222 adexercitum reeurrerat , zmpetifaeiunt.
,a/1rtune oppidummomineGenaoumdione eone/urat: uoddiu oppugna
tum,tandem12011222221142: Romanorum e/adefp/uuio die 022222 01111122222 2224011
narum amenta 220222222; /angiierent,app/iez`tu 122111122: 042122222 ata? 4010122222 071.
Quadraginta mil/ia ominum iaifui//e referunt: 1022114: 72120 L . nomine/.f
Perfugam e/apadearaproxima Ga//orum fveneruntPraterea ruernioa
10110; eonnofiieitati:etiam adHeduz',mu/tifaduerisazrempralu's 101
lauerunt. cumpugnana'ofatig'atiin quoddam oppidum reeepzent,mi/i
10:prada in 1422104,44expu<gnationem op idi animum intenduntfrutra Ca -
40 1001iniquitate 0422/42210. [1402201 1 Cafar erumpentius deiper120111
122:2012: 22222114 020010114:/121/2421024114 7211112:aufugit. Dum 100 4411
102014222geruntur, Verein entorix,auem 0222220: eon/n/uparire empraaptaue
rantziadet 7211020 1014 al/ia omnefquiarmaferrepoent, 15210 10110
nt: 00 0221222 ef@ 722222222 101122222, aua autperpetua /ioerta/s, 4221 ,eternarui
tu: , aut 22202': 022222122222 eonauatur. taau@ alf@ eo numero, auem inmtum
ante eontraxerat, eauitum eireiter 0110 2221112'442041122222 dueentalZuinauagin
14 22211114 004114114/12221. .De/aine duo 00110:[1112222100222 oauerfos 002441641
liau@ 00/202'22221: 722240 multi/lr faloeerulotioniou: @warus0220221112251022011422
101 , 142240222 RomaniPracipua Germanorum equitum quo:/i11 iamdua'um
422210025, 2222220 122 4222011122222 44/5122024221, 722112210 72100122221. Vereingentorix 4114
410 0022 203411: 0222221122: auifuga eua/rant, dixitje 4221/2010222 10224de defen
denda i101141123420 /204011:12220/120omantfefeadmor
tem o erantue/e//umpro 022241122:4422422 ,paratum animofore. ta'auc.)
Gal/i fvoluntatem, auampudor@ a/iauandiutexerant , aua/iex /10.10 i! -__._..__..A4_-MA<
4]222220102214'11101/i11 7202214222110044102,022222/um 720122142211010222 macgni/le

ri:40414014221.040224010222221122: Gal/orumgentious ipforum opinionefortio
ref 124101441222'. Hi Cnorreo 212200 101122222 itaurant 1110; 122 124220ifeeloti 10111
jeietatem11440:/12210100: 41010: 011004jfof, 411014149; 002212222<gunt,
5'10022222 022022212?einum ata, impeditum 7222414,4122411. 041214221. ommioa;
/100224cgnamR/aemorum manum,aua auxilio Romani: ierat,trucidant.De
ind@ eum opportunum 10022222 124':1022@ 000210422222 41022 1200
i 3 ' con
.
EVTROPII 1
'com orto ndinfielinrnni loenin ?! ordinntiejg', wenientommin
rn io Gnl/osfngientoi : loeornm /0771614: , : elnn/i
fuernnt, inclu/runt , ; nn internieioneni eeeielerunf. [ni norrem vel
fn nm 've/deditionem detrecft'nnf. 'Ui : enpereinr , in/nnte!
eienelo , vt oeeinleretur , . { Gn/linm /: Ce
fnnneqn@ fore nein/inno; nf/Jirnre moms nrnitnretnr, legion@ in
n)nernn dimif. nior/gifnef, : nelln /)
num norrenelnrngcn ). t vero C. : legntns nel/nm !
innenit, Uni noliinni /[14610 im itinere legio
nem [
nins cirenndeelit, nini/ien
nece/bfi: nellitem/lr,in
nnini]l eli/erimen nn' nxii. Porr
Piffionnnproeifeitnr: :ning n Fnde
:
opportzinitnf@ loeornm /fnins /! nella oppriniit , ;
rnginnsfn'zr,plnrimnnprndnn n<gir. Deind@ gnomi Cnninio/2
tm n'eeliet , Cnninins toria /nit infill/iii,//eg; inieeif bolli. [ Fn
nio ex r'win .) , 5' Cnninio ex nltern in/leni@ , mnxinio 5
nello [
i profem Gnllornm
el?. Seiennt copie
enim [
Deonnennz int nniigniimnm
ell/leem . Ind@ anim in C
Murinerene/[io:
ineentoreni, nn noe nello elnpfnm,_rmoriei'gentinn.f nn'innm
ximo: tunen/fm efe.; in Gn//inm motnrnni. Sedeos nel/ine ipfn noni
tnteo [/ mim /. [nieren v
nnn, Lnerim nelce Cnninznm @"Legiones injninns rl'Jiei/ei"enz, .
qu@ eol/el/.r , Vxe/lon'nnnni oeenpnnt. Hoe / edifii
mn montix nreepenolennt: nnnmlbnrtinnsper lntern /{}
eingenninr: medio n'einnle n'e/eeni lnrgiimofonteenrnne, Mining; in
tron/nm /!fnmmnrritosproenlolifeniis noinnz eifnieiennt. Cn
nininnnoelfolnm Romnnopronzonelootnit, ninno: einen! /
/ / enoentos,innximolomnopernuit. Nnm rono /
nm interfeo , nlter /. nii/lm in redn'i. Seeinn'id
oppucgnnnn'nin Ceirefuir. linnn@ eertiorpernnntiesfnm, ezr oe
" enrrzfireiimfecug, omninns wn'etexpngnnre @imo/infunlnelo
enla lio/Zian ele/endnni jj? / fvnnnyfolnni prndn',/iquanno
' hoffe: nreenntnr. Seelgn ? nz 45/21? non Sinni
denzfons , nuo nel/20mm rwennnmr, medio denexi montielnferefnnelenntnr.
' fonti: nn'moneri , % inner. Fit inn;
gnu; i/lie mene/iis ex oppin'o,quiniesneperienloprnlinntinm,R omnni gunm
uiirpertinneiteronilerentrenrim%ieeederent,tnmen comp/nre! trineielnn
tur. gitnr extrnitnr ng er, 69 turni! L . vertex ndnqnnre nd
fontirloeinnloo/it, fut Ue ex enna teln eonijei , fuelpmeipifnfn ddii/1er
jnxorum rvol/,nninn non fimeri. pielnni Uni exnnininriii nonfolnm
pecora, ( efinninfirmiere/i oniininJ lernte! win'ent,enpnnpiee,uo -
lulu / deznn'e ininiMfo igne, injlnf'onn/nntezloifnnllenz/sgg zp/itoto oppinlo
fnfnnqnnntnr. rdenfinns mnenini: eumgrnnelorn/znmm C.ffnrneperi
culo/ini lz/in'eref, eonortef in ? [ Uelociterper / impe- -
, tanning/unito elnmorenz nttol/ere . @ofno , eonernnti
oppidnnidnni recurren ndmnnienn'nni ' rUoliinnn oppugnntioneinr
rlf,veldemolifione ngern reeeemntjlli tnnien gni ndinein'enoln/.f[/
en ontentu : Inti ennienloyerfodiennnf,reperto: in nnlrey
rum :
714221. , per nin/tn n'inidm
pin'nnifonfeecnto Ultimn odeg/emiliana
, teni/inni in ,
/7:
/; free
fn
n
v_'
einnf. ? onininns gni tnlernnt, ninnnsinlif, @winni ,

linnir,
BELLl vGALLCI PARTHICI. l
liquit, quo te/utior @let eti/tm poerir pnuimproliorum. Multum ud
eoereeudum .iuduezum vuletprolootumpumtionu /, 7 [ mi-
@tuer/tir, @Mdreeordut udmonet oon/cioe, @Judfeizl
tutiouem !!! iguuroe. /942415: itugu@ edomitlr Gulliteuru: Crei
/r cum [/: in kalium redu'tmullorpot/ Gul/ori? motur pertimcfeem',
eertofiiem , minime aliquotb , qui roelmoueri uudeemt, foe/ moueemtur, ti~
meudifnt,reli`qzeW.nuo ul Urlo eonditu 697. Lieiuiur : collega
nlompeu" Muui in eoigilutufeeuudoprouiueium/ortitur in /
inexpleoilu cupi [-in Hierofo'lymif temp/i opuleutiu,7uerm P
iur [ Pale/imam diuertit,Hierofm.d udu't templumper
uudit, opor /. [12de per Mefopotomium tendent iii Purtlfium, querer/im
que iter buuit .focus ( uuxiliu : ,lbreeiu exegitr Zl/lox "ot 15u-
pbrutem truiifzjt , illico Bugen ul Herode Regt Purt/iorum ) ol
. buluit:
ompeu' d quo
: veoemetiter
induotur /inereputus !
truu/ierit eontrufdus [/7155"
: guumouremue morufu
turum , r:tt/1ro uuro drt/rico Serieoferro onerezretur. [nde eumprope C
eoutru 55 uuf/Jieiu : , Purtbi/uluito : eum ;
55 /52:15: oplorr7ere Romanos. Ceeidire [plurimi Senato
/{ eoiifuluref, (/077 roiri. ruur guaguelius Creit'le
tiimur )! ueie }: ef?. metered uutuor eobortes eum
teio legato medu'r depre/ieff/[e eumpir i'nterjgehmt rupto equi
Cruum lmer/equi : , eumgr; eireumueutummeure colloquium
eiusloeteutem fin mruperduxit , ueporemum uurom or eiur mfufo
- inteifeeit. ! nooit/3' eneeio liueruti, C eoufugire elude Ro
memorum , multe /, dfoeiettzte 'Ueldepopuli Ro. defeeient,
ni/iCu/ius Qtr/for eo/leie exfugu , intume eentem {
gregiu unimi virtute ue moderut iouepre'ettQ/i @rtico/iii colbiiugfl eius
/10
: , (/.
utioe/imm Purtbouomd
, oel/0 expulit, ueemgfIuleorum
Herode in
Hofugen mit,"
inter/'eem l?
Igitur Romani/futur /? ulterim mututio, fzie/utformu Oeeuuimu

, que omrii di@ dirbur, uuueieeiduu perptem dior to/litur inerememif;
nunc / totidem dzeus /1 dumiio 9 defeu interiore/uo
, dueitur. uo ore eonditu n . meertum wide plurimum
Vrlupurtem ignir mud/it. ZVeqchfouo/uum eluted tanto incendio eorreptom
wuutum eiuitutemferuut.Num quutuordeeim wieor eum r.vito [
conimlotorfut memorieproditum eH.Hiue e/lum iuile committitur,
quod ? ium dudum diw/iomlut ue molitiomluslouruutur. Num C.e
]217' rediemr toi'or ex Gulliudeeeriiiliozu/uti ulterum eoufulutumpopofeit.
Coutrudiet'um el? d Martello eonfule, d /0 , ei Cutoneumrfitertte /.
Deiude deeretum ef? d , vt rz/rlem C.eir nou udimio exereitu toe
niret: 5 ex /11 eos. uut/Joritute ud leeiouor qui: upudLueerium eruut,
Cu.Pom]Jeiu.t cum imperio miur ef?. zr uueuuumj/ eoutulit.M. nto.
5P. Crez/iur Trioo. [ intereedeiitef,mterdieeute Leutulo .
curi@{}1/). profet'tli, uriouemul : comi
tuutiue. Ruioouejlumme tremfmeuto, mox fot rimmum fomit,
qitiuq!te_~eolaorter, quurtuiiefoleu buoeut, eum , vt uit Liuiue, or
em terrurum udortur : ouidfuo opus' jet edoeuit. dep/armi: miurziu
, euufum elli eiuilie pro reitueuduiu Trim/mu' re [ erft.
[nde/2er utouiumjitem eoliorter que upudSu/monem untur, Lu-v
eretio recepit. tref [ que Domitto ! Coijiiium moruuutur,
. -, , 4 ad
'Ev'riiorn EPITOME s
adjuaspartestransduxzt. o'nfules cum Cn. Pompeio, Senatus ' omnis, 42440
004240214 noli/ita: ex rurnefumarquein Graciam tran/ut. 421421Dyrracniii
224%,21440021042442 @idc/miam, Cn.Pompeio duceSenatus contra Ca:
20222 tllumparauit. " :
/ 1.
n\ 6'5": ' ' 5 vacuam 272210222245220,1)2224202]002240 4242229;
,-'a fili ex arariopecuniam fau forilusinuafit, protu t'qu ex eo
'c auripondo quatuor milliacentum triginta 59 quinaI : ar enti
pondo propnongenta mt/ltaJndedtgreus riminum ad 0520
f nes,mox alpes tran/ùel`t'us,Ma_/.?iliam venir: 01 quioppugnan
" dam , cum receptusnon e//L Treionium cum2221225 105204224:
2012 uit. Quo lello milesduodecima legioni:aduerfuseos naualicerraminepro
641222 dimicans,l10ilem nauemdextra apprehendit : aua amputata , 1022424
2420022 , 220440 ante dimit , quam mergeretur. Cafar deinde adH'zania/s con
tendit , qua/s L. fianius, @9 etreius, 5M. Varro, Pompeianiduces cum
legionibus oltinelant. 212 424122012220 Petreium /ianiumgfaperatos, com-
Potapaiione dimi/itJn fvlteriore isiania duas ~legiones 4 , Varronei
fcepitimzliter (5014005 0245, 4220 4204024 S202124 expulif,V4102245 Canam
Sardinia, Tueronem 42 fiica Varus eiecit. Crediens Ma/ilia' 0142120
ne domitamwita tantum (542022420 0040,04202420145 arat. At vero
Dolalellaartium CafarisinIllyrico er 025244222 {512204024 2020240 , 002409;
exutus,a ntoniifugitafilus E5 alu/lius,ducentes/ingulaa legiones, qui_
uspraerantJimi/iter ntonius, /4: quoi` 41infiero maricum ela
concurrem, omnespariter aduerfusOr'auium @JLi onprofet'i, i'i/imr.
ntonius cumf Olauio cum v. coloortius dedi/et , omnes ad Pompeium a
Li1040deduct'zint.Curio ex Sicilia in ficam 022222exercitu ? ef?:
220222 [una Rex continuo exceptum cum omnibus copu's trucidauit. Oauius
galonas oppugnare conatus, omneJcopiaa, 4440 duxit, ami/it. Calius a Cie/are
dejiuitmcj/l/Iiloniexuliiunxit. 422210'ruorum manuCapuamoppu.
nare 222012204242,000/2242.2122140 44410202'4222 udore fviius, 446404
iodio eius uuampelago 50502210pratendeoat,lio/lis i referat, inedia/ fwgi
[usgs: confecit.Appius Clau ius Cenforinus qui222]`4 Pompeu" Graciam 24014
242,24222 alo/itam Pytbici oraculidem voluit ex
04202210]00224'02'0_;222/112004222,201]204220[02242 eriri.coni
dleoe//o Quienti
pe 41 00 4214224
: Mln! ad
1200 Romane 101122222 ertinet : 460200 0014 062240122. Cla 4420222 (000442Eu..
oieumfinumlta ppiusper lexafrte incertus difceitjnterea apudDjrra.
0122442 2224122 0220422: reges a Cn.Pompeium cum auxilu's wenerunt. @ cum
Cafar 72042 02, Cn. Pompeium ol/idione frura cinxitap terram aut'ndecim
milliumpaf/"uumfafaprayiruens,cum iUipaterentmaria. Pompeius cael/um
quoddampropinguum mari,quodMarcellinus tueatur, euertit : pra/idiaa;
C4424442 212010222222024144242,00022122. ,yar Torquatum legionemg; vnam
git expugnaret aggre]us ef?.Hocpericulo/ociorum Pompeius cognito 022240: 00
ptaseo traxit: @Jgna eo mouentefulmina aduer/a occurrerunt. Apes uoaf'
oidere 720202114.Q@'fvg/ilirusmrorconfudit exercitum. fugerunt Zo/iia
24 temp/u. conuer/afiniti/aora,aliaeuerunt, aliaiddrunt. Taatu; ever-
aero armorum/repitusfuit,rot Antiochia qua/iaduentu /oojiium in muros 0022
currerentJnterea C omij]a oldioneadPompeium_/0 conuertit. Torqua-
tus autem ' vejigioprorumpennauerim inquutus efr. [ta C milites
anci
BELLI'IIIVILIS POMPEIANI.
dntipitipericulo territi,ip/o Cafarejiu/ira o/i/l'entefugerunt'. E'ua/it 144104
/4231414 notte interueniente 070145444140144.; afar, nec Pom
peiumjcire foincere,5i114 tantum iepotuif/uperari. Cafa@int in eopralio
quatuor 4211124 421111442 Caruaenturione: z/i'gintiduoaauitei Rom.comp/u
401.ef? {9150044 C: 42110:fortiimut. Quem 0442 milite;l 0421204 vt
[ traderet hortarentur,00.6?)022011/102'140, a /Iccurrit fvnus, ve/ut
accepturus armaPercutiturp/urefmuUfernuntur o/autemwuineraac_
cepitcapite,124222000,femore,ocu/um ' ami/it. Scutum eiusfatie/11111 cen
tum vigintz iciuspetitumfuii. einde ' tacito 'agmineper Epirum'
in Tbeja/iamperrexit. Pompeius cum maxima'co 40 01?104441403ellith
commi/fum eftJtaque in/t'ruitur vtrinuue 40105. ompeiu: 007051414 facto
cohortestrip/iciordine locauit.fuireautempeditum plu/uam uadraginta'
mil/ia : 044110: infiniro cornu/xcenti . 14 dextro quinti-enti. ratere-a Re-f
gee multi: Senatorw, uith lRomanip'iurimi, ao/uue 1041442 armatura
rum magna copia.` ` Gerfimi/iter oc't'oginta cohorte! triplici ordine diijbo#
fuit. cuifuere mi.:qu 44442 uadraginta mil/iapeditum, 0741100 mil/e. Videre
~iii @gemere erat, contra MRomanor/im viren in campi; Pbaiz/icu ad oc;
ci/ionem mutuo congiti, guax concordia rex%t, 44111popu/i, 44111 reges"
ferrepotuient. rima congreione eguitatus ompeu'pu/i: ,n-ira late
ra nudauit. Deinde cum diu vtrinaue duia/orte caderentur, ata/.ue ex 4114
partePompeiuf diceret , Parce 0141145, 400tamenfaceret : ex4114 tvero C
bocfaceret quodwrgeret, 0110024, .7l/[iles faciem'ri : tandem fouiner/iis 13042
_peu"fugit exercztus, caraa, 0145 direpta Ciff/aintin eo prat/io Pom- `
peianorum auindecim mil/ia, Centurione/f triginta tref. ' Hic 020114: pugna
ad Palaolli/nufa/umfuitr Pompeiusfugieut in oio Penei 442204 onerariam
nauim 44014: in /iam tran/ut. Indeper C)iprum lexandriampetijt, vta
Rege /901, cui tutor d Senatu datuefuerat propter iuueni/em ciu: 414
tem, acciperet auxi/ia : guifortunammagilr auam amicitiam cutue, oc;
eidit Pompeium, 40440 caput 0145 (9 anu/um Cafari mit. @o confpec'o
Cigar `011442 /acbiymafudi
quondam/ui. Pompeul rweer e dicitur, tanti viri intuem Pompeiana
eiusfigeruntuatewiaue caput, @generi
c/aif
direpta eff, 0424114: 74114 04 erant, cru e/iimitrucidatilf: 1117; 65 Pompe-a
ius Bit/ynicu: occiis ef?. Lentulu: fuero vir /41404 apud Pei'u 2424 in-A
terfetii: 011. Cafar compoti: apud 7144144 70145, /exandriam
uit.` Cumgf' in reg-iam rece if/et, e/udeiatur 4 tutoriaux, quo minuspecu-
niam acciperet, temp/a/ua /142211145, tUt (5105100 tbczuros 440400 ej?
fi oenderent, jin inuidiam Cafariipopu/um concitarentPratered c/Ji/,aa
dux reg-iu: 142140404201004'412254140, afarif auogue necem medita
atur. Nam iu/fus exercitum dimittere 041praerat, viginti mil/ia 402224
torum, 404 modo /preuit imperium, 00243142021442401042 direxit. n praa
110regia c/ai ad terram`[101014114 iuoet-urincendi. 4amma cum artem
440340 001412244/, auadraginta mil/ia 111000424 proximufort-e 401114:
con ita404/(11 :ngu/are[/9110 monumentum curan; maior-um, qui
tot tantag; illu/triumin<004100231 0 era congejferant. hnde guam/iet'bodiefq'ue
in templi! exi/ankam 69220: foi imus armaria /irorusquius direp'tu cocina
nita ea a nr/rif bominiusl noriftemporius meniorent,qiiodquidem werum
017444204 ione/tzu; creditur,a/io.r /iorosfui e uuatoe , 441/422444444
cura:amularenturguam 4110? zi/lam tune ui e iii/i'ot/oecam,qua extra gual
drin enta. mil/ia 11100441942040per /Joc eua credatur. Poea Cazr nfui
vii bara: /11.5de 11140cum 641141444421111114: venir ingempugna
4 f com
EVTROPII EPITOME
commi/fn cithgnn ini`n/nrinnornm mnlfnnclo . etinm infer
feores Pompe inteifeifnnr. nfnr qnonne viinentinm no_/iinmprcfnr
fcnpnnm #een :Lynn moxponderen/qzientinm grnnnrn nc meifn ,pereln-x
ceniospnfns ndnnnem bnn mnnn elenntn, nnn cnnrien tenennt, nnrnnn'operq
/. .nnnnli cerfnminepnl/nrns , mngnn liciinte cln/fem reginm nnt
depreii,nnt cepit.lexnndrinnpefentinns reel inlir , \22% : nmi
citinm Romnnnm qnnm nrmn experirinn'eret. tnmen illico fue liner' nit,
nelln Cn nri intnlitclcontinno cnm foto exercitnio ipje cle/etna ei?. nm
. mi in nominnm in 'eo nello mijn refernntnr; dnoelecim millin /,
gintn longi! nnninns n'en'iinqningentiex vilorinnx /? dicnninr. Rex
ip/ nclole/censnpnn excepins wifngeret,mnltnmlieniznns ; necntnf
gne el?, Corpns eins nnl [ clenolntnm , indicio [ nnren cognzrnmfnit.
@en Cn/nrpremi/fnlexnnclmnm,le_xnndrinos omnes nn'deditionem _de/pe.
rntionemgy' com ' nlit,regnnm egyptz ACleopnrrt; ledit Ptolemei/orori ,
qnnnpricon/iifnclmem nn nernt. Qn@ poen regio comirntn .wrn'em in
( el?. [nde {/: , Pnnrnncem l/Izt/Jrnlntn Mnc@ngi/zum,
iniPompen nnxilio npncl Tnenlinmfnerni,rene/lnnfem in Ponta , 5mn/ina'
n apn/iRomnnipr'onincini` occnpnniem vien nele, ncfoen in mortem coigit.
Incle R omnm regrennterii Dintorem 59" Confn em[ MemyL
lio Le in'o,nni 69mn e nifnm Dinincorn cnn/n nnte nnnnmfnernt. nn'e
in ricnmprofenx iinnitn noni/iin: Romnnornm cnm nnn Mnn
Rege npnnl Tnpjnm nel/nm repnrnnernf. nntem Romnniernnt,
P. Corne/ins Scipio,exgenere nntinniimo Scipioni: ficnni : loic erinmfocer
! ompe fne'rni : l/I. Petreins,Vnrro , Fortin: Cnto, L. Cornelln:
anns,_ji/ins. Contrn nos commijfo nello ,poliL n'imicn
tionefmnximn nominnm mnltitnn'o eqn, nfnr : cn rn -vtrornmgf
clireptn/nntxnginfn elepnnnticnpti. Cnto npnn' Vticnm occielzk, nn
peren/lori ingnlnm , precio clnto. : eodemglnclio/per adir.
Scipio in nnnz', nelI-Ii/pnnin:fngere contendens, vento ; in icnm
recliernt/meiipim ingnlnnitn'n enclem nnni T : acci/ns eff. an
/inm Sy .c nnondnm Dinforn/inm,Pompengenernm,nepoterflinmjPom.
peinm, Gdnninm, 65Plinm Cprncepir occicli. Pof?nnnnm in
n'e C? Romnm cnm nnntnortrinrnpnn ingrijns. Qn/nrto Dintor E9Cor.
crenenclioto repnrnfon; Reipntn, confinn in Hinninm cantrn Pom
peios ompen'lios/: Lpiimon'ecimo egrij/ns nn "Urnefnernt elle
.S'ngnntnmpernenitL ; nelneris ompeior n'nos @y Lnniennm , c
cinm Vnrn'mmnlfn nel/n wnrinfortegeii. Vltimnm nel/nm npnn'jldnndnm
eil: rzini fvirinn: climicntnm of? , ; ende: fw C:
veternnn eiinm ceclerenon ernne/enfinns, cnm cogi enclins; nciem
_/nnm / zio/neri occin'ere, nepolLtnninm rei/glorinmmpo-
tentem nn'o/eenfinm nntn: / 69 nninqnngintn tvenirci. Deninne
/2,2: , ver/nsfnnito in fngnm Pompeinnornmfngit exercitns.
_ tgniclem eo die noe nellnmge/nm el? , gno Pompeini~pnter nn 'urne nellnmge
nrns nnfn ernz,; nnnnnoc nel/nm cinile foto orne inclefinenter inl
). T. nnienni~ , @decine Vnrns, in ncie occi/nnt. Sextnc ein:
cenfnm enniiinns Cn. Pompeins'nter ein: contrncn ce ericer
non nrnn Lntnnornm mnnn, Cnfonio congrefns, {/; in
ter eff. Mnneln cinith cnm immen/n nominnm ende Cnfnre oppngnnnte
_wxcnptn el?. ncle Cn/nr nel/ncinil. toto ornecompotn' Romnm rennangere
iig/oleman/21}, coniefnclinem Romnnn /12. Cnm ergo nonore:
exi/nn
BELLI CIVILIS POMPIANI.
ete/ua voluntate/ire/iaret,quipopu/o ? defereantur, nec Senat/ti tid/
wenientiaurgeretmlia@ re ia ac pene tyrannicafaceret, coniuratum ef?in
:um ducentir/xaginta ve anzi/alii): '/; Romani: .
cipu'ifuerunt inter coniuratot uo ruti, ex eogenere Bruti ,gui primur R -
Cotfuerat, @reges expulerat, 65C. Caiur, /: a/ca. r Ca -
quum inter ceteror Senatu: quadam die ! aduriam, tviginti 55ml
nur cultrirfnatoru's confedur,~oulneriu.tu; con[ interu't. 4uofaflo 519
natores/rieirpugioniliur in Caloitoliumje'ce//erunL Diu deli eratum et?,
'vtrum Capitolium cum /: credi/'J oporteret incendi. Corfu: eius ra-l
/: doloreimulaturanforo -triunalium ae/ull/ioritJ
cremauit.Eàdem Cfil/:burma , foxor vide/ice! 'vidit in/mnir eum
{ in/inuio iacere. orauit Cdarem ne eo mane airet in Se
natum.Sedi/e auiciorumfpe negligent,contemptmnium ,fed exitupro
amt/intepauco: dies qudm Cjar occideretur,inCuria oue ex more macia
to,cor in extii non ef? repertum. Quad cum / %/% ad
'vitelbericulumpertinere, ait C conantie memor , ; or non lia
! cor .Pdmox einir tvinefuitJdem ante: die:eidem Ca ari
dixerat , cauendum ei effe [dus M1rtia4.Quo die vifo' Spurina ait C: [dus
Martin vener-unt: ille re/ondit : Sednondum tran/ierunt. odem die Cafar
/: eftfvir quo nunquam vl/u: iomo magir el/tenituit. E/:
dueu, fondecies centum nonaginta E9duo millia /ioium /. am quan
tum oel/u ciuilibufuderitmoluit annotare. Signor col/ati! guinouagie: dimi
cauit, Marce umjolu: , qui triginta nouem lbarimo
clofueratpreliatur. .ddboe nul/us celerius crib it,nemo /: legitguatem
nar etiam pi/iolaemuldiauit. Tantefuit onitatiefvt quo: ?
rat,magir clementia toicerit. ' tempore Roma trermulexorti So
le5,paulatim in eunclemy oroem coieruntjnter ceteraportenta,
gue toto erle fat/Lo:in_/u Rome ad
arantem loquutu: ejura/ vrgeri:
non enimfumentadhomi
nes defuturor.
FINIS.
\
A
\I
0
n'
_a
` i IVLII CAESARIS _COB/If

MEN TARioRVM D BELLO
GALLICO LIBE R
PRIMvs.
Primi Libri capita.

I ' Tripartita Gal/ia diui/io. C/andeftina He/uetiorum auorundam de Cal
/ia occupanda coniuratio. '
2 er/uetiorum in Ga//iproia (7421713: con/i/ium de u: aditu Galliapro
biendu. '
lterum eiu/d'con/ium de re cade:@leuia quidam cumHe/uet 'apra/ia. _
4. Dumnorigupeiydia deteta fcdonata.rtijcioz Ca/ari: i. i iu /enita/L
5 Prac/ara reigerenda occao Con/idu" errore /1. Cajarif virtth oel
/um He/uetiorum Unopra/io concitur. .
6 He/uetu"deditionemfaciunt,reuertia: inpatriam iuientur.
7 Cal/orum auerimonie de riouito Cermanorum Rege qui dominatum
in duo; @Seauanos occupdrat.
8 Legationes (ii/arif adriouiftum, @huius adillu: re onfio.
9 Cgft/Zi: expe itio in rioui/ium, @trepidatio in cari: orationef
.
C? @Ariouii apparatus adcolloquium, in eo co[loquio di
utationet.
n Wriuueadpugnam ap aratus -.
12 Bel/um Cermanicum in a//ia rzinopra io d C.ii/are confettum
.a A L L 1A efomnis diuifainparteis treis,quarum v- Galliani/a.
_ . @a
j.
`
. er. , 1 unt e lvD:ama l'1am quitan1,ternam,qu1
' ' ` ' Aquitani.
3"!" .
> ipforumlinguaCeltmolra Galli appellantur. Hi wwwmain.
T - I
omnesl1ngua,infhtutis,legwus inter fe diferunt.
. . ` \ .
@if Gallos ab Aqultanis ( i'lumen, Belgis Ma- ].
\ l i
tronacSequanadiuldit. Horumomnium fortili
. \ \
- .1' mifuntBelgae,
. -
proptereaquodacultu
\
atque

huma-
l
/.
Prouinciae longlflime abfunt,m1n1meque ad
.
eos mercatores fpe Commeant , atqu ea quae ad ef
. - / _
, B fminandos animos pertinent,1mportant: proximique unt Germanis, Gnumrmfrbf.
ui trans Rhenum incolunt,quibscum continenter bellum geruntla
je Caufa Heluetij quoqs reliquos Gallos virtute prcedt',quòd fer quo- nomi. '
tidianis prlijs cum Germanis contendunt, cum aut fuis finibus eos pro
hibent,aucipi in eorumnibus bellum gerunt. Eorum vna pars, comm man
A G os
2 i . ivLIi cAEsARis DE
Gallos obtinete dictum eli, initium capit Humine Rhodano: contine- C
tur Garumna Humine, Oceano ,nibus Belgatum: attingit etiam ab S
. quanis Heluetijs Buinen Rlienum: vergit ad Septentriones. Belga: ab
extremis Gallia: finibus oriuntut: pertinent ad infetiorem pat'tem Hu
Aqiw'miff minis Rlicni: fpectant in Septenttiones, & Orientem folem. Aquitania
Gatumna ilumine ad Pyrenaeos montes , 8c earn attem Oceani, qu
acl Hifpaniam pertinet , f'petat, inter Occafum Solis, & Septentriones. A
? Hflff" pud Heluetios longe nobiliimus fuit 5c ditiffimus Orgetorix. 15 ;
"?" Mefala, . Pifone confulibus te ni _cupiditate indutus,coniutatio
nem nobilitatis fecit: & ciuitati perligiafit, Vt de finibus fuis cum omnibus l
copijs exirent. perfacileeffe , cum virrute omnibus praetatent , totius D
Galliae imperio potiri. Id hoc facilis eis perfuafit , qubd vndique loci
Haumqu fn, natura tuti Heluetij continetentur, vna ex atte fiumine Rheno latif
/1- mo atque altiflimo , qui agrum _Heluetium a Getmanis diuidit: altera ex
. parte monte Iuta altiiimo, qui eli inter Sequanos c Heluetios : tei'
/ tia , lacu Lemano , c Humine Rhodano , qui prouinciam noram ab Hel
uetijs diuidit. His rebus Hebat,vt&minus latè vagarentur, Semins fa
cile finitimis bellum infette pofTent. (lia de caufa homines 'bellandi cu
pidi, magno dolore afliciebantut: Pro multitudine autem hominum,
& pro gloria belli atque fortitudinis, anguzos fe Hnes habere arbitraban- `
tur, qui inlongitudinem milliapafuum c 0 L. inlatitudinem L .
p patebant. His rebus adducti, c authoritate Otgetorigis permoti,con
#fl'l'fife'mm Iiituerunt ea quae ad proficifcendum pertinetent, comparare. Iumen>
m "" torum 8c carrotum quammaximum numerum comerc, femtes quam
maximas facete, vt in itinere copia frumenti fuppetetet: cum proxi
mis ciuitatibus acem 8c amicitiam conrmare. Ad eas res confieien
das biennium (ibi {atis effe duxerunt: in tertium annum profetionem
lege confirmant. Ad eas tesconl-iciendas Orgetorix deligitut. Is fibi le
gationem ad ciuitates fufcepit. In eo itinere perfuadet Caico Cataman;
" F taledis Iilio Squano (cuius pater regnum in Squanis multos annos
obtinuerat, & Senatu populoque Romano amicus a pellatus etat ) vt P
regnum in .ciuitate fua occuparet, quod pater ante habuerat : itemque
Dufwm'x ( DumnorigiHeduo fratti Diuitiaci (qui eo tempore principatum in ciui
mtiufratres.
tate (ua obtinebat, ac maxime plebi acceptus etat) vt idem conatetur,per~
fuadet: eique filiam (uam in mattimonium dat. Perfacil fatu effe illis
probar conata perlicere,proptetea qubd ipfe fue ciuitatis imperium pbten
tutus effet . Non elle dubium, quin totius Galli plurimum Heluetij pof
fent. fe fuis copijs fuoqs exercitu illis regna conciliatutum confirmar.. Hac
oratione addutiantet fidem Sc iuiurandum dant : Seregno occupato,
per ttes potentifliro n 3 y irmifii mos populos totius Galliae fefe potiti poll
fe fperant. Ea tes, vt citi-cluetijs per indicium enunciata, moribus fuis G
um Orgetotigem ex vinculis caufam dicete cogetunt . Damnatum poenam
fequi oportebat, vtignictematetut. Die coniituta cauf ditionis, Orf
getotix ad iudicium omnem (uam familiam ad hominum milliadecem `
Vndique cogit : 8c omnes clientes, obratofque {uos , uorum magnum .
numerum habebat , edem conduxit. per eos ne caugim diceret, (e eti
puit. Cum ciuitas ob cam tem incitata, armis ius {uum exequi conaretur,
ofgaofigii . multitudinemque liominum ex agtis Magiratus cogerent , 'Otgetotiit'
mortuus eli: neque abei fufpiciowt Helueti)~ arbitrantur, quinipr {ibi
2 mortem confciuerit.i Poli eius mort'e' niliilo minsHeluetij id uod con;
ituerant,
BELLO GALLICO LIBII.
Aituerant, facere eonantur, vt e inibus fuis exeant. Vbi iam ad eam
rem paratos elfe arbitrari (unt , oppida (ua omnia numero adduodecim, ] oppida
intendant. ' -
vicos ad quadringentos , reliqua priuara dieia incendunt : frumen
tum omne , prterqum quod (ecum porraruri erant , comburunr: vt
domum reditionis fpe fublata , paradores ad omnia pericula fubeunda
elfenr. Trium menfium molita cibaria fibi vnumquenque domo
re iubet. Perfuadent Rauracis, : Tulingis , & Latobrigis nitimis, v Rai/rati.
Tulmgi.
ti eodem vii confilio,oppidis (uis vicifque exuis,vn cum his profici igt'.
fcantur. Boiofque, qui trans Rhenum ineoluerant , 6c in agrurn Nori Boi.
cum tranlieranr , Noreiamque oppugnrant , recepros ad focios {ibi Norcia.
Badfcifeune.
.':.\\.``\.\.\\\\">\_\r_Y
i - . ~
. ProuincaRo
manorum.
B. Pons.
C. Rhoanus
Fluuius.
D. Germania.
. Hellietij.
F. Rhcnus Flu
uius.
C. Sequan.
H. Iuramons.
I. Foffa.
K. 8e mu
rus cflruua
szarianis.
' um 1Q-:
ERAN omninb itinere. duo , quibus itineribus domo exire poiIent: Heluetiorum itine
Vnum perSquanos , anguf'um difficile, inter montem Iuram , &Hu ra 4d exeundum.
men Rhodanum, vix qunguli carri ducerentur. mons,autem altiflimus
impendebat,vt
ciam facile faeiliis
multo per )auci prohibere
atque polIent.
expeditis Alterum
, proptere perprouinfi
quodinter
nes Heluetiorum , c loeis
Allobro Aobroga.
Eluit, ifque nonnullis vadgoum , ui nuper
tranlitur. paeatioppidum
Extremum , Rbodanus
Allobro Rbodamu .
gum, roximumque Helueriorum nibus,Geneua ell: oppido pons .
adHeIuetios pertinet.Allobrogibus (efe vel perfuafuros, ubd nondumbo

no animo in populum Romanum viderentur,exi{im1bant: vel vi coa
uros, vt per { fines eos ire paterentur. Omnibus rebus ad profe
tionem comparatis, diem dicunt,qua die ad riparn Rbodani omnes
uenianr. Is dies erat ad v.Calendas Aprilis,L.Piiòne, Aulo Gabinio con
fulibus. Cfari ern id nunciatum elfet , eos per prouinciam noram
iter facere conari , maturat ab Vrbeproieifei , qum maximis pote Cefar in Gallier
itincribus in Galliam 'lteriorem contendinc ad Geneuarn peruenit. pro .
... _ 2 ulnei
a c. ivLii cAEsARis DE f
uinci toti uam maximum poteft militum numerum imperat. EratF
omninb in allia vltcrioi'e legio vna. Pontem qui erat acl Geneuam ,
L'gfng'wiM bet refcindi.Vbi de eius aduentu Heluetij certiores funt, legatos ad
ggffigff'm cum mittunt nobiliflimos ciuitatis: cuius legationis Numeius tVero
doetius principem locum obtinebant : qui dicerent Iibi effe in animo , fi
ne vllo malecio iter per prouinciam facere, proptere quod nullum a
liud iter haberent : rogarentque vt eius voluntate id ibi facere liceat.
..!1,12:1 memoria tenebat Lucium Callium confulem occifum,exerci
. rumq; eius abI-Ieluetijs pu_l{ùm,& (ub iuum miffum,concedendum no_n
putabat: neqs hommes mimico animo, ata facultate per prouinciam iti;
neris faciundi , temperaturos ab iniuria cmalefcio exiftimabat. tamen G
vtfpaumintercedere poffet,dum milites imperauerat, conueni
rent , levatis refpondit , diem ad deliberanum fumpturum : fi quid vel
lent, acllclus A rilis reuerterentur. Interea ealegione quam fecum habe.
LL"" bat, militibuqu qui prouincia conuenerant, Lacu Lemano , qui in
"mmm" Humcn Rhodanum infiuit,ad montem Iuram , qui lines Sequanorum ab
; mi - Heluetijs diuidit,millia palluum decem nouem murum in altitudinem
"d'm pedum fedecim , foifamqs perducit. opere perfeto , prficlia difponi't,
caflella communit,qub facilis, Ii inuito tranire conarentur, prcihi~
bere poffct. Vbi ea dies, quam conituetat cum legatis , venit, & legati ad
eum reuerterunt: negat more cexemplo populi Romani polie itervl-H
li per prouinciam dare: Se Iiuvim {facere conen tur ,l prohibiturum ofiendit .
Heluetij ea fpe deietimauibus iuntis, ratibuqu compluribus fatis,a
lqsvmthhodanhquannnunaahnudoHununenu,nonnunquann
terdiu , fpis , Ii perrumpere polTent conati , operis munitione, 5c
militum concurfu , c telis repulfi,hoc conatu defiiterunt. Relinquebatur
vna perScquanos via, qua Squanis inuitis ropter ire non pote
rant. Ijs cum perfuadere non po en_t, legatos ad Dumnorigem
mmm Heduuin mittunt,vt eo de relcatore aSequanis hoc impetrarentDumno
: .mi rix grana c largitioiie apu Sequanosplurimum potcratc Heluetiis erat
m' amicus, _quod ex ca ciuitate Orgetori is filiam in mati'imonium duxerat: I
ccupiditate regni ac_ldutus nouis te us fiudebat: 80 quamplurimasciui
tates (uo fibi beneficio habere obftritasvolebat. Itaque rem fufci it, 5c
aSquaiiis im etrat , Vt per lines fuos Heluetios ire patiantur, obtefq'ue
vti inter (efe ent, perficit : Squani, ne itinere Heluetios prohibeant:
.Heluetij , vtine malecio c iniuria tranfeant. Cfari renunciatur,
Heluetijs elle in animo per agrum Sequanorum, Heduorum iter in
, Santonum fines facere , qui non longe a Tolofanum finibus abfunt,
- qu ciuitas in prouincia. Id Ii. Heret, mtelligebat magno cum pro
uinci periculo futurum ,_vt hommes bellicofos populi Romani mimi
3cos , locis patentibus maximeque frumentariis {initimos haberet.
eas caufas ei munitioni quam fecerat, Titum Labienum pr
fecit : ipfe in Italiam magnis itineribus contendit, duafque i i legiones
confcribit : c treis quae circum Aquileiam hyemabant , ex hybernis c:`
ducit , c qua proximum iter_in vlteriorem Galliam per Alpeis erat,
einem". cum his quinque legvionibus irc contendit.~ Ibi. Centrones , 80 Garo
2:3; celi, c Caturiges locis _(uperioribusoccupatis ,itinere exercitum prohi
oeium. bere conantur,compluribus his prlijs p_ulfisfab Ocelo,_quod eliciterioris
prouinci extremum, in' fines Vocontiorum Vlterioris proumciae , die
muffe.' feptimo : inde in Allobrogum ries Allobrogibus in Se
bulia
BELLO 'GALLico L1B. 1. i 5
i -bufianos exercitum ducit. Hi funt extra prouinciam trans Rhodanum ri
mi. Heluetij iam per anguliias cnes Sequanorum fuas copias tra u- '
xerant,&i`n Heduorum fines peruenerant, eorumq'ue ros populaban-
tur. Hedui cm fe fuac'lue ab his defendere non poffent , egatos ad Cfa
rem mittunt, rogatum aunilium: ita fe omniitemporede populo Roma
no meritos effe , vt pene 1n confpetu exercitus , rivaflari,libe
ri eorum in feruitutem abduci,oppida expugnari, non ebuerint. Eo
dem tempore , quo Hedui , Ambarri quoque neceffarij 8c confangui- mimi,
nei Heduorum , Ciirem certiorem faciunt, fefe depopulatis agris non _
facile ab oppidis vim hofiium probibere. Item Allobro es , qui trans -
Rhodanum vicos pofeflioneftue habcbant , Riga fe ad farem reci""fgl""
piunt, Se demonfcrnt {ibi praeteragi'i folum nihil elfe reliqui. @ibus
rebus addutus Cfar,
tunis fociorum confumnon
tisexpetandum
,in Santones{ibi Ratuit peruenirent.
Helueti) dum omnibus Flu
for
men eli Ai'ar, quod per nes HeduotumcSequanorum in Rhodanum Amfi.

influit
ri non incredibili
offit. Id lenitate
Helueti), ratibus
ita vt oculis, in vtram
ac linti'ibus partem
iuntis fluat, iudica
tranfibant. Vbi
per expIid
uetios oratores
HumenCfar certiorfatus
traduxife, quartameli,fete
treis iam copiarum
pattern parteis
citta Humen Hel
Ararim
reliquam effe: de tei'tia vigilia cum legionibus tribus catris profe
C crus, ad earn partem peruenit , quae nondum Humen tranietat. Eos Hamimmudn.
impeditos, c inopinanteis aggreliis , magnam partem eorum conci
dit: reliqui fefe fuga: mandrunt, atque in proximas fyluas abdiderunt.
Is pagus appellabatur Tigurinus . Nam omnis ciuitas _Heluetia i^n qua- _
tuor pagos diuifa CR. Hic pagus Vnus, quum domo exiffet, patrum no
{lrorum memoria L. Cafium Confulem interfecerat, 6c eius exercitum12.
fubiugum miferat. Ita fiue cafu, flue confilio deorum immortalium, L'C9'c'""'
qu pars ciuitatis'Helueti inifgnem calamitatem populo Roma'noim
tulerat , ea princeps poenas per oluit. (lila in re Ceefai non folum u
blicas, fed etiam priuatas iniurias vltus ell , qubd eius foceri L. Pifonis -
D auum ,L.Pifonem legatum, Tigurinieodem rlio, quo Caium,inter-LP1niflegari
fecerant. Hoc praelio facto, reliquas copias uetiorum vt confequi pof- "
fet, pontem in Arare faciendum curar: atque ita exercitum traducir. Hel-
_repentino eius aduentu commoti, cum id quod ipfi diebus itx.
aegerrime confecerant,vt flumen tranfirent, Caefarem vno die feciifein
telligerent, legatos ad eum mittunt : cuius legationis Diuico princeps Diiftlfgtmfffl
fuit, quibello Caiano dux Heluetiorum fuerat. Is ita cum Cfare e- d aff"
git : fi pacem populus Romanus cum H_eluetijs faceret, in earn pattern i' '
ituros , atque ibi futuros Heluetios, vbi eos Czefar conflituiffet , atque
elle Voluiffet. Sin bello perfequi perfeueratet , reminifceretur vete
E ris incommodi populi Romani, c prillinae Virtutis Heluetiorum. @od
improuisb Vnum pagum adortus effet , cm hi qui Humen tranfifent,
fuis auxilium ferte non poffent ,ne ob eam rem aut fu magnopere virtu
' ti tribueret,aut ipfos defpicetet. Se ita a patribus maioribufc'lue fuis di
diciffe, Vt magis Vittute, qum dolo contenderenmut infidijs niterentur.
@are ne committeret,vtislocus vbi conlitifent, ex calamitate popu
li Romani, .c internecione
. exercitus,
. nomen
. . _\ caperet
. ,. aut. memoriam
.
\ \
proderett His Cfarita refpondit,Eo fibi minus dubitationis dan, quod camz .
eas res , guas legati Heluetij commemorifent, memoria teneret : atque
grauis ferte , quo mins merito populi Romani accidiffent :_qui fi"
3 11$
'6 . IVLII CAE'SARIS DE x
alicuius 111111119: fibi confcius fuifet non fuifie difficile cauere : fed eb'tle' F
ceptum, quod ne ue commifum fe intelligeret quare timeret, neque
fine caufa timendum putaret. @ed fr veteriscontumeli obliuifcivel-l
let: num etiam recentium iniuriarum,qubd eo-inuito,iterper prouin
ciam per vim tentifent , quod Heduos , oubd Ambarros , quod Allobro~
ges vexiTent, memoriam deponere Pollet? Qudbd fila vitoria tam in*
olenter gloriarentur, quodque fe tandi im une tuliile iniuriasadmia
saune@ dimm rarentur,edem pertinere. Conliieffe enim eosI immortales , quo gra.~ , ,
/; uis homines ex commutatioune rerum doleant,.quos pro {celcre eorum , ,
, y vlcifci velint, his fecundiores interdum res, diuturniorem impunital , ,
tem concedere. Cm ea ita fmt : tamen f1 obfides ab his dentur, vti ea G
uae Rolliceantur, faeturos intelligat , ii Heduis de iniurijs , quas ipfis
ciijue eorum intulerint ,item fi Allobrogibus fatisfaciant, {efe cum
"gy'gf'vfi his Pacem effe faeturum. Diuico refpondit, ita Heluetios amaioribus fuis
P 'n i i' infiitutos effe,vtiobiides acciperemon dare confueuerint : eius rei
lum Romanum elle tetem. Hoc refponfo dato, difcelh t. Pofiero die ca
Pera ex eo loco mouent. Idem Cazfar facit: equitatumque omnem ad nu
merum quatuor millium , quem ex omni prouincia cHeduis , atque- e0
rum ? coatum liabebat,prmittit, quividcant,quas in arteisho
e's iter aciant. cupidis nouifiimum agmen infecuti,alieno loco
cum equitatu Heluetiorum pi'aelium committunt. cpauci de noftris ca H
dunt. (mo prlio fublati Heluetij, quod quinfrentis equitibus tantam
multitudinem equitum propulerant , audacis iibiltere , nonnunquam
ex nouiflimo agmine prlio nofiros laceffere coeperunt. Cfar {1105 a prae
lio continebat,
nibufqlue ac fatis
rohibere. Itahabebat,in
dies circiterpraefentia hofiem rapinis
v. iter fecerunt, populatio
vti inter nouif
mum 011111111, non amplis quinis aut fe
4- nis millibus pauum interefietnL Interim quotidie Ceefar Heduos frumen
tum quod eifent publice polliciti , Hagitarc. Nam propter frigora, quod
Galia septen
nionibuspota. Gallia fub Septentrionibus , vt ante di tum ePt , eli, non modo fru
menta in a ris matura non erant,fed ne abuli quidem fatis magna co- 1
1 fuppeteat.anu`tem_umento, uo' HumineArare nauibus fubue
erat,propterea minus vti poterat, quoditer abArare Helueti) auerterant,
a quibus difcedere nolebat. Diem exdie ducere Hedui: conferri,com
portari, adeie , dicerc. Vbi fe diutis duci intellexit Caefar, diem infia
? quo diefrumcntum militibus metiri oporteret: conu'ocatis epriim
rincipibus , quorum magnam copiam in calins habebat , in his Diuitia
Zr'rff'g mfg"- co Se Lifco , qui [immo magiiiratui prazerant (quem Vergobretum ap
e mm ellant Hedui, qui creatur annuus , necifquein fuos habet pote
_ atem ) grauiter eos accufat, quod cum neque emi , neque agris fu.,y
mi poffet, tam necefario tempore, tam propinquis hofhbus , ab his non K
fubleuetur, prfertim cm magna ex parte eorum precibus adductusbel
lum fufceperit. multo etiam Orauis , qubd fit deititutus , queritur. Tum
Milice/mmv? demm Lifcus orationeC aris addutus, quod anteatacuerat, propo
" nit elle nonnullos, quorum authoritas a ud plebem lurimm valeat,
' qui priuatim plus pofiint, quam ipfi Magi-1 ratus. hos editiofa atque im
proba orationemultitudinem deterrere , ne frumentum conferant, quod
: debeant. Si iam principatum Gallia: obtinere non poffent, Gal
lorum quam Romanorum imperia praeferre : neque dubitare debean't,
quin fi Heluetios (uperauerint Romani, vnicum reliqua Gallia Hcuis
1 er
__ _ BLLO GALLIC LIB. I. 7
~ A libertatemlinterepturiAbijfdem noll'ra conlia,quq5 in'calris eran
tur, h_oliibus enunciati. afe coerccri non polie : quinetiam quod nea
cellarlam rcm coatus Clari enuncirit , intelligere lèlè quanto itl cum _A
._._9.1-_ .~
1}_>_ericulo fecerit: cob cam caulam quandiu potuerit, 'tacuil'le :

- ac oratione Lil`ci Dumnorigem Diuitiaci fratrcm delignari fentiebatzfed
quod pluribus prfentibus eas res iatari nolebat, celeriter concilium di f
mittit: Lilcum retinet: qurit ex lolo ea quie in conuentu dixer'at. dicit

liberis , atquc audacis. Eadem fecretb ab alijs qua-:rit: reperit elle vera:
ipfum elle Dumnorigem fumma audacia , magna apud plcbem propterli-` Mmm-gi, ,
beralitatem gratia: cupidum nouarum rerum , complureis an nos porto- /
riareliquaque omnia Heduorum vetigalia patuo Precio redempta ha-I I
' bere, proptereaquod illolicente contra licenaudeat nemo. his rebus \
fuam rem familiarem auxilfe ,oc facultates ad largiendum magnas com'
paralle : magnum numerum e uitatus fuo fumptu femper alere, cir;
c_um le habere : neque folm domi, led etiam apud linitimas ciuitates
' largiter polie: atque huius potenti caulamatremin Biturigibus homia
l _ ni 1111 nobilillimo ac potentilfimo collocallc: iplùm ex I-Ieluetijs -1
rem habere: fororcm exmatre, cpropinquas fuas nuptum in alias ciuiL
tates colloclle : fauere c cupere Heluetijs , propter eam allinitatemqodill
le etiam fuo nomine Glarem & Romanos , quod eorum aduentu po
tentiaeiuslitimminuta, cDiuitiacus frater in antiquum locum gratiae
_ atque honoris lit rellitutus. Si quid accidat Romanisfummam in fpem
' regniobtinendi per Heluetiosvenire : Imperiopo uliRoman. non mo `
do de regnofed etiam de ea quam habeat ratia dfperare. Reperiebat
etiam Cfar inquirendo,init1um fuga: prec ij equeltris aduerli paucis an
.te diebus, a Dumnorige atque eius equitibus faetumelle nam equita
tui quem auxilio Cfari Hedui miferant, Dumiiorix prerat ) eorumqs
lfuffareliquum elle equitatum perterritum. @ibus rebus cognitis , cm
a has fufpiciones Certillim res accederent , quod perlines Squanorum
` Heluetios traduxillet, quod obfidesinter eos dandos curlle't, quod ea
D omnia non modb iniullu (uo, c ciuitatis, (ed etiam inlcientibus iplis
fecillet, quod magillratu Heduorum accufaretur : fatis elle cauf arbi.
trabatur, quarein cum autiple animaduerteret, aut ciuitatem animad
uertere iuberetHis om nibus rebus vnum repugnabat,qubd Diuitiaci fra-_ ;
1tris fummum in populum Romanum lludium , fummam in fe Volunta
tem,e_gregiam lidem,iullitiamaemperantiam cognouerat. Nam ne eius
lupplicio,Duitiaci animum ollenderet, verebatur. Itaque priufquam
quicquam conaretur, Diuitiacum ad vocari iubet, Sc quotidianis interh __
pretibus remotis , per . Valerium Troacillum principem Galli prouin- CVl~f"
cice , familiarem fuum, cui fummam rerum omnium fidem l1abebat,cum
eo colloquitur:mulcommonefacit uaeiplo praefente in ccilio Gallo
rum de Dumnorige lint diclac ollendit qu {eparatim quil`q5 de eo apud
fe dixerit.petit atqs hortatur,vt line'eius ollienlione animi,veliplè de eo
caulà cognita llatuat ,-vel ciuitatem llatuere iubeat. Diuitiacus multis c Dumm' apnea. _
lachrymis Clarem complexus,obfecrare coepit ne quid grauius in fratr cfgrfmm'
atueret: (circ le illa elle vera, nec quenquam ex eo plus quam lè doloris
, propterea quod cum ipfe gratiaplurimum domi, atque in rcliqua
` Gallia, ille minimum propter adolefcentiam Pollet, per fe creuilfet,
_ quibus opibus ac neruis non folm ad minuendam gratiam, fed _pu
" ne ad perniciem (uam vteretur: lele ramen '6c amore fraterno , : einfli
_ , 4 matione
8 . IVLII CAESARIS DE _
mationevulgi eommouetigqubd fi quid ei Caefare grauis accidiffet,
cum ipfe eumlocum amieiti apud cum teneret, neminem exifiimaru
rum non fua Voluntate fatum: qua ex te fururum , vri totius Gallia: ani
mi 11 fe auettetentur. Hase cum pluribus verbis flens a Cfate peteret,
Caefareius dexteram preliendit: eonfolatus rogar nem orandi faciar.tan
ti eius apud fe gratiam effe oftendit, vtic Reipublic iniuriam, 81
neming; Cif dolorem eius voluntati ac precibus condonet. Dumnori em ad fevoear,
. frarrem adhibet. qu in eo reptehendat, oftendit : qua: inrelligat,quae
ciuitas quetarur, proponir 111101161 Vrin teliquum tempus omneis 1111111
ciones vitet. ptaeretira fe Diuitiaeo fratti condonate dicit. Dumnotigi
5 euodes ponit, vtquae agar, quibus cum lo uarurgfcire poffir. T Eodem G
die ab exploratoribus certiot fatus boites(be monte eonfediffe millia
paffuum ab ipfius eafiris 0610: qualis effet 11 aruta monris , 81 ualis in eir
cuiru afeenfus , ui cognofeetent mifit. Renunciatum efr faei em effe.De
T'Lbi''"g"'' tertiavivilia T. abienum legatum propere cum duabus legionibus, 81
' ifdem ueibus qui irer cognouetant, fummum iugum montis afeen
` ete iuber.
itinere uid fuiietant,
quoilioftes confilij
adfit,
605 oftendit.
conrendir, Ipfe de quarta
equitatum uevigilia
omnem eodem
ante
fe mittir. Pt. Confidius,qui reimilitaris peririflimus lia ebatur, quique
in exercitu L. Syll, 81 11 in M. Crafli fuerat, cum exploratoribus
praemittirur. Primaluce, cum _fummus mons a T. Labieno tenetetur,H
ipfe ab liofhum eafitis non longius mille 8_ quingentis paffibus abeffet,
neque ( vr poffea ex eacptiuis competir ) aut ipfius* aduenrus, aut Labieni
cognirus effet, Confi ius _equo admiffo ad cum accurtit:_dicit\montem
quem a Labieno occupati voluetir , ab hoftibus teneri. id fe a Gallieis
~ i armis atqueinfignibus cognouiffe. Caefatfuas copias in proximumcol
lem fubducir, acieminfftuit. Labienus,vt erat ei prazeeptum a Cazfate,
neprlium committeret, nifl ipfius copia: piope liofiium eaftra vif ef
fent , vt vndique Viio tempore in 11011615 impetus fieret, monte occupato
nofiros experabat, ptlioqs abftinebar. Multo deni ue die per explo
ratores Cfat eognouit , e montem afuis teneri, 81 deuetios cafira mo-I
uiffe, 81 Qonfidium timore perterritum , quod non vidiffet, pro vifo 11
_ bi renuneiaffe. die, quo confutarintcrualloliofieis fequitutemil
lia paffuum rria ab eotum eafitis cafra ponit. Pofttidie eius diei,qubd
omnino biduum fupererat cum exercitui frumenrum meriti 0 0116161,8
Bamm @piem- qubd a Bibrate oppido Heduorumlonge maximo ac copio iffimo,_non
hmm amplis millibus paffuum v i i i. aberat, rei frumenrari profpieien
dum exiftimauir: eitet ab Heluetijs auerri't, ae Bibrate ire eontendit.
i Ea tes perfugitiuos Aemyli' deeurionis equitum Gallorum, lioftibus
q 'nunciatuL Helueti) , feu quod timore pertettitos Romanos difeedcre a
fe exifiimarenr, eb magis, qubd pridiefuperiotibuslocisoccupatis prat-K
lium non commififfent, 11116 eb quod re frumentatia intercludi poffe con
f-idetent, eommutato confilio, atque itinere eonuerfo, nofiros a nouif
firno agmine infequi ae laeeffere eoeperunr. Pofiquam id animaduertit,
copias fùas Cfatin proximum eollem ~fubdueit, equitatumque , qui fu
ftineret hofiium impetum , mifit. Ipfe interim in colle medio ttiplicem
aeiem infttuxitlegionum quatuorveretanorum , ita vri fupta fein fum
moiugo duaslegiones, quasin Galliaeireriore proxime confcri fetar, 81
omnia auxilia collocrit,ae torum montem liominihus completir. In
rerea fateinas in vnum locum confetti , c cum ab his qui in fupetiore acie
eonL
l
BELLO GALLICG LIB. I. 9 ~.. .
coniterant,muniriiufit. Heluctij cum omnibus fuis carris fecuti,im

pedime'nta in Vnum locum contulerunt: ipfi confertffima acie reieto
noro equitatu, Phalange fata, fub primam aclem fucceffe
runt. Caefarprimum (uo, deinde Omnium , confpetu remotis equis, !
vt quato Omnium periculo (peni fuga: tolleret, coliortatus (nos, pme tg'xpralium.
lium commit. Milites loco fuperiore ilis mis facile hofhum pba
langem erfregerunt. ea dilieta, gladijsdiritis in eos impetum fece
runt. Ga lis magno ad pugnarn etat impedimento,qubd pluribus eorum
(cutis vnoiu pilorum transfixis ,&colligatis,cm fcrrum ,
neqs euellere,ne sfinifiraimpeditafatis comode pugnarepoterant: mul
B ti vtdiu iactatorachio,pi-xoptarent {cuturn manu emittere, nudo
corpore pugnare. tandem vulneribus dei'eili, pedem referre, quod
mons fuberat circitermille paquum,eb (e recipere cmpert. Canto mon
te, 6c fuccedentibus noiiris, ] Tulingi , qui liomxnum millibus circi-
ter xv. amen liolhum claudebant, : noullimis prlidlo etant, ex -
nere no ros latere aperto aggrei circunuenre. Id confpicati Helue
Ilj quiin montem (efe receperant, rurfus initare, c prlium redinte. u l \ n
grate cperunt. Romani conuerfa figna bipartitointulerunt, primaac
\
\ \ *i A.Boij& Tulin
f \` | gi qui exitine
rellomanosla
tere aperto ag
grediebamur.
B. Romani qui
cuerfa
bipartitinfe
runt.
C. Prima acics.
Dv acies.
BCarri impc.
dimenta Hel
ueriornm.
F.Collisin quo
foaraci in
Ilruxit.
G. Mons in qu
Helnetij rcie..
tife recepc.
l ' , runt.
H. Tetti: acies.
'li>l`"s - . "
. : `
l . _
gi/Li
gift-isn. e.
-fl \-
\ :. -'
lui".s\
f \~
. A ' tif: l :il: .bw
... _il-.ns un
fecunda acics vt vitis ac fummotis refifieret, tertia vt venientes (

nei'ct. ita ancipiti prlio diu atque acriter pugilatum . dlutius cum
fufinere noli-'forum impetum non poiienalteri {
tem recepcrunt, altcri ad impedimenta 8c carros (nos ie contulcrunt.
Nam hoc toto przelio cum ab llora {eptima ad vefperum pugnatum lit, Helum'are' faim.
auerfum liol`tem videre nemo potuit. Ad multam noctem cnam ad
impedimenta pugliatum e, proptcrcrqubd pro vallo _carros obiece
rant, 8c loco fuperiore in noliros venicntes tela conijciebant,
nulli inter carros rotafque, mazaras ac tragulas (ubijcicbant, noftrof.
que
10 f . 'IVLII CAESARIS DE
que vulnerabant. Diu' 611111 effet pu natum, impedimentis calirifq'ueR
. nofiripotiti (11111. ibi Origetorigis ia, atque vnus efilijs captus elit
' . Ex eo prazlio circiter hominum millia 6 . fuperfuerunt, eaque tota
110616 60111111611161 16111111, nullam partem noetis itinere intermiffo. in
fines Lingonum die uarto peruenerunt, ciim ` vulnera mili
tum, 8c propter fepu turam occiforum noftri triduum morati, eos fe,
6gui non potuiiient . T Cfar ad Lingones literas nunciosquemilit, ne eos
rumento, neue alia re iuuarent : qui fi iuuifent, (6 eodem loco illos,
quo Heluetios, habiturum. Ipfe triduo intermifo, cum omnibus co.
gm-,1m5mmpijs 605 (611111 coepit. Heluetij Omnium reruminopia addutiJeatos
4:4!!- 16,1611110116 ad eurn miferunt. @_icumeum in'itinere conueni 6111, (
' feque ad pedes proiecifent, {uppliciter ue locuti,-Hentes pacem petif.
(6111, atque eos in eo loco uo tum ei ent, (1111111 aduentum expectare
iufiiiet, paruerunt. Eb po quam Cfar perunit, obfides, arma, (61.
1105 qui ad eos perfugiffent, popofcit. Dum ea conquiruntur, 81 con?
feruntur, 110616 116111(( 61161161 11011111111111 millia (611 61115 pagi qui
""W'WMW' Verbigenus appellatur, flue timore perterriti, 611111511111115( licio
ai'licerentur : fiue ( (111115 11611, quod in tanta multitudine editi.;
tiorum , (1121111 fugam aut occultari, aut omnino ignorati poile exiiiima
rent, prima note ex caliris Heluetiorum egreii, ad Rlienum nefque '
Germanorum contenderunt. Quod vbi Caefar refciuit: quorum perl-I
fines ierant, his vti conquirerent, Se reducerent, fi fibi purgati elle vel
lent, imperauit. Reductosin hoiium numero habuitzreliquos omnes,
obiidibus, armis, perfugis traditis, in deditionem accepit. Heluetios,
ruling.. Tulingos ,Latobrigos, in fines (1105 vnde erant profeti, reuerti iuiht:
1"8" i 8c quod omnibus rrugibus amifhs, domi nihil erat quo famem tolera
rent, Allobrogibus imperauit vt his frumenti copiam facerent : 1(05
11 vicofque quos incenderant, reftituere iuflit. Id ea maxime ra
tione (6611, quod noluit eum locum vnde Heluetij difceiierant, _vaca
re : 116 propter bonitatem agrorum , Germani'qui trans Rhenum inco
lunt, e (1115 nibus in Heluetiorum fines traniirent, 8c nitimi GalliaeI j
prouincia: Allobrogibufque eITent. Boios petentibus Heduis, quod
im" egregia virtute erant cogniti, vt in nibus (1115 11111, :
quibus illi agros dederunt, efque poiiea in parem iuris libertatifq'ue
mun cfm in conditionem atque ipii erant, receperunt. In caftris Heluetiorum ta
fursx'; bulae repertae (11111 1116115 Graecis confeetae , & ad _Cfarem perlat, qui
upmm'm - 115 111 tabulis nominatim ratio confeta erat , qui numerus domo exiflet
- 60111111 qui arma (6116 1,& 116111 (111111 pueri , (61165 , mulieref
que: quarum omnium rerum ( erat, capitum Heluetiorum mil.
lia L 1 1 1. Tulingorum millia v i. Latobrigorum 1 1 1 i.`
Rauracorum 1Summa
ad millia 11. 1 1. 010111111
Omnium (116111111
1 1. 1
1115millia
quiarma
(6116
va poffent,
111. Eo
rum qui domum redierunt cenfu habito , vt Caefar imperauerat, reper

tus 611111111161115 millium c. 86 . Bello Heluetiorum confeto, totius
fete 611111261602111 principes ciuitatum ad Cfarem gratulatum conue
nerunt : inte ligere (6(6 tametli pro veteribus Heluetioruminiurijspo.
pulus Romanus ab his poenas bello repetiiiet, tamen eam rem 110111111.
nus ex vfù terra: Galli, quam populi Romani accidiflè,propterea quod
eo 601111110 Horentiiimis rebus domos ( Heluetij reliquientwti to-.
t_i Galliae bellum inferrent, imperioque potirentur, locumque domilci-'
10
BELLO GAbLLCO LIB. I. 1-1
110 magna copia deligerent quem ex omni Gallia opportunillimum ae
l
fruetuolillimum indiczillent , reliquasq5 ciuitates llipendiarias haberenr.
Betir'unt vri libi concilium totius Galli in diem certam indicere , idque 6411011:
Caelaris voluntatefacere licerer. Sele habere qualdam res , quas ecom
muni 60111611111 eo petere vellent. Ea re permilla, diem concilio 6011111.
tuerunt , 86 iureiurando ne quis enunciaret, 11111 uibus communi 601111
lio mandatum ellet , 111161 le lanxerunr. concilio dimillo , ijdem prin
ciges ciuitatum qui ante fuerant ,ad Caelarem 16116116111111,61161111116151711
li ifecretò 81 occulto de luaomniumque lalute cum eo agere liceret.
Ea reim errata , lele omnes Hentes Gaelari ad pedes proiecerunt: Non mi- PIMP"
\ ' -
nus 16 1 contendere c laborare, ne ea quae dixillent, enuciarentur,quani capri.
\
vti ea quae Vellenr,impetrarent : 11616 quod f1 enunciatum ellet,lùm~
mum in cruciatum lè venturos viderent. Locutus 611 pro his Diuitia-
cus Heduus, Galli totius factiones elle duas. Harum alterius princi- ddumm M_
parum 1611616 Heduos , alterius Aruernos. Hi cm tantopere de porenta-
tu inter/le multosannos contenderent, farum elle vri ab A_ruernis " _
quunisqs Germani mercedeaccerferentur. Horum primo circiter m11- Gefmmmmufin
lia uindecim Rhenum rranlille. polteaquam agros c cultum 8c copias
Gaorumhomines feri barbari adamllent, traduros plures : nunc m
l -ellein Gallia ad c. 6c x.millium numerum. Cum his Heduos * eo- boccupirunt.
_ _ f ditiom'e
* eommg'). [ t
. . . I , " n
rumque clientes femel atque iterum armis contendille , magnam calami- ,q
tatem pulfos acce ille, omnem nobiliratem, omnem fenatum,omnem
equitarum amili . @ibus praelijs calamitaribusque fracos,qui 8111121 _
virture,&populi Rom.hol`pitio at ue amicitia plurimum ante in Gallia Hfdivrim 2 Gri
Potuillent,coatos elle Squanis lides dare nobilillimos ciuitatis, 8
iureiurando ciuitatem obllringere , 1616 neque oblides repetituros,neque
au'xilium aPopulo Roma. imploraturos, neque reculaturos quo minus
perpetuo lùb illorum ditione atque imperio ellent. Vnum fe elle ex omni
`ciuitate Heduorum , qui adduci non potueritvtiuraret, aut 11105 116105
165 daret. Ob eam rem lè ex ciuirate profugille , 8c Romani ad Sena
D tum venille auxilium pollulatum , quod 101115 neque iureiurando 116
. - .
. . / \
q_ue _oblidibus reneretur.\ Sed peius victorlbus Sequanis, quam Heduis Mmmm my?.
_
vieris accidille: propterea quod Ariouiltus Rex Germanorum in eorum . ~ '

. . . / . . .
finibus conledillet , terriamqs partem agri Squani , qui ellet Optimus to
s / _
tius Galli, occupallet, c nunc de altera parte tertia Sequanos decede- , ' .
16 iuberet , propterea quod paucis menlibus ante, Harudum millia liomi- fiuggffifuf'
' \ \ * \ /
num vigintiquatuor ad eum veuillent, quibuslocus ac leties pararenrur. Hd,pp_

futurum elle paucis annis , vti 011111656 Galliae linibus pellerentur, atque
_ omnes Germani Rhenum tranfirent. Neque enim conferendum ell : Germano
Gallicum cum Germanorum agro, neque hanc confuetudinem vitus 1222. ?
Ecumilla comparandam. Ariouillum aurem,vt 1611161 Gallorum copias
prlio vicerit, 1111011111261111111 fatum lit ad MaUetobri , fuperb 816111-
deliterimperare, oblides nobilillimi cuiufque 116105 , & 111 605
Omnia exemplacruciatus edere,li qua res non ad nutum aut ad volunta
tem eius faeralithominem elle barbarum,iracundum,temerarium. non
polle eius imperia diutis lullineri.Nifi quid inCfare pofpuloquolit au
xilij,omnibusGallis idem elle faciendum,quodHeluetij ecerint,vt domo
cmigrentnliud domicilium,alias ledes remotas a Germanis p_etantfortu
namq5,quaecunqs accidat,exper1tur.Haec 11 6111111611101110 fint,r_io_n
dubitare,quin de omnib.oblidib. qui apud 611111 lint, grauillirn fupliciu
i` ' urnat.
12 c. ivLii 61115/11115 DE
fumatfarem vel authoritate fua arq; exercitus,vel recenti victoria, velF
nomine populi Rom. (161611616 poffe,ne maior multitudo Germanotum
Rhenum rtaducarur: Galliamqs omnem ab Atiouifli iniutia poffe defen
dere.Hae oratione a Diuitiaeo habita, omnes qui aderant,magno Heru au
xilium a Cfate petere eoepetunt. Animaduertit Cazfar vnos ex omnibus
Squanos nihil earum rerum facere,quas 621611 faeetent , fed triftes capite
? demiffo terrain intueri. 1115 tei qu caufa effet', mitatus, ex ipfis qufiriit.
f a" NihilSquani tefpondere, fed in eadem trifhria raciti permanere. Cum
ab his fpius qurerer, nequevllam omnino voeem exprimete poffet: id
Diuitiaeus Heduus tefpondit, 1106 effe miferiorem 86 grauiotem fotru-G _
` nam Se'quanorum , quam teliquotum, qubd foli ne in occulto quidem
queri, nee auxilium implorate auderenr, abfentisqi Ariouifii erudelita
tem ,velut fi coram adeffet,hotretenr,proptereaqubd teliquis tantum fu
g faeulras darerut: Sequanis verb, qui intra 61165 11105 Ariouiftum _rece
piffent,quotumqs oppida omnia in poteflate 61115 effent,omnes cruciatus
? Gal m- effent perferendi. Hlis rebus eognitis Cfat Gallorum animos vetbis con
"" 11,01116111156156116111 16111 61112 fibi futuram. magnam fe habere
fpem , 86 beneficio fuo 86 authoritate adduetum Atiouifum , finem iniu
rijs faturum. Hae oratione habita eoncilium dimifir. Et feeundum ea
_ ' multae 165 cuminhottabantur,
dam putarer: primis quo uate fibi eam
Heduos rem_conlanguineosqs
frattes eo itandam 86 fufeipien-H
(21161111
aprilia. mero ab Senatu appellatos, in feruiture atque in ditione videbat Getma
norum teneri,
relligebat: quodcomme/lue obfidespopuli
in tanto imperio effe apud Atiouifium
Roma. acS(Cibi
turpiflimum uanosin
86 Rei.
public effe atbirtabatur. Paulatim aurem Getmanos eonfuefcete Rhe
num tranfire, 86111 Galliam magnam eotum multitudinem venite, popu
lo Rompericulofum videbat: nequefibi homines fetos ae batbatos ob
remperaturos exiflimabat, quin cum omnem Galliam oeeupffent,vt an
"- 11 111111 Teuroniqs feeiffent, in ptouinciam exirent, atqueinde in Ira
Teatina'.
liam eontenderent, ptfetrim cum Squanos a ptouineia nofira Rhoda-I
nus diuidererhlibus rebus quammaturtim occurrendum putabat. Ipfe
aurem Atiouiftus tantos fibi fpitirus , tantam arroganriam fumpfetar, vr
fetdus non yidererut @amobrem placuir ei vt ad Atiouiflum legatos
rioni/iam. mitterer, qui ab eo poftularent,vr aliquem locum medium vtriuqu collo
quio deligerer,.velle fefe de Republica fummi's vt`tiufque rebus cum 60
; agere. 1 egationi Atiouiftus refpondit,fi quid ipfi a Cfare opus effet,fe
da/mm fe ad eum venturum fuiffe :fi quid ille afe velit, illum ad fe venire opotte
re.Pt2ereteafe neque fine exercitu in eas partes Galliaf` venite audete , qu as
Caefar poflideret: neque exercitum fine magno commeatu arque emolu
--- mento in 1711111111061111160111111616 poffe. Sibi aurem mirum videri, quid K
fgfhofmdmmm in fua Gallia , quam bello viciffet,aut Caefari, aut omnino populo Roma.
negocij effet. His refponfis ad Caefarem telatis,irerum ad eum Caefar lega
ros cum his mandatis mirtit: uoniam tanto fuo populiqs Rom. benefi
.
610 affetus,cum in eonfulatuliuo tex arque amicus aSenaru appellatus 611
fet, hanc fibi populoqs Rom. grariam referrer, Vt in colloquium venire in
uitatus grauaretur, neque de communi te dicendum fibi 86 eognofeen
Cefefiwmb dum putarer,he effe qua: ab eo poffulater : Primm , ne quam multitu
""mfh' dinem liominum amplis trans Rhenum in Galliam rtadueeret: deinde
obfides quos haberet ab Heduis,tedderet,Squanisqs permitretetvt quos
illi habetenr,voluntate 61115 teddete illis liceter; ne ue Heduos iniufrfia la
ce eter,
BELLO GALLICO LIB. I. I;
A 'cefl'eretmeuellis (ocijsqs eorum bellum inferreti id ita fecifetJibi popu
loqs Romano perpetuarn gratiam at samicitiam cum eo fu turamzli icl n
impetraret, 1616 (quoniam M. Meffa a,M. Pifone confulibus Senatus cen
fuifetavti
ub.facerequicunqs Galliam prouinciam
poffet, Heduos,ca:terosq5 obtineret,
amicos uod commodo
populiiiomani Rei
defenderet)
gleduorum iniurias non negleturum. Ad haec Ariouius refpondit,ius .iam/n .
elfe belli, vt qui viciffent, ijs quos viciffent , quemadmodum vellent , im- M' *W
perarent: item,populum Romanum 1116115 non ad alterius prfcriptum,
fed ad fuum arbitrium imperare confuife. Si ipfe populo Rom. non prae
fcriberetquemadmodum
. . . . .
1110 iure vteretur,non
. .
oportere

16 a populo Ro
mano 1n {uo iureimpediriHeduos Iibi, quoniam belli fortunam 161112111 Haumimmi.
fent,& armis congrefli acfuperatieifent, {tipendiarios 6116 fatos. Ma- wel
nam Cfarem iniuriam facere , qui 1110 aduentu vetigalia fibi deteriora
aceret. Heduis obicles 1`6 redditurum non effe: neque ijs neque eorum
focijsiniuriabellumillaturum, fiin eo manerent quod conueniIet, Pri.'
pendiumque quotannls penderent. Si 1d non feciffent ,longe ab his fra
ternum nomen populi Romani abaturum. (Mod (ibi Caefar denuncia
ret, fe Heduorum iniurias non negleturum, neminem {ecum fine fua
pernicie contendife : 111111 vellet, congrederetur. Intellecturum quidin- @malanni
111611 Germani, exercitatimei in armis, qui intra annos xirir. 166111111 "
non fubiernt, Virtute poIent. eodem tempore Caefari mandata re- HfduideHafudfbw
quòd Harudes
ferebantur, 5c lequi
ati abnuperin Galliam
Heduis c tranfportati
Treuiris veniebanteIent ) fines
: Hedui eorum sum.
queftum,
popularentur: (efe ne Obfidibus quidem datis pacem Ariouifti redimere

potuiIe. ,Treuiri autem , pagos centum Sueuorum ad ripam Rheni con
fediffe, qui Rhenum tranfire conarentur: 1115 preer Nafuam & 11116-
1111111 fratres. @bus rebus Cfar vehementercommotus,maturandum :t'r'f'ffwm '
1116111111111: ne 11 noua manus Sueuorum cum veteribus copijs Rrio- '
111111 fefe coniunxiTet, minus facile 1611111 0161. Itaquere frumentaria

D qum celerrime potuit comparata, magnis itineribus ad Ariouiium con
tendit. Cmtridui viam proceliffetmunciatum 611 611101111111111 611111 9
fuis omnibus copijs ad occupandum Vefontionem ( quod 611 idum :
maximum Sequanorum ) contendere, triduique viam à fuis nibus
proceiffe. Id 66116161 magnopere ibi prcauendum Caefar 6111111
1. Nanque Omnium rerum quae ad ellum vfui erant, fumma
eratin eo oppido facultas :idque naturaloci 116 muniebatur,vtmagnam
ad ducendum bellum daret facultatem, proptere quod Humen *Aldu- MMM 1Mb,
afdalis vt circino circunductum pene totum Oppidum cingit : reliquum * lie
fpacium , quod 611 non amplius pedum fexcentorum quà Humen 1nter- "IAldb
Emittit, 1110115 6011111161 magna altitudine, ita Vt radices eius montis ex
vtraque p_arte ripae Huminis contingant. Hunc murus circundatus ar
cem 6111611, ccum oppido coniungit. Hue Caefar magnis noturnis
diurnisque itineribus co'ntendit: occupatque oppido, ibi prfidium
collocat. Dum paucos dies ad Vefontionem rei frumentariae commea- VW'MWPPM
tusqueeaufamoratur, ex percontatione noitrorum, vocibfque Gallo- "
1111 mercatorum, qui ingenti magnitudine corporum Germanos, _
incredibili virtute atque exercitatione in'armis 6116 prdicabant, f- .
enumero (efe cumhis congreffos , ne Vultum quidem atque aciem ocu
forum dicebant ferre poruie: tantusfubitb timor omnem exercitum - . ~
U05 occupauit, vt non mediocriter Omnium mentes animlfsque perturba
. ret.
14. . IVLII CAESARJS DE l
vero'ltlons P - >__ _ - _ 5.
pida Scenogra- ___ A - ] ` ___
Pia' F` _ __ _, if# : __." vf:.:__,`__ W fak* ` _ _ _
_V\ w, _ ___. yg we ' .- . ~ ` , ` ; :i
i . " _' ft " : n "
_ I l l 'Y L f "; ' b à`f `\ N1. `
[ __ , _ _ __*
" ** l' ' n
- u. - .l .
l? is " i d _ ` _ ' Y \.._`
(y H r
/ 'u' _ .l_.._r_ 'l t __" _ ` :j\
n. . 1
j
` 0 > ` u 7..`_\\ fx 1 _ _ _L f. \
(J - u .'- 1
j . '_ _ n l n 1n \
l is - ' in *1_-l ' . s if'
x( : _ e _T _ _
- m --- _ In
n - ' _ ..Y
i. u" Y . _ " n` Y _
' `
__
_
l _, __ l'
_. :ma
__ ____ _
M_ _
i _ "
)N q
G
._(_ _ _- n " l _T_i __ ___ l
)i _ _ ._ ,. _ , _i _ __ .r ,
mi J => ..
" l J. . . ` _`
\ . _ /` _ f . 2 1 } ` i ` _ _
"\ ` n j 'A l: ' I '_1 i ` " T,."__ .. 1 'i ` \;_ ' 'i I
fo . , _
f/
\C ' - e "i if'

f 1 _ i
"a" ` l WSF
` if "
`
e W
" \
i *E
E` _i
` = n
g'Ld `
/ /
t
ff. ,<
' ~~ if-:N v _ \
_ . _ , ~ ";
I _/) e* "? __
muy
" l;_ " _ _ __ __
_ , .
/ reti-lic primum ortus eit a 1 riuunis militum , ae rrzereetis , reliquiqu qui

"P'dm' Vrbe amicitiae cauiaCaefarem {equutimon magnum in re militari vfum
habebant : quorum alius alia eaua illata,quam ad proficifcendum ne
cellariam elle diceret,petebat vt eius voluntate difcedere lice ret.Nonnulli
pudore adduti , vt timoris fufpieionem vitai'en t, remaneban t. Hi neque
vultum fingeremequeintei'dum lachrymas tenere poterant.Abditi in ta
beriiaCulis,aut fuum fatum querebantur , aut cum familiaribus fuis com
Mmmm munepericulum iiiiferabantur. Vulgo totis catris teiiamenta obiigna
www / bantur. Horum vocibus ae timore paulatim etiamhi qui magnum inI
caftris vfum habebant, milites , centurionfque , quique equitatui
rerant, perturbaba-ntur. ui his minus tmidos exiflimari vo
rebant, non hofiem vereri, fed angultias itineris, : magnitudinem
quae inter eos atque Ariouifium intereederent,aut rem (-`
tariam, vtfatis commodfupportari poffet,timere dicebant. Nonnul.A
li etiam Cfari renunciabant, Cum moueri, figna ferri iufliffet,
non fore dito audientes milites , neque propter timorem {igna latu-ros.
' Haze cum animaduertiffet Caefar, eonuoeato concilio, omiiimque or
dinum ad id eoncilium adhibitis Centurionibus, vehementer eos incu
fauit : Primum , quod aut quam in partem , aut quo eonfilio dueeren.K
__f"'""f'" tur,_fil_3iquaerendu_m aut cogitandum putarent. Ariouitum Confule
cupidifllme populi Romaniamicitiam appetilfe: cur igitur hunc tarn te
mere quifquam ab oFHCio difeeii'urum iudicaret? Sibi quidem perfuade-f
ri, eognitis (uis poulatis, atque quitate conditionis perfpeta, eum ne
que fuam,neque populi Romani gratiam repudiaturum. @od fi furore
atque amentia impulqu , bellumintulifet, uid tandem vererentur? aut
Curde virtute, aut deipus diligentia dei'pei'arent ? Fatum eius ho
, mm- {lis perieulum patrum notrorum
-
memoria, quum. Cimbris\ Se . Teuto
.
\ .
. nis . Mario puliis, non minorem laudemiexercitus, quam ipfe mm~
perator
BELLO GALLIOO'LHii `~ n
A perator mei'ituseffe videlmturfatum etiam in Italia feruili 111111111
i tu, quos tamen aliquis vfus,ac difciplifna quam a no_bis accepiffent , fuble
f uaret. IEX quo iudicari poffe, quantumliaberet in _fe boni Conflantia: Cwmfbwmm,
f propterea quod quos aliquandiuinermes fine' caufatimuiffent ,lios pofl
ea armatos ac vitores fuperffent..ac deni neiGermanOs 1105 eofdem demaniali
effe fcireiit illos , quibus cum fpenumerb elueti) congrefli , non fOlm "
111 fuis,fed etiam inillorum nibus plerunque fu ertint, qui ramen pares
-effenoflto exercituinon Otuerint. Si quos adberfum raelium &11;34
GallOi'uchmmoueret, 105,11 ' poffe, iuturnitate bel'-l 'fx"'f"
lidefatigatis Gallis , Ariouiflum cm multosme'nfes caflris fe ac paludi-i -
115 11`1`, fui poteflatem feciffet, defperantcs iam depugna '
difperfos fubit adortum, magis ratione conlio quam Virtute viciffe.
CuiratiOniContra homines barbaros atque imperitos locus fuiffet, li-ac
neipfum quidem fperarenoflros exercitus capi poffe. ( fuum timo
remin rei frumentariae fimulationem , angullifque itineris conferrent,
facere arroganter,
fcribere auderent. cum aut deeffe
Hcbi Officio
curar:imperaioris
fiumentumdefperare,
Squanos,autLeuco'lsl,`
1 pix-_'
Lingonesfubminiftrare,iamque eflein agtis frumcnta matura. Deit-4 ' - ' . 1 .

b nere ipfO's breui tempore iudicaturos. non fore dito _audieiitefsi
neque figna latui'idicantur,nihil fe ea re -cOmmOuerL fcire enim, qui->
ynam
bufcunque exercitus
defuiffe didto facinore
, aut aliquo audiens non
fuerit,
e'rto,aut male re gelallfgbrtu-l
auaritiam effe Conni
tam : fuam innocentiam perpetua vitae fe icitate Heluetiorum bello effe
perfpetanm Itaque fe, quod in longiorem diem collatiirus fuiffet , reprie
fentatui'um effe, cproximanocte de quarta vigilia- , vt
\ l . .
quinprimum _intelligere pOffet,'vtrumr\apud 5 pudor atque bificium,

an timor plus valeret. (Mod fi prterea'nemo fequatur, tam _ein fe cum _
fola decimalegione iturum , le qua non dubitaret : fibiqa cam pnfetofiar Lfgimif
cohortem futuram. Huic legioni Cfar indu-lfei'at praecipulj, cprci- wm' \
\
pter virtutem confidebatmaxime. Oratione habita, mirir in mo'

D- dum conuerf funt Omnium mentes, fummaquelalaciitase dupitlitas,
belli gerendi
gratias innatadeell.Princepsq5
egit , quod decima legio
fe Optimum iudicium perr: fiqsfeflae
feciffet tribunosinllitum
1111 geei
111 vo rendum paratimeam confirm auit,De1nde reliquae legiones pe'rtribunos
linem militum Se primorum Ordinum'centu-rionesegerunt vti Caefarirfatisface
1111611 rent,fe _neque vnquam dubitaffe, neque timuiffenie ue degfi'ifiiimabelli
11111111 ' fuum iudicium , fed im pei'atO'ris efle exiflimauiffe. . lommfffja`~tisfattio- IO .
111111, ne accepta , itinere exquifi to per Diuitiacum, qubd ex alistGallis maxi- "
1111105 mam eifzidemhabebatgvt millium amplius quinquagintagcirciiitu lOcis '
apertis exercitum duceret-,de quarta vioilia,vt dixerat,p_rofe6_tus elfi. 51.' * .
i 1nCl1 mo die,-cmiter_non -inter-mitteret , 'ab exploratoribusicettir (261115011;

K
' .' . . . \ . . . _ l - _ .
I . Ariouifti copias nOflris m-illibus Vpafliiumquaiu,Griffie xx, abeff. Cogni-'f
infill@ tO Cfarisaduentu,AriOuifius legatos ad Aeurn mittitp, quod 'antei -de colf
1m tC 1001110-111110111$1_15:: `
11121110 finepericulo facerepoffe 1111111*1__011151111111 andtionemi Cfar ;
im igiqu ad faiiitatem reuenti arbitraliaruis, cmdd quod antei'petentif
{ 4Cnegifc 11111:<;111 , .piafufis rein-'
[? auf ' IlmCumfaps'Yltro
tis citruquelcgati,
1 populiqglROmani-ineu-m
Rertiriaciadefifteret._` ',Qies
' i colloquiointernosmitrcrenriir;
beneei.js;.,cognitisdiii-sI
}
' ` 'eer
- 1e fArinuiitupp-
o'liulatis,gfore
2quintus. ; 1
11vti
Intel-g f ._ , _'
iS ho*
famo
,fe im*
trilt"r
16 . IVLII CAESARIS `DE
llulaut ne quem peditem ad colloquium Caefar adducererivereri _le neper p \
inlidias ab eo circunueniretur. vrerquecum e uiratu veniret. alia ratio-
nelenon ellevcnturum. `Catlarquod neqscol oquium interpolitacaulz
tolli volebatmeqslalutem luam Gallorum equitarui cmittere audebat:
commodillimum elle liaruit,omnibus equis Gallis equitibus derratisnn
eos legionarios m ilires legionis decirme ( cui quainmaxim Condebat
5 mlSlmUmi quid _opus lato ellet,habe . l
? cm lieret,non irridicule quidam ex miliribus ; legionis
m dixit.plus quam pollicitus eller,Clare'm lacere : 1111 Cif@ col-|01.
tis le praetoria: loco decimam legionem habiturum,& nunc ad equum re- I
feribere. Planicies erat magnac in ea tumulus terreus latis grandis. Hic G
,lA g
i..
4i,
r
i1
A.prmata
llraArioui.
lli. i...
B.Seeunda ...y_ i.
caraArio- `
uilli. l
C.Tertia
litaArioui
Qi.
D. Callie
maiora Cg
(tris.
E.
minor: C: j'
latin.
F. Locus
colloquij
-10213
rem&Ario
uillum.
G. Locus
.
. Rhenus
uuius.
locus aequo tere ipa

9""" tum , ad colloquium veneruntLegionem Caelar quam equis deuexerat, ,K
pallibus ducentis ab eo tumulo conliituitltem equites Ariouilii pari in
teruallo conlliterunt. Ariouillus, ex equis vr col oquerentur, : praeter
(gf/J /. le denosvtad colloquium adducerent, pollulauit. Vbi ventum elt,Cae
- larinitio orationis,lualènatulq's in beneciacommemorauir, quod
_ . rex appellatus ellet a lenatu,quod amicus , quod muriera amplillime mill.
l"imiR"""""la.. ua Se aucisc n iville &aRomanis ro maximis hominu
[fibrin amieum, m rem . t O - . m
wwwrun- olliciis conlulle rribui docebar.lllum , cm neque adirum, neqs caulami
... 01111111<11 iullahaberetbenelicio acliberalitate lua ac lenatus ea praemia
` conlecutum. Doccbat etiam quam vereres,quamqsiuliaz catala:negell.4
. 1 tu mis
Nn 1 .
BELLO: GALLICO LIB. I. 17`
Atudinis iplis cum Heduis intercederent: quae lenatulconlulta, quoties,
6352353; quainun honorilica in'eos . ellent: vt omni tempore totius Galliae
_, d b _ _ principatum Hedui tenuillent, prius etiam quam nollram _amicitiam ap.
'e . petillent. Po uli Romani hanc elle conluetudinem , vt locios atque ami- Roman; ; .
cos non modo lui nihil de erdere, led gratia , dignitate, honore autio 0
Ondcbatl res Velit elle. Qupd verò atlamicitiam populi Romani attulillent , id his '
CMM? eripi, quis patipollet? Poltulauit deinde eadem quae legatis in mandatis
lx, lcglon dederat: ne aut Heduis , aut eorum locijs bellum inletret . oblides redde
ret. li nullam pattern Germanorum domum remittere pollet , at ne quos
? amplis Rhenum tranlire pateretur. Ariouilus ad poliulata Caelaris pau- " /
md5 HIC@ B ca relpondit: de luis virtutibus multa praedicauit. TranlilleRhenum lele "
11011 lua lponte, led rogatum caccerlitum Gallis. Non line ma na lpe
ma nisqi praemijs domum propinqulque reliquille. Sedes ha erein
Gal ia ab iplis concellas. Oblides iplorum Voluntate datos. Stipendium
capereiure belli, quod vitores vitis imponere conlurint. Non lele
. , Gallis,led Gallos libibellumintulille. Omnes Galliae ciuitates ad le op.
pugnandum venille,ac contra le c_altra habuille. eas omneis copias Vrio 4ab
le praelio lulas ac luperatas elle. Siiterum experiri velint, le iterum para
tum elle decertare . lin pace vtima-lint, iniquum elle de liipendio recula
re, quodlua Voluntate adid tempus dependerint. Amicitiam populi Ro
H C manilibi ornamento cpraelidio, non_detrimento elleoportere, idcii le
calpe etille. Si per populum Rom. llipendium remittatur, c dedititij
lubtraliantur, non mins libenter lele reculaturumpopuli Roma. ami..A
citiam, quam appetiuerit. Quod multitudinem Germanorumin Gal
liam ti'aducat, id le luimuniendi, non Gallia. oppugnand caula lacere.
eius rei tellimonium elle, quod ni rogatus non Venerit , 8c quod bellum
non intulerit , led delenderit. Se prius in Galliam venille,quam populum _
Rom.Nun uam ante hoc tempus exercitum populi Roma. Gallia: fines -
181.1
luam elle hanc Galliam,
libi velletlicutillam
cur in luas
nollram.
pollelliones
Vt libi
Veniret
concedi
Prouinciam
non opor- .
D teret liin noliros lines impetum laceret, licitem nos elleiniquos , ui in
I luoiure le interpellaremus. @od lratres ex S. C. 8c amicos appe latos
Heduos diceret: non le tarn barbarum,neque tam imperitum elle rerum,
vt non lcii'et, neque bello Allobrogum proximo Heduos Romanis auxi.
lium tulille, neque iplos in his contentionibus quas Hedui lecum c'cum
Squanis habuillent, auxilio populi Romani vlos elle. Debere le lulpica
.ri limulata Caelarem amicitia, quod exetcitum in Gallia habeat, lui op
primendi caula h_abere. ni i decedat, atque exercitum deducat ex his
regionibus , lele illum non pro amico , led pro holle habiturum. @od li
eum interlecerit, multis lele nobilibus principibusqs populi Rom.graturn
eraf di elle laturum. Id le ab iplis per eorum nuncios com ertum habere, quo
@Xcrats K . rum omnium gratiam atque amiciti eius morte re irnere pollet. (h1/bd
mi in. li dilcellillet , ac liberam pollellionem Galliae libi tradidillet , magno le il
: lum rmio remuneraturum : : quaecunque bella geri vellet, line vllo
p_(jx. e'ius aborec periculo c_onleeturum. Multa a Clarein eam lententiam
dieta lutit, quare negocio deliliete non polletc neque luam, neq5 populi
_ ; Romani conluetudinempati, vti optime meritos lociosdelereret : ne ue
_1- [ le iudicare Galliam potius elle Anouilh , q_uam populi Romani : be lo _ _
_dam luperatos elle Atuernos eRutenos a Fabio Maximo: quibus _populus 13::
_femm Romanusignouillet, neqsin prouinciam redegillet, neqs ipendium im- van'. _
_CCHL '_ B 3 poluil
udinis
is C, IVLII CAESARIS DE"Y
Gelli# dim* R pofuiifet. Qubd 11 antiquifii mum quodq; tempus ( 6612111 oporteret, perA Pi
"Mmmm puli Rom. iuftiffimum 6116111 Galliaimperium.Si iuclicium Senatus obferd
041114 . uari oporteret, liberam debere effe Galliam, quam bello vitamfuis legi.
bus vti voluiffet.
Dum hc in colloquioCperunturaefari nunciatum 611 c uites Ario..
111111 propis tumulum acce 616,81 ad 11011105 616111116,11265 telaqs in
11011105 conijcere. Cfar lo uendi (1116111 fecit : (6115 ad (1105 166611: fu..
. isq; imperauit,ne quod omnino telum in 1101165 . Nam 6111 fine.
vllo periculo legionis delet, commiffum cum e uitatu prlium fore vi
debat: ramen committendum non putabat, vt pu 115 110111115 dici 1161;_
605 a ( per fidem in colloquio circunuentos. Poiieaquam in vulgus .
11111111 relatum 611 ua arrogan tia in colloquio Ariouiitus vfus , omni Gal
lia Romanisinterdixiifet , impetumqs in 11011105,61115 equites fecifent,ea
u'e res colloquium diremiffet:multb maior alacritas, fiudiumqs pugnan
di maius exercitui inietum 611. 161110 111111 1111111115 legatos ad'Cadr-l
rem mittit , velle (6 de his rebus quae inter eos agi coept , neque perfectas
effent,agere cum eo, vti aut iterum colloquio diem 60111111116161: aut fi id
cn0qi,,_ minus Vellet , e (111516021115 aliquem ad (6 mitteret.Colloquendi caufa Cae
muiacaade- iarivifa non ePt,& eomagis,quòd pridie eius diei Germani retineri 11011
"" potuerint, quin in 11011105 16 a coni cerent.Legatum e fuis (6(6 magno
cum periculo ad eum miflilrum, 86 ominibus feris obiecturum 61111-
.
' mabat.
ri) CaburijCommodiflimum vifum86611
filium , fummavirtute . Valerium
humanitate Procillum cuius
adolefcentem, C. Vale
pa
ter a C. Valerio Placco ciuitate `donatuserat 810 terfidem, cpropter
lingu Gallica: fcientiam,qua multa iam Ariouilius lbnginqua confuetu
dine vtebaturc quod in eo peccandi Germanis caufa non eilet,ad mit
)??? "im/l" terezc vna Marcum Titi , qui h ofpi tio Ariouiii vtebaturHis mandauit,
' Vt qua. diceret Ariouilius,cognofcerent,& ad ( 16161161.%05 611111 apud
/ (6111 6:111115 11011111115 confpexilfct, exercitu fuo prfente conclamauit,
g'wm quid ad (6 venirent an fpeculandi caiifa? C_onantes dicere prohibuitc in
catenas coniecit.Eodem die 6111 10111118 millibus pafu (6 Caei
faris 6211115 ( 11101116 66161111.11116116 61115 61161 1'261616111 Cfaris fuas
copias traduxit,& millibus paffuum duobus vltra 611111 6111 fecit,eo con
lilio,vt frumento commeatuqs qui ex Sequanis 86 6611115 (011161111
Caefarem intercluderet. eo die dies continuos'quinqs Caciar ro 6:111115
(11:15 copias produxit, 81 1 infiructa habuit,vkt 11 Vellet Ariouilus prlio
contendere,ei potefias non (16611`61.1111111115 his omnibus diebus exerci
tum 611115 continuit,equeftri praelio quotidie contendit. Genus hoc erat
qufffiugwx- pugnaz, quo (6 Germani exercuerant: Equitum milliaerant fex,totidem
apud Ger- ' ~
Mmmm. numero pedites velociflimi,ac fortimmi ,.qiios ex _omni copia 11 nguli fin
gulos fue falutis cau la delegerant.Curri 1115111 praelijs Verfabantur,ad eos (6 K
equites iec1piebant.Hi,fi quid erat durius,concurrebant. Si qui grauiore
vulnere accepto,equo
deundum,aut celerius 116611161:1111,6116111111116111.
recipiendum, tanta erat hor 51 exercitatione
quo erat lgis ro
ceileri
tas,vt iubis equorum fubleuati,curfum adquarent. Vbi eurn cafiris fefe
tenere Caefar in tellexit,ne diutis commeatu prohiberetur, vltra 61111110
cum, uo in loco Germani confederant,circiter pafus {excentos ab his ca
111151 01161111110611111 delegit,acieq5 111116111111111611 611111 10611111 Venir.
Primam 86 fecundam aciem in armis 6116 tertiam cafira munite 1111111.
Hic locus 110116 circiter paifus feXcentos (1111 dictum 611 ) 611
` .
' 60611.
'BELLO `GLLIG LIB. I. 19
A eb cireiter hominum numero v i. millia expedita cum omni equitaru
Ariouiltus milir, qu i nollros perterrerenr, c munitione proliia
berent. Nihilo lecius ar,vt ante Conlti'tuerat, duas acies hollem proa
ullare, rettiam opus perlicere iullit. Munitis caltris -, duas ibi legiones rea
liquit, 8c pattern auxiliorum : quatuor reliquas legiones in maiora
reduxiti Proximo die,inllituto lùo Glar e caltris vrrilque co ias luas
duxit: paululumquea maioribus callris progrellus, aciem , ho
libufque pugnandi poteltatem fecit.Vbinetum quidem eos rodire in
tellexir, circiter meridiem exercitum in callra reduxit. Tum emm A
,i riouiltus partem luarum copiarum, qu caltra minoraop ugnaret, mi
B fit. Acriter vtrinque vl`que ad vel erum pugnatum ell. So is occalii luas
copias Ariouillus multis Se illatis acceptis vulneribus ,_in caltra reduxir.
Cum captiuis qureret Gaelar , quamobrem Ariouillus prlio non
decertaret , hanc reperiebat caulam , quod apud Germanos ea conlue /
tudo ellet,vt matresfamilis eorum lorribus vaticinationibus 11
rarent, vtrm prazli commiti èx vlù ellet , ncneuEas ita dicere , non el. '
f fc fas Germanos luperare , li ante nouam lunam praelio contndillent.T 12
Poltridieeius diei Caelar praelidium vrrilque caltris quod làtis elle vilùm
clt,reliquit. Omnes alariosin ~c,onl`pe<)tu hollium pro callris minoribus
Conltituit , quo mins multitudi'ne militum legionariorum pro lio
-C numero valebat, vt afd lpe'ciem alarijs vteretur. Iple rripliciinltru
6ta acie
mani vlque
lùas ad caltra
copias hollium
caltris accellit. Tum dem um
eduxerunt;generarimqlue necellarib pari-
conllituerunt Ger-

CWM
bus interuallis, Harudes, Marcomanos , Triboces, Vanviones,
tes,Sedulios, Sueuos : omnemqiieacie'mluam rhedis ' cari'is circunh
dederunt, ne qua in fuga relinqueretur. Eb mulieres impoluerunt:
quae in praelium prolicilcentes milites, pallis manibus Hentes implora
bant, ne le in leruitutem Romanis'traderent . Caelar lingulis legioni
bus lingulos legatos c qullorem pi'aefecit , vti eos telles ( uilque
.. Virtutis haberet. Iple adextro cornu, quod eam parteni minime rmam
D hollium elle animaduerterat, prlium commilit. Ita nollri'acrirer in
lioles ligno dato impetum feceru'nt. Itaque holles repente celeriter.
que procurrerunt, Vt lpatium pila in holles conijciendi non daretur.
Reietis pilis, comminus gladijs pugnatum ell. At Germani celeriter
cx'conluetudin'e lila phalange faeta,impetus gladiorum exceperunt.
Reperti complures nollri milites , qui in phalangem inlilirent, c .
lcuta manibus reuellerent , c delupertv'ulnerarent. Gm hollium ad 'm'
cies à linillro cornu pulla, atque in fugam conuerla ellet, a dextro cor
nu vehementermultitudine luorum noliram aciem premebant. Id cum
animaduertillet P'. Crallus adolelc'ens-, 'quiequitatui praeerat , quod ex
peditiorerat, quam hi qui inter aciem ie'rlabantur, tertiam aciem labo
rantibus nollris lublidio milit. Iravpraeliiim reliitutum elt, atque omnes /. _
holtes terga verterunr: nec prius fugere deltiterunt , quam ad flumen
Rhenum
-pe millia
auci aut alluum
viriibus tranare
conlili eo lococontenderunt,
cieitei' quinque
autperuenerunt. Ibi
lyntribus inuen
tis' ibi lalutem repeterunt. In his fuit-Ariouiltus , qui nauieulam deli www
gatam ad ripam narus,ea profgit'ailiquos omneis equitatu coule
cuti nollri interfecerunt. Duse fucrimtAriouilti vxores, vna Sueua na
tione,quam domo lecum adduxeratzaltera Notic_a,regis Voccionis loror, Mmmm
quam in Gallia duxerat, fratre millam._Yt_raqu_in ea FugaBperiit. Duaelli- /...
4. ia:
20 0.11711101351115 DE
P'W-tlia: harum,altera occifa,altera capta . . Valeri us Proeillus em a euioa F.
lus bo
. (11115 111 fuga trinis catenis Viritus traheretur,in ipfum Caefarem 11011111111
equitatum p_erfequentem incidit. (mae quidem res C_Ifari non minorem
quam ipfa vitoria voluptatem attulit, quod hominem honefhimumj
prouirici Galli , {1111111 familiarem c hofpitem,ereptum manibus ho
Rium,ìbirefl:itutum videbat, neque eius calamitate de tanta voluptate
gratulatione quicqlam Fortuna diminuerat. Is fe prazfente de fe ter for.I
tibus confultum dice at,.vtrm igni Ptatim necaretur, an inaliucltempus
/. reeruaretur. Sortium beneficio fe 1111111111111111 MarcusTitius re
274232 1" - pertus,_c ad 11111111161115 eil. Hoc praelio trans Rhenum nunciatoueui,
, ,12mm mqui ad ripas Rheni venerant,domum reuerti coeperunt : quos vbi qui pro
ximiRhenum incolunt,perterritos fenferunt,in{ècuti, magnum ex his 1111
Rbcmuduntur. . ' '-
merum occiderunt. Cfai vnaliate cluobus maximis bellis confetis,
maturis paulo quam tempus anni pofiulabat, in hybernain Squanos
exercitum deduxitHybernis Labienum rpofuit. Ipfe in citeriorem Gal
liam ad conuentus agendos profetus eil). '
CA IVLH 51115 ;
MENTARIORVM DE BELLO
GALLiCo LiBER iiC
Libri fecundi capita.
\
Nw. ! amm coniaratio @apparatus !contra Romanas.

Beammproio Rbemammnea : Eg Caereodem tempore aa'am.
ms, {581674612 o_/'z'/z'eratz'a
091411 .Belgaram apparatus adpzagaam, @naar deeratfagaEffinternecia.
Smjionam, Bellouacorum, @Ambianorum a'edz'tio.
Neruz'oram virtus, eoruna'em adpagnam apparatus.
) acie inruendao/yortandzl: , fvarrj'saegoty'k @haal
Pra/q'dil!cleritaa.
cam Mmy'k1ldaag' menta: complaries: (jemandem daa'u

\
ac deditio.
8 daatz'comm, am' ex Cmanifac Teutonprognati erant,a'ea'itia,
dem Ne/lio 65 ca/amz'taa.
V 5 s \Cacfàr in citeriore Gallia in hyber~K

nis , ita vti { (1101111111115, crebri ad eum'
f" - rumores afferebantur, literifque item Labieni eer.
Belgarum inRoma. 1101 fiebat , omnes Belgas, quam tertiam elle *Gal-4
no: . " __ f 1121: 111115,011 popu um Romanum
)l eoniurare, obfidefque inter fe dare. Coniurandi
-. _, QJ? ~ has elfe caufas: Primm, quod vereren'tur,neom
' ni pacata Gallia, ad eos exercitus 110111 adducere
' tur. Deinde, 11011 a nonnullis Gallis folicitaren
1111 partim qui vt Germanos diutis in Gallia verfari noluerant ,ita
populi Romani exercitum hyematc ltque inueterafcere in Gallia tn_ofle
Pte e
. .
> .`\,
. - i
\ _ BELLO GALLicO LIBIL f

_homfo E
A fle ferebant :partim
. qui. mobilitatecleuitate
. _ animinouis
_ ._ ..1${}_
`.,.` adunanza..
__ _.
. . . \ . . ' ..
Hmmm e debant. A nonnullis etiam , quod in Gallia a potentioribus , atque 115 1
.
_ibush m. qui ad conducendos
paba'ntur: qui minus hommes
facile eamfacultates habebant
remimperio nofiro, confequipoterant.
vulgo regna Occu i i
llllimum
` 0 15 nunciis literifque commotus Cfar, duasleviones 1n citeriore Gal-
Olquc _ lia nouas confcriplit :v c in'eunte 111 vlteriorem Galliamqui de-' `

. Q . ' . .

feterfoi.J - i ^- ~ . - . t . . _
d q - duceret, (L_Pcdium gatum mifit. Ipfe cum primum pabuli copia ef- gJam ogm
Tmpus fe incipcret , ad cxercitum venit'.- Dat Anegocium Senonibus , re iquif- 64"
iusic ` que Gallis, qui finitimi Belgis' erant, vt ea quae apud eos gerantur', co- l _'
.mng
lquleo'G ' gnofcant
nunciauerunt
: feque
manus
de 1115cog,
rebusexercitufquein
certiorem faciant
vnumlocumconduci.
. Hi confianter omnes.
Tum _ _,
115191 verb dubitandum non exifiimauit,quin adeos_*proficifceretur. Re fru- ;

o_nfeiis, mentaria comparata, cafira muet, diebufque circiter x v.ad nes Bel
equanos garum peruenit. Eb cum de improuifo , celeriufque Omnium Opinio-v
! GIL ne veniffet, Rliemi,_qui proximi Galliae Belgis 111111 ad legatos RM?
Iccium Se Antebroium primos ciuitatis fu miferunt, qui dicerent,fe. " (f Amm
fuaquc Omnia in nematque potefiatem populi Romani permittere: k'
que fe cum reliquis Belgis cOnfe/nfiile , neque contra Cpopulum-Roma
) ; 1111111 , paijatofque effe, c Obfides are, &111 " "
facere, oppidis recipere , : frumento cterifque rebus iuuare : Reli- ` _ ` A
1 5`5 Beigas'in armis effe : Germanfque*qui ripas Rheni inco- *qui /
_ ' lunt, fefe cum his coniunxiffe i tantumque effe eorum Omnium furo--iggmm L
rein,vt ne Suefliones quidem fratres cOnfanguinequ fuos,quieodem mai." i
iure,ijfdem legibus vtantur, : Vnum imperium , vnumque magifiratum _
cum ipfis liabeant,deterrere potuerint, quin cum his confentirent. Cm '
ab 1115 quaereret,qu:e ciuitates,quantzequeinarmis effent,_cquid in bel
lo poffent, fic reperiebat : pleroqu Belgas effe 01105 Germanis , Rlienum- : plaie,
'Mum' qu@ antiqulfs mld OSa Popterloci fertilitatem ibi confediffe , Gallf
. . . _ ._ l . o
qu@ qul '91101 IHCOlfrCH.

CXpuliffe
/
:folofque

effer qui patrum

nolirorum
_ .
- , ` ,_
recio. l - memoria Omni Galliavexata,.Teutonos Cimbrofque intra fines fuos in
' D gredi prohibuiffent. Qua exA te fieri ,'vti earum rerum memoria magnam
n g l l n n . _
fibi authoritatem , maonofque fpiritusin re militari fumerent . De nume

0MM; ro eOrumOmnia fe ha ere explorata Rhem'idicebant : proptere quod
' propinquitatibus aanitatibu que coniunzi ,_quanta'm quifque multi
[ 111<11 111 communi Belgarum _concilioadi bellum pollicitus effet,
co nouerant. Plurimum inter eos BellouacOs-'cvirtute 8c authoritate, nammfumim.
WWP, 6c Ominum numero valere. Hos poile concere _armata rn-illiacentumi
pollicitos ex eo numero leta-mil ia i. x: totiufque belli imperium fibi
_ _ pofiulare . Suefliones fuos effe finitimos : l'atiifi mos fera__ciffirn__f`que agros ;
ybm.b K poffidere. Apud eos fuiffe regem 'nofiraeriam memoria Diuitiacum, to-
'_ -' Btius
tum Gallia: potentiflimum>
ctiam Britannia: : qui cm
imperium magnaenunc
Obtinuerit. partiseffeharum
Regemregionum
Galbam ,.

l y ad liunc rOpter iuflitiam prudentiamque , fummam totius belli, Om- ""

nium vo untate deferri. 1111 numero 1 1. polliceri millia ar
? mata quinquaginta toti em Neruio's , qui maxime feri inter ipfos ha- N'T'"'f
! _ beantur,longiilimequc abfint.x v. millia A_trebates, Ambianos 1111111.- ""''m' i
30m' _ lia, Morinos x v. millia, Menapios v ri'. mi lia,'CaletOs . millia,*Ve- .
Cerc _ ' 7 locaffesc Veromanduos totidem, Catuacos 1 . millia. Condrufos,
' Pmanos , qui >vnofnomirie Germani appellan
; ifa' ' _ fumarbitrari ad quadragintarnillia; CfarRhemOs coliortatusdibera- _
loic' l ` i 1 ` i ' \ f lifwius ._
C 1 l
rds/gw - '
i

l
. _

n .
_
l_ . . . .. -
__ .- . ___.
..
l
.
_L\i``'

l
-
-l

... `
. _ I _ _ I . _
` l ' ' u f." l: i ) r -I
_ f . . M"" ` . 1 .
_ . . . _ ,_ _A __ _( ~ _ _ _ _ _
zz "C._Ì'VLI'I .C AESARIS DE l _
literque orarioneprolecutus, omnemSenarum ad le conuenìre,'princi- F
` pumqueliberos oblides adduci iullit. i @momma ab his diligenter ad
diem lata lunt. iple Diuitiacum Heduum magnoper cohortatus,do_
cer qu antoper Reipublice communilque laluris interlit,manus holliurn
diltineri, ne cum tanta multitudine vno tempore conlligendum lit. Id He
ripolle,li luas copias Hedui in lines Bellouacorum introcluxerint7 5ceo,l
z rum agros populari coeperint. His mandaris eum ab le dimittir.. Poll- -
- _quam omnes Belgarum copias in ~vnumlocum coatas ad le venire,neqs
_ iam longe abelle , ab his quos milerat exploratoribus ab Rhemis co'
. gnouit: H_umen Axonam, quod eltin extremis Rhemorum linibus,exer
citum traducere,maturauit: atque ibi caltra poluit. res elatus vnum G
callrorum ripis Huminis muniebat, eum qua: ellcnt, tutaabho:
llibus reddebar, 5c commeatus ab Rhemis reliquilque ciuitatibus ,vt lia
ne periculo ad eum portaripollit,eliciebat. In eo ilumine pons erat. .Ibi
MMM prlidium ponitzc _in altera parte lluminis QIiturium Sabinum lega
cum lex cohortibus relinquit.~caltrain altitudincm edumduode-`
cim ,vallo
pidum -follaque nomine
Rhemoi'um duodeuiginri
Bibraxpedum
abeiratmunire iuber. A oto.
millia palluum his callris
Id ex op`.
iti
" nere magno impetu Belgae oppugnare coeperunt. Aegr eo die lullenta.
tum ell. Gallorur-n eadem atque Belgarum o pugnatio elr. I-Ii,vbi Cir-_
cunieta
. . . multitudine
. hominum
totis moenilius,.virdiqueinmurumlaiH
. .
pidesaaci cepri lunt, murulque delenloribus nudatus elle telludirie fa-`
portis lucceduiit, murumquelubruunt. lacil Echar. Nam'
tanta multitudo lapides ac tela conijciebantwt in muroconltendi po.
tellas ellet nulli. Cum linem oppugnandi. nox lecillet- :Iccius Rhemus
lumma nobilitate & gratia inter luos, qui rum oppido prluerat,vnus
ex ijs qui legati de pace ad Clar'em venerant, nuncios ad eum mirtit;>
nili lublidium libi mirtatur, lele d-iutis lullinere non polle. Eo de media.
y ingangen.. note Clar ijldem ducibus vlus,qui nuncij` ab Iccio venerant, Numb.
das 8c Cretas lagittarios,&lundit0res Baleares lublidio oppidanismittit,
f @prumaduentueRhemis cum lpe delenlionis ltudium propugnandi ;
accellit, chollibus eadem de caula lpes potiundioppidi dilcellir. Itaque~
paulilper apudoppidum morati,agrolque Rhemorum depo ulari, om-_
/- nibus _vicis dilicijlque quo adire poterant, incenlis, ad cal ra Claris'
fwf'fmdw cum omnibus copijscontenderuntz. Se a millibus-palluum minus duo.
__ . bus poluerunt. Quae callra,vt fumo-atque igni-bus lignilicabatur,.
l 3 amplis millibus palluum otoinlatitudinem patebant. Caelar prima.
8c proptermultitudinemhollium, ed'propter eximiam opinionem Virtue
.\tis,fprlio luperledeife Pratuit:> 'uoti ie ramen equellribus pralijs,~I uid.v
;
holtiselle
non virture poller, e uid noloco
inletioresinteclllexit, ri auderenra*
pro callris periclitabatur.-Vbi nollrosr K
ad Aaciem _i'nltruendamna-
Y
L . tura opportuno latque idoneo: quod is collis, vbi callra polita erant,pau,
_ . ' lulum ex planifie editus , tantum aduerlus in laritudinem patebat, quan.; .
\ tum loci acies inllruta occupare poterat: atque ex Vtraque partelateris '
~ . . `deie,6:ushabebat,cin lrontemleuiterlaltigiatus,paulatim adplanitiemf'
redibat : ab vtroque latere eius col-lis tranluerlam lollamobduxitcirci,
;
_ ter palluumiquadringentorum: Se ad extremaslollas callella conltituit,l
ibique tormenta collocauit, necm aciem ilnlruxillet, holles (qui tan-j
tum multitudine po terant ) alateribus pugnanres luos circunuenire pol-j
lent. _Hoc 16to,duabuslegionibus, quasiproximaVconlcripleratnn .` ' `
` caltris ` y
161-17 BELLo GALLI-Co Lis. 11. . .
_ a;
__ __
' ad
do -S ...5l - f _ , . 011161113
.
. .
__ __ _ _ i 'I __ .A - . Callra Claris.
lie C. lchnograpliia
primi Cgref.
to-, j iiii _..__~_ lus aduerlig
ill- omnes Belges.
D.Callellum,ciii
eq; pra-eratQLTi.
CO' tutius.
. 1111
F. Folla.
11111 G G. Locus pto ca.
io-I liris ad aciern
inllruendam.
li H. Palusinterex
ercitum Cala.
Ibi ris afqgelga.
'7 rum.
'
I. Callra. Belga
16 fumo
ip-,
I1
lai-H
callris relitis',vt liquoopus ellet,lublidio duci pollent,reliquas lex le

iones pro callris in acie conllituit. Holtes item luas copiase caliris e
uetas inllruxcrunt. Palus etat non maanainter nollrum at ue hollium Pella nter fluo
exercitum. Hanc li nollri tranlirent,liolles expeetabant. No ri autem, . jira.
ab illis initium tranleundi 'eret, Vt impeditos aggrederentur , arati in ar
mis erant. Interim ptaelio equeltri inter duas acies contendeoatur. Vbi
neutri tranleundi initium laciunt, lecundiore equitum nollrorumprae
lioCaelai'luos in' caller-a reduxitHolles protins ex eo loco ad lluan Axo .
l) nam conteiidei'unt , quod elle poll nollra (1611101111121111111 611.11 Va

dis repertis , pattern luarum copiarum traducere conati lunt, eo conlilio,
Vt li pollent, callellum cui pi'aeerat iturius legatus , expugnarent,pon
temque in terlcinderent : lin minus po llent,agros Rhemorum populareri
tur, qui marino nobis Vlui ad bellum gerendu_m erant,commeatuque no
llros * luinebant. Caelar certiorlactus a Titurio, omnem equitatum, 8c * prabibmm
leuis armatur Numidas , lunditores lagittariolque pontem traducit , at
ue ad eos contendit. Acriter in eo loco pugnatum ell. Holtes impe
ditos nollri in Humine aggrelli , magnum eorum numerum occiderunt.
Per eorum corpora reliquos audacillim tranlire conantes, multitudi
. ne telorum repulerunt : primos ui tranlierant , equitatu circunuen
tos interlecerunt. Holles vbi 8c eexpugnando oppido,&de Humine
tranleundo lpem le lelellille intellexerunt, neque nollros in locum ini..
quiorem progredipugnandi caulaviderunt,atque iplos res lrumentaria
elicere coepit:concilio conuocato,conlhtueruntoptimum elle,domum
luam quenquereuertizc quorum in fines, primm Romani exercitum
introduxillent, ad eos delendendos vndique conuenirent, vt potis in
lll-i
luis quam in alienis lnibus decertarent , c domellicis copijs rei frumen
tari'ae vterentut. Ad earn lententiam cum reliquis caulis haec quoque ra
tio 605 deduxit, quodDiuitiacum quoque atque Heduos linibus Bello..4

24. . IVLII CAESARIS DE
' uacorum appropinquare cognoueranthis perfuaderi vt diutis moraren- F
": tur , neque fuis auxi ium ferrent, non poterat . Ea re contituta, fecunda
" vigilia magna cum {Irepitu ac tumultu calins egrefIi, nullo certo ordine
neque imperio, ciim fibi quifqueprimmitineris locum peteret,&,do
mum peruenire properaret , feceruntvtconfimilis fu a: profetio videre
tur. re {iatim Caefar per fpeculatores cognita,in idias veritus, quod
quade continuit.
caftris caufadifcederentmondum erfpexerat:exercitume
Prima luce,con rmata uitatumque
re ab eXploratoriCbus, omnem
equitatum, qui nouiimum agmen moraretur, praemifit : eiq's @ediurri

c L. Aurunculeium Cottam le atos prfecit . T.Labienum legatum cum
legionibus tribus fubfequi iu it. Hi nouiflimos adorti,& multa milliaG
paifuum profecuti , magnam multitudinem eorum fug'ientium concide
runt. Cm ab extremo agmine, hi ad quos ventum erat, confierentfor
titerque impetum noirorum militum fultinerentzpriores,qubd abeife
a periculo viderentur , neque vlla neceiitate: neque imperio contine
rentur, exaudito clamore , perturbatis ordinibus omnes in fian (ibi prae
fff'mlw' {idiurn pofuerunt. Ita line vllo eric_ulo tantam eorum mu titudinem
nofiri interfecerunt , quantum it diei fpatium : fub occafum Solis fe
4 uideiiterunt : feque in caflzra,vt erat imperatum ,receperunt. Poitri
die eius diei Caefarpris quam fe hoftes ex pauore ac fuga reciperent, in
. fines SuefIionum, qui proximi Rhemis erant, exercitum duxit : 5c ma-H
Nouiodunumwu- gno itinere confeto , ad oppidum Nouiodunum contendit. Id exitine
CW' re oppugnare conatus,qubd vacuum a defenforibus effe audiebat,propter
latitudinem foff, murique altitudinem paucis defendentibus , expu
gnare non potuit . Cafiris munitis Yineas agere , ( ad clippugnandurn
vfui erant, comparare coepit. Interim omnis ex ga Sue ionum multi
tudo in oppidum proxima ripete conunit. Celeriter vineis ad oppidum
atis,_agere iato , turribuqu conftitutis , magnitudine operum, quae ne
que vi erant ante Galli, ne ue audierant, Se celeritate Romanorum per
moti, legatos ad Catfarem e deditione mittunt: c petentibus Rhemis
vt conferuarentur,impetrant. Caefar obfidibus acceptis primis ciuitatis,I
Gill/i "gifl de-atqueipfius Galbae regis duobus filijs , armifque omnibus ex oppido tra
duntur. _ ' . 1 .
suwww1/i
. _ ' dditis , in cm
cit: qui deditionem
fe _fuaqueSueIiones accipit, exercitumque
omniain oppidum in
Bratufpantium Bellouacos du
contuliientt
Bg'gffmzwque ab eo oppido Cfar cum exercitu circiter millia paifuum quinque
` i 'abeffetz omnes maiores natuex oppido egrefii, manus ad Caefarem ten-l
dere, c voce fignificare coeperunt, fefein eius fidem ac poteiatem ve-
nire., neque contra populum Romanum armis contendere.Item cm ad
oppidum acceIifet, cafiraque ibi poneret , pueri mulierefque ex muro
paifis manibus fuo more pacem ab Romanis petierunt. Pro his Diuitia
cus (nam poli difcefum Belgarum dimiIis Heduorum copijs ad eum re K
sfumati aiieuerterat) 4facit Verba, Bellouacos omni tempore in de atque amicitia ci
fmwm uitatis Hedu fiiiffe . Im ulfos afuis principibus, qui dicerentiHeduos a
Caefare in feruitutem re atos , omnes indignitates contumeliafque per
ferre , Heduis defeciffe, oc populo Romano bellum intuliffel@ eius
confilij principes fuiffent, quod intelligerent, quantam calamitatem ci
uitati intuliffent, in Britanniam proiigiffe. Petere knon folm Belloua
cos, fed etiam pro his Heduos,vt fua clementia ac maufuetudine in eos V
tatur. (Modii fecerit,I-Ieduorum authoritatem a ud omnes Belgas ami
plificaturum,quorum auxilijs atque opibus,fi qua bella inciderint,fuften
tare
i . BE'I'T'LO G'ALLICO LIB.' Il. 25
. _Caelar honoris Diuitiaci _atque Heduorum 'C_au'la , lele
Ordine eosin
gna,
in_terBelgas
recepturumcconleruaturumdiitited
authoritate atquehominurn/muquod
ritudine
etat ciuitas
prazllabat, _ ___ _ _ .
excentos oblides popolcit. H_is tra itis,omn1bulqu_e armis ex oppido col- 0 _ CCCCCC:
, latis , ab eo loco 1n fines Ambianorum peruenit : qui le luaque omnia line f_:immmm dui
umquc mora dediderunt.1` Eoilum inesNerui] attingebant : quorum _de n_atu- . '
)mmm .ra moribulque Gaelar cum queereret, liereperiebat, Nullum aditumelle Noam .
Pedim ad eos mercatoribus nihil ativini_,reliquarumque rerum ad luxur/iani
[ pertinentium , in_fern, quo his rebus relanguelcere animos , eorumqs
lm_.maG _mirri Virtutem exillimarent. Elle hommes feros, ma nacque Virtutist In
.d crepitare atqueinculare reliquos B_elgas , qui le popu oRomano dedidilf.
inclf . lent , patriamque Virtutem proieci ent : confirmare lele neque legatos
lm or' milluros, neque vllam conditionem pacis accepturos. Gum per eorum li
nes triduum iter lecilletdnueniebat ex captiuis,Sabin flumen callris luis surft.
- amplis millia palluum decem abellc : trans id flumen omnes Ner
? Pmi' uios conledille , aduentumque ibi Romanorum experare Vna cum Atre-
dimm batibus Veromanduis finitimis luis . Nam his vtrilque erlualerant, vt """d"
3115 (ci eandem belli lortunam experirentur. Expetari etiam a his Aduatico- Mmm
Polif. rum copias, atque elle in itinere. Mulieres, quique per ratem ad pugnam
im m inutiles viderentur, in eumlocum coniecille, quo propter paludes exer
ilm-H cirui aditus non ellet. Caelar his rebus cognitis, exploratores Centurio
- nelque rmittit, ui locum calirisidoneum deligant. Cum 'ue dedi- `
'OPfo titijs Belgis,reli ui que Galli\s corriplures> Caelarem lecuti, vna iter face
CXPU- rent: quidam ex is ( Vt pollea captiuis cognitum ell) eorum dierum
conluetudine itineris noltri exercitus perlpeta , note ad Neruios
nulrl-> nerunt : atque his demonltrrunt,interlingulas legiones impedimento
idurn rum magnum numerum intercedere : neque elle quicquam negocij, cm
: ne- prima legioiii calravenillet,_reliquaeque egiones magnum lpatium ab
iiper- ellent , hanclub larcinisadoriri : qua pulla , impedimentilque direptis, fu
.tatis,l
lemis D`.
rum conlilium,
vt reliquaeuirem
contradeferebant,
conlillere non
quodauderent.
Neruij antiquits,
Adiuuabatcum
etiam
equita-
eo- meiefluififunb
"
; nihil pollentl neque eni-m ad hoc tempus ei rei ltudent , led quicquid
5 du- pollunt , pedellribus valent copijs) quo facilis Hnitimorum equitatum,
- li praedandicaula ad_eos_venillet, impedirent, teneris arboribus i_nc1li/`s,_at'
I,un - queinllexis, crebrilquein latitudinem ramis enatis, crubis lenribulqs in- ,mm/m
, terietis , ellecerantvtinllar muri h_lepes munimentapraeberent, quo
m Vc-. non modo non intrari , led ne perlpici quidem pollet. His rebus cum I_ter
im ad a minis nolriimpedireturmon omittendumlibi conlilium Neruij'exi
_ lhmauerunt. Loci natura erat hc, quem caltris nollri delegerant: (_Iollis
. fummo ai ualiterdecliuis, _adtlumen Sabin,quodlupranominauimus,
n _ vergebat. eo ilumine pariaccliuitatecollis naleebatur, aduerlus huic
-1 _ ccontrarius , pallus cireiter ducentos, in_lirnus apertus, a lupetiore ar..
los te lylueltris, vt non facile introrlus perlpici pollet. Intra eas lyluas o-
D _ Presin occulto lele continebant. In aperto loco lecundum llumen pau
_-us ca: ltationes equitum videbantur. Pluminis etat altitudo pedurn circl-
ter_trium. Gaelar equitatu _prmillo , lublequebatur omnibus copiis. Sed
Ouah ratio ordoque agminis aliter le habebat, ac Belga ad Nemios detulerant.' can @pu
. Nani quodhollis appropinquabat , conluetu ine lua Caelar v i'. le 10- f" N'"
DSV'- nes ex editas ducebat. Poli eas totius exercitus impedimenta collocarat. ' `
3mi lInde dlii legiones, qua: proxim eonlcripta: etant, totum agmen clau
en ' ` ` C debant,
tare
"26 C. ivLii cAEsAais DE
,-1,;;;:~jcfr `
~
Scenngra
phia ;
aduerlus
Neruios.
=`>\
debanr, praeiidioque impedimentis etant. Equites noltri cum lundi.

:um Ner toribus lagirrarijlque lluan rranlgrelli , cum hollium equitatu prat I
ug': fquere.
lium commilerunt. Cum le illi identidem in lyluas ad luos reciperenr,
ac rurlus è~lyluain nollros imperum lacerent, neque noliri longius quam
quem ad linem porreta, ac loca aperta pertinebant , cedentes inlequi au
erenr: interim legiones lex , qua: prima: veneranr , opere dimenlo
6 munite coeperunt , T Vbi primaimpedimenta nollri exercitus ab ijs qui in
lvluis abditi latebant, vila lunr, quod tempus inter eos committendi pr
1ijconuenerat,ita vr intra l luas aciem ordinelque conllituerant, atque
ipli lele conl-irmauerant, lugitoomnibus co ijs prouolarunt , imperum
que in noltros equites fecerunt . His lacil pullis ac perturbatis , incredibi
li celerirate ad lluan decurrerunt, vt ene` vno tempore & ad lyluas . c in K
ilumine ciam in manibus nollris holles viderentur. Eadem aurem cele 1
e
tirate aduerlo colle ad nollra , atque eos qui in opere occupati erant,
multa contenderunt.Cetlari omnia vno tempore etant agendayexillum propo
jmul vno tempore
0017. nendum,quod eratinligne,cm ad arma concuri'i oportebat: Signum tu
ba dandum: Ab opere reuocandi milires: paulo lon is aggeris peren
di caula procellerant accerlendi : Acies inltruenda : Mites cohortandi:
Signum dandum,quarum rerum magnam partem , temporis breuiras 8:
incurlus holiurn impediebat . His diilicultatibus duae res erantlublidio:
Cefrinnorum mili lcientia atque vlus militum , quod luperioribus raelijs exercirati,q~u_i_d lie
tum .
r1 oporterer, non minus commode ipli libi prac cribere , quam ab alijs do
= - ceri
BELLO GALLICO LIB.II. _ _ 27
A ceri potetant: '8c quod ab opere lingulilqs legionibus lingulos legatos Cae..
lardilcederemili munitis callris vetuetat.Hi propterceleritatem propin
quitatem lioltium nihil iamCelaris imperium expeetaban't,led perle,que
videbantur, adminillrabant. Caelar necellarijs rebus imperatis, ad cohor
tandos milites , quam in pattern lots obtulit, decuttit : & ad legionem de- A
cimam deuenit. Milites non longiore oratione 611 hortatus, quam vti lu Ceffiff6
.' 111111126 virtutis memoriam retinerent, neu perturbarentut animo , ho- 'mmm'
iliumqtieimpetum lortiterlullinerent. Et quia non longis 1101165 abe
rant, quam quo telum adijci pollet , przeli] committendi lignum dedit: at- .
que item in alteram partem'ell cohortaridi caula proleetus. Pugnantibus , ;
G tanta fuit temporis exiguitas,liolciumque tam aratus ad dimicandum m"
animus, vt non modo ad inlignia accommodan a, led etiam ad'galeas in
duendas, lcutilque teg'menta detrahenda, tempus deluerit. Quam quilq;
in partem ab opere calu deunit, quque primaligna conlpexit, ad haec
conllitit , ne in qurendis luis pugnandi tern us dimitteret. Inllruto
exercitu magis yt loci natura, deietulquecol is , 6c necellitas temporis,
q_uamvt tei militaris rati o otdo pollulabat, cum diuetlis locis le
giones alla: alia in parte 110111 115 161111616111: lepibulque denlillimis,vt
ante demonltrauimus,interietis, ptolpeclis impediretur: neque certa
lublidia collocati, neque quidin quaque atte opus ellet, prouideti, ne
ll C- que ab vno omnia imperia adminiltrari poterant. Itaque in tanta rerum 7
iniquitate, lortunae quoque euentus varij le ' uebaiitur. Legionis nonae
decimae milites, vt in linillra parte aciei con iterant, pilis emillis, curlu ac
lallitudine exanimatos ,Vulneribulque conleetos Attebates ( nam his ea Ambarlmc'ed'cf
pars obuenerat)celeriter ex loco luperiore in Humen compuletunt. Et dull
tranlire conantes inlecuti, gladijs maynam'partem eorum impeditam inl'.
tetlecerunt. Ipli tranlire flum'en non dubitauerunt: c in locum iniquum
progrelli , rurlus regrellos ac relillent'es 1101165 ', redintegrato prtelio, in
1i- tugam coniecerunt . Item alia in parte diuerlae dure legiones vndecima 'c _
3-1 oetaua, prolligatis Veromanduis , uibscurn erantcongrelli , exloco lu- Vf'fmddufpfvif
1f, D eriore in iplis Huminis ripis ptaelia antur. Ac totis lere caliri's lronte c gm' -
m
u, _ aliniltraallaatte
magno nudatis,quum
ea interuallo in dextro
leptima cornu, legio
conllitillet o_mnesduodecima,& non
erui' conlertil _'f
la limo agmine,duce Boduognato, qui lummam imperi) tene at, ad eum Baeugnamdux
m locum contenderunt. ( pats aperto latere legiones citcumueni- N"""
te,pars lummum callrorumlocumi peterecoepit. _0 6111 tempore equi
[ 165 1101111, leuilque armatura: 111'5111611 his vnaluerant, quos pri
m_ mo holiium impetu pullos dixeram , c_um le _in callra reciperent , aduerlis
b1; ' 110111115 occurrebant, ac rurlus allarn pattern lugam petebant. Etcalo- cafarunmm 14.
11111 nesaui ab decumana porta ac lummo lugo Collis nollros v_ietoresllumen
16, _ _tran ille conlpexerant, ptaedandi egrelH , cum telpexillent, Se h_olles
, ' in nollris calins iterla'ri Y1dillent:pra_e__cip1tes _lele fugae mandabant. Simul
PO. corum _uilcumimpedimentis venieba_nt,clamor lremitulque eitaudie
_tw batur: a qque aliam in partem pettetritilerebanturI Qufibusomnibus re- _
_en bus permoti_equiteslreuirnquorum inter Gallos virtutis opinio elilingu .
ldi. latis,qu_i auxili) caula a ciuitate milli ad Clarem venerant 611111 multitu
_s C dine hollium callranollra completi , legiones premi, 8c pene circumuen- um
dio, ~ tas teneti,calones,equi_te_s,lunditores Numidas,_diuerlos dillipatolque in
166. 011111615 partes lugere Vidillent : delperatis _nolirisrebus,_ d_omum conten..
Q_ dei-unt. Romanos pullos,luperatolq5,caltris impedimetilqs eorum 1101165
ceri ' _ 2 poti
28 --. IVLII CAES'ARIS DE
* Cefar decime Ie
giam'e rabatte ad.
potitos ciuitatirenuncia'uerunt. Caelar*ab decimazle ionis cohortatio-'F '
ne ad dextrumcornuprofetuswbifuos vrgeri , li nifque in vnum locum
collatis, duodecimaelegionis milites confertos filii ipfos ad pugnam elle
. 1m edimento:quartaz cohortis omnibus centurionibus occifis ,li nife
- roque interfetogno amillo, reliquarum cohortium omnibus fete cen
P- Mull turionibus aut vulneratis aut occilis, in his primipilo . Sextio Baculo for
"'' tillimo Viro multis grauibufq; vulneribus cfeeto, vt iam fe fuliinere non
polletaeliqu'os elle tardiores,&nonnullos a nouillimis defertos praelio ex
cedere,ac tela vitare: holles neque a fronte ex inferiore loco fubeuntes in-`
( A \ termitterec ab vtroque latere inllare , Se rem elle in angullo vidit , neque
fuwm vllum elle fubdium,quod fummitti polletzleuto a nouillimis vnimili- G
1i d
o tum detraeto, quod ip . e eo\ line fcuto venerat ,in
. primam aciem . procellit:
. centurionibufque nominatim appellatis , reli uos cohortatus milites , f1
"filiff'buf gna inferre, & manipulos laxare iullit,qub facilis gladijs vti pollent. Hu
mlm" dm ius
numm
aduentu f e illata militibus
. . i
ac redinte rat' ' ` le uil`
_ g _ oanimo,cum pro q q,
in confpetu Imperatoris etiam extremis luis rebus lùam operam nauare
cuperet: paulm holtium'impetous retardatus eli. Cfar cum leptimam le
gionem , qua: iuxta conliiterat, item vrgeri ab holle vidillet : tribunos mi
itum monuit, Vt paulatim lele leUiones coniungerent, conuerfa ligna
in holies inferrent. @o fato, cum alijs ali) fublidium ferrent, neqs time
rent,ne auerli ab holte circumuenirenturzaudacis relillere,ac fortiiis pu- H
_ gnare cperuntlnterim milites legionum_duarum,qu in nouilhmo ag
` . mine prlidio impedimentis fuerant, pi'lio nunciato, curfu incitato , in
. fummo colle ab holiibus confpiciebantur . Et Titus Labienus caliris ho
ltium potitus,& ex loco fuperiore,qua: resin nollris callris gererentur con
l` icatus,decimamlegionem fubfidio nollris milit. @cum ex e uitum
calonum fuga,quo in loco res ellet,quantoque in periculo & cara Se le
gionesc Imperator verfareturognouillent: nihil ad celeritatem libi reli
qui fecerunt.I-Iorum aduentutanta rerum commutatio eltfaetayt noltri
fu'mibfgf etiam,qui vulneribus confeti procubuillent,l`cutis in n_ixi praelium redin
Lfffwi tegrareiit.Tum calones,per~territos congpicati holles,etiam inermes arma I
: tis occurrerunt. Equites vero,vt turpitu inem fuga virtute delerent , orn
""" nibus in locis puonabant,qu
leleOionarijs
: militibus preferrcntAt holles
. .
etiam in extrema fpe falutis tantam virtutem prlliterunt,vt cm primi
_ , eorum cecidillent,proximi'iacentibus inlillerent , atque ex eorum corpo- .
ribus pugnarent. his deietisc coaceruatis cadaueribus , qui lùperellent,I
vt ex tumulo tela in nollros conijcerent,pila ' ue intercepta remitterentzvt
non nequicquam tantae virtutis homines iudicari deberet aufos elle trali
re latillimum flumen`,al`cendere altilh mas ripas, ac fubire iniquillimum lo
Anim' www@ cum: quae facilia ex dillicillimis,animi magnitudo redegerat . praelio
fm!" fx MW" facto ro ` ad inte necionem ente ac nomine Neruiorum redacto, K
/. _ P Pc g g _ , . .
maiores natu,quos vna cum pueris , mulieribufque in aeliuaria ac paludes
colleetos dixeramus ,hac ugna nunciata,cm vitoribus nihilimpedi
' _ _ _ tum,vitis nihil tutum ar itrarentur: Omnium qui fupererantconlerifu
legatos ad Caelarem mileruntfequeei dediderunt , cin commemoranda
Smm; : : ciuitatis calamitate,ex fexcentis,ad treis Senatores: ex hominu'n'a millibus
l""".""&1"'. fexaginta,vix ad quinoentos,q ui arma ferte pollent,lèfe redactos elle dixe
en milites rehqui . . . . . .
camara runt. Chios Cfar, vt in miferos ac fupplices vfus milericordia yidere
dimmi#- tur, diligentillime conferuauit, fuifque nnibus at ue oppidis vti iullit:
linitimis imperauit, vt ab iniuria 6c maleficio feluofque prohibrcilnt.
' i ua
'1 BELLO GALLICO LIB.II. 29
ilicitano-F A T Aduaciti (de quibus lupi'a lcriplimus) cum omnibus copijs auxilio Ner- 8
om IOCUIII uijs yenirent: hac pucgna n_unciata,ex itinere domum reuerterunt:\cuntis
oppidis caliellilque elertis , lua omnia in Vnum oppidum egre ie natura
Sfl'mf@ munitum contulerunt. quod cum omnibus in circuitu partius altilli
Sfere CCU# mas rupes delpetul ' ue haberet, Vna ex parte lenirer accliuis aditus , in la
lculofo titudinem non amp is ducentorum pedum relinquebatur. lo
aiitrenon i cum duplici altillimo muro munierantztum magni ponderis laxa,& pra
Pllo curas trabes in muro collocrant. Ipli etant ex Gimbris Teutonilque pro- Admin' cfm
umCS 111- gnatizqui cm iter perProuinciam nollram atque Italiam lacerent,his im 35mm
lm_quuc pedimentis, quae lecum agere ac portare non poterant, citra Humen Rhe- p g '
vnimi'li-G B num depolitis, cullodi ex luis ac praelidio lex millia hominum vna reli
pioetllit: querunt. Hi eorum obitum multos annos linitimis exagitati , cm
illitcsli- aliis bellum inferrent, alis illatum delenderent , conlenlu eorum om
. . nium pace latadiunc libi domicilio locum delegerunt.. Ac primo aduen
lequilq; tu exercitus nollri crebras oppido excurliones laciebant, paruulilque
initiate prcelijs cum nollris contendebant. vallo pedum 1 1. in circuitu
mamie. V. millium, crebrilque caliellis circummuniti, oppido lele continebant.
inosmi. vbi vineis atis, aggere extruro, turrim procul conllitui viderunt, pri
fila mum irridere e_x muro , atque increpi/tarevocibus , qubd tanta machina
q,- - tio a tanto lpatio inllrueretur . Quibulnam manibus, aut quibus Viribus,
_U'SPwH prlertim hommes tantula: llaturae (nam plerunque omni us Gallis pr Rimani/lumi
mo ag, magnitudine corporum luorum breuitas nollracontem tui ) tanti o- :giffd''fomm'
, neristurrim in muros lele collocare conliderent? Vbi Vero mou eri, c ap_ _
irish@ _ propinquaremoenibus viderunt, noua atque inulirata lpecie commoti,
egatos ad Clarem de pace mileruntllii ad huncmodum locut1,Non le : 1:34
imm exiltimare Romanos line ope Deorum bellum gtere , qui tanta: altitudi- g;:rdlbv_i;_a_r_1_o_f_.m
'imlc
_ nis machinationes
tanta ce
eritate romouere,
' ex ro in uitate P u g na- miratiomnt

bireli re pollent: le luaque'omiua eorum potellatipermittere d'iirerunt. Vnum
tnollri PCtre aC deprecari : li forte pro luaclementia acmanluetudine, quam i(pli
l _edm ab al1 saudillent,llatuilletAduaricos elle_co_iileruandos:r__ie learniis - _ _ _ _
,s 3mal D lpoliaret. Sibi omnes l'ere _linitimos elleinimicos ,_ ac luae Virtuti iiiuidere, /113355571
' aquibus le delendere traditis armis non olleiit.Sibipraeltare, l1 in eum ca '
It ' lum deducerentur, quamuis lortunam a populo Romano pari , um ab
'ho- cs- his per cruciatum interci, inter quos dominariconluellent. Ad
1 lar relpondit, le magis conluetudine lua , qum merito eorum ciuitatem
COYPO` ' conleruaturum , li prius quam aries murum attigillet, le dedidillent: led
" dedition'is nullam elle conditionem,nili armis traditis. Seid uod in Ner
{QUin uios fecillet, laeturum , linitimilq5 imperaturum , ne quam edititijs po- Mmmm delle
le1Um_o
U35 i puli Romaniiniuriam
tur,lacere inferrentRe
dixerunt. Armorum nunciata
magna ad luos,illidele,qu
multitudine muroimperaren
in follam, "0
82110 . quaeerat ante oppidum,ia6ta, lic vt prope lummam muri aggerilc'luealri
iod( tudin'em acerui armorum adaequarent: 5c ramen circiter parte tertia l Vt
alude,s polleicom'pertum ) celata, atque in oppido retenta , porris patelais,
ea die pace lunt vli. Sub velperum Gaelar portas claudi,militelque ex oppi- Pixvniwdk
nlel do iullit exire , ne quam no tu oppidani miliribus iniuriam acciperent.
randa Illi anteiniro (Vtintelleetum ell)conlilio, qud deditione lacra nollros
illibllS ' praelidia *dedueturos,autdeni ueindiligentis leruaturos crediderant:
duw . partim cum ijs quae retinuerant celauerant armis , pattim lcutis cor
fider- tice ( viminibus intextis, quae lubit (vt remporis exiguitas pol
1) pellibus induxerant: tertia vigilia, qua minime arduus ad no
. ` - ' 3 liras
30 . IVLII CAESARIS DE
;f_;___;f__;"ffff'
flras muniriones
etuprionem afcenfus
fecetunr. videbarut,
Gelerirer omnibus
(vr ante Gaefat eopijs repente ignibusfi
imperauerar) ex oppido
gnificarione , proximis caffellis eb coneutfum efl: pugnarum l ue
ab hoflibus ira aetirer, vr a viris forribus in extrema fpe faluris iniquoclo
_ _ _eo contra eosquiexvallo rutribufque telaiaeetent,pu nati debuir,cm
"" _invna virrureomnisfpes faluris confiflerer . Oecifis a _liominum milli-`
bus quaruor,teliqui in oppidum reiecri funr. Poftridie eius diei reI
fraeris ortis , cum iam defenderer nemo , atque inrromiffis militi
bus no ris,fetionem eius oppidivniuerfam Cfarvendidir.Ab his qui
_ _ emeranr,_capirum numerus ad cum relarus efl millium quinquaginta
L trium . Bodem tempore a P. Craffo , quem _cum legione vna mifetar ad .G
Veneros, Vnellos , Ofifinos, Curiofoliras, Sefu uios, Auleteos, Rhdones, ,
quae funt maritim eiuirares , Oeeanum l ue arringunr , cetrior farus efr,
omnes eas eiuirares in deditionem pore aremque populi Ro.effe reda
ctas. His rebus gefiis, omni _Gallia pacata, tanta huius belli adbarba
g ' ros opinio perlata eft,\_1ti ab hisnationibus, uae trans Rhenum incole
rent,mitrerentutlegariadCfarem,quae feo hdes daturas,im eratafa
tuias, pollicerentur. Quas legariones Caefar, ubd in Iraliaml lyricum
que pro erabar, inita proxima aefiare ad _fe teuerti iuffir. Ipfe in Carnu-
res, An es , Turones , quae eiuirares propinqua: his locis etant , vbi b_el
_ lum efferar, legionibus in hybetna deduris, in Iraliam proferus ePt.
PP'M'M mi' Ob eafqiie tes exlitetis Cfaris dies v. fupplicario decreta eflzquod an
rum Caf'.
. reid
. tempus aceiderar
. nulli..
C. ivLii-CAESARIS CoM-IL
MENTARIOR'VM DE BELLO
eALLico LIBER iii.
Libri retrij capita.
i Bellum a Ser. Calla Cairis legato cum Antuatilus, Sea'uni's, @Veragriis

magno cum ericulo confettum. _
Venetorum Ga orum rele/lio, (inoui elli adueijiis Romanos comparatio. K
3 Ora nauticarum rerum de/Eriprio el/um Veneticum _
.. " naualiprelio confeft'um.
4'. Beum cum Vne/lis a Saino eoelem quo Veneticum, tempor@
confeum. '
5 Bellum in Aquitania cum Sontiatius a P. Crafa eoa'emfer tempore con
.
6 . Bem in eaa'em Aquitania cum Docontu's , al eoa'em Crao eonfet'um:
65maxima partis Aquitania eleilirio. -
7 - Vaftatio a Ca/arefattain agri: l/Iorinorum fMenapiorumqui infyl
uae airliilerant.
v.' -`. _ 5.,'
v
BELLo 0111100'1111111. 'n
, V 111 Italiam procifceretur Cfareruium Gal- 1
bam cum legione duodecir'na 11111115 111 "
Amuates, Veragrosedunofcsmift: qui nibus }.
" Allobrogume lacu Lemano, Se HumineRhodzmo "
. 1111111115 Alpes pertint. Caufamittdifuit,qtllod ' u `
l = 111'115 quo magno cum periculo magquue .
l portorijs mercatores ire confueuerant, pnteferi Yo-I
' * 1.111111111,11 opus elle arbitrareru1,vt'inlus
locis legionem 11111111101111
' 11- 1 .
\ ` f
115 aliquot prljs 15,111111151115 eor expugnatis,mi{`

115 ad cum vndqs legacis,obldibulsdatis,& &,11111 1101
tes dnas 111 1 1101& 1 Cum reliquis legionis eius cohor
tibus _in Vico Veragrorum,qui appellatur Otodoruleyemare. @i Vcus .
130111113 111 valle,non magna adieta 11111,111111115 montibus'vndlque
contnetur. Cm 111 111 15 partes Humne duideretumlter parte eius
111115 ad hvemandum concelltlteram Vacuam 1115 111615 cohor
tbus attx'buitEum loCum vallo follaq's muniuit. Cm dies hybernorum
complures tranflffentfrumentumcs eo Comportari uilllerdbito per ex
ploratores certior fatus 11 parte vei qu Gallis concefferat , omnes .
1106111 111111,1110111111111 rnulritudineSedu> .
110111111 8: Veragrorum tenerld aliquot de caufs accideratwt fubiro Gallifxffm "
belli renoundiJegionifCs opprimend conflli erent. Primm,qud
legionmeqs earn 1111111 m,detra<ts cohortibus (11121115, Sc complurib9
r
ngulatm, ui commcatus petendi Caufa 1111111 1'111,1115 1011_ ~
paucitatem efpicebantum eti,qod propteriniquitat loci,cm 111

i'mmontbus in vall
etum {uum decurrerentc
fuflinri tela coni
exilimabantccecllebat, rimab
quo 'fuos quid poile
fe liberos
ab. raos obd nomine dolebant,& Romanos 116 folm itineris Gau,
__ _ ' 4- feel
. 0&6&1
pars cohortibus
attributs..
B. Alter: 0&0
dori parsGallis
ad hyemand
concell.
fed etiam perpetu'pofeflionis,culmina Alpium occupare conaric ea lo

ca linitim prouinci adiunpereJibi perfuafum habebant.His nuncijs ac
ceptis Galba,eum neqs opus iybernorum munitionqu plene elfent per
,..
feetaemeqsde frumento reliquoqs commearu fiitis effet prouifum,quod
deditionefacta,obfidibufq5 acceptis , nihil de bello timendum exilima
ueratzccilio celeriterconuocatofententias exquirere coe/ in con
cilio cum tantum repentini periculi prazter opinionem accidillet, aciam _
omnia fereiiperiora loca multitudine armator completa confpiceren-I '
tur,neq5 fubiidio veniri , neqs cmeatus fupportaridnterclulis itineri bus,
poffet: propè iam defperata falutemnull uiuinodi fententi diceban
tur,vt impedimentis relitis,eruptione fata, ijfde itineribus quib'us eo
perueniWentaid falutem contenderen t.Maiori tam en parti placuit,hoc re
{eruato ad extremum conilio,interim rei euent experiri , : defen
dis
dere.Breui
at 5 adminifltandis
{pacio interieeto,vix
tempus daretur,hoftes
vt his rebus quas
ex citituiffent,
omnibus partibus
collo Ciigno
uen
? ri' . dato dlecurrereJapidesgeffaqs in vallum conijcere. Noftri primo integris
mmm viribus fortiterrepugnaremeqi vllum fruftra telum ex loco {uperiore mit
\ tere: vt quqs pars cairorum nudata defenforibus remi videbatur,eo oc- K
currerec auxilium ferte. Sed hoc fuperari, quod ciiuturnitate pugnae ho
fles defeli,cum prelio excedebant, alij integris viribus fuecedebantzquar
rerum notris propter aucitatem fieri nihil poterat: ae non modb deifef
(o ex pugna excedendi, ed ne f'aucio uidem , eius loci vbi confiiterat, re
. linquendi,ac fui recipiendifacultas abatur. Cm iam amplis _horis fex
continenter pugnaretur, folm vires, fed etiam tela noirisdece
rent,atq5 liofies acrius initarentdan/guidioribuqu noftris vallum fein dere,
_ Smy- Bm c foias complete coepiffentz refque effet iam ad extremum perduta
. cafum: P. Sextius Baculus primipili centurio ( quem Neruico prlio
com
BL'L GALLCG LI. III. ;
A Complurib'us confetiim vulneribus dixi'mus) item C.Volufenus 'tribu
nus militum,vir c" conlij magnic virtutis,ad Galb accuri-unt , aqs vni _
effe fpem falutis docent,f1 eruptione fata extremum auxilium experiren
tur.Itaq5 conuocatis Centurionibus,celeiitermilites certiores facit,pauli
fperintermittei'entprlium,ac tantummodb tela miffa exciperentfeq's ex
labore recerent : poft figno dato ecafiris erumperent-,atqs omnem fpem
falutis in Virtute ponerent. @fodiufli , facitzac fubitb omnibus por- .
_tis eruptione fa-ta, neq, cognofcendi quid fieret,neq5 fui colligendi liofi
bus facultatem relinquunt. Ita commu tata fortuna,eos qui in fpem poti
endorum cafrorum venerant,vndiq5 'circunuentos interciunt: & ho- Gauvrummga.
B minum millibus amplis triginta,quem numerum barbarorum ad
Veniffe COnRabat,plus tertia arte interfecta , reliquos perterritos in fuga
conijciuntzac ne in locis qui em fuperioi'ibus confiflere patiuntur. Sic o
mnibus hofiium copijs fufis,armisj5 exutis,fe in caftramunitionesqs fuas
recipiunt. Quo praalio faeto,qub fepis fortunam tentare Galba riole
bat, atqs alio : in hyberna confilio veniffe meminerat,alijs Occurriffe re
bus viderat , maxime frumenti cmeatusqs inopiapermotus, pofiero die
_ Omnibus eius vici dicijs incenfis,in prouinciam reuerti contendit: ac
nullo holle prohibente,autiterdemorante,incolumem le iOnem in Ari
tuates,inde in AllobrOOas perduxitzibiqs livemauit. His riusgeftism 2
Omnibus de caufis Ce arpacatam Galliani exifimaretfuperatis Belois,ex
pulfis Germanis,vi6tis in Alpibus Sedunis, atqs itainita hyeme in
rofetus effenqubd
lDebatzfubitum bcllumeas
in quoq5
Gallia nation
coortesePeEius
adire,& regiones
belli *haze fuitcoOnOfcere vO Nm; 11,- ,
cau fai. Craf-
fus adolefcens cum le ione lfeptima proximus mari Oceano in Andibus M11/
hyemabat.Is,qubd in Eis locis inopia frumenti eratxpracfetos tribunosqs
militum 'complures in finitimas ciuitates frumenti commeatusqs etendi
caufadimit:quo in n_umero erat T.Terrafidius miffus in * Vnelios, M. * sentira.. _
Trebius Gallus in Curiofolitasluelanius cum T.Sllio in Venetos. Hu- :
ius ciuitatis eftlone ampliffima authoritas Omnis Ora: maritim regio
D num earumzqubd naues habent Veneti plurimas,quibus inBritanriiam
nauigare confueuerunt:c fcientia atqs Vfu nauticarum rerum cteros an
tece unt : Se in maOnO mpetu maris at s aperto paucisportubus interie
6tis,quos tenent ip i, omnes fere qui eo mari vticon ueuerunt,habent
vetiffalesAb his fit initium retinendi Silij,atq5 Velanij: quod per eos qus Ga
fe Ob ides,quos Craffo dediffent,rccuperaturos exifiimabant. HOrum auma
thoritate finitimi adduti (Vt funt Gallorum fubita & re entinaconfilia)
eadcm de caufa Trebium Terradiumqs retinent: 8c ceieriter mifiis lega-

tis per fuos principes inter fe coniurant,nihil nifi communi _confilio actu
ros, eundemqs Omnis fortuna: exitum effe laturos. reliquasqs ciuitates fO
E licitant , vt in ea libertate quam maioribus acceperant,permanere,qum
ROmanOrum feruitutem perferre,malint. Omni Ora martima celeriter
ad fuam fententiam perduta,communem legationem ad P.Craffum mit
runt: Si velitfuos recipere, Obfides fibiremittat. Ouibus de rebus C
a Craffo certior faetus , qubd ille aberat longismaues interim longas
dificariinHumineLigeri,quodinHuitin Oceanum , remi es ex prouin
cia inflitui , nautas gubernatorcsque, comparari iubet. is rebus cele
riter adminiflratis, ipfe cum prim'm per anni tempus potuit ad exerci
tum contendit. Veneti, reliqueeque ciuitates cognito Cfaris aduentu,
imul quod quantum in fe facinus admififfent , intelligebant , legatos
(quod
,4 . ivLii CAEsAiirs DE'
Lfgdfiiffswfif" ( quod nomen apud omnes nationes fantum inuiolatumqs lemper liiif- F
14ml'"n" let ) retentos ab le, oc in vincula conietos :pro magnitudine periculi bel
lum parare,& maxime ea quae ad vfum nauium pertinerent, prouidere in
llituunt,hoc maiore fpe,qubd multum natura loci conlidebant: pedeltria
elle itinera concifa aelluarijs, nauigationem impeditam propterinfcitiam
locorum,paucitatemq5 'ortuum,fciebant. eque nollros exercitus pto
pter frumenti inopiam iutis apud fe morari polie conl-idebantt Ac iam
vt omnia contra opinionem acciderent, ramen le plurimum nauibus poll
le: Romanos neque Vllam facultatem habere nauium,neque eorum loco-I
rum vbi bellum gelluri ellent,vada,portus,infulasqs nouille: ac longe alia
elle nauigationem in cclufo mari,atq5 in valiillimo ac apertillimo Ocea- G
no perfpiciebant.l1isinitis confilijs oppida muniunt,frumenta ex agris in
oppida
le comportant.Naues
elturum conllabat,quaminplurimas
Venetiam,vb1 Cfarem primum
pollunt,co,guint. Sociosbellum
libi adef
id
be lum Ofilinos,Lexobios,Nannetes,Ambiliates, Morinos, Diablintrcs,
Menapios adfcileunt.Augxilia Britannia,qu contra eas regiones polita
` ell,accerfunt.Erant h dillicultates belli gerendi , quas fupra oliendimus:
` led multa tamen Caelarem ad id bellum incitabant : iniuriae retentorum
e uitum Romanorum,rebellio faeta poll deditionem , defetio datis ob
li ibus, tot ciuitatum coniuratio: in primis,ne hac parte negletaaeli uae
nationes idem libi licere arbitrarentur. Itaqs cm intelligeret omneslere H>
Gallos nouis rebus lludere, oc ad bellum mobiliter celeritrque excitari,
omneis autem homines natura libertati ltudere , & conditionem leruitu-
tis odille : priuf uam plures ciuitates confpirarent, partiendum libi ac la
5 Tmtis dillribuen um exercitum putauitltaqs T.Labienum legatum in Tre
"Wm'm' uiros,quiproximilumini Rhenofunt,cum equitatu mittit. Huic man
dat,Rhemos reliquosqa Belgas adeat, atque in ollicio contineat: Germa
nosqs qui auxilio aBelgis accerliti dicebantur, li per vim nauibus lluan
: i Aqui. tranlire conentur,prohibeat. P.Crallùm cum cohortibus legionarijs 1 1.
"" magno numero equitatus in Aquitaniam proficifci iubet, ne ex his na
' ` tionibus auxiliain Galliammittantur, ac tant nationes coniungantur.I
. QLTiturium Sabinum legatum cum legionibus tribus in Vnellos, Curio
D'B"" folitas,Lexobiosq5mittit, ui eam manum diliinendam curet. Decium
Brutum adolefcentem cla i, Gallicisque nauibus,quas ex Pitonibus 5c
Santonis reliquisqs pacatis regionibus conuenirciullerat, rcitzccm
primm pollet , in Venetos prolicifci iubetlple eo pedeliri us copijs con
3 tendit. Eranteiufmodifere litus oppidorum, vt politain extremis lin-v
guis, promontorijsq, neque pedibus aditum haberent, cm ex alto le
jim , 1.,-, ;_ aalius incitauillet, uod bis lemper accidit horarum duodecim fpacio : ne
xmlfr/MH? que nauibus, quo rurfus minuente llu, nauesin vadis alllitarentur.
#um Ita vtraqs re idorum oppugnatio impediebatur. Ac li quando magni- K
tudine eris orte fuperati,extrulò mari aggere ac molibus, atqs his oppi
di moeni us adaequatis,fuis fo'rtunis defperare coeperant, magno numero
naui apptilfo,cuius rei [ facultat habebatfua omnia deportabt,
feqs in piuma oppida recipiebant.ibi le turfus 0 portunitatibus loci
defendebatHc eb facilis magna parte liatis laciebt, quod na
ues tepeliatibus detineba'turzfummaqs erat vallo atqs aperto mari magn'is
liibusaaris ac pro e nullis portubus,dillicultas nauigandi. Nanqs iplòr
naues ad hunc modem fataaarmataeqs erant:Carin aliquito planiores,
quam noltrar naui,qub facilis vada ac decellum excipere pollent.
Protz
BELLO GALLICO LIB; II. 85'
APror admodum eretaz, atque item puppes,ad magnitudinem Htu'um
tempeftatumqs accommodat.*Naues tota: robore,ad quamuis *Ndueimxlmura
vim c contumeliam perferendam. pedalibus in altitudinem Wm*
trabibus,conxa clauis ferreis digiti pollicis craitudine. An corae pro fu
nibus ferreis catenis . Pelles pro velis,alutaeq5 tenuiterconfet, Prffpfmli.
{iue propterlini inopiam,atq5 eius viis infcitiam, fiue (quod magis ve
rifimile ) quod tantas tempetates Oceani, tantofque impetus ventorum
fuftineric tanta onera nauium regi velis , non fatis commode poife arbi
trabantur.Cum his nauibus 1 111 congreffus erat, vtvna
celeritate,& pulfu remorum praret: reliqua pro loci natura, pro vi tema
B peftatum,illis effent aptiora Se accommodatiora. lNeque enim his noftra:
nocere poterant, tantain his erati-irmitu'do: neque propter altitud
dinem facile telum adijciebatur : Se eadem de caufa mins commode
pulis continebantur.Accedebat,vt cm ( ven tus c , Se [evento
dedifcntc tempeftatem ferrent facilisc in vadis con iterent tutisc
ab derelit, nihil faxa cautes timerent. (hiatum rerum omnium
noftris nauibus cafus erat extimefcendus. Compluribus expu natis oppi
dis, Caefarvbiintellexit fruftra '11 111- _ _.
pam captis oppidis reprimi , neque his noceri poffe , Ptatuit expectare clal CW 6411
em. Quaevbi conunit, primm ab hotibus vifaeft: circiter : . 0 .
naues eorum paratiflim, atque omni genere armorum ornatiim efsznmmm
portu profet , 15 aduerfae conftiterunt. Neque fatis Bruto , qui
clali prcrat , vel tribunis militum , centurionibfque , quibus lingulae
naues etant attribut,con{tabat quid agerent, aut quam rationem pu
gninlifterent. 1 nocere non poile cognoueralt: turribus
excitatis,tamenhas altitudo puppium Barbaris nauibus {upc
rabat : vtncque inferiore loco fatis commode tela adijci poffent,
miffa a Gallis grauis acciderent. Vna etat m agno Vfui res prazparata no : in
{lrisfalces pracut infetta: affixaeqs longuri ls,non abfi mili forma mura- Mm
lium falciumJ-Iis cm funes qui antennas a malos diltinebant , com re-y
D heni addutiqs erant , nauigio remis i ncitato praerumpebantur : qui us
abfciflis antennae neceari concidebant: vt cm omnis Gallicis nauibus
in velis armamentisqs cifteret,his ereptis,vno tempore omnis vfus
nauium eriperetur. Reliquum etat certamen pofitum in virtute,qua no
Ptri milites facile {uperabantz atqs eo magis,quod in confpeeu Cfaris at
que omnis exercitus res erebatur, vt nullum paulo fortis fatum latere
poffet. Omnes enim col 5& loca fuperiora , vnde etat propinquus defpe
tus in mare,ab exercitu tenebanturDiietis (vt diximus) antennis,cm Nmkpnnum.
{ingulas hina: aut ternar naues circunfierent,milites fumma vi tranfcen
dere in liotium naues contendebant.
maduerterunt,expugnatis compluribusQuod poftquameiBarbari
niauibus,cm fieri
rei nullum ani- 'mmm'
.
riretur auxiliurn, fuga (alutern petere contenderunt. iam conuerfis in
cam partem nauibus quo Ventus ferebat,tanta fubit malacia ac tranquil- .
litas extitit,vt fe loco mouere non pofent. Qua. quidem res ad negocium
conficiendum maxime fuit opportuna.Nam fingulas 1 confetati ita
cxpugnauerunt, vt per aucae ex omni numero notis interuentu ad ter
ram peruenerint,cum a hora fete quarta quue ad Solls occafum pugna
\retur. @o praelio bellum Venetorum, totifque or maritim confe. wmmmfm
tum . Nam cm omnis iuuentus,omnes etiam grauioristatis,
quibus aliquid eonflli)I aut dignitatis fuit ,` eb hconuenerant: tum nauiu m
quod
36' L C. IVLII CAESARIS DE
quod vbiq;fùetat,vnuminloeum cogerant: quibus amiiis,teliqu ne
f que qub fe recipetentmeque quemadrnodum oppida defenderetirmabe
ugmmm violi. banrlraqu'e fe uaqs omnia _C_fai'i dediderunr., In quos eo grauius C_aefar'
mmm. vindicandum ftatuit,qub diligenrius in teliquum tempus aBarbatis ius
legatorum confetuaretur. Iraque omni fen aru neearo,reliquos fub coto
4. navendidir. Dum liaeein Veneris gerunrur, QiTiturius Sabinus cumA
Tifufiepud V-4 his eopijs quas a Caefare aeceperat,_in nes Vnellorum peruenir. His praz
iiiiiiiifdimnof @fat VifidOlliX,aC fummam impetij reneb_ar earum omnium ciuitar qua.A4
mx. _ _ defecetant,ex quibus exercitum magnaqu copias coegetar.Atque his au
eis diebus Aulerei,Eburonices,Lexouijq; fenaru fiio interfero , qub au- _
thores belli effe nolebanr,porra_s elauf'erunr, feqs cum Vitidouice coniun-'G
xerunt.Magnaqs ptretea multitudo vndiqs ex Gallia perdirorum homi
numlatronumqi conuenerar : quos prdandi, frudiumqsbellandi,
ab agricultura : quotidiano labote reuocabar.Sabinus idoneo omnibusf
rebus loco caflris fefe tenebar: cm Vitidouix contra cum dum millium
fpacio eonfediffer,quoridieq5 produeris eopijs pugnandi porefrarem face
rer: vr iam non folm hofribus in contemprum Sabinus veniret , fed eti
nofrrotum milirum vocibus nonnihil earpererur. Tantaqu opinionem
Sebijulegafifm timoris praebuit,vr iam ad vallum eafrrotum 1101165 accedere audetenr. Id
am' ea de caufa faeiebar , qubd cum tanta multitudine hoftium , praefetrim eo
abfente qui fummam impercijrenerer, nifi aequo loco , aut opporrunirate H
aliqua dara , legato dimican um non exiflimabar. Hac eontirmara 0 i
. 64 ffm 1- nione rimoris,idoneum quendam hominem Se eallidum delegit , Galli'i,
{ ex ijs quos auxilij eaufa feeum habebat.Huic mavnis praemijs pollicirario
nibusqs petiiader vri ad 1101165 rranfear: 6c quideri velit, edoeer. vbi
` . p_tdpetfu a ad eos venir,rimorem Romanotum proponir. @ribus angu
ijs ipfe aefar aVenetis prematur,docet : neqs longis abeffe, quin proxi
~ ` 1 ~ ma noere Sabinus clam ex eaflris exercitum educar, 8c ad Caefarem auxilij.
fetendi caufa ptoficifcarutllipd vbi audirum efl,conclamanr omnes oe
eafionem negoci' bene getendi amitrendam non effe. ad cafita iti opotre- _
re. Multa: res ad fioc eonfilium Gallos hortabantur. fuperiorum dierum I
Sabini cunerario , perig conf-ittnatio,inopiaeibariorum, cui tei parm
diligenrer ab his etat prouifum , Venerici belli, 8c quod fetè libenter
homines id quod volunt,eredunr.His rebus adduri, non pris Viridoui
cem teliquosqsduees ex concilio dimitrunr, quam ab his fit conceffum
arma vri eapianr,& ad cafrra eontendanrlli/a te eonceffalaeri,velur explo
raravitotiafarmenris vitgulrisqs colletis, quibus foffas Romanorum
compleanr,ad per unr.Loeus etat caftrorum edirus , 8e paularim ab
imo aceliuis citeitet a us mille.Huc magno eurfu conrenderr,vt quam-
minimum fpaeij ad e eolligendos armandosq; Bomanis daretur : exani
matiqslperuenerunrabinus fuos hotrarus,eupienr_ibus fignum dat. Im- K
pediris ofribus proprer ea qua. ferebanr onera, fubitb duabus pottis eru
. p_rionem fieri iubet.Fa6rum 611 opportunirateloei , hofti infeiria ae defa
rigatione,virrure milirum,_ae fuperiorum pugnarum exerciratione , vr ne
vmummfuge. imum quidem no_fltorum imper ferrent,ae fratim terga verterent. @os
impeditos, integris viribiis milires noftri confeeuri , magnum numerum
eotum occiderunr: reliquos equites eonfetari,paueos ui ex fuga .euafea
Maasai-maii- ranr,reliquerunr. Sie vno tempore c de nauali pugna Sa inusc de Sabi.
"m" ` nivitotia Cfa'r cetriot fatusA 611: eiuiraresq; omnes fè frarimTirutio
dedidetunr. Nam vr ad bella fufcipienda Gallotumalacer promptus 611
' ani
. BELLO GALLICO LIB. III. 37
animus , {ic mollis ac minime refltens ad calamitates perferendas mens .
Comm . Eodem fete tempore P. Craffus cm in Aquitaniam perue- Pimdmdw'
niffet,qu
ne hominum,parsex(vttertia
ante dictum ett) eftexiftimandazcm
arte Galli c regionum latitudinec
intellimultitudi-
eretinijs i/
n A qu",d
locis iibibellum gerengumybipaucis ante annis L. Valerius lraeconius
legatus exercitu pulfo interfetus effet, atque vnde L. Manlius proconful
impedimentis amifis profugiifet, non mediocrem diligentiam adhi
bendam intelli ebat.
comparato,mu%tis Itaque re frumentaria
praetereaviris rouifa
fortibus Tollofa , auxilijs, equitatuqs
Narbone,qu (unt ci- /.
uitates Galliaeprouincinitimaz, ex' his regionibus nominatim euoca- 1;f9't R
_B tis ,in Sontiatium fines exercitum introduxit. Cuius aduentu cognito, 432134852???
`Sontiates magnis copijs coactisxquitatque, quo plurimum valebant,in
itinere agmen noftrurn adotti , primum equeftre prazlium commiferunt:
deinde equitatu fuo pulfo, atque infequentibus molti-is., (abito pedeftres
copias ,quasinconualleininidijs collocauerant, oltenderunt. Hino
tros difieos adorti , praelium renourunt. Pugnatum ePt diu, atque acri
ter: cum Sontiates fuperioribus Vitorijs freti , in fua virtute totius Aqui..
taniae falutem pofitam putarent : Noflri au tem, quid line imperatore ,
line reliquis legionibus adolefcentulo duce echere poflent,perfpici cu
perent. Tandem confectivulneribus holtes, terga vertre. ' uorum ma- Svfidfimfg
gno numero interfetoraflus ex itinere oppidumSontiatium oppugna
re cpit. @bus fortiterrefifentibus , Vineas turrequ egit. Illi alias eru
tione tentata,alis cuniculis ad aggerem vineafque atis (cuius reifunt
longe peritiffimi uitani, proptere quod multis locis apucl eos rari .
feturae (unt) vbi dili entia noPtrorum nihil his rebus proci poile intel
lexerunt, legatos ad raffummittunt,feq's in cleditionem vt recipiat pe- S'4""d"d"f"'
tunt. @a reimpetrata, arma tradere iufiifaciunt. Atque in ea re om- Ik _
nium' noltrorum
quifummam intentis
imperij animis
tenebat, cum, fexcentis
alia ex parte oppidiquos
deuotis, * Adcantuannus,
illi Soldurios soldufgqui.
appellant: (quorum hc etconditio, vt omnibus in vita commodis vna

D cum his fruantur,quorum fe amiciti decliclerint. ii quid ijs per Vim acci
dat, aut eundem cafum vnà ferant, aut {ibi mortem confcifcant. neque
adhuc h'ominum memoria repertus et quifquam qui eo interfectouius
fe amiciti deuouifet, mori recufaret) Cum his Adcantuannus eruptio.l
nem facere conatus , clamore ab ea parte munitionis fublato, cum ad ar
ma milites concurriffent, veliementerqs ibi pugnatum elfenre ulfusin
Oppidum ePt. vti tamen eadem deditionis conditione vteretur, a Craffo
impetrauit. Armis obfidibuqu acceptis,CralTus in fines Vocontiorum ""
profetus ePeTum Vero Barbari commoti, quod Oppidum VMM..
cnaturaloci cmanumunitum , paucis diebus quibus eo ventum etat, /321.
legatos quoquouerfum dimittere, coniurare,
` obli es inter are,copias parare coeperunt. Mittunturetiam ad eas ciui- I
tates legati, quae citerioris Hifpaniae finitimae Aquitani . inde auxi- Hiunvrauxilia.
n f lia ducefque accerfuntur. Quorum aduentu , magna cum authoritatec.
'.'
\

v3

madgeliguntur,qui
hi na cum hominum multitudine
vna cum bellum
Q_Sertorio omnesgerere
annosconantur. Duces vero
fuerantfummamc'ls
fcientiamloca
Romani reimilitaris haberemunire,commeatibus
capere, exitimabantur. Hi confuetudine
noltros interclluo ere
uli
inituunt. Quod vbi Crafl'us animaduertitfuas copias propter exiguita
rz-PO tem non facile diduci,hotem Se vagaric vias obiiderec caftris {atis :
\
D
38 . ivLii cAEsARis' DE
lidij relinquer'e, ob eamquecaulam mins commode lrumentum com- F
meatuniq libi lupportari,in dielqs hollium numerum augeri : cu n
ctandum exillimauit quin pu na decerraret. Hac re ad concilium delata,
vbi omneis idem lentire intel exit,polterum diempugnel conltituir.Prima
luce produltis omnibus copijs,duplici acie inllructa , auxilijs in mediam
aciem collocatis,quid holles conlilij caperent,expe6tabat. Illi etli proprer
multitudinemc veterem belli gloriam,paucitatemq5 nollrorum , le tuto
dimicaturos exillimabant: ramen turis elle arbitrabantur, oblelhs vijs,
commeatuqs interclulo,linc vllo vulnere vitoria potiri: Se l1 proprer ino
piam rei lrumentariae Romani lele recipere coepillent, impeditos in agmi
ne, elub larcinisinrmiore animo, adoriri cogitabanr. Hoc conlilio G
probato aducibus, produtis Romanorum copijs , lele callris tenebantl
re erlpeta, Crallus quum lua cuntatione atque opinione timidio
res holleismollros milires alacriores ad pugnandum ellccillet , atque om
nium Voces audirentur expetari diutis non oportere quin ad callra ire
rui' : cohortatus luos. omnibus cupientibus ad h-olliumcallra conten
dit. Ibicum alij lollas complerent,alij multis relis conietis, delenlo
Aueiliafw : res vallo-munitioniblque depellerent: auxiliarl ue quibus Ci'allus ad
P'd"c"'l'' pugnam non multum condebat, lapidiblque te ilqs lubminillraiidis,
ad aggerem celpitibus comporrandis , lpeciem atque opinionem pu
gnantium prberent: cum item ab hollibus conllanter ac non timide H
pugnaretur, telaqs ex loco luperiore milla non lrullra acciderent : equi
tes circuitis hollium callris, Crallo renunciarunt non eadcm elle diligen
tia ab decumanaporta callra munita, facilmque aditum habere. Crall
lus equitum przeletos cohortatus , vt maUnis raemijs pollicitationi
bulqiluos excitarenr: quid erivelir, ollentlit. I li (vr erat impei'atum)
edutis quatuor cohortibus, quae prlidio callris relitae,inregr ab la;
bore erantc loiigiore itinere circunductis , ne ex hollium callris conlpi
ci pollent : Omnium oculis mentibulqa ad pugnam intenris, celeriter ad
eas quas diximus muniriones peruenerunt. Arque his prorutis, prius in
holliurn callrisconlliterunt, quam plane ab his videri, aut quid reigere-I
rerur, cognolci pollet. Tum vero clamore ab ea parte audito,nolr_ri redin
- tegi'atis Viribus,quod plerunque in lpe vitori accidere conlueuit,ac_ris _
" impugnare coeperunt. Holles vndique circumuenti,delperatis omnibus
rebus lele permunitiones deijcerec luga lalut pctere intendcrt. (
equitatus apertiliimis _campis conletatus,ex millium quinquaginta nu
mero quae ex Aquitania Cantabrilqs conuenille cllabat,vix quarta parte
relita, multa notc lein callra rece it. Hac audita pugna, maxima pars
Aliffm'im""M-Aquitanize
~
lele Crallo dedidit, oblillelque Vltro milir : quo in numero
d dtml" _t fueruntTarbelli,Bigerriones,Precian1,Vocates,Tarulates,Flullates,Ga
. . . .
l _ _ . _ . , .
rites, Aulci, Garumni , Siburzates , Cocolatelquelauc vltimae nationes

. . . \ '
*"""f * anni tempore conlil, quod hyems luberat, id facere neglexerunr.
7 Eodem lere tempore Clar, erli propt: exata iam aellas erat, ramen
quod omni Gallia pacata, MoriniMenapijque _lupererant qui in armis
ellent,
lum nequeconlici
celeriter ad eumpollge,eb
Vn uamexercitum
legatos deadduxit.Qii
pace milillent: arbiti'atus
long id bel
alia ratione ac
rcliqui Galli bellum gerere coeperunt. Nam quod intelligebant maximas
nationes quae praelio conrendillenr, pullas luperatalque elle, lcontinen
tlque lyluas ac paludcs liabebant,e_ò le (? omnia contulerunt. Ad qua
inirium lyluarum cum perueniilet Ce ar,caltraqs munire inllituiilet,
HCun
BELLO GALLCO LIB. tp ` 89.
A neque hotis interim vifus effet: difperfis in opere nolrisfubitb ex omni
bus partibus {ylu euolauerunte inlnoltros impetum fecerunra Noftri
celerirerarmaceperunt,efque in fyluas repulerunt: Se compluribus ina
terfeis , longis impeditioribus locis fecuti, paucos ex fuis deperdide.. ; Mm"
runt. Reliquis deinceps diebus Caefar
v
fyluas
.
cdere inflituit: & ne quis

"MMW- _
_ Ccu udn
...a._A. ._-
` Syluz n_
` quasMorin
8: ;
_ ffuaq5om'
nia .
; runt. - .
I
L A.&B.Ma
teria cfa,
i qu: conuer..
(aad hoem
pro vallo ad
Y laws cxtru. \
6ta.
inermibus imprudentibfque militibus ab latere imperus fieri poffet,om

nem eam materiam quae erat cfa,conuerfam ad hoflem collocabat, Se
pro vallo ad vtrunque latus eictruebat. Incredibili celeritae ma no
_ ciopaucis diebus eonfeto, cum-iam pecus atque extrema' impecimenta
a notris tenerentur,ipfi deniores fyluas peterent: eiufmodi'tempeates \\
-
funr-confecutae , vti opus necelfarib intermittereturc continuationeirn rainurme
- ;'1115 fub pellibus milites continern on poTentrItaque va
flatis omnibus eorum a ris,vicis dificiijue incenis,Cfar '
exercitum reduxit, t in Aulercis Lexobiij5,reliquis
item ciuitatibus quae roxim bellum fe
-~cerant, lin hy ernis col
locauit.
. D i niv
. IVLII CAESARIS DE
IVLII oAEsARis CoM-P
GALLico Lii'ii-:R iiii.
Libri quarti capita.

i Effenclatloerorum tran/[tus in Gal/iamper_flamen Romana@ l
Sueuorum defc`riptio.
z V/ipetam cam C@fare colloqaia de noaa eoramdilas welrerinendzefvelg
relinquendzir.
3 Vpetumpeifdia fifimalatio ci Ce/are fvindicata, !oe/lum cam as,
con etiam.
4. C? exercitaperpontem in Rhenofaeam,traduloJerroregi Germana
adpaucos dios Gadiam reuertirur.
5' C.ie/ara rraielio in ritanniam , /gilanorum ,poll aliquantumpugna
deditio. g
6 ritannipacepetita,poeei comperto naues C: ajj'iolas relel/ant.
7 ltera Britannorum @Morinoram /110,42 C@fare comprea.
A _quae fequuta ell hyeme-, qui fuit annus . -
Vpetes. ~ .~ em .
)1 Tenchtheri, magna cum
Crallo confulibus multitudine
, Vlipetes homi
Germani,
Tmc/)tb en'.
`_l num Humen Rlienumtranlierunt, nonlongeama

_l ri quo Rhenusinlluit. Caufatranfeundiliit,qubd
if. ab Sueuis complures annos exagitati, bello preme
Sumoer morts ,
varia.
" bantur, agricultura prohibebantur. Sueuorum
7 ' gens ell longe maxima Se bellicofillima Germano
- _ ' o rum Omnium. - Hi centum pagoshabere d_icuntur:
ex quibus quotannis lingula millia armatorum bellandi caufa fuis ex lini
_bus'educuntReliquiqui domi manferint,fe atque illos alunt. Hi rurfusI
inuicem anno p .in armis funt:illi domi remanent. Sic neque agricultuT
, Hequeratio atque vfus belli inte'rmittitur. Sed priuati ac feparati agri
apud eos nihil ell.Neq5 lgis anno remanere vno in loco incolendi caufa
licet.Neqs multum frumento , led maximam partem late atqs pecore vi-
uunt: multumqsfuntin venationibuslhirae res t cibi genere, 5c quoti
amalgama diana exercitatione, & libertate vitae , quod a pueris nullo officio aut difci
e' / ""? plina alluefaeti , nihil omnino contra voluntatem faciant , vires alit, oc
prutpiresermagm-
,.,P.d_ immani cor orum magnitudinehomines eflicit.Atq5ineam le confue
: tudinem ad uxerun t,vt locis frigidillimis neqs veliitus praeter pelles habe
sum'. am (quarum proter exiguitatem magna ell pars corporis aperta) oda-K
uenturin Humini us. Mercatoribus eli ad eos aditus magis eb , vt quae
bello c_e erint, quibus vendant habeant, quam ub Vllam rem ad le im
- efiderent. @inetiam iumentis,quibus alli maxime delectan
- (unquqimpenfo parantprecio,Germaniimportatis vtuntur: fed
*praum quae funtapud eos nata * parua atq5 deformia, hc quotidiana exercita
tiQneifummi Vf fmt laborisxfliciunt. Equellribus praelijs laepe ex equis de
- pedibus prazliantur, eququeodem remanere velligio alfuefa
quos le Celeriter, cum v us elhrecipiunt. Neque eorum moribus i `
turpius quicquam aut inertius habetur, quam ephippijsvti. 1<1 '
quem
"\
`_.~'
.
BELLO GALLico LIB. iiii. 4i `

A quemuis numerumephippiatorum equit quamuis pauci adire audent. rphippiomm vf,
Vinum ad fe omnino importati non finunt , q'ubd ea re ad laborem feren- :ffufswwmd
. \ - .
`
dum remollefcere liomines atqs elbeminari arbitrantur. Public maxi- ,; f
mam putant effe laudem,qum : afuis finibus vacare agrosHac re Sum
igniicarimagnum numerum ciuitatum vim non .
Itaqs vna ex parte Sueuis circiter milliapaffuum fexcenta agri vacare di
Cuntur.Ad alteram pattern fucceduntVbij, quorum fuit ciuitas ampia at- .
que Horens,vt captus Gei'manorum: qui paulb 11515 5c
caeteris humaniores,propterea qubd Rlien attingunt , multumqs ad eos
mercatores ventitant 5c ipi propter propinqiitatem Gallicis mori
B bus affuefati. Hos cum Sueui , multis ellis experti , propter ampli 7061134.
tudinem grauitatemqs ciuitatis , finibus expellere non potuiffent, ramen l
veti ales fecerunt, ac multb humiliores ini-rmiorfque redegerunt.
In eaem caufa fuerunt Vlipetes , c Tenchtheri , quos fupra diximus: qui
plures annos Sueuorum vim fuflinuerint , ad extremum tamen agris
expulfi ,&multis Germaniae locis triennium vagati, ad Rhenum
nerunt , * qua regione Menapi)~ incolebant. Hi ad vtranque ripam - i mtg-0m.
nisagros , acdi.f_icia,_vic_fque habebant: fed tantas multitudinis aduentu Mmm' d ,
perterriti, 11s sedicijs quae trans Humen liabebant, demiauerunt , 5c R"P""
cis Rhenum difpofitis praeidijsermanos tranfire prohibe ant. Illi om
_C nia experti,cum neque Vi contendere propter inopiam , neque
clam tranfire propter cultodias Menapiorum poffent: reuerti 111
des regionefq's imulauerunt: 5c tridui viam progreli , rurfus reuerterunt,
atque omni hoc itinere equitatu _vna confeto , infcios 1nopinan- , , ,_
tesqs Menapios opprefferunt: qui de Germanorum difceù per explorato- fhffi
res certiores fatiJine metu trans Rlienum in fuos vicos remigrauerant. "
15 interfetis, nauibuqu eorum occupatis , priufqum ea pars Menapio
rum uae citra Rhenum erat, certior eret, Humen tranierunt: atque
omni us eorum dificijs occupatis, reliquam partem hvemisfe eorum
copijs aluerunt. His de rebus Caefar certiorfatus,&infirmitatem Gal ,
D lorumveritus, 1 ubdfuntin confili's
l. ca iendis mobiles, cnouis lerun- /:
que rebus Ptudent: nihilhis committendum exitimauit. autemhoc 1
Gallic confuetudiniswtcviatores etiam inuitos conitere cogant:
quod quifque eorum de uaque re audieritaut cognouerit, qurant :_ c
mercatores 1n oppidis vugus circunfiftat , quibuqu exregionibus Veni't,
quafque 1_bi res cognouerint, pronunciare cogant : Se his rumoribus atque
auditionibus permoti, de fummis rebus confilia ineunt: quorum
eose velligio poenitere neceTe : cm incertis rumoribus feruiant, ;
plerique ad voluntatem eorum lieta refpondeant. Qua confuetudine
cognita Clar, * Vtgrauioribello occurreret, maturis quam confueue- *M
E. rat, ad exercitum prolicifcitur.
~
Eb cum
\
Veniffet. , ea. quae. fore fufpicatus
\
\
eratfata cognouit : 1115 legationes 1115 ciuitatibus ad Germa
nos,inuitatofq5 eos vti ab Rheno difcederentpmnique quae oullfent
ab fefore
fines parata. (
Eburonum adduti Germani,
1, latis iam Va
qui Treuirorum a antur,&in
clgientes , perue- ,
nerant. Principibus Galline euocatis, Caefarea uae cognouerat, difli mu-
landa {ibi exiftimauit: corumqs animis permul is 6c confirmatis , equita
l . . . .
. comparata,
151,11 Germanis
equitibfquedeletis, gerere
iterin conPtituit.
ea loca Re frumentaria
facere coepit, quibus in fgfkgm
locis elle Germanos audiebat. 1 quibus paucorum dierum iter 2
D 3 abe(
42 C.' IVLII CAESARIS DEY _
abeffer, legati ad eum venetunt, quotum hace fuir orario: G'ermanosne- F ~
que priores populo Rombellum 111 terreni eque ramen recufarefi laceffaii
tut, quin armis conrendant: quod Getmanotum confuerudo he Ht ay
maioribus tradita , qui 615 61111111 inferan r, 161111616, neque deprecari.Hoc
Girminibella ramen dieete,veniffe inuitos , 6166105 001110. 51 fuam gtatiam Romani
velint, poffe eis vtiles effe amieos. vel 1110105 arttibuanr,velpatiantur
suffi "f di1"`deos tenere, quos armis pofliderenr. 5616 vnis Sueuis concedere,_quibus
P " ne Dij quidem immortales pares effe poffinr. Reliquum quidem in tetris
(fe/111'J / effe neminem , quem non fuperare poffint.Ad haze Cfat quod vifum 611,
" refpondir: fed exirus fuit orarionis, fibi nullam cum his amicitiam effe
poffe, 11 in Gallia remanetent. Neque vetum effe, qui fuos fines tuei'i G
non poruerinr, alienos occupare: neque vllosin Gallia vacate agros,qui
dati tantas praeferrim multitudini fine iniuriapoflinr. Sed licete, fi ve
lint , in Vbiotum Hnibus confidere , quorum fintlegati apud fè, 6c de Sue
uotum iniurijs quetanrut, 86 a fe auxilium peranr. Hoc' 16 Vbijs im
petrarutum. Legati hc fe ad fùos relaruros dixerunr, e te deliberata,
pofl diem tertium ad Cfatem reuerfuros. Inretea ne propis fe eaflra
/? moueret,perierunt. Neid quidem Cfar ab fe imperraripoffe dixir.Co- .
onouerar. enim magnam pattern e uitarus ab. his aliquot diebus. 111116
. .
- prdandi frumentandique caufa a Ambiuatiros trans Mofam miffam.
Hos experari equites,arque 61115 161 moram inrerponi arbirtabarut.
1Mo/Mw . Mofa ptoHuir ex monte Vogefo, qui 611 111 Lingonum : 86 parte
/- quadam Rlieno recepra, q_iae appellarut * Vacalos, infulam 6111611 Ba. L .
* alias Vuai'e. - \ . . . .
1/114.12 nequelongius a eo millibus paffuum L . 111 oceanum in
Huit. Rhenus aurem otitut ex Lepontijs, qui Alpes incolunt: c longo
flfffm fpacio per fines * Nantuarium, Helueriorum, Sequanotum, Medio
' matrieum , Tribocorum , T-reuirotumqi cirarus ferrut: 86 vbi Oceano ap
propinquat, in pluteis difluit 'partes , tn_ulris ingenribfque infulis effe
tis: quai'um pats magna a feris barbarifque narionibus incolitur: ex qu-i
P_'fff'f'wf f bus funr qui pifcibus , at ue ouis auium viuere exiflimanrur: multifque
Mmm" capiribus in Oeeanum inluir. Cfat cm ab 110116 non amplis paffuum I'
1 1. millibus abeffet, vr etat eonftirurum, ad cum legati teuetrunrur.
(mi in itinere congreffi, magno 616 ne longis progredeterur otabant'.
Cum id non impetraffent, petellianr vri ad eos equites qui agmen ante
eeffiffent, praemirreret, efque pugna prohiberer: fibiq; vri potefiarem
faeeretin Vbios legatos mitrendi: quotum 11 principes acSenarus fibi iu
reiutando Hdem feciffent,ea condirione quaCzefare ferterur, fe vfutos
oflendebanr. Ad has res eonficiendas fibi rtidui fpacium dater. Heee om
Cfateodem illo pettinere arbitrabarur, vr tridui mora inretpofita,
equites eotum qui abeffenr, reuerretenrur. Tam en 161611011 longis mil- _
libus paffui'i quatuor aquarionis cauffa ptoeeffutum eo die,dixit. hue po
11610 016 quamfrequenriffimi eonuenitetit, vt de eotum pofiularis eogno
fceterlnterim ad ptfeeros ui cum omni equitatu anteceffetanr. mirri-r
qui nunciarent ne 1101165 pralio laeefferenr: 86 11 111 lacefferentur, f_"uftine
rent quoad ipfe cum exerciru propius aeeeffiffet.Ar 1101165 vbi primum no
11105 equites eonfpexetunt,quotum etat quinq5 millium n_umerus , cum
ipfi non amplius ocringenros equites haberenr,qubd hi qui frumenrandi
caufaietant trans Mofam,nondum redietanr: nihil rimenribus nofrris,
quod legati eotum paulb anr a Caefate difceffetant,arque is 0165 indueijs
161115 etar,ab his perirus: imperu faero eeletitet 11011105 perrutbauetunt.
f ` Rurfus
BELL() GALLG LIB. lill.v 43
` Rurfus refiftentibus 11011115, 60111116111611116 fua ad pedes deiiluerntfuof
ifque equis,compluribufque 11011115 616166115, reliquos in fugam 60111666 Clnm aquifer
Germani: fhg/:mur
111111: atque ita pertertitos egerunt, vt non prius fuga 6161111616111, quam 111
601661 agminis 110111117611111611111160 prazlio ex equitibus noftrisinter
ficiuntur quatuorc L X x. in his vir fortiflimus PifoAquitanus,amplillimo Aqumnus
genere natus,cuius auus 111 6111112116 11121 regnu obtinuerat,am1cus_ab Sena fmtre occiditur.
tu 1101110 appellatus . Hicicum fratrl Interclufo ab holhbus, auxlliu ferret',
illum ex periculo eripuit : ipfe equo vulnerato (161661115, quoad potuit, for
tiflime 16111111. Cum circunuentus multis vulneribus acceptis cecidiffet,
atque id frater,qui iam pt_lio exceiferat, procul animaduertiet : incitato
is equo 1616 110111115 0111111 atque 1111611661115 611. t factoprzelio, Cae
farnequeiamlegatos libiaudiendos, neque conditilones accilpiendas ar
bitrabatur ab his , qui per dolum atque infidias petita pace , V tro bellum
intuliffent . ExpecTare Vero dum 11011111111 copia: augerentur, equitatull
que reuerteretur, fumm dementi 6116 iudicabat : Y cognita Gallorum
infirmitate, quantum iam apud eos, 1101165 Vno prllo authoritatis 611
(ent confecuti , fentiebat : quibus ad confilia capienda nihil fpatij dan;
dum exiftimabant . His conftitutis rebus , c 601111110 cumlegatis 86 quae.`
11016 communicato , ne uem diem pugna: * 1111611111116161, 001111111 P pmermimm.
{imeres accidit , quod pol 'ridie eius diei mane cadena 6111611 5c 1111111 Germanorum lega
tarumperdia ct- i
121110116 vli Germani, frequentes omnibus principibus maioribufque na mulan'o.
tu adhibitis ad eum in callra'veneruntzfimul (vt dicebatur)fui purgan
di caufa, quod contra atque 61161 dictum, cipli petiflent, prlium pridie
1
commififent : {imul vt 11 quid poflent, de inducijs fallendo impetrarent .
(Lips fihi Getfar oblatos ,*gauilùs ,retineri iulfitlple omnes copias ca *guaina.
\
11115 eduxit, equitatumque, 11061 16661111126110 perterri-tum 6116 exiftima
bat,agmen fubfequiiufiit. cie triplici inrueta, 86 661611161 0610 11111
1111111 itinere con ferito , prius ad 11011111111 cati'aperuenit , quam quid age
retur, Germani
celeritate aduen fentire 110116111.
tus 1101111, Qui omnibus
8: (111661111 rebusconfilijiliabendime
610111111, neque fubito erterriti,
'D que arma capiendi (patio dato,perturbabantur, copialiie aduerfus 110116111 _
116616, an 6111 defendere, an fuga falutem petere praeltaret. Quorum Germanwqu mpi
timor quum fremitu 86 concurfu lignificaretur: milites 1101111 11111111 diei dation
pcrdia incitati , in caltra irruperunt . @o in loco qui celeriter arma ca

pere potuerunt, paulifper 11011115 1611116111111, atque inter carros impedi
mentaque prlium commiferunt. At reliqua multitudo puerorum mud
lierumque ( nam cum omnibus 11115 6101110 excellerant , Rhenumqs tranfl
ierant) paflimpoliptergum
111. Germani quere coepit. Ad quos
clamore confetandos
audito , cm 11105 Caefarequitatum
111161661 viderent ,mi
ar~
mis abietis,fignif`que militaribus relitisfe ex caftris eieceruntzc cum ad
E conHuentem Mofas theni perueniflent, reliquafuga defperata, magno : Ma
.
numero interfeto,reliqui 16 111 Humen prcipitauerunt,atque ibi timore, Germanorum d4
lailitudinec vi Huminis opprei perierunt. NoFtri ad Vnum omnes incoa du
lumes,petpaucis Vulneratis,ex tanti belli timore , cm 11011111111 numerus
capitum c c 6 6 x . 111111_1111 111111161, fein 6111 receperunt. Gfar ijs,
quos 111 0111115 retinuerat, 6111666161161113016112116111166161 111111161 crucia
tufque Gallorum venti, quorum agros vexauerant,remanere (e a ud eum
velle dixerunt . his Cfar libertatem concellit . Germanico bel o confe 4.
6to, multis de caulis Cfar 11:11111111161111111 6116 11111611116111111: qua Rhenum franja/14
vmit .
rum illa fuitiuillima, quod cum videret Germanos tam facile impelli.,
D + vt in
44; C. IVLII CAESARIS DE
vt iri Galliamyenirent, fuis quoque rebus eos timere voluit , cum intel- F
ligerent Y pofle 81 21110616 populiRomani exercitum Rhenum tranireAc- f ~
661111 etiam, quod illa pars equitatus, Vipetum Tenchtherorum,quam
fupr commemoraui, rdandi frumentandique caufa Mofam tranlif
fe, neque 126110 111161 111116 poll fugam fuorum (e trans Rhenum in
1165 Sicam rorum receperatfeqtue cum his coniunxerat. Ad quos cm
Caefar nuncios mififfet,qui po ularent, eos qui fibi Gallia:un bellum
intuliflent, vti iibi dederent , refponderunt , opuli Romani imperium
Rozxpf;;ff;m_ Rhenum finire . Si 16 11111110 Germanos in Gal iam tranfire, non aequum
. _ exifiimaret: cur fui quicquam efle imperij aut potefiatis trans Rhenum
V593 - poflularet? Vbij autem , quivni ex tranfrhenanis ad Catfarem legatos mi- G
{erant , amicitiam fecerant, obfides dederant, magnopere orabant, vt 11
1 1111111111 ferret, q'uòd grauiter ab Sueuis premerentur: Vel 11 10 16616
11550 uli Romaniprohiberetur,exercitum modo Rhenum '
tranfportaret. i 11 1 ad auxilium, fpemque reliqui temporis fatis futu
- . Tantum 6116 nomen atque opinionem exercitus Romani Arioui
'0" 110 11`0,&1106 110111111111012611 111610,171 etiam ad vltimas Germano
rum nationes opinione c amicitia pocpuliRomanituti 6116 0111111. Na
uium magnam copiam ad tranfportan um exercitum pollicebantur.Cae
_ far his de caufis quas commemoraui, Rhenum tranfire decreuerat. Sed
figtffffggb nauibus tranfire,_neque_fatis tutum 6116 arbitrabatur,neque_{ùae, nequeH
mur caf. populi Romani dignitatis 6116 1111161 . Itaque 6111 fummadichltas fa
ciundi pontisproponebatur ropter latitudinem , rapiditatem , altitudi
nemque Hu'minis : 121111611 10 ibi eontendendum, aut aliternon traducen
romania/ifm@ dum exercitum exiflimabat. Ratione'm igitur pontis hanc inlituit: Ti
""0 (7 gnabinafefqui pedalia paulm ab imo pracuta, dimenfa ad altitudinem
Huminis , interuallopedum duorum inter feiungebat. Haec cum machi
nationibus immiiia in Humen defixerat,fifiucifque adegerat , non fublica:
modo directa ad perpendiculum , 160 prona ac fafligiata , vt fecundum na
turam Huminis procumberent: his item contraria duo ad eundem mo
dum iiinta,interuallo pedum quadragenm ab inferiore parte,contraI
'vim atque impetum Huminis conuerfa Ptatuebat._ Hc vtraque infuper
bipedalibus trabibus immifiis,quantum eorum _tignorum lunetura di
flabat, binis vtrinqs bulis ab extrema parte difiinebantur. (mibus dif
6111115, 5611126 in contrariam partem 16111116115 , tanta erat operis 611111111
00, atqs ea rerum natura, Vt quo maior vis aqua: 16 1111111161, hoc aretis
illigata tenerentur. Haie 0116610 materia 111166121 contexebantur, ac longu
1115 cratibufque confiernebantur. 11111110 1661115 fublicae ad inferiorem
partem Huminis obliqua: adigebantur, qua: pro ariete fubietccum
omni opere ciuntmm Huminis excipei'ent: 8c alia: item fupra pontem
mediocri fpatio: vt 11 arborem trunci, fue naues deijeiendi operis cau-K
fa 6116111 a Barbaris mif , his defenforibus earum rerum vis minueretur,
neu ponti nocerent . Diebus decem , quibus materia coepta erat compor
tari , omni opere 6116610, exercitustraducitur. Cfar ad vtranque par
. tem ppntis firmo prreiidio 1611610,111 111165 Sicambrorum contendit. In
simmbrorum lcga- terim a compluribus ciuitatibus ad eum legati veniunt : quibus pacem at
""dcf"' que amicitiam petentibus, liberaliterrefpondet,obdef'5 ad 16 adduciiu
bet.Sicambri ex eo tempore, quo ons infiituicoeptus e , fuga compara
ta,hortantibusijs,quos ex Tenc theris atque Vfipetibus apud fe habe
bant , nibus fuis exceferant, {uaqs omnia exportauerant, 1661116 incgolitu
a inem
. .
_ BELLO_ GALLICG LIB. IIII. 45

A dinem ac f_ifluas abdiderant. Cfar paucos dies in eOrum finibus mora
tus, omnibus vicis aedificiijueincenfis , frumentifque fuccenfis, fe in fi
nes Vbiorum recepit : atque his auxilium fuum pollicitus , fi Sueuis pre
merentur, hate ab ijs cognouit, Sueuos pofiqum per exploratores pon mm
tcm fieri comperiffent , more fiio concilio habito , nuncios in omnes par
tes dimififfe,vtide oppidis demigrarent: liberos ,vxores, fuaque omnia
in fyluis deponerent: atque omnes qui arma ferre poffent, Vnum in lo
cum conuenirent: hunc effe delefum medium fere regionum earum,
uas Sueui obtinerent: hic Romanorum aduentum experare , atque ibi
decertare confiiruiffe. @od vbi Cfar competir, omnibus his rebus con
Bfetis, quarum rerum caufa exercit rraducere confiituerat, vt Germanis
metum inijceret , vt Sicambros vlcifceretur, vt Vbios obfidione liberaret,
diebus omninb v i i i. trans Rhenum confumptis, fatis 8c adlaudem
ad vtilitatem profectum arbitrarus, fe in Galliam recepit , pontem
que refcidit. Exigua parte zefatis reliqua, Cfar, etfi in his locis (quod 5 _
Omnis Gallia ad Septentrionern vergit) maturae funt hyemes ,ramen in Hlm" i" Genil
Britan'niam proficifci contendit, quod omnibus fereGallicis bellis, hofii- mmm'
_ _ _ _ _
bus nofiris indefiibminifirata auxilia intelli_ ebat. AErfi tempus anni_ ad Britannia
. adcumla
bellum gerendum deceretzramen magno f1 ivfui fore arbitrabatui', fi

modo Infulam adiffer,& o_enushominum perfpexiffer:loca, portus,adi
C tus-cognouiffet : quae omniafere Gallis eranr incognira Neque enim te- Britannimf'erne
mere praerer mercatores adir ad illos quifquam :neque iis ipfis quicquam :M'M'WML
pi'ter oram maritimam , atque eas regiones , Gal 13m,
notum eff. Itaque conuocatis ad fe Vndique mercatoribus, neque quan
ta effet Infula: magnitudo, neque qu aut quanta: nationes incolerent,
neque quem vfum belli haberent , aut quibus infiitutis vterentur, neque`
ui effent ad maiorum nauium multitudinem idonei portus, reperire po
terat. Ad hc cognofeenda,priiìs quem periculum faceret, idoneum ef
fe arbitratus. . Volufenum curi naui longaprmittit. Huic mand-at, vt :
ex loratis omnibus rebus , ad fe quamprimmreuertatur..-Ipfe cum oml _ _ .
Dnibus copijs in Morinos proficifcitur, quod inde erat breuiflimus in Bri- Mmm? "MM
in Britanniam bre
tanniam traietus . naues Vndique ex finitimis regionibus , c quamv uiimuc. a.
fuperioreatfiate ad Veneticum bellum fecerat claffem, iubet conuenire .
Interim confilio eius cognito, & per mercatores perlato ad Bi'itannos,
a co mpluribus eius Infula: ciuitatibus ad cum legati Veniuntzqui pollicean legi
tur Obfitles dare , a'tque imperio populi Rom. obternperare . us audi- 'idcfff''
tis , liberaliter pollicitus, hortatufque ,vt in ea fententia permanerent, eos
domum remittit: : cum his Vn Comium , quem Yipfe Atrebatibus fupe- Cf'me ml/4""
ratis,regem ibi confiituerat, cuius 5c virtutem 6c confilium probabat , 5c
quem fibi fidelem effe arbitrabatur , cui-usqs authoritas in his regionibus
E magna habebarur, mittit . 'Huic imperat , q/uas poflit, adear ciuitates, hor
teturque,vt populi Ro.fidem fequantur: feque celeriter eb venturum nun?.
c-iet.Volufenus perfpetis regionibus omnibus , quantum ei facultas dari
ruit-,qui naui egredic fe Barbaris com_mittere non auderet , quinto die
ad Caefaremreuertitui': quaeqnbi erfpexiffer,renunciat. Dum in his locis
Caeiiirparandarum nauium cau a moratur, ex magna parte Morinorum Mm'nmim .1an
[ legati.
ad eum legati venerunt: qui fe de fuperioris temporis confilio excufarent,
qud homines Barbari, Se : copfuetudinis imperiti , bellum populo
Rom. feciffent.Seque ea qu imperaffet, faturos pollicentur. Hazc fibi
fatis opportune : accidiffe arbitratus , quod neque tergumho
'
C
_ Rem
46 C. IVLII CAESARIS DE
relinquere volebat,neque belli gerendi proprer anni tempus facul- F
tatem habebat, neque has tanrarum rerum occu ariones Britannian
teponendas iudicabar, magnum his numerum o lidum imperat. (mi
cani. i bus addutis , eos in lidem recipir. Nauibus circirer Lx xx. onerarijs
'' coatis , conrratilue, quot latis elle ad duas legiones tranlportandas ex
' ' illimabat, quicquid praeterea nauium longarum habebat, qullori, lega
ris , pracletilque'dillribuit . Huc'accedebant x V i i i. onerari naues, qua:
ex eo loco millibus palluum 0&0 vento tenebantur, quò minsin eun
dem portum peruenire pollent. Has equitibus dillribuit. Reliquum ex- `
ercitum iturioSabino,& L. Aurunculeio Cottae legatis,in Menapios,
atque in eos pagos Morinorum , a quibus ad eum legati non venerant, G
P-Suffifikfwlf ducendum dedit. P.Sulpitium Rulim legarum cum eo praelidio , quod
gm latis elle arbitrabarur, portum tenere iullit. His conllitutis rebus , na
0 l \ I u u
.
.. .
: @rus
. .
idoneam
/ .
ad nauigandum tempellatem,
'
tertia lere vigilia loluit: e.
"Vm' quitelquein vlreriorem porrum rogredi , 8c naues conlcendere, ac le le
qui iullit: a quibus cm id paulo tardis ellet adminillratum,iplehora
GJM i circirer diei uarta cum primis nauibus Britanniam atti it: atque ibi in
"""" ` omnibus coibus expolirashollium copias armatas conlpexit.Cuiuslo
ci haec erat natura, atque ira montibus angullis mare continebatur, vt
ex locis luperioribus in littus relum adijci pollet. Hunc ad egredien
dum nequaquam idoneum arbitrarus locum,dum reliquae naues eo con- H
uenirent, ad horam nonam'in anchoris expeclrauit. Interimlegaris tri
bunilque militum conuocatis , cqua: ex Volulenocognouiller, qua.
fieri vellet , ollendit : monuitque (vr rei miliraris ratio , maximeque vt res
martimas pollularent) vt quam celerem atque inltabilem morum ha
berent, ad nutumc ad tempus omnes res ab his adminillrarentur. His
dimillis 8e ventum 5c aellum vno tempore natus lecundum , dato ligno,
c lublaris anchoris , circirer millia palluum oto ab eo loco progrellus,
aperto ac plano littore naues conllituit l.At Barbari conlilio Romanorum
/ cognito , praemillo equitatu, c elledariis (quoplerunque genere in pr
i::;:fi"epdfi 1115 vti conlueuerunr ) reliquis copi's lublecuri , nollros nauibus egrediI
-.- prohibebant. .Etat ob h_as caulas umma dillicultas , quod naues pro
{-
pter mavnitudinem
ionotis nili manibus
ljocis , impeditis in alto conllitui
,magnonon porerant
Se graui . Militibus
onere armorumautem
prel
lias , limul c de nauibus deliliendum, 5c in llutibus conlillendum , 8c
cum hollibus erat pugnandum: cmilliautexarido,autpaululum in a
quam progrelli, omnibus membris expediti, notillimis locis,audaterte
la conijcerent,`& equos-alluelatos incirarent. (lujbus rebus nollri per.
tei-riti, atque huius omninb generis pugn imperiti,non eadcm alacritate
ac lludio,quoin pedellribus-vti rlijs conlueuerant,vtebanrur. Quod
mimie- vbi Claranimaduertit, naues ongas (quai-um & lpecies Barbarisinuli-K
tatio'r., tmotus 'ad vlum expeditior erat ) paulum remoueri ab onerarijs
nauibus , cremis incitari , 1 latus apertum hollium conllitui , atque
inde lundis, tormentis , lagittis , holles propelli ac lummoueri iullit : quae
res-magno vlui nollris luir . Nam c nauium figurac remorum motu, 8c
inulirato enere tormentorum permori Barbari, conlliterunr,ac paulrn
- modo pe em retulerunt.Atque nollris militibus cunlantibus , maxim
; _ proprer altitudinem nauis :qui decimaelegionis aquilam lerebat,contella
. tus deos, vt'ea res le ionilelicitereueniret,Delilite,inquit,commilitones; `
nili vultis aquilamliollibus prodere: ego cert
meum Reipublic
1 5.5 atque i' "
ImPc
24 '
BELLO GALLICO LIB. IIII. 47
AIrnperatori 01111111 11111'. crn magna voce dixi'er, na
ui proiecit, atque in iollcis aquilam ferie coepit. Tum noftri coliorta
ti inter 1` ne tantum dedecus admitteretur , vniuerfi naui defilie
runt. 05 item alij ex proximis primis nauibus cm 11,
fecuti, hoflibus appropinquarunt. Pugiiatum ell; ab vtrifque acriter. mmnmmmm
Notri tamen , qubd neque ordines feruare , nequermiter infiltere , ne`B""Pg"'
que figna fubfequi poterant, atque alius alia ex naui quibufcun ue 11
1115 occurrerat, aggregabat, magnopei'e pei'turbabantur. es ve
ro, notis omnibus vadis, vbi ex littore aliquos fingulares ex naui egre
dientes confpexeranr: 4incitatis equis , impeditos adoriebantur. Plu
B res paucos circunfilebant. Alij ab latere aperto in vniuerfos telacon
ijciebant. (liiod cm animaduertifet Caefar, fcaphas lon arum na- supra.
uium , item fpeculatoi'ia nauigia militibus compleri 1111111: : ( quos la- spam/rom
borantes coiifpexerat , ijs 11111111. Noflri Gmul in arido "
11, fuis omnibus confecutis, in 110115 11111
que eos in fugam dederunt : neque longis profequi potuerunt , quod B,,fg
equites curfum tenere,atque Infulam capere non potuerunt.hoc vnum
priftinam fortunani Caefari defuit. 015 110 1, 11111111211 6 I
que fuga receperqnt, fratim ad Cfaremlegatos de pace miferunt: caimfofmnd.
oblides daturos' , q'uque imperfiflet , 1216111105 polliciti iint. Vna dfdi
l Ccum 1115 legatis Comius Arrebas venir , quem fupra demonftrauimus, Zzhimmm
Cfare in Britanniam praemifluni. Hunc illi e iiaui egrelum, cum ad
eos oratoris modo Casfaris mandata deferret,comprehenderant,atque
in vincula coniecerant. Tune praelio facto i'emiferunt, cin petenda
ce eius rei culpam in multitudinem coniecerunt, Se propter impruden:
tiam Vt ignofccretur, petiuerunt. Caefar queflus quod cmvltro incon- ummm
tinentem legatis 11111115 pacem a (e petiflent bellum line caufa 'intuli
(ent , ignofcei'e imprudeiitice dixit, obidefque imperauit : quorum illi
partcm Ptatim dederunt : partem longinquioribus locis accerfitam,
paucis diebus fefe daturos dixerunt. Interc 11105 reinigrare in agros iuf
I Dferunt: princi efque vndique conuenerunt , fe ciuitatefque fuas Ca:
{aricommendirunn His rebus pace Hrmata, 01 diem quartum quam
i 1 in Britanniam ventum , naues V i i 1. de quibus fupi'a demoiiftra
tum 1, quae equites fultulerant , 1 ortu leni vento folue-
runt. (Qi/ae cum appropinquarent Britanniae , calris Viderentur: ffwfmc
tanta tempelasifu itb coorta elhvt nulla earum curfum tenere Pollet,mmmmg'mt
l
>fed aliedem vnde erant profect,referrentur: aliae ad inferiorem ar
_i-n
l'
tem Inful , quae ellpropius Solis occafum , magno fui cum periculo cij
cerentur. ( ramen anchoris iatis, cm flutibus complerentur,ne
cellarib aduei'fa noe`te in altum prouetae, continentem petiuei'unt. Ea
Edem note accidit,vteffet Luna lena : *qu martimos 2511115 maximos
Aerbe/1
re
in
Oceano
longaseflicere
naues,1.11`1511
quibus Caefar exercitumerat tranlaortandum
incovnitum, Ita vno
curauerat,
tempo .
,_ _
x quaqu in aridum iibduxerateftus complebatzc onerarias,qu ad ancho
ras erant deligatae,teiiipellas afl'litabat. Neqs Vlla noPtris facultas aut ad
minilrandi aut auxiliaiidi dabatur.Compluribus nauibus fractisireliquae
11 \
cm eilent funibus anchoris reliquifque armamentis amifiis ad nauigan- -""
icM dum inutiles , magna ( icl quod necefe erat accidere _) totius exercitus
perturbatio fata ePt . Neque enim naues erant alize , quibus reportan 011
fent,&omnia deerant,qua: ad reticiendas naues erant vfuize quod omni
bus
4.8 ' . iv'LIi cAEsAiiis DE :
bus eonflabar liyemate in Gallia opotrere , frumenrum his in locis in hye- F
mem prouifuni non erar. @bus rebus cogniti's, principes Btitaniiiae
qui poff prlium ad Caefarem conueneranri inter fe colloquuti, quum
c equites & naues c ftumenrum Romanis deeffe inrelligerent,&pau
eiratem militum ex eafttotum exiguitate cognofcerent: quae hoe etant
mairie . etiam angufriora , quod fine impedimentis Caefar legiones rranfporra
"m' uetar : optimum faru effe duxetunr,rebellione faerafrumento commea
tuque nofrros prohibete,& rem in hyemem producere: ubdh'is
ratis, aut rediru interclufis, neminem pofrea belli inferengi eaufa in Bri
ranniam rranfirurum condebanr. Iraque rurfus coniurarione fara,
paulatim ex eaffris difcedere, ae fuos clam ex agtis deducere coeperunr. G
AtCazfat,erfi nondum eotum eonfilia cognouerar, ramen c ex euenru
. nauium fuatum , Se ex eo qubd obfides dateintetmiferanr, foreid quod
aecidir, fufpicabarur. Iraque ad omneis eafus fubfidiaeomparabar. Nam
6e frumentum ex agris in cafrra quoridie conferebar, e qu gtauiflim
afilitae eranrnaues, earum materia atque aere ad reliquas reieiendas v
rebatur: Se quze ad eas res eranrvfui, ex continenti comporrariiubebar.
Iraque cm id fummo vt
uibus amiflis,reliquis Prudio amiliribus
nauigati commodadminiffraterur, duodecim
poffet,effecir. Dum ea nae-l
tunrur, legione ex confuerudine vna frumentatum miffa, quae appe
gaan-m, barur feptima, n_equevlla ad id tempus belli fufpicioneinterpofira, c_m H
pars hominum in agtis remanerer, pats eriamin cafira_\_fenrirarer: hiqui
efraim pro poi-ris eaftorum in fratione etant, Cfari renunciarunr, puluerem
d"""" maiorem quam confuetudo ferrer , in ea parte videri, quam in parrem
legio iter feciffet. Caefat id quod etat, fufpicarus, aliquid noui a Barba
ris inirum eonfilij : cohortes quae in Prationibus etant, feeum in eam
p_arrem proficifci, ex reliquiscluasin frationeiri fueeedere, reliquas arma
ri, 8e confeflim fe fubfequi iuffir. Cum paulolongius a eafttis proceflif
{ fuos ab hofribus premi, atque aegr fuflinere , 8c confetralegione ex
omnibus patribus rela conijei animaduerrir. Nam quod omni ex reli
quis parribus demeffo frumento, vna pars etat reliqua, fufpicati hofies I j
hue nofttos effe venturos , noru in {_i/luis delirueranr . Tum difperfos de
pofitis armis in merendo occuparos,fùbirb adotti, paueis interferis,
reliquos incerris ordinibus perrurbaueranr, fimul equitatu atque effedis
ff- circundedetanr. Genus hoc efl ex effedis pugn : primo pet omneis partes
perequirant, c rela conijeiunt : atque ipfo terrore equorum , fltepiru
rotatum otdines pletunqquerrurbanr:&cm fe interequirum rurmas
Wma-m, infinu'auetinr, ex effedis de iliunr,& pedires prlianrur.Aurigaeinrerim
paulatim e ptaelio excedunr, atque ita cutrus collocanr,vt fi illiamulri
tudine hoftium premanrur, expedirum ad fuos receptum habeant. Ita
mobilitarem equitum , frabilitarem pedirum in prazlijs przefiantmc ran-K
tum vfu quotidiano & exercitarione efheiunr, vr in decliui ac ptcipi
' ri loco ineiraros equos fufinerec breui moderati ae Heerete, Se pet te..
monem percurrete, in iugo infifrere,& inde fe in curtuscitiffimre
cipere eonfueuerinr . y(lufibus rebusIperrurbatis , nofttis n_ouirare pugn,
tempore opporruniffi mo Cfarauxi ium rulit. Nanque eius aduenru ho
#bw/mma. fies conftiterunr,noftri ex timore fe receperunt. ( facto, ad laceffen
dum hoflem, Se committendum praeliurn, alienum effe tempus arbitra-
rus, fuo fe loco continuit, Se breui tempore intermiffo,legiones in ca
ftta teduxir. Dum he getuntur,nofttis omnibus occuparis, qui etant
t in agris
BiELI i G ALILC IB'.' I. l11.9,
agrisreliq,clifcefferunt.Secutae {n_nt continuosjcornpllres dies tem-a _
"peftates, quae c noftros in contine'rent,&` h_oftem a pugna 'prohibea Tempi/Mam vm
rent . TInterimrBarbari nuncios in omne-is partes dimiferuntr aucitatern.` 7
que noftto'ru'r'n militum fuis przedicauerunt: quanta prat a: faciend, }???
at uein perpetuum fuiliberandi facultas daretur,fi Romanos expu www ' f
li ent , demonftrauerunt . His rebus celeriter magna multitudine pedita
tus equitatufque coata, ad venerunt.'. Caefar etfi idem quod {upc
rioribus diebus acciderat , fore Vibebat , vt li effent boites >pulii , celeritate
periculum eugerent :ramen natus equites circiter . quos Comius
Atrebas'( de quo ante ditum et ) fccum tranfp'ortauerat, legiones in acie
pro caftris contituit. Commifo prlio , diutius noftrorum militum im-r
petum hoftes ferte nonotuerunt , terga verterunt : quos tantofpatio .
fecuti , quantum
ciderunt.: deinde curfu viribuselatequt:
omnibuslon efficere potuerunt, complure's
àtdificijs i'ncenis, fe in ex his oc.`
re;
ceperunt. Eodemdielegati ab oltibus mifli ad Cfarem,.de pace 'vene-i
runt . His Caefar'numerum obfidum antimperauer-at, du'plicauitl, ''
eofque ira-continentem adduci iuflit. pro inqua die aequinogtijnn-~ Hyemnuigariope
rmis nauibus liyemis nauigationem ubeundim non exiftimabat, ipfe "WW"
idoneam tempeltatem natus , paulo Apoft mediam notitem naues foluit.
(lux omnes incolumes ad con tinentem peruenerunt : fed ex his onerar'ia eamlicim.
dueofdem quos reliquae portus capere nonfpotuerunt,`& paulo infra de
latae . @bus ex nauibus cumelfentexpof1ti militesicirciter c c . at-l
quein ; quos : in Britanniam proficifcens ,
pa catos reliquerat , fpe praed addu6t1;pr1mo non ita magno fuorum nua "
mero circunfteterunt, ac, f1 : interci nollent,arma ponere iufferunt.
cm illimillia
crciter orbe facto fefe defenderent,
fexconuenerunt'. Quaceleriter ad clamorem
te nunciata, , hominum
Caefar omnem ca
{tris equitatum fuis auxilio militlnterim noftri milites-impetum hoftium
fuftinuerunt,atque amplis horis quatuor fortifime pagnauerunt,& pau , mmm
' cis vulneribus-acceptis,complures ex his occiderunt. oftevero quam PWM . f
D equitatus / in confpetumivenit, hoites ab'ietis armis tergaverte- ` i
runtz'magnufque eorum numerus eft occifus."Gfa_r poftero die T.La - `
bienum legatum cum ijs legionibus, quas ex Britanniareduxerat , in Mo
rinos , quirebellionem fecerant, milit . cm propter paludum ficci- .
tatem , quo fe reciperent, non haberent (quo perfugio fuperiore anno fue- 3mm in
) omnes fere 1n potefatem Labieni venerunt. At QTiturius, cL. Rmmgumuf. '
Cotta legati,qui in Menapiorum lines `lefitiones duxerant, omnibus eo- s
rum agtis vatatis , frumentis' fuccifis diciij'ue incenlis , quod Mena- w 'm'
pij fe omnes in denfiflimas {lj/lua's abdiderant , acl "Caefarem (e recepcrunt .
' . Gfar in Belgis Omnium egionum hy'bern'a' conftituit . Eo duae om
B ~ nino ciuitates ex Britannia obides mife'ru'nt : reliqu ne-,
` ' glexerunt. His rebus geltis, ex literis Gefaris die- ?!
f- - rum . fupplicatio a Senatu
'- l' . decreta cit. '
,a e, ivtriicaiasaiii-sn _ _ _ _
. -
" CAESARIS '
' ~ MENTARIORVM Die: BELLo
- Limi v..
Libri quinti capita.
i Cazrnaaeaparari, Pim/la:in!!! rico . _
` 2 nducz'omarz @Cingmtorflgmqaide {-4
tmdzaat, deditio. _
' 3 Dumnarz'xEdam rce/z'oacm, C imperio,fartitcr
nam, .
4. Ca arzlrinBritanniam trantusprimagr' ip/uscumBritannpugaa.
5 [' [ dcfcriuatur,
6 Britannorumexpra/iofuga @calamita/J.
7 auellaum'dan?apptdummedia /: capitur :Britanniag' ia dedi
reczpztur. ..
. . 8 Gallia toria:defez'o @fuma/tm 'unam indien: col/atar, /171261072
Uina'z'tatm. .
9 Duorum Ca /cgatorum difficili: coa//ratofpermiorgindclb. H
ro ' egatorum, { exercitus Rom. .
ii ceram/'r caragraaiter a oppagaata , iniz'a; de duorum iai
micorum , fdiraonemutua.
iz azr de C{pericu/a certiorfaa:ad / ve/zinfa
; bofhrro gat. _ _
13 Ga lori/im dere / con/Ilia C:prua'mtia opprca: (5 Laicm'd:
Induciomaro principe .
l _ . ~._ _ i Vc i o Domitio,Appio Claudio confulibus,difèe-I
' i " " dens ab li bernis Carfar in Italiam,vt quotannis fa-
- _ _ . cere conliieueratdegatis imperat, quos legionibus
mfyf'nfm E' " " 1/ poilent hyeme naues
. ' i 2111, veterefque reciendas curarent.
_ . modum formamque demonratzad celeritatem o
. lnerandi, * fubdutionefque , paulo facit humilio
` '
res,qum quibus in noftro marivti eonfueuimus:
r/
^ _ atqueideb magis,quod propter crebras commuta
*mgiimgna tiones aePtuum*m1nus magnosibi utus fieri cognouerat. ad onera,c
ad multitudinem iumentorum tranfportandam , paulb latiores, quam K
mima . quibus in reliquis ytimur maribus, Has omnes atuariasim erat ieri :
? quam ad rem humilitas multum adiuuat. Ea qua. vfiii a_ armandas
'fw' naueis,ex Hif ania apportati iubet. Ipfe eonuentibus Gallia: eiterioris
rinda. peraetis, in Il yricum proficifeitur, _qubd a _PiruPtis initimam _pattern
prouinci incurfionibus vafiari audiebat. c_m veniflèt,ciuitatibus
milites im erat,certumquein loeumconuenire iubet. @a re nun
rrmmm ca- ciata,Piru ` a: legatos ad eum mittunt: qui doceant,nihilearum rerum
"3 publico fatum confilio, feleque paratos effe demonflrant omnibus ra
tionibus de iniurijs fatisfacere. Accepta oratioiie eorum, C_Ifar obfides
imperat, eofque ad diem adduciiubet. Nii vita fecerint,fefe bello
ciui.
BELL ' LI " V. "5i
À ciuitatem perfecuturum demonfirat. 15 ad diem addutis, vr imperaue
rat, arbitros inter ciuitates dat,qui litem fiiment,poenamq's confiruant.
His confetis rebus , conuenribufque peratis ,in citeriorem Galliam re
uerritur, atque inde ad exercirum procifcitur. Eb cm Veniffet , circuitis
omnibus hybernis,fingularimilirum Rudio, in fumma 'rerum Omnium
inopia,circiter fexcentas eius generis , cuius fupri demonflrauimus , na- mili
ueis, clongas duoderrigintainuenit confrutas : neque mulrm abeffe 'mmh/1""
ab , quin paucis diebus deduci poffenr . Collaudatis militibus,atque ijs',
qui negocio prfuerant, quid fieri, ofiendit : atque Omneis ad portum . _ _ _ __
Itium conuenire iubet: quo ex portu commodifli mum in Britanniam tra- : 2:2
f Bietum effe cognouerat, circiter millium affuum x x. tranfmiffum /
continenti. Huic rei quod fatis effe vifum 111, relin uir:ipfè cum Mmm
legionibus expeditis'quatuor, equitibus otin entis in fines Treuiro
rum proficifcitur: ubd hine ueadconciliayenie ant,nequeimperio pa
rebant, Germanochue tranfr enanos folicitare dicebantur. Hc ciuitas
Ionge plurimum totius Gallia: equitatu valet, magnafque haber copias pe
ditum, Rhenumque (vt fupra demonfrauimus ) tangit. T In ea ciuitate 2
duo de principatu inter fe contendebant,Induciomarus , 8c Cingentorix: 1"4im_"
e quibus alter fimul atque de Cfaris legionumque aduentu cognitum- ,
efi, ad Venir : fe , fuofque omneisin ofhcio futuros , neque ab amici
LC tia po uli Romanidefeturos confirmauit: quazquein Treuiris gereren
tur,o endit. ArInduciomarus equitatum peditatumquecogere,iijue
qui per zeta-tem _in armis effe non poteranr, infvluamArduenn'am abdi- :
tis (quae ingenti magnitudine per medios fines Treuirorum Humine
-Rheno ad initium Rhemorum pertinet ) bellum parareinfiituit. Sed po i
fleaqum nonnulli principes ex ea ciuitate ',c familiaritate Cingentori
is adduti , & aduentu nofiri exercitus perterriti , ad Caefarem venerunt,
c de fuis priuatim rebus ab eo petere coeperunt , quoniam ciuitati confu
Iere non poffent : veritus ne ab omnibus defereretur Induciomarus, le
gatos ad Caefarem mittit: fefe idcirco a fuis difcedere, atque ad eum ve
D nire noluiffe, quo facilis ciuitatem in officio contineret, ne Omnis no
bilitatis difceffu, plebs propter im rudentiam laberetur. Itaque effe ci
uitatem in fua poteflate,fefeque, iCaefar permirteret, ad eum in
venturum, c fuas ciuitatifq'ue fortunas eius Hdei permiffurum . Caefar er
fi intelligebat, qua de caufa ea dicerentur, quque eum res ab infiituto
confilio deterreret : ramen ne fiatem in Treuiris confumere- cogeretur,
omnibus adBritannicum bellum rebus comparatis, Induciomarum ad fe
cum c .obfidibus venireiuffit. His addutis , cin his lio , propinquif
que eius omnibus,qu_os nominatim euocauerat , confolatus Inducioma- ; !
rum,hortatuf`q5
pibus Treuirorumeftvti
ad feinconuocatis,
officio permaneret . Nihilo
eos figillatim ramen fecius
Cingenrorigi princi- .
concilia
uit. (lirod cm merito eius fieri intelligebatztum magni intereffe arbi

trabatur,eius authoritatem interfuos qum lurimumvalere,cuius tam e
gregiam in fe voluntatem perfpexiffet . Id atum grauiter tulit Inducio
"marus,fuam gratiam inter fuos minui: c ui iam ante inimico in nos ani
mo fuiffet,multb grauis hoc dolore exaffitHis rebus cfiirutisfar ad
portum Itium cumlegionibus peruenit.ibi cognofcit,* i.. naueis, use in * Lx. _
-* Meldis : fuerant,tpeftate reietas,curfùm tenere non potui e,atq5 "- 1_ .
edem vnde erant
omnib.rebus profetaeuertiffe:
infirutas inunit . Edem reliquas paratas
equirarus ad nauigand,arq5
totius Galliae cunir,
E 2 nume
52 . IVL'II CESARIS DE). i'
numero millium quatuor, principefciue ex' omnibus ciuitatibustex qui-
momm
115 6111605( uoruminfe fidem per(pexerat)relinquere in Gallia, 16
far remar. liquos obidum oeo fecum ducere decreuerat , 6111061 cm ipfe abeTet; .
3 Galliverebatur. 6216115 Dumnorix Heduus,de
: quo nobis ante ditum 611. Hunc fecum habere in primis contitue
' rat,qubcl cum cupidum rerum nouarum,cupidum imperi)` , magni ani
mi, magnc'lue inter Gallos autlioriratis eognouerat. Accedebat 11116,
quod 1n 601161110 Heduorum Dumnorix dixerat , {ibi Caefare re num 61.
uitatis (1616111. quod ditum Hed ui grauiter ferebant, neque recu andi aut
deprecancli legatos ad 21` mittere audebant. Id fatum ex (uis
hofpitibus 21 cognouerat . 1116 01115 primb preeibus petere con- G
tendit, vt in Gallia relinqueretur, partim qubd infuetus nauigandi marc
Dammi: timeret, partimqubd religionibus fefe diceret im ediri. Poeaquam id
P"""P " 011116 ibinegari viditzomnifpeimpetrandia empta, principes Gal.
112 11116 , reuocare ngulos,hortariciue coepit , vt in continenti rema~
nerenr : metu territare, non fine caufa eri,vt Gallia omni nobilitate fpo-'
liaretur.Id 6116 eonfilium 2115, vtquos in confpetu Galliinrerficere
vereretur, hos omnes in Britanniam tradutos neearet. Fidem reliquis in,
terponere, iuiurandum pofcere,vt quod effe ex 11111 (3211112 1161161116111
1601111 111111161. 26 11111115 1 (321316111 de.4
ferebantur.
. . ( 16._ 60011,
Cfar, qubcl tantum eiuitari
. Hedu (
tribuebat , coercendum atque dererrendum quibufcunque re us
olTet Dumnorigem {iatuebat : 11061 longis 61115 progredi
videbat, profpiciendum nequid {ibi acReipublic nocere poifet . Iraque
mmm, dies circirer v. in eo loco commoratus, quod Corus Ventus nauigaf
tionem impediebat,qui magnampartem omnis temporis in his locis Hare
confueuit : dabat operivtin oHcio Dumnorivcontineret, nihilo ramen
feciusomniaeius confilia cogn'ofceret. idoneam rem 61116
.&5 , milites equiteftue eonfcendere naues iubet. At impe 1115-
nium animis,Dumnorix cum equitibus Heduorum 6111151161616 2
fare domum difceclere coepir. Qtla re nunciata, 21`11161111 profe- 1:
6110116, atque omnibus rebus poli oiris,magnam parrem equitatus ad
111160116111111111 mittit , retraliique imperat: 11 vim faciat,neque pai-eat,
111161661 1ubet,nxlul hunc (e abfente pro fano faturum arbitratus,qu1pr~
fentis im neglexiffet . Ille autem reuoeatus,reftere,ac (e manu de;
_ fendere, uorumquedem implorare coepit , 26 elamitans liberum ,
. liberq/s eiuitatis eifellli, vt erat imperatumireuniiitunt hominem, ;
intericiuntAt equites Hedui ad Cfarem omnes reuertunturJr His rebus
._ eftis,Labienoin continente cum tribusle ionibus Se equitum mil-libuys
; uobus relito vt porrusl tuererur, : *rei umentari prouideret,quqs
in Gallia gererentur, cognofeeret, confiliumqlue pro tempore Se pro re - K
p_eremipfe cum legionibus quinque,& pari numero equitum,unm in con
wm . tinente reliquerat,atl Solis occafum naues 1`011111,&161 Afrlco prouetus,
- media circirer note vento intermifo, curfum non tenuit: clongis
delatus 21111,011 11166 (ub 1111 Britanniam relitam eonfpexitum rur
'fus 211115 commutationem fecutus,remis contendit,vt Inful
caperet, optimum 6116 16111 , 611016 2116 cognouerar. lChia 111
/- 16 10 um fuit militum Virtus laudanda, qui vitorijs grauibufqg
""""" gijs, non intermiffo remigandi labore,longarum nauium curfum adqu
Iunt.AcceTum 611 ad Britniam omnibus nauibus meridiano fer
' L
~ l ~ re : ne
_ ALLCO" LIB.. Vr 53
Agree-neque in 1 1101115 1 vifus : fed, vt poftea Caefar ex captiuis 00111:
pei-it, _em magnae manus / nauium .
(quae cum*annotinis , priuatifque, quas fui quifquecom'modi ca'u= $5:;:;
`fa fecerat amplis otingent vno etant vifo tempore) . littore difceffe;
callrisacidoneo
`rant, captombi
fe 111 fuperiora eik ca
loca ' tiuis cognouit,quo
abdiderant."Ca:fàr in locohbiu'm
expoito CCS`
exercitu,ac' loco . - .~ - .
pi'confediffent: cohortibus
tis, qui prfidio nauibus ecemtertia
effent,de ad marerelietisc equitib'ustrecen;
Vigilia ad _holtes Contendit, eb_ _ __ _ _j._ "_j Il;
mins*veritus nauibus , quod inlittore molli atque aperto deligatas ad'f-"ff'fi'f'lf l
anchoras. relinquebat : 5c praeidio nauibus @trium praefetiti 11` " i
_Bprogreffus millia paffuum circiter 1 1. holtium :copias_confpicatusefts .i .
Illi eqliuiitatuatque eedis ad Humen progrei,` exloco fuperiorenotros _ _. '_ _ _
prohi ere , & prlium committei'e,cperunti.-Repulli ab-e'qiiitatur,.fe mfng"
in {yluas abdiderunt, locum egregiec natura 8c' opere' 'mitnimmtsjluamfnfugi.'
quem dometici belli (vt videbatur)cau{àiam ante praeparau-erant.Nan^l
crebris arboribus fucciis,omnes introitus erant prclufi. 4Ipli'ex fyli-is: `
rari
ietopropu nabant
At militesiIegionis
, locum ,feptimae
ceperuntnofrofq'ue- intra
tefludi'ne
, eofque munitiones
faeta,&aggere
fyluis i-iigredi
expulerunt` ,ad prohibebant.
vi'ilrieribus . " -" . . f.f ~
munitionesad
paucis
acceptis. ignorabat,&qubd magna parte

Sed eos fugienteslongis C'fardieicoiifumpta, munitioni'c-
perfequi vetuit,cqubd loci s "f " ' " "
1110111111 tempus relinqui volebat. Poftridie eius diei mane tripartitrrii;y

lires equitesqs in expeditionem mifit, vteos qui fugerant, pe'rfequeren-A
tur. His aliquantm itineris progrefis,cmiam extremi effent in com4 y ,.in-. yan'
.
,
, equites a (LAtrio ad Caearem venerunt , qui nunciarent fupea f
riori moete maxima coorta tempeflate prope omnes -5 aintas
que in littus eietas eife,qubcl neque anchorfunefq'ue fubfifterentmea " `
que gubernatorefque vim tempetatis pati poifent. Itaque ex eo
concurfu
cognitis, nauium, magnum
Caefar legiones _elle incommodum
equitatumque reuocari ,acceptum. 15 rebus '
atque itineredefiftey
iubet. Ipfe ad naues reuertitur. Eadem fete. quae nuncijsliterifque '
cognouerat , cora-m perfpicit , 11 vt amiiis circiter * : nauibus, relai-QXL.` "auf: ."
quae ramen reci 01 magno negocio viderentur. Itaque 1310111. *Wd'mgm'
-bus
bit, fabros delipslurimas
vt quam
inflituat. Ipfe, it, Se
etii resexetat
continente
11115 aliosacceriri iubet. Labienofcri
multi legionibus,quaefuntapud
operis laboris ,ramen eum,naues
commodilf
mum elfe {tatuitmneis naues {ubduci , Se cum caftris vna munitione .

coniungi. In his rebus circiter dies . conimi-t, nec noeturnis quidem .
temporibus ad laborem militum intermiiis . Bubdutis nauibus caftril
que egregie munitis, eafdemcopias,quae antea pridio nauibus fueranr, .
relinquit: ipfe eodem vande redierat,proci'`citur.E cm ven-ifet-,maiores
iam vndiq; in eum locum copias Britannorum-conuenerant. Summa im. _
perij,belliqsadminiftrandi,communi conli'lio permia eftCaiuellaurio :
1115115 maritimis eiutatibus Humen diuidit,quod appellatur Tha }?
mefis,amaricircitermilliapauum .111011 ' e -` .
reliquis'eiuitatibus eontinentiabella i-ntereeferant: fed noltto aduentu" _. "2
13111111,11111 belloimperioqs praefeeerant. TBritanniae pars 25 _ _ _ _
interior ab ijsincoliturquos natos in Infula ip memoria proditidieunt: .fgfimk d'
runt: quiiomnesfere
maritimapars hirnominibustiuitaium
ab ijs-3 _qui appellantquibus
pratdaev ac belli- inferendi ortiext
,caufa Belgio 112111111:
. - i . ,
, V - _._._
i c. rvLir cAissAiiis DE
ciuitatibus epetuenerunt, c bello illato ibi remanlerunt,atque agfos P
colere coe erunt.Hominum ellinlinita multitudo, crebcrrimaque adi
'""'d ficia fere allicis confiniilia. Pecoris magnus numerus. Vtuntur autetn
- numo aereo, aut anulis ferreis ad certum pondus examinatis pro numo.
P" "' Nafcitur ibi plumbum album in Mediterraneis regionibus: in maritimis
filma. .am i fertum , fed eius cxgua copia. re vtuntur importato . Materia cuiull
_ quengencrismt in allia elhprterfagum, at ue abietern . Leporem,c
Mmmm gallinam , 5c anferem guliare fas non putant . aec'tamen alunt animi vo=l
-- u_ptatifque caufa. Loca funttemporatiora quam in Gallia, remillioribus
frigoribus ._ Infula natura triquetra , cuius vnum latus contra Galliam.
einem. liuiuslatens alter angulus,qui ad Cantium, qub fete omnes ex Gal- G
lia naties appelluntur , ad orientem Solem ,inferior ad Meridiem fpe
*_waffimW- etat. Hoc atus tenet circiter millia palluum quingenta. Alterum ver-'
Y git ad Hifpaniam, atque occidentem Solem,quaex parte Ibernia,di-~
midio minor ( vt exiliimatur) quam Britannia,led pari lpatio tranfmif-j
fus atque ex Gallia eliin Britanniam . In hoc medio curfu Infula, quar'
manna. appellatur Mona. Com lures prterea minores fubietae Infula: _exilli
Noxffrgiman. mantur: de quibus lnfu is nonnulli fcriplerunt dies continuos triginta
lùb bruma elle noetcm..Nos nihil de eo percontationibus reperiebamus,
nili quod certis ex aqua menfuris breuiores elle uam in continente no
szgazfmnm tes videbamus .fl-Iuius longitudo lateris,vt ert illorum opinio, leT H
ptingentorum mi'llium palluum . Tertium contra Septentrionemrcui
patti nulla obieta terra, led eius angulus lateris maxime ad Germa
i ifiuuumbim.
niam fpetat. Hoc milliapalfuum octingenta in longitudinem elle ar-'
bitrantur. Ita omnis .Infula in circuituvicies centena millia palluui-rn
ummm . his omnibuslonge liinthumanillimi, qui Cantiumincolunt : re
- gio ell martima omnis , neque multum a Gallica dil'lerunt confuetudi-l
ne.. Interiores plerique frumenta non letunt,le_dlat,e carne viuunt,~'
. f, mm; pellibufque (unt velliti. Omnes verb le Britanni lallo inciunt, quod
inmf- ctuleum eflicit colorem: atque hoc horridiore lunt in ugna afpetu:
0-x
` ca illoque promillo , atque omni parte corporis ralii, prxtercaput, I

:mgffzxm 8: labrum fuperius . onres habent deniduodenique inter fe commu
nes , c maxime fratres cum fratribus , 8c patentes cum libens . `Sed li
ui his nati , eorum habentur liberi, a quibus primumvirgincs
quaeun dutae funt. Equites hollium , elledarijque, acriter prlio cum
e uitatu
nollroinitinere
fuperiores conflixerunt,itatamen,vt
liierint, atque nollriomnibus
eos in fyluas collef lue compulerint:par
led
com luribus interfetis,cupidius infecuti, nonnu los e fuis amiferunt.
"At ' i intermillo fpatio, imprudentibus nollris, atque occupatis in mu
nitione callrorum , fubit fe fyluis eiecerunt: impetuque in eos fa- _
ko , qui erant in llatione pro caltris collocati, acriter pugnauerunt : dua- K.
bufque millis fublidio co ortibus a Cfare,atque his primislgionum
~ ' duarum, cm ha: perexiguo intermill'o loci fpatio inter le con itillent,
l nouo encre pugna: perterritis noliris,pcrmedios audacillimeperri_1[pel
tirarmi runt, eque inde incolumes receperunt. die QLaberius Durus :
mm bunus militum interlicitur: illi pluribus fubmiliis cohortibus repel
'-luntur. Toto hoc in encre pu n,cm fub oculis omninm,ac pro ca-'
; , ',.1 1& ell gropter _rauitatem armorum,
. l quod neqsin-fev uicedentes p_ollènt,neq;a .lignis _ifcedere auderent,mi
nus aptos elle a huius generis holtem: equites aute magno cum perculo
imi

` BEILO 'L'Bf-V. 551
A dimearc, proptrei quod etiamconfultb plerunque , 8cctìm mmm ; .
paululum ablegionibus remouillent, ex elledis deiilirent, 6c pe- _`
dibus difpari prazlio contenderent. Equeltris autern prxlij ratio, ( ce .
dentibus cinfequentibus paratqueidempericulum inferebat. Accede
bat huc vt nunquam conferti , (ed rari , magnifque interuallis prliarem`
tur,
rent,{lationfque difpolitasdefatigatis
integriq; c recentcs haberent,(uccederent.
atque alios alij deincediie
Pofiero 's excipe..
procul
hoes in collibus eonitert,rariqs fe offendere , 6e lentis quam.
ridie noflros equites prlio laceilere . Sed meridie,cm
_ grpabulandicaufa tres legiones atqueomnem e uitatum cum . Tre c. hp.
Bbonio legato millet, repente ex omnibus parti us ad pabulatores ad- " `
uolauerunt. Sie vti a lignis legionibufque non abierent, noPcri acri
ter in eos im etu fato repulerunt: neque Hnem inlequendi fecerunt,
quoad fubfi io conli equitesl ( cm poll fe legiones vidercnt ) prci
pires holtes egerunt: ma _noque eorum numero interfeo,'nequefui
colligendimeqsconillen i,aut ex elledis deliendifacultatem dederunt.
hac haga protiiis quae vndiq5 conuenerantau'xilia,difceflèrunt: neq; . i _
poltid tempus vnquam fummis nobifcum copijs holies contenderunt.
Cazfar cognito coniilio eorum, ad -umen Thamelim in fines Caiuel. Ibm/9d'
launi exercitum duxit; quod Humen vno omn'ino loco pedibus, atque
Choc gre,tranliripotelt. Eb cum venillet, animaduertit ad alteram .
minis ripam magnas elle copias hollium inltruetas. Ripa autem erat acu
tisliidibus prlixis munita. Eiufdmque generis {ub aqua delix {udes
flumine tegcbantur. His rebus cognitis a Icaptiuis perrugifquc, Caefar
prmiilo equitatu confelim legiones fubfe ui iullit. Sed ea celeritate at
que eo impetu milites ierunt ,_cum capite o ex aqua extarent, yt h_oftes
impetum legionum atque equitum {ultinere non pollent, ripaqu dimit
terent,ac (e fuga: man arent. Caliuellaunus (vtfuprdemonltrauimus)
omni depolita (pe contentionis,dimifs amplioribus coijs,millibuscir
citer quatuor ciledariorum retentis, itinera at, paululumqs
D ex via excedebat , locifqueimpeditis ac {ylueribus (ele occultabat , atque
ijs regionibus quibus nos itcrfaturos cognouerat , ecora atqs homines
ex agris inlvluas compellebat. Et cum equitatus no erliberis prdandi
vallandiqs caufa in agros * vijs {emitiqu cledarios :
fyluis emittebat, tmagno cum periculo noftrorum equitum cum his
conHigebat: atquehocmetu latis vagarifroliibebat. Relinquebatur,
vt neque longis ab agmine legionum di cedi Cfar pateretur: & tan- l _ -
tminagris valtandis, incendiijue facicndis holtibus noceretur,quan Z -
tumlabore atque itinere legionarij milites efficere poterant.. Interim 7 `
Trinobantes, prop lirmiilimaearum regionum ciuitas ( ex qua Man-IMW'MW
E dubratius adolefcens Claris lidem fecutus, ad cum in continentem Gal- Mlmimm
l-iam venerat,cuius paterlmanuentius in ea ciuitatc regnum obtinueratmmfim
interfetfque erat Calliuellauno, ipr fu mortem vitauerat) lega
tos ad Caefarem mittunt,pollicenturq;lèfè ci edituros,cim erata fatu- -
ros:petunt,vt Mandubratium ab iniuria Calliuellauni defen at,atq; in ci. -
uitatem quadraginta,
Ioblicles mittat,qui prlt, imperiumque
frumentmque obtineat.
exercitui: His Cfar imperat
Mandubratiumque ad ` .
eos mittitllliimperata celeriterfecerunt:obfides a'cl numerum,frumen . a
tumq; milerunt. Trinobantibus defcns,'atq.ue ab omni militum iniu
ria prohibits, Cenimagni , Segontiaci, Ancalites.,Biblrao ci , CalliJegatbio
_ 4. LIS
se _.'.C..~_IVLI"I"CAESAR.S DEfi _
' nibusmiffis fefeiefati dedunr.Ab his cognofeit' non longa ex eo loco opl P.
ifi/emffd pidum ,Gaffiuellaiuni abeffe., fyluis paludi bfque munitum :quo faris maj
, _$..9 pecotumque numetus conuenerit. Oppidum aurem.
tiranni vocnr ,cum fj'luas impediras vallo foffaque munierunt, quo in.
eurfionis hoffium vvitandee caufaconuenire confueuerunr. Eb proficifci
turc'umlegionibu's. Locum repetitegregi naturaat ue opere munirum.y
Tamen huncduabus partibus ,oppugnare conten it. Hofles paulifper'
morati, militum noftrotum impetum non.ruletunt, fefeqa alia parte
oppidieiecerunt. ' Maonusibinumetus pecorum repetrus, mulriquein~
fuga funr comptelien i, arqueintetferi. Dum hcin his locis gerun
; tur, Cafhuellaunus ad_ Cantium ( quod effe ad mare fupta demonftta- G
qumn litmus, quibus regionibus quatuor Reges ptaeeranr, Gingentotix,~Gar-'
uilius, Taximagulus , Segonax) nuncios mirrirarque iis imperar vt.~
coactis omnibus copijs caflra naualia de improuifo adotianrur, atque
oppugnent. Hi cm ad caftraveniffent z noffti etuprione faeta, mul-_
tis eotum interferis, capro etiam nobili duce Cingentorige, fuos in
gudlmi lM_columes teduxerunr. Cafliuellanus hoc prlio nunciato,torderrimen
. ris acceptis, vaflaris finibus, maxim etiam etmorus defetione ciui- .
~ tarum, legatos'pet Arrebarem Comium de edirione ad Cfarem mir
tit. Caifat cm fraruiffet hyemare in continente proprer re enrinos
Gallia. motus , neque mulruin aeflaris fupereffer, atque id facili: extrahi H
poffe inrelligeret: obfides imperat, e quid in annos fiigulos vetiga
Britannieyeigilii lis populo Romano Britannia penderer, confliruir. Inter icir atque im
R" perar Caffiuellauno, ne Mandubrario, neu Trinobantibus noeear. Ob
fidibus accepris , exercitum reducir ad mate. nauesinuenir tefetas. His
dedueris , qubdc captiuorum magnum numerumhabebat, 8c nonnul
mmm-bu, . l tempeftate depetieranr naues : duobus commearibus exercitumre
'M_ portare confiituit. Ae fic aecidir, vr extanro nauium numero, tot na
" uigari-onibus, neque hoc neque fuperiore anno vlla omnino nauis quae
milires porrarer, defiderarerur: ar ex ijs qu inanes continente ad
remittetentut, c tiotis commearus expofitis militibus, : quas I"
pollea Labienus facien as curauetar, numero Lx. lperpauca: locum ca
perenr, reliquat fer omnes reijcerenrur, @as cm a iquandiu Cfat fru
. frra expeerffer: ne anni tempore nauigarione excluderetut, quod qui
norium fuberar, neceffatib anguffius milires colloeauir.Ac fumma tran
quillitare eonfecurafecunda inita cam foluiffer vigilia, prima luce rerram
3 atrigir,omnefque ineolumes naues perduxit. Subdutis nauibus,con
. cilique Gallorum Samarobrinae peraro, quod eo anno frumentum
_ in Gallia proprer ficcitates anguftius prouenerar,coae`tus efr aliret ac fupe
t ~ ` l rioribus annis exercitum in hyberniseollocate, legionfquein plures ci
Lfgiqneminlyiermirares difiribuere: ex quibus vnam in Morinos dueendam, . Fabio le1
d' ' ' . . . . . , .
36413? ' gato dedir: Alteram in Neruios, C1eetoni:Tertiamin Effuos, L. Ro
cio : (lu/attain in Rhemis cum T.Lab1eno in eonnio Treuirorum hye-`
mare iufhr. Tres in Belgio collocauir. his M. Ctaffum- quaeftorem,&L.
Munarium Plancum, 5e C.Ttebonium legatos prfecit.Vnam legionem,
iffgonf _ quptoximrrans Padum confcripferar,& cohortes v.in_Eburones: u_o.~
,''f,",f;,f,"rum pars maxima eff inter Mofam Se Rlieiium,quifu.b imperio Am io
. rigis c Catiuulcierant, mifit. t His militibus @itutium Sabinumfc
L. Autunculeium Cottam legaros preffe iuffit. Ad liune moduni-di-`
fttibutis legionibusf, faeillimei-nopi frumenrati fefe' mederipoffe etti
', - . 4
\ , ' timauit.
LIBHV. $7"7`
Bi'timauitf. At'que harum ramen omnium legionum liyberna (prter
eam quam L. Rofcio in pacatiimam c quietifiimam partem ducendam
dederat) millibus paffuum centum continebantur. Ipfe intere quoad
legiones collocatas, munitaque hyberna cognouifet , in Gallia morari`
contituit. Etat in Carnutibus fummo loco natus Tafgetius-,cuius ma fem-mamma
ores in fua ciuitate regnum obtinuerant. Huic Caefar pro eius virtute, /
atque in fe beneuolentia , quod in ,omnibus bellis fingulari eius opera m"
fuerat vfus, maiorum locum retituerat'. Tertium hunc iam annum re \
gnantem , ini mici palm , multis etiam ex ciuitate authoribus , interfece.
runt . Defertur ea res ad Gfarem. Ille veritus (quod ad plures res pertine
bat) ne ciuitas eorum impulfu deceret , L.Plancum cum legione ex Bel
gio celeriter in Carnutesproficifci iubet, ibique hyemate : quorumque
opera cognouerit Tafgetium interfetum , hosv comprehenfos ad fe mit
tere. Interim ab omnibus le atis quaeftoribufque, quibus legiones tra
diderat , certior fatus inyberna peruentum , locumque hybernis
effe munitum . Diebus circiter X v. quibus in hyberna ventum , ini
tium repentini tumultus ac defetionis ortum ab Ambiorige Se Gatif saumur .
uulcozqui cum ad fines regni fui Babino Cottque praeto fuilfent,fru
mentumque in hyberna comportaffent : Induciomari *Treuiri nu'ncijs Indufivmdfw T"
impulfi , fuos concitauerunt , fubitoquc oppreis lignatoribus , magna 312, Mmmm
' C manu adcaftra oppugnandavenerunt. Gum celeriter noftri arma cepif
miis, Vallumque
fent , equetri praelio fuperiores
afcendiffent fuiffent:
, atque vna defperata re lioltes
ex parte Hif fuos ab op
anis equitibus e- ^ ~ "
pugnatione reduxerunt. T-um fuo more conclamauerunt, vti aliqui ex
.-noftris ad collo uium prodirent : habere fefe , quae de re communi di
cere vellent, qui us controueriasminui poffe fperarent. Mittitur ad eos
colloquendi caufa . VCarpineius eques Romanus familiaris (LJTitur-ij -, -
Se Q_Iunius ex Hifpania quidam , qui iam ante mifu Gaafaris ad Am- m"
biorigemventitare
locutus : Sefe proconfueuerat.
Caefaris in feApud uos Ambiorix
benefrcijs, plurimumacleihuncmodum
confiteri de?
D bere, quod eius opera {tipendio liberar-us effet, quod Atuaticis {initimisl b""""
[uis pndere confulet : quodcjue ei Se lilius, c fratris filius ab Gaefare
remili e(lènt,quos Aduatiei oblidum numero mifos, apud fein ferui
tute ccatenis tenuifent: neque id quod fecerit de oppugnatione caftro-A
rum,aut iudicio, aut Voluntate fua fecilfefed coatu ciuitatis : fuaque
effe eiufmodi imperia, Vt non minus haberet iuris in fe multitudo, quam
ipfe in1 multitudinem-. ciuitati port hanc belli caufam , quod re - ? f
entina: Gallorum coniuratione refifiere non potuerit. Id fe facile ex ' '
.linumilitatefua probare poile, quod non adeo fit imperitus rerum ,Vt fuis _
copijs populum Rom. fuperari poffe condat : fed effe Galli commune /{
f_Econilium, omnibus hybernis Gfaris. oppugnandis hunc effe ditum ffrfgww
diem,nequa legio alteri legioni fubidio venire poffet. Non facile Gal~
~.leas Gallis ne are potuife, prfertim cum de recuperanda communi li
. s
bertate confi ium-initum videretur. quibus quoniam pro pietate fatisfe

ecrit, haberefe nunc rationem ochij . pro beneficijs Gfaris monete, o
.rare Titurium prohofpitiowt fuse, ac militum faluticonfulat. magnam
Germanorum conductam Rhenum tranife, hanc alfore biduo;
ipforum elfe conflium,velint ne pris quam nitimi fentiant, edutos
e'x hybernis milites aut ad Ciceronem , aut ad Labienum deducere: quo.
mrn alter millia _pafuum circiterqtiinquaginta,alterpaul amplis abblisl
' a ` ' . ltc
58' l~C. .ITVALI'I CAESAKIS.
' -' ablt.- Illudfpollieeri,&iureiurando conrrnare,tutum l'e iter perlines E.
liiosdaturum. uod cmfaciat ,- cciuitati lele confulere', quod hyberniss
leueturzc Cae ari pro eius meritis gratiam referre. Hae oratione habita,
difcedit Ambiorix. Carpineiusclunius quae audierant ad legatos defe-..
runt. illi repentina re perturbati,etli ab holle ea dicebantur, non ramen
,negligenda exillimabant. Maximeqshac re permouebantur, quod ciui
: tatem ignobilem atque humilem Eburonum fua fponte populo Rom.bel
lum facere aufam vix erat credendum. Ita ue ad concilium rem defe
9 runt, magnaqs inter eos exiliit controuerliai. Aurunculeius, complutf
CMMI-iii - que Tribuni militum , c primorum ordinum Centuriones , n_ihil temere
l agendum , neque ex hybernis iniullù Caefaris difcedendum exiliimabant. C
quantafuis magnas copias etiam Germanorum fuliineri poile munitis
hybernisdocebant: rem elle tellimonio,qubd rimum holiium impe
tum multis vltro vulneribusillatis,fortilhmefu inuerint. Refrumenta
ria non premi. Interea & proximis hybernis , c a Caefare conuentura
liibfidia. Pollremb quid elle leuius aut turpius, quam authorehollede
fummis rebus capere conlilium? Contra ea Titurius ( faturos clami
tabat,cm maiores manus holli adiuntis Germanis conuenillent , aut
cm aliquid calamitatis in proximis hybernis ellet acceptum. Breuem
confulendi elle occalionem. Caefarem arbitrari profetum in Italiam: _
neque aliterCai-nutes interliciendi Tafgetij conlilium fluilfe capturoszne'- H
*mfmnfmfim que Eburones , fi ille adellet, tanta * cum contemptione noliri ad
venturos elle.Non hollem authorem , led rem fpetareubelle Rhenum.
Ma no elle Germanis dolori Ariouilii mortem, Se fuperiores nollras vi'
. etorias.Ardere Galliam tot contumelijs acceptis fub populi Romaniim
"4" erium redatam , fuperiore gloria rei militaris extinta. Pollremb quis
lioc fibi perfuaderet, line certa re Ambiorigem ad eiufmodi conlilium
defcendille? Suam fententiaminvtranque partem elle tutam. Si nil lit
durius , nullo cum periculo ad proximam legionemperuenturos. Si Gal
lia omnis cum Germanis confcntiat, vnam ellein celeritate politam fa
lutem. Cottae quidem, atque eorum quidillentirent, conliliu_m,quem I'
haberet exitum? in quo li non praelens periculum lit, at-certe lon inqua
oblidione fames ellet timenda. Hacin vtranque artem habita ifputa
tione,cma Cotta primis 's ordinibus acriter relilieretur, Vincite,inquit,
li ita vultis, Sabinus. cid c ariore voce,vt magna pars militum exaudiret.
Nequeisfum, inquit,quigrauillime ex vobis mortis periculo terrear. Hi
*fliiimfg * fapient : 8c li rauius quid acciderit,abs te rationem repofcent : qui,li per
teliceat,peren ino die cum proximis hybernis coniunti, communem
cum reliquis belli cafum fuliineant, ne reiei , trelegati longe lab caete
ris, aut ferro aut fameintereant. Confurgiturex concilio : comprehen
, dunt vtrunq'ue, 8c orant ne fua dillenlione c pertinacia rem in fum-K
mum periculum deducant: facilem elle rem, leu maneant, leu profici
. fcantur, li mode) vnum omnes fentiant, ac probent: `contra in dillen
fione nullam fe falutem perfpicere. Res difputatione ad mediam
& perducitur. tandem dat Cotta manus, permotus fuperiore leni
tentia Sabini: pronunciatur prima luce ituros. Confumitur vigi'
lijs reliqua pars notis, cum fua quifque miles circunfpiceret, quid le
cum portare p_ollet, quid ex inllrumento hybernorum relinquere coge
retur. Omnia excogitantur quare nec line periculo maneatur, c lan
guore militum 6c vigilijs periculum augeatur'. Prima luce fic ex caliris
`
- - pro -
_ BELIO VGAL"L"CO_LIB. V. 59
, vt quibus'elet periiafurn,'non ab holle , -feclab-homne
amicilimo Ambiorige conlilium datum.Longillimo agmine,maximifq5 i
impedimentis incedunt. T At-holles uam ex noturno fremitu I
vigiliijue de profetione eor fe-nferunt, coocatis inlidijs bipartite ,in
ijf uis opportuno atque occulto loco millibus paluum circiter duobus .
Romanorum aduentum exfpetabant. Et cum fe maior ars agminisin
magnam conuallem demifilfet, ex vtraque parte eius va is fubitb fefe o'
ftenderunt, n_ouiflimfque premere , & primos prohibere afcenfu , atque
iniquiflimo notris loco prlium committere coeperunt. Tum demufn mi-mum.,
Titurius , vt qui nihil ante prouidill'et,trepidare , c co ncurfare , cohortef
B que difponere: haec tamen ipfa timide, at ue vt eum omnia deficere vi
c erentur: quod plerunqueijs accidere con ueuit, ui in ipfo negocio c'on
ilium capere coguntur. At Cotta, qui cogitfet c poile in itinere ac-
cidere, atque ob eam cau fam profeti'onis author non fuillet, nullain re .
communi faluti deerat: in appellandis cohortandifcjue militibus , Im
peratoris : cin pugna , militis oHicia praeltabat. Cumqs propterlongitu
dinem
endumagminis mins facile
ellet, prouidere er feiulferuntpronunciari,
offepnt: omnia obire, quid quoque loco faci
Vt impedimenta
relin uerent,atque in orlbem conlilierentquod conlilium etli in eiufmo- , imp
dica u reprehendendum non ell, ramen incommode accidit. nam c no- /0
Clris militibus fpem minuit, holies ad pugnandum alacriores effecit, 'Mlm'
quod no_n fine fummo timore cdefperatione id fae`tum videbatur. Prae
tereaaccidit, (quod fieri necelle erat) vt vulgb milites ab lignis difcede..
rc_nt,qu.q5quifque eorum charilima haberet, ab impedimentis petere
at'que arri ere properaretc clamore ac Hetu omnia complerentur.At bar.
baris con ilium non defuit. nainduces eorum tota acie pronunciari iul
fcrunt, ne quis ab loco difcederet: illorum effe praedam, atque illis refer
uariqucunque Romani reliquifent: proinde omnia in victoria polita
exihmarent. Etant cvirtute Se *numero pugnandi pares nollri.tarnetfi *;;
aduce 8c a fortuna deferebantur, ramen omnem fpem falutis in virtute milita
D poncbant: c quoties quqs cohors procurrerat , ab ea parte magnus ho- Wm'
iliumnumerus cadebat. (lua re animaduerfa, Ambiorix pronunciati iu- Amann@ .
bct, throcultela conijciant, neu propis accedant: quam in partemgm"
Romani impetum fecerint,cedant: (leuitate armorum, quotidiana ex
crcitatione nihil his noceri polie) rurfus fe ad ligna recipientes infequan
tur. (lilo praecepto ab his diligentillime obferuato,cm quaepiam cohors m
ex orbe excellerat, atque impetum fecerat, hoies velocilime refugie
bant. Interim eam partem nudari necefle erat, ab latere aperto tela
. Rurfus cum in eum locum vnde etant egrefli, reuerti cperant:
c a ijs qui cefferant, ijs qui proximi Preterant,circunuenieban
tur. -Sin autem locumI tenere vellent, neque Virtuti locus relinqueba
tur, neque tanta multitudine conieta tela conferti vitare poterant.
Tame'n tot incommodis conl'litati, multis vulneribus acceptis, refi
llebant : 8c magna parte diei confumpta, cm a prima luce ad horam : mgm.
j otauam pugnaretur, nihil quod iplis ellèt indignum, committebant."" '
Tum T. Ba uentio, qui fuperiore anno rimumpilum duxerat. viro
forti,l c magna: authoritatis , vtrunque emur 81111. : l
Lucanius eiufdem ordinis fortilime pugnans, dum 'circunuento filio

fubuenit, interficitur. L. Cotta legatus omnes cohortes ordine'fqu'e
adhortans in aduerfum os funda
.~_
vulneratur. His rebus permptus
- - ~~e '_ _
_-._._._._.. ..._-.- ..__ ___...
e@ C. IVLII ycaissiii'usDE ?
cmgmpausw- Qifiturius, eiim procul Ambiorigem fuoseohorranre'rn confpcxiet, 1_n__];._,_`
" terprerem fuuan. Pompeium ad eum mittir rogatum , vt flbl milltlbuf-y
H
I
yIl { -
\ - Y s
` ` i
y:I . .. 'I' .
.ritmi-im a?
L_ Gs"
\\
\
que parcat._llle _appellatus tefpondit, fi velit fecum colloqui, licere: _fpetare

a multitudine imperrari pofle quod ad militum falurem perrinear,ipfi ve- K
.rb nihilnocitumiri : inq'ieam remfefuam fide interponere. Ille cum
Cotta faueio communieat,fi videatur,pugna vr excedanr, Se cum Ambio
_s rige vnacollo uantur : fperare fe ab eo de fua ac militum falute imperrari
poffe. Corta ad atmarum hofiem iturum negar: atque in eo petfeue
rar.Sabinus,quos in prfentiat tibunos militum circum fe habebate pri
motum ordinum centuriones, fe fequiiuber.Er cm propius Ambiori
gem accefofet, iuffus arma abijeere, impetatum facir, fiiiquvtidemfaci
. ant imperat.Interim dum de condirionibus inter fe agunt , longiorq; cori-._
S"""" fulrb ab Ambiorigeinflirui'turtmomaulatim cireunuen tus inter A cIirur.
um
\
~ BELLO GALL'C LIB. V. 61
A Tum Verb fuo more vitoriam conclamant , at ue vlulatum t'ollun't: irn=
petque in noltros fato , ordines perturbant . L. Cotta pugnans inter-A Mmmm
citurcum maxima parte militum : reliquiv (e in recipiunt, vnde
etant egre: ex quibus L. Petroidius aquilifer , cum magna 111/
hotium premeretur, aquilam intra vallum proiecit , ipfe pro caftris fotti
lime pugnans occiditur. Alij gre >ad notem oppu nationem fuftinent:
notu ad Vnum omnes defperata falute fe ipi inter ciunt. Pauci ex 'prae ! 11@
lio elapfi,incertis
berna perueniunt, itineribus
atque per
de fyluas
rebus ad T. certiorem
getis Labienurnfaciunt.
legatum 'Tin
hy
vitoria fublatus Ambiorix , itatim cum equitatu in Aduaticps, qui etant ` t
Bieius re no finitimi, procifcitur : ne uenotem neque diein intermit-
tit,pe itatumque fe fubfequiiubet. edemontrata,Aduaticifquecon;
citatis , die in Neruios peruenit, hortati'irque ne fui in perpetuum
liberandi , atquevlcifcendi Romanos ro his quas acceperintiniurijs,
cafionem dimittant. Interfetos elfe e atos duos, magnamque pattern
exercitusinteriffe demonltrat: nihil enegocij fubito opprefam legiof
nem quae cum Cicerone hyemet, interci: fe ad eam rem profitetur ada
utorem. Facile hac Voratione Neruijs perfuadet. Itaque confeftim di; N"*'i
mifis nuncijs ad Centrones, Grudios, Leuacos, Pleumofios ,~ Gordun
nos, qui omnes fub eorum imperio funt , quammaximas manus ,
cogunt: de improuifo ad Ciceronis hyberna aduolant, nondum ad/ _
cum fama de Titurij morte perlata. Huic quoque accidit (quod fuit ne
celle) thonnulli milites qui lignatio'nis munitionifque caufa in fyluas _,"
clifceflifent, repentino equitum aduentu interciperentur. His circun

uentis,magna manu Eburones , Aduatici,Neruij , atque liorum omni
focij 6c clienteslegionem oppugnareincipiunt. noftri celeriter ad arma Q mmm
concurrunt, vallum confcendunt . gre is dies fuftentatur,quod omnem /!
fpem hoftes in celeritate ponebant: atque hanc ade ti vitoriam , in per.
etuum fe fore vitores confidebant. Mittuntur Caefarem confeltirn
a Cicerone liter, magnis propoitis praemijs, fi pertulifentebfeflis om
D nibus vijs miiintercipiuntur. Noetu ex ea materia quam munitionis
caufa comportauetant, turres admodum x . excitantur incredibili ce- .
.leritate. quae deeffe operi videbantur, perciuntur. die
`multe maioribus copijs coactis oppugnant, foffam complent.no `
~Peris eadem ratione, qua pridie, reiftitur. Hoc idem reliquis deinceps
_aegris
fit diebus.
, nonnulla
vulneratis
pars nocturni
facultasquietis
temporis
datur.
ad labo'rem
Qucunintermittitur.
ue ad proximinon
diei :fjszm_mili
Aoppugnationern opus funt, noetu comparantur. Mu tze prut fudes, u
magnus muralium pilorum numerus initituitur:l turres contabulantur:
innloricq's ex cratibus attexuntur. Ipfe Cicero , cm tenuiflima va- ,gm-ma .
.` etudine effet., ne noturnum quidem l{ibi tempus ad quietem relinque-
bat, vtvltro militum concurfu ac vocibus ibi parcere cogereiiur. Tunc
-duces principfque Neruiorum,quialiquem fermonisa itumieaufamqs
'amiciti cum Ciceronehabebant,colloqui fe velle dicunt. Faebapoteta
; eadem quae Ambiorix cum Titurio egerat, commemorarmromnem
eifeinarmis Galliam, Germanos Rhenum tranfilfe, Cfarisreliquorm
-que'hybernaoppugnari. Addunt etiam de Sabin'imorte. '. .Ariibiorigem
.oftentant'dei faciund .caufa tum errate eos dieunt,ì quicqiiam ab his
iptaeidijfpierent, qui fuisrebiis diHidant . fefe tamenfcirohocteifein Cice- - 2" '
`ronemxpnpiilt'imque. anim'o,_v_t _nihil nuihgberna recufent, '
._ atque
62 . IVLII CAESARIS DE
atqueliancinueterafcere confuetudinem nolint. licereillis ineolumibus
\ perfe 111 difcedere , 81111 quafcunque partes velint fine metu pro
- 1'111`1. Cicero ad hc vnum modo refponditmon effe confuetudinern
mtuonlcmnm - - . . .
,m-mm. pofpuli Romani , vllam accipere ab 110116 armato conditionem . f1 ab armis
di cedere velintfe adiutore vtan tur,legatofq5 ad Cfarem 111111:
. _ repro eiusiuftitia,quae petierint,impetraturos. Ab hac fpe repuli Neruij,
gf va lo pedum 111. 81 10_11111111 v. hybernacingunt. Hc 8e fuperiorum
' annorum coniuetudme
ti captiuos,ab a nobis 1,&
his 1111111.51nulla quofdamcopia,
feramentorum de exercitu na
quae effet
*Mf'lfmxh ad hunc vfumidonea, ladijs cef'pites circuncidere,manibus * {agulifque
"mmm" terram exhaurire coge antur.Qua quidem ex re hominum multitudo co- G
* gnofci potuit . nam minus horis tribus * decem millium paffu um in cir- '
: V' cuitu munitionem perfecerunt : reliquifquediebus turres ad altitudinem
valli, falces, tefiudineTque, quas ijdem captiui docuerant, parare ac fa
cere coeperunt. Septimo oppugnationis die , maximo coorto vento , fer.
uentes fuli cx argilla glandes, fundis, : feruefata iacula in cafas quae
caf. more Gallico ramentis erant tetx, iacere coeperunt. Hx celeriter
"""" ignem comprehenderunt, Se venti magnitudine in omnem caftrorum
locum diflulerunt. Hofles maximo clamore infecuti, quali partaiamc
explorata vioria, turrestefudinfque agere, 8c {calis vallum afcendefv
capfimmmilme coeperunt. At tanta militum v1rtus , atque ea praefentiaannimrcfult, th
Vndique lllamma torrerentur, maxlmaqs telorum multitudine pre
. merentur, {uaqueomma impedimenta, atque omneis fortunas confia
grate mtelligerent: non modi) demigrandicaufa de vallo decederet ne
mo, fed pene ne refprceret quidem quif'quam , ac tum omnes acerrim
fortilimeque pugnarent . Hic dies noliris longe Urauiilimus fuit: fed ta
men hunc habuit euentum, Vt eo die maximus clioftium numerus vul
neraretur, atque interceretur, vt 11111 11` vallo conftipauerant, re
_Ceffumq'ue rimis vltimi non dabant. Paulm quidemintermila flam
ma,&quoram loco turri adacta, tcontingente vallum, tertiae cohor- _
tis centuriones ex eo quo liabant loco , receileruntfuoqu omneis remo-P
V uerunt : 1111111 vocibusqsholtesfi introirevellentwocare coeperunt: quo
rum progredi aufus 1 nemo. tum ex omni parte lapidibus conietis de
turbati,turril`q5 fuccenfa ePeErant in ea legione fortilimi viri centuriones.,
. qui iam primis ordinibus appropinquaren t,T.Pulio,& L.Varenus.I-li per
l Wm petuas inter controuerias lia ebant,vteralteri anteferreturzomnibuqu
. * annis de loco fummis imultatibus contendebant. - ijs Pulo, cum
MIN- acerrim ad munitiones pugnaretur, @d dubitas , inquit , Varene aut
quem locum probandae virtutis tua: expetas Hic dies de notris con
trouerfijs iudlcabit. Hc cm dixifet, procedit extra munitiones : c
qu pars 11011111111 conferrilima Vifa ePt, in eam irrumpit. Ne VarenusK
uidem tum vallo fefe continet, fed Omnium veritus exitimationem,
iibfequitur. Turn mediocri fpacio relito, Puliio pilum in holteis 111111111
tit, atqucvnum ex multitudine procurrentem traijcit. quo percufo, 6c
exanlmato,fhuncfcutis prote unthoftes, cin illum vmuerfi tela
ciuntmeq; dant regrediendi cultatemransgitur {cutum Puloni,
verutum in balteo defigiturAuertit hic cafus vaginam, c gladium educa
re conantis dcxtram moraturmanumnmpeditumqs hoies circuniunt.
_w'wf'fv Succurritinimicus illi Varenus,&laboranti fubuenitad hunc (e cfeftim
"' lilv.11one omnis multitude conuertit. * Illum veruto transfix arbitrari
. tur.
`
BE'LLO`GAL"LÌCO LIB. V. 63
A tur. Varenus gladio commins rem gerit,at ue vno interfee'to,reliquos
paulm propellit. Dum cupidius inflat, inocum inferiorem deietus :z'fd'xifx:
concidit. Huic rurfus circunuento fett [ubidium Pulio': atque ambo mii. g
incolumes compluribus interfetis fumma cum laude (efe intra munitio
nes recipiunt. Sic fortunain contentione ccertaminevtrunclue* ferua *wum
uit, vt alter alteriinimicus , auxilio falutics effet, neque dijudicari Pollet,
vtcrvtri virtute anteferendus videretur.@ant erat in dies grauior atque
afperior oppugntio, Sc maxime quod magna parte militum confeta
vulneribus,
litera: nuncijres
fueadadpaucitatem defenforum peruencrat:
Cfaremmittebantur, quorum parstanto crebriores
deprehenfa in
confpetu no forum militum cum cruciatu necabatur. Erat vnus in-
ter Neruios nomine Vertico, loco natus honefto , quiprima obidione wm mm
ad Ciceroncm perfugerat, fuamcis ei {idem Prfliterat. hic {eruo f` eli
bertatis, magnifque perfuadet prmi's, vt literas ad Cfarem defierat.
Has illein iaculo illigatas effert, Ga lus inter Gallos fine vlla fu( icio- .
ne verfatus , ad Cfarem peruenit. ab eo cle periculo Ciceronis legionf- dfn"
que cognofcitur. Cfar acceptis literis hora circiter x1. diei, fiatim nun- c4 de mmm-i
ciumin Bellouacos
aberant ab eo milliaadpaluum
M.
xiv. Iuet mittit,legionem
media note cuius hyberna """"
profi-12
cifci,celeritrque ad fe venire. Exit cum nuncio Crafus . alterumad .
Fabium legatum
ibi fititer mittit,Scribit
faciendum. vt in Attrebatium
Labieno, fi nes le ionem
Rcipubilic adducat,face-.
commodo qu
re poffet, cum legione :1d lines Neruiorum veniat. Reliuam partem ex

crcitus , ud paulo aberat longis , non putatexpetan am : equites eir
citer qua ringentos ex proximls hybernis colllgit. Hora circitettertia 'ab
antecurforibus de Crali aduentu certior faetus, eo die millia paITuuin
x. procedit. Craffum Samarobrin prcit, legionmque ei attribuit:
Fuod ibi impedimenta exercitus, oblides ciuitatum, literas publicas,
rumentumque omne quod eo tolerandqe hyemis caufa deuexe_rat_,relin~ _ _
quebat. Fablus,vt1inperatum etat, non ita multurn moratus , 1n itinere ' ` ' f'
D cum legione occurrit. Labienusmteritu Sabini ccde cohortium co-
nita, cm omnes ad eum Treuirorurncopivenillent : veritus , f1 ex hy
ernis fugas imilem p_rofetionem feciffet, yt holtium impetum
re non poilet, prfertim quos recenti victoria effetti f_ciret: literas
ri dimittit, quanto cum periculoleglonern ex hybernls _eduturus effet.
rem geftam in Eburonibus perfctibit. docet omnes peclitatus equitatufl'
ue copias Treuirorum milliapafuum longe fuis caflris'confedifl
e. Cfarconfilio eius probato, etfi opinione triumle ionumcleiee'tus,
ad duas redierat: tamen Vnum communis falutis auxiiium in- celeritate C'lm'f Vl/fi
ponebat. venit magnis itineribusin Neruiorum fines.ibi citca tiuis co-
Egnofcit useapud (_Iiceronemgerantur, quanntque in pericu o res fit.
tum cui am ex equitibus Gallis magnis prniijs perfuadet,`\{ti ad Cice
deferatHanc Grcis confcrlptam literls mlttit, ne in- FPi/f'hfwilin
tercepta epiftola, noftraab hollibus confilia cognofcantur. Siaclire non ggg'ftm
poilu, monetvt tragulam cum epilola ad amentum deligata, intramu- .
nitionem caftrorum adijciat. In literis fcribit, fe cum legionibus profe
tum, celeriter affore. hortatur vt priinam virtutem retineat. Gallus
periculum' veritus , vt eratrceptum, tragulam mittit. hace cafu (.
rim adhit, neque no ris biduo animaduerfa, tertio die quodam
milite confpicitur . , ad Ciceronem defertur. ille perletam in con
F "2 uentu
64- , -ivLii cAEsARis DE
uentumilitumrecitat, maximaq's omnes laetitia afficit. Turn Fumiiriccm-4 12,
diorum proculvidebantur: quae res omnem dubitationem aduentus lc
gionum expulit. Galli re cognita per exploratores , oblidionem relin
q_uunt. ad Cfarem omnibus copijs contendunt. : erant armatorum
circirer millia i. . Cicero data facultate Gallum ab eodem Verticone
quem {upra demontrauimus, repetir, qui literas ad Gaefarem deferat.
hunc admonet,iter cauce diligenterqsfaciat. perfcribit in literis, hoes
ab fe difceflife, omnemqs ad eum multitudine' corruertiffe. Quibus literis
circirer media allatis, fuos facit certiorcs, eofque ad dimi:
candum animo confirmar. Poftero die prima luce mouet :.& cir
citermillia pafuum quatuor progrelus, trans vallem c riuum holtium G
*fmfvr multitudinem confpicatur.- Etat magni periculi res, * cum tantis
pijsiniquoloco dimicare. Tamen quoniamliberatum obidione Cice
ronem (ciebat , azquo animo remittend de celeritate exiftimabat. Con
fedit :.c quam quiflimo poteltloco communit: atquehc, erft
` etant exigua perfe , vix hominum.milli.um feptem ,.pratfertim nullis cum
. impedimentis: ramen anguijs viarum quammaxime potel contrabit,
eo conilio, vt in fummam contemptionem hofbbus vcniat. Interim
{peculatoribus in omnes partes dimilis, explorar qub commodiflime
itinere vallem tranire poitlo die paruulis e uetribus prlijs ad aquam
fatis, vrrique (efe fuo loco continent i Galli, quod ampliores copias, H
quae nondum conuenerant, expetabant: Cfar, fi forte timoris fiuqu
latione boites in fuum locum elicere poffet, vt citra vallem pro cairis
przliocontenderet. fi id eH-icere non poffet, vt exploratisiti~neribus,mi.
note cum periculo Vallem riuumque traniret. Prima luce hoftium equi
tatus ad accedit, prliumqscum noftrisequitibus conimitrit.Cae
farconfultb eqpites cedere , feqs in caltra recipere iubet: fimul omnibus
partibus ca ra altiore vallo muniti, portafque obftrui, atque in his
adminitrandis rebus qummaxim concurfarie cum mulatione agi
mi fztlf timoris iubet.~ Quibus omnibus rebus lioles inuitati , copias traducunt,
j P g ' acierrique iniquo loco contituunt: noltrisver etiam de vallodedutis [j
propius accedurit, 5c tela intra munitionem ex o_mnibus partibtis con
. : prcombufque circummiis , pronunciati iubent, feu uis Gal'
lus ,feuquis Romanus velit ante horam tertiam ad fe tranfire, (Eine peria
culo licere: oit id tempus non fore poteftatem. ac fic contem
_ pferunt , vt Ptrutis in fpeciem portis inigulis ordinibus cefpi.tum,quòdi
y; , e non : introrumpere videbantur, a ij vallum * manu fcindere, alij
gfm um c foffas complereiriciperent: Tum omnibus portis eruptione fatta,l
iwmmmfugi.- equitatuque emiifo , celeriterhoftes in fugam dat, vt omnino pugnan.
di caufa refilleret nemo: magnumq; ex his numerum occidit, atqi omnes
armis exuit. Longis profequiveritus, quod fylu paludequintercede- K
bant,neque etiam paruulo detrimento illum locum relinqui videbat,om
. ~ ,~ - nibus fuis incolumibus copijs eodem die ad Ciceronem ruenit.
rutas turres,teltudines,munitionequ hotium admiraturegione produ-
ta,cognof`cit non decimum quenqa elfe reliquum militem fine vulnere.
his omnibus iudicat rebus quanto cum periculo , c quanta cum virtu;
man; te res fintadminillrat. Ciceronem pro eius merito , legionemque col.;
CWM laudat: cent'uriones {ingillatimtribunofque militum appellat, uoruriri
egregiam fuiffe virtutem teftimonio Ciceronis cognouerat. Acair
Sabini 5c Cotta: certis ex captiuis cognofcit. Poftero die concione
` i ' habita
BELLO GALLICO LIB. Vf. 65
A habita rem gell'am proponit,militefque Confolatur, 3c' confirmar. @rod l
detrimentumculpactemeritatelegatifitacceptum, hoe xquiore animo
y ferendum docet,qubd benecio Deorum immortalium & virtute eorum l
expiatoincommodo ,nequehoitibus diutinalaetitia, nequei fis lon _ ior
dolor relinquatur. Interim ad Labienum er Rliemos incredibili - t
tate de vitoria Cfaris famaperfertur,vt cum ab hybernis Ciceronis mil
lia pauum abefet circiter L . coqs poll liorain nonam diei Caefar perue capra .
, mediam ad portas caflrorum clamor oriretur,quo cla
morefi nificatiovitoriae', gratulatioqa aRhemis Labienoieret. Hacia`
famaa Treuiros perlata, Inducidmarus, qui/poilei'o die Labieni /.
oppugnare decreuerat, notu profugit , copiafque omnes in Treuiros re.
ducit. CaefarFabium cumv fua legione remittitin hyberna: ipfe cum tri-l
bus le ionibus circum Samarobiiinamrrinis hyberiiis hyemare conm. " _
ruit: quod rantimotus Galliae extiterant, totam hy-ememipfe ad exer -
citum manere-decreuit. `Namillo in_eommodo de Sabini morte perlato, mme .
omnes fere Galli ciuitates de belloiconfultabant : nuncios lcgationefq "
in omnes partes dimittebant, cquid reliquiconfilij caperent, atque vn
deinitium bellifieret,explorabant: noturnaqs locis in defertis concilia Naaufmmazi',
habebant:
faris nequequin
intercet, vllum fete totius
aliquem hyemis :
de con'cilijs tempus
motufine folicitudine Cae
Galloruminuncium
acciperet. In his L. Rofcio quftore, quein legioni tertidecim - /107:
fecerat , certioreft factus magnas Gallorum copias earum ciuitatum quae
Armoricappellantur, oppu nandi fui caufa conuenie , neque longis
_ millibus paffuum 0&0 ab hy ernis fuis contitie _: fed nuncio allato de
vitoria Caefaris, difcefiiffe,~adeb vt fudgfe
a: Vocatis,
iimil-is difceffus videretur. Att.Cw/frprudemia.
alios territando,cm i. _
~ Caefar principibus cuiufque ciuitatis a
fe fcire quae fierent denunciaret, alias coliortando, magnam parteni
Gallia: in officio tenuit. `Tamen Senones quae _ePtciuitas in primis {ii-._ .
ma, cmagninter Gallos authoritatis) Cauarinum,quem Cfar apud Smm
eos regem conftitu-erat ,. cuius fraterMoritafgusaduentu in Galliam Ca: Managua
'D faris, cuiufque maiores regnum obtinuerant, interlicere publico confi- "
l
lio conan, cum ille praeenfiifet, aefproigifet , quue ad fines iniecutiae
gno domoqs expulerunt :,c midis. ad Caefarem fat-isfaciendi caufa lega.
tis, cumis'omnem 4ad fe Senatumyenireiufiffet, .dito audientes non
fuerunti: 'tantumqueapud-homi-ns-barbars' 1v_aluiteiferepertos aliquoS
principes' belli inferendi,`tantamque omnibus Yoluut'atum commuta
tionem attulit,V-t prter Heduos Se Rhemos (quos prcipuofemperho- .
, alteros-pro vetereac'perpetua erga populum Romav """f'fdm
-num fide, alteros,pro recentibus GallicibellioI-icijs ).nulla fere fuerit ci-
uitas non (ufpeeta
pluribusalijs nobisldqs
de caufis, ?) h_-audieiomirandmne
turn maximequod fit cum com- aanofumdgidm
quiyirtutebelliiomnibusf' R"'
entibus praefer-ebantur, tantum eius feropimomsieperdidiife , vt populi
Romani imperia perferrent, me clol_ereiat.~A Treuiri gere atque In- ,
duciomarus totius hyemis nullumtempus intermiferunt,quin transRhe- i meldt- l
num legatos mittetent, ciuitates. folicitareng, ,pecunias pollicerentur: 1"""
magna parte exercitus noftri interfeeta, multeminorem fu erefe dice-_
rent partem : neque ramen vlli ciuitati-Germa'nQrum perfua eri potuit vt fmmm
Rlieni'i tranirent , cm fe bis expertos dicerent, 1011111,& Tench :mfjffr'xffj
thero rum tranfitu: non eè fortunam amplis tentaturos. Hac fpelapfus
Induciomarus, niliilomins copias cogere, exercere, a finitimis equos "PP""
. F parare,

es . . rvLIi cAEsAiiis DE.

parare, exules damnatofque tota Gallia magnis prmijs ad allicere - P,
pit: àc tantam fibi iam his rebus authoritatem in Gallia comparauerat,vt
vndique ad eur legationes concurrerent, gratiamque atque amicitiam
ublice priuatimq; peterent. Vbi intellexit vltro ad le venin , altera ex par
-[ Snones Carnutefque confcientia facinoris inliigari, altera Neruios
'_ .d Aduaticofque bellum Romaniscpararemequelibi VO untariorum copias
fp'zffmh defore,li ex nibus fuis progre i cpillet: armatum concilium indicit.
Hoc more Gallorum initium bellorum, quo lege communi omnes
* "am". puberes armati conuenire * confueuerunt: cqui ex his nouillimus ve
' nit, in confpetu multitudinis Omnibus cruciatibus alletus necatur. In
/- concilio Cingentorigem alterius principem fationis , generum fuum, Q
{ fupra demonllrauimus Caelarislecutum non difcelf
anni. e, hollemiudicat, bonaqueeius publicat.His rebus confetis in conci
lio pronunciat accerlitum fe a Senonibus 8c Carnutibus , aliij'ue cOm- l
pluribus Galliaeciuitatibus. Hue iturum perfines Rhemorum , eorumq;
agros pOpul/aturum: ac prius quam id faciat, Labieni Oppugnatu
rum . quatq; Herivelit,praecipit. Labienus ciim e loci natura manu
' munitiliimis callris lele teneret , de qu ac legionis periculo nihil timebat.
Sed ne quam occalionem rei bene gerend dimitteret, cogitabat. Itaque `
a Cingentorige atque eius propinquis oratione Induciomari cognita, l
quamin concilio habuerat, nuncios mittit ad nitimas ciuitates, equi- H i
tequ vndique euocat . His certum diem conueniendi dicit . Interim pro- i
pe quotidie cum Omni equitatu Induciomarus lùb callris eius vagabatur,
alias vt litum callrorum cognoleeret, alias colloquendi aut territandi
L""''".!"wcaufa.equites plerunque omnes tela intra vallum cOnijciebant. Labie- '
nus fuosintramunitionem continebat, timorifque opinionem quibull
cunque poteratrebus augebat . Cum maiore in dies contemptione In
duciomarus ad callra accederetznote vnaintromillis equitibus Omnium
finitimarum ciuitatum quos accerlendos curauerat, tanta diligen tia Om
nes qus cullodijsintra calira continuit, vt nulla ratione ea res enunciati
aut ad Treuiros
duciomarus perfetti
ad pollet atque
accedit, . Interim cOnfuetudine
ibi magnam artem di'uOtidianaIn-
iei confumit.~
equites tela cOnijciunt, c magna contumelia ver orum noliros ad pu
gnam euocant . nullo a nOllris dato refponfo , vbi vilùm , fub vefperum
ifperli ac dillipati difcedunt. Subito Labienus duabus porfis omnem
e uitatum emittit.prazcipit, atqueinterdicit, perterritis holiibus, atque
1n fiigam conietis (quod foreklicut accidit, videbat) omnes vnum pe.
terentInduciOmarum :- neu quis quenquam prius vulneret, quam illum
interfeetum viderit, quedimora reliquorum illum fpacium-naeum effu
gerenolebat. Ma na proponit ijs quiocciderint, prmia: fummittitcoa
Ortes equitibus ublidio. COmptObat hominis conlilium fortuna: e K
- cum vnum omnes peterent , in ipfo fluminis vado deprehenfus Inducioi
marus interlicitur, caputque eius referturin . Redeunteseepai-`
tes,quOs pollunt confetantur, atque Occidunt. Hac re cogni- . f,
ta omnes Eburonum 8c Neruiorum quae conuenetantl :_
c0piae,dil`cedunt: pauloquehabuitpollid 12. . n., ,_
gfiri'fivf _ . f_fatum Cfar quietioreml - n: :i: .~ 1 i
. j ' Galliam.I ' f .
qv
n
A . l BELLO GALLICO LIB. ~VI __ 7

C, IVLII CAESARIS ? `
MENTARIORVM QE BELLO
.GALLico LIBBR vi.
Libri fexti capita.
C4211 , Serrana, Camara, @Mena/bio: armi: territo: in
: accipz't. .
\^+ Labienus Treuirospm/a , comma; ciuitafemcx dejion@
.
. .
,/1116 / Gallorum.
Germanorum : fa/:ZuurHerrini/jf/mjm dq/crrmtuf,
in Galliani reuerzr, nlium dwf/: miarz'gem mittitqmlm
/ imr.
7 Simmbrz'R/vmo , ufonef diri/bium, @Q_NCiceram/'r mm-OP.
. l
8 Sicam rz' ' redsunt. urom'm @ag/Zarza, decconLJz -
/1412. _
V L i s caulis Cfar maiorem Galli motum l
expectans,perM.Syllan, C.Antillium Rhegynum, effi-i mmm.
' T.Sextium legatos,dele6tum habere inliituitSimul
a Cn.POmptio prOcOnfule petit, quoniam ipfe ad Pwd*
__ Vrbem cuni imperio Reip. caula maneret,quos ex MM
Cifalpina Gallia confulis facramento rogauillet, ad
ligna conugenire, 5c ad fe prOlicifci iuberet: magni
` interelleetiam in reliquum .tempus ad opinionem
Galli exilhmans , tantas videri Italiae facultates,
vt li uidellet in bello detrimenti acceptum, non moelb id bi'eui tem
~ D pore (farcirifed etiainmaioribus augen copijs pollet. @od cm -
peius Reip .c amicitiae trlbuillet: celeriter confeto per fuos deletu, "'"
tribus ante exatam hyemem Se conllitutis 8c addutis legionibus ,du
plicatoque earum cohortium numero, quas cum_ QbTituriO amiferat:
cceleritate copijs docuit, quid populi Romani difciplinaatque o es Rm MMM/21W
pollent. Interfeto Induciomaro,_vt docuimus,ad eius propinquos a 2132,?gemma
uiris imperium defertur. Illi finitimOsGermanOs folicitare, 8: pecuniam /
polliceri non delillunt.. Gum a proximis impetrare non pollent , vlte`
riores tentant. Inuentis nonnullis , ciuitates inter le iureiurando confir
mant, oblidibulque c pecunia cauent . Ambiorigem libi locietate & fOe- __J._,4>,_
15 dere adiungunt. @bus rebus cognitis Caefar, cm vndi ue bellum pa-

rari viderct, NeruiOs, Aduaticos, ac Menapios, adiuntis ciiihenanis om-
uibus Germanis, elle in armis : Snones ad imperatum non venire,
Carnutibus linitimilcjue ciuitatbus confilia communicate, aTre'
uiris Germanos crebris lcgationibus folicitari : maturius libi de bello co
gitandum putauit. Itaqs non_dum h eme confeta, proximis quatuorle'-,
ionibus coatis,de improuifo in nes Neruiorum contendit: 8c priusA /,
quam illi aut cuenire aqurofugere pollen t, magno ecotisatqs hOrnin gif
numero capto,atqs ea pre a militibus ecella,vai ati qs agris,in dedition
venire,atqs Oblides fibidare cogitJO celeritercfeto negotio, rurlus le
l \
-
F 4 glories
~/
-.1
68 . C. IVLII CAESARIS DE
""' gones in liyberna reduxit. Concilio Gallia: primo vere (vt inftituerat ) in- F
ieto , cm reliqui prieterSnones,Carnures,Tteuirof`que, veniffent: ini
rium belli ac defeionis hoc effe atbitratus ,vt omnia pofiponerevide
WMM rerur' , eoncilium Lureriam Patifiotum transfert. Confines etant hi Seno
` nibus , eiuiratemque patrm memoria coniunxetanrfed ab hoc concilio
*""dlimimfl *abfuiffe' exifimabanrur. Hac re pro fuggeftu _ tonunciara,eodem die
-
t l
eumlegionibusinSenones proci citut,magni qsirineribus eb eruenir.
' U ~ u . . / .
nito eius aduenru,Acco,quipriticeps eius eonfilij ietat,iu erin op

. . . . - . \ \ .
"P" pi a multitudinem eonuenire. Conantibus,ptius uam id eflicipoffet,
` adeffe Romanos nuneiarut. neceffarib fcntenria defi unt,legatofq'uede
. preeandieaufa ad C_farem _mitrunr. Adeunr per Heduos , _quotum anti- Q_
quitus etat in fide ciuitasLibenter Cfar perenribus Hed uis dat veniam, '
excufarionemqi aecipir. quod fliuum tempus inflantis belli, non quae
flionis effe arbirtabatut. Obfidibus imperaris centum, hos Heduis eu
. flodiendos rradit. Edem Carnutes legaros obfidefque mittunt,vfi de- _
_ precaroribus Rhemis , quorum etantin clientela.eadem fetunr refponfa,
Peragir eoncilium Ci'efar , equirefque imperat ciuitaribus . Hae parte Gal
` lise pacata, torus 6e mente c animoin bellum Treuirotum c Ambiotigis
` ' infiftir. Cauarinum cum equitatu Snonum _fecum proficifci iubet, ne
quis aut ex huius iracundia, aut ex eo quod meruerar odio , eiuiraris mo
tus exiflat. His rebus cenfiituris, quod pro cxplorato habebar Ambio- H
J
. ri em ptzelio non effe concertaturum,reliqua eiusconfilia animo circun
Mmri _ L ftiibus
iciebat . Etant muniti:
fj/luifq'ue Menapij oui
propinqui Eburonum
vni ex Gallia nibus
de pace , perpetuis
ad Caefatem palu.
legaros
nunquam miferanr. cum ijs effe liofpitiumAmbiorigi feiebat. Item per
Treuitos veniffe Getmanis in amicitiam co nouetat. Hate ptis illi detra
henda auxilia exiffimabat, quam ipfum be lo lacefferer : ne deficrata fa
. Y ' lure aut feinMena ios abderet,autcum rtanfi'henanis congtetlicogete
tur.Hoc inito con:ilio,totius exercirusimpcdimenta ad Labienum in Tte
uiros mittir,duafque le iones ad eum proficifei iuber. Ipfe cum legioni
' b_us expediris quinqs in /lenapios proficifeitur. Illi nulla coata manu , lo- I
' ~ ci pratfidio freti,in fj'luas paludefque confugiunt, fuaqs edtm confetunt.
Caefar partitis eopijs cum C. Fabio legatoc M.Craffo quaefiore, eelerirer
que effectis pontibus,adir tripartito : :edificia vicofque incendir: magno
Mewmum didi,- eeoris atquehominum numero otitut. @bus rebus coari Menarij,
" egaros ad cum pacisperend cau a mirtunt. Ille obfidibus accepris , io
' Ptium fe habiturum numero contmat, fi autAmbiorigem , aureius lega
ros finibus fuis'tecepiffenr. I_-lis confirmatis rebus,_ComiumA_rrebatem
iman _ cum equitatu cuffodis loco in Menapijs telinquit , ipfe in Treuiros profi
, 2 cifcitur.i Dum hate a Cefare geruntur,Tteuiri magnis coarispediratus e
. quitarufque co_pijs,Labienurn cu_m vna legione,que in eotum @nibus hye K
mauerat, adoriti arabanr . Iamque ab _eo non longis bidui viaaberant,
cum duas veniffe egiones miffu Cfatis cognofeunr. Pofitis caflris ab eis
millibus paffuum v .auxilia Getmanorum expeerare eonfliruu nt. Labie.
nus hofiium cognito confilio,fperans remeritare eotum forealiqu-diini.
candi facultarem,quinq5 cohorrium praefidio im pedimenri'sy reli'eto , cum
_ ' viginriquinqa cohortibus magnoqs equitatu c-onrra hofi proficifcitur, 5c
mille pafuum inretmiffo fpario eommunitl Etat inter La_bie-ni atqs
hoftem difficili rranfiru flumen,ripifq5 praerupris. _ Hoc nequei fe rtanfitc
Ahabebat in animo. neque hoftes tranfitutos exifiimabat-Augebarillitauxi
orum
q l BELLO'GALLICO Lili-VI. so
Aliorum quotidie . Loquitur in concilio palam,`quoniam Germani ap-t
propinquare dicantur, fefc fuas exercituf ue fortunas in dubium non d@
uocaturum, cpoftero die prima luce ca ra moturum . Celeriter haec ad
hoftes deferuntur,vt ex magno Gallorum equitum numero nonnullos
' Gallos Gallicis rebus fauere natura cogebat. Labienus tribunis mi
litum primifque _ordinibus conuocatis ,quid fuiconfilij {it_,proponit: c
que facilis holtibus timoris det fufpicionem, malore ltrepitu tumultu
quam populi Romani fett confuetudo,ca{tra moueri iubet. His rebus 61
gx {imilem profeetion'em echit. quoqs per exploratores ante lucem
in tanta propinquitate catrorum ad deferuntur.Vix agmen nouifIi
B mum extra munitiones procefferat, cm Galli cohortàti _inter fe, ne
tam pracdam manibus dimitterent: longum effe, perterritis Romanis
Germanorum auxiliaexpeetare: neqsfuam patidignitatem, vt tantis co
pijs tam exiguam manum , prfertim fugientem atque impeditam,adori
ri non audeant : & iniquo loco prrelium committere non
dubitant . (luge fore fufpicatus Labienus , vt omnes citta flumen eliceret,
eadem vfus fimulatione itineris, placide progrediebatur. Tum prmiis
paulm impedimentis,a_tque in tumulo quodam collocatis. Habetis , in
quit,milites quam petiltis facultatem: impedito atque iniquo lo
* c'o tenetis: praeftate eandem nobis ducibus virtutem , qu am fpentfmer
Imperatori prltititis: atque illum adeffe , 5c hc Coram cernere exiftima
te. Simul figna ad hoftem conuerti , aciemque dirigi iubet: & paucis tur-
mis prfidio
Celeriter adiimpedimenta
noftri dimiflis,
clamore fublato, pila inreli uosimmittunt
hocies equites ad .latera difponit.
Illi Vbi prter "P'dwm'
'
f em, quos fugere credebant,infetis fignis ad fe ire viderunt , impet mo
ferre non potuerunt : ac primo concurfu in fugam conieti , proximas T""""ffg
fyluas petiudrunt: quos Labienus equitatu confetatus, magno numero chunmm :initd:
interfe eto,compluribus captisqnaucis pbft diebus ciuitatem recepit. Nam .
Germani,qui auxilio venie ant, percepta Treuirorum fuga , fefe dom re-
c'eperunt..Cu_m his propinqui Induciomari,qui defeetionis authores fue- .
D rant,comitati eos,ex ciuitate exceferunt:Cingentorigi,qu ab initio perA
manife in ocio demonftrauimus,principatus atqs imperium tradi-
tum.Caefar poltquam ex Men apijs in Treuiros venit,duabus'de caufis Bhe RWM-mmf;
num tranire contituit: Quarum vna erat, quod auxilia contra fe Treuiris /.
miferant. Altera, ne ad eos Ambiorix recepturn liaberet.His conftitutis re-
bus,paulm ( eum locum,qub ante exercitum traduxerat,facere pon- P"."."' 54 x
tern inftituit. Nota atq; inltituta ratione,magno milit ltudio, paucis die- "mmm m'
bus opus elficiturfirmo in Treuiris praefidio ad pontem vrelieto , ne uis
ab his fubito motus oriretur,reliquas copias equitatumqs traducit . V ij, vaina. legnami
qui ante obides dederant,atq5 in deditionem Venerant, purgandi fui cau- '
Efa ad eum legatos mittunt,qui doceant neqs auxilia ex fua ciuitate in Tre
uiros millà,neq5 ab fe fidem laefam: petunt atqs ort,vt fibi parcat,ne corn
muni odio Germanorum, innocentes pro nocentibus pnas pendant. fi
amplis obficlum vellet, dare pollicentur. Cognita Cfarcaufa , reperit a
Sueuis auxlia mi {111 effe. * Vbi horum fatisfationem accepit, aditus viaf. * wir'wa
q'ue in `Sueunos perquirit. Interim paucis peilt diebus fit abeijs certior,Sue Sllllm .
uos omnesinvnum locum copias cogere, atqueliis rationibus, qua: (ub "
orumfuntim erio,denunciare, vt auxiliapeditatus equitatuqumittt.

His cognitis re us, rem frumentariam prouidet,caftris idoneumlocum
deligit. Vbijs imperat, pecora deducant, fuaque omnia ex agris in oppida
' confe
` .7o _'C. IVLII CAESARIS DE
eoiiferant , fperans barbaros atque imperitos homines inopiaeibariorum _F
addutos ad iniquarn pugnandi conditionem poife deduci . Mandanvt
_crebros exploratoresinSueuosmittant, quque apud eos ge_rantur,co_
~ _ ' 1101621111. Illi imperata faeiunt, tpaueis iebus intermifis referuntSuef
22:23 ups omnes, pofieaquin 661110165 nuneij cle exercitu Romanorum Yene
pim. rint, cum omnibus fuis fociorumque copi's quas co'e'giflent, penitus ad
_ extremos 111165 (efe recepiffe .Syluam 6116 ibi infinita magnitudine, quae
/51- pellatur Bacenis: hanc longe introrfus pertinere: c pro natiuo muro
o 166121111 Y, Cherufcos aSueuis ,Sueuofque Cherufcisiniurijs 111611160
nibufque prohibere. ad eius initium Sylu Sueuos aduentum Romano
4 111111 66116 conPtituiIe. @omam ad hunc locum eruentum 611,
11011 alienum 6116 videtur de Gallia: Germania: 'smoribus, ub dierant
mmm ha: nationes inter fe, proponere. In Gallia non olmin omni us ciuitati
bus,at uein omnibus pagis partibufq'ue,lèd pene etiam in iin lis do.
/. 1111115 112161101165 1`11111:62111111116 fationum principes 111111, qui ummam
authoritatem eorum iudicio habere exiltimantur: quorum ad arbitrium
iudiciumque fumma omnium rerum confiliorum que redeat. quue eius
Pm'mm" remcaufa
1- rei antiquits
auxili)l inlitutum
egeret. Suos videtur,
enim quifque ne quis 86
opprimi ex circunueniri
plebe contra potentio
non pati.y
tur: neque, aliterfi faciat,vllaminter 11105 haber authoritatem. Hc ea
61# duim i dem ratio 611111 1011115 Galline. nanque omnes ciuitates in partes H
d ! ' . - \ . , . . .
2222225: diuif 111111 duas. Cum Cfar 1n Galliam venit, alterius factionis prin
/. 6165 ert Hedui, alterius Squani. Hi cum per fe minus valert,qud fum..
" ma authoritas antiquits erat in Heduis, magnq's eorum erant clientele:
Germanos atqs Ariouifium {ibi adiunirerantxofque ad magnis 121610115
1';ffm 4- pollicitatioriibu(qsv perduxerantfrliis vero compluribus fatis fecundis,
' atque omni nobilitate Heduorum interfeta, tantum potentia anteceffe
rant,v_t magnam parte clientium ab Heduis ad 1`6 traducereiit,obide{`qs ab
his principum 111105 acciperent, cpublice iurare cogerent, nihil
tra Squanos confili inituros : t partem finitimi agri per vim occupatam
pofliderent, Gallireque totius principatum obtinerent. ua neceUrateI .
Duitaciu.
adductus Diuitiacus , auxilij petendi caufa Romain ad Senatum profef
c,,;,_ tus,infe6ta re redierat. Aduentu Caefaris fata commutatione rerum,ob
` 11111115 Heduis redditis, veteribus clientelis 16111111115 , nouis per Cfarcm
com __1115, quodij qui fe ad eorum amicitiam aggregauerant, meliore
con ` 1110116 , atque 101616110 fe vti videbant : reliquis rebus eorum
gratiadignitareque amplieata , Sequaniprincipatum dimiferant .In eo.
rum locum Rhemi fuccel'erant: quos quod adgequare apud Caefarem raf
. tia intelligebant i) ,qui pro ter veteresinimicitias nullo modo cum e.
duis coniungi poterant,fe hemisin clientelam dederant. 1111 61111-
Eenter tuebantur . Ita c nouam 6c repentecolletam authoritatem tene- K
. \ . . .
ant. 111111 Ptatu res erat , vt longe principes liaberentur Hedui: fecum
dum locum dignitatis Rhemi obtinerent. In omni Gallia, eorum ho~4
1,1,,;_ minum,qui aliquo 111111 numero atque honore ,genera funtduo_.l\Iam
Mlm/14W' plebspen: feruorum habetur loco,qu nihil au et per 16,1111111 adhibe.I
tur confilio. Plerique cm aut acre alieno , aut magnitudinetributorum,
aut iniuria potentiorum premuntur, 1616 111 {eruitutem dicant nobili.
Gduofmbominu?" bus. In hos eadem omnia iura, quae dominis in {eruos .Sed de his.
mm "0 Dm" duobus generibus alterum ePt Druidum , alterum 611: equitum . Illirebusf
de: Equitcr. _ _ _ _ _ _ _ _ . . ..
diuinis interfuntfacriiiciapublica priuata procurant, religiones inter.,
a pietan
BELLO G'ALLIC() LIB. VI. "71
Apretantur. Ad hos magnus adolefcentium numerus difci linac caufa
concurrir, magnoque hi {unt/apud eos honore. Nam fer e omnibus
controu'erli `s Publicis priuarifque coniruunt: Sc fi quod 611 1111111111 fa
cinus,fic es faraJi de hreditate, de finibus conrrouerfia elr,ijdem
' decernunr , rmiapnafqueconlituunr. Si uis aut priuatus aut publi
cus eorum ecreto non fleterir,`:icricijs inrerdicunrHc 1 605 Sacriciarum nur
diiagmm'ma
611 31311111111121111115 ira efrinterdirumaj numeroimpiorum ac fcelera nl.
rorum habenrur: ijs omnes decedunt: aditum fermonem qs defugiunr, ne
quid excontagione incommodi accipianr: neque ijs perentibus ius reddi
tur, neque honos vllus communiearur. His autem omnibus Druidibus
B pre vnus, qui {ummam inter eos haber autlioritarem . Hoc morruo , 11
quis ex reliquis excellit dignitate, fuccedir: aut 11 111 plures pares , fuflira
l.
glio Druidum allegitur.> nonnunquam etiam armis de principatu conten
L unt.Hicerto anni tempore in nibus Carnurum qua: regio rorius Gal- ? i"
n lia: media haberur, conidxuntin loco confecrato . liuc omnes vndiqs qui G u'
n controuerlias habent , conueniunt , eoi'umque decretis iudiciijue
ls rent . Difciplina in Britannia reperta, arqueindein Galliam tranlata 6116 pifnpzimnmidum
3." 111111131111. Et nunc qui diligentis cam rem cognofcere volunt , ple Gd
U' runque illo difcendicaufa procifcunrur. Druides abello abefe coniue
- uerunt , neque tributa vna cum reliquis pendunt. miliri vacationem , o
11511 ` C mniumque rerumi liabenr immuniratem. Tantis excitati praemijs , c 11121 I
m fpontemulri in difeiplinam conueniunt, Sca arenribus propinquifque
im' mirtuntur. Magnum ibi numerum verfuum e ifcere dicuntur . Itaque 11-
di: nos nonnulli vicenos in difciplina permanent : neque fas 6116 exilimaiit
6:1 literis mandare , cum in reliquis fei' rebus , Publicis pi'iuarifque ra
dSi tionibus, Graecis literis vtantur, Id milii duabus de caulis infliruifle vi~ 0771?
1116 denrur: quod neque in vulgum difciplinam ePFerrivelinr: neque eos qui G "
pali difcunt, literis confos, mins memorize Frudere : quod fei' plerifque DiffPliMmemwff
Loril accidir, vt prfidio literarum diligentiam in perdifcendo, ac memoriam """""h""
ram 16 niitiranr . In primis hoc volunt perfuadere, non interire animas, (ed ab a~
tatcl Dlilis poli mortem rranfire ad alios: atquefhoc maxime ad virtutem exci "
1- rari piitanr, metu mortis neglero. Multa prrerea deideribus, atque
i,ob ef; 11:11 rnotu,demundi ac terrarum magnitudine,de rerum natura, de
iicm Dvorum immortalium vi ac poteflare difpurant , iuuenturi rradunt.
11016 Alt/:rum genus 611 equirum . Hi,cum efr Vfus , atque aliquod bellumin equini:ch
)rum tridir (quod ante Cfaris aduenrum fer uorannis accidere folebat,vt aut
. 111 iniurias infei'rent., aut illatas prop_u frarent )_omnes in bello Verlan
. tur , arq; eorum,vr 611111115611%61161660111`15111111151 plurimos cir
n . cum 16105 clienrefcs l'iabet. Hanc vnam grariam poreiiriamque no .
1111. _ uerunt.Natio ePt Omnium Qallorum admodum dedita 161181113115:115 '(flfffgmm
renal
Culi Eob eam caufam,qui
culifciue (unt
Verfanturur 6136611
nilo grauioribus
vitimis hominesmorbis , quiqs
immolant, autin16Prxlijs
immò Feri-
aru dfdifg. \ ~
n ho. ros vouent, admini'li'ilque ad ea {acriciaDruidibus Vtuntur: quod pro imm., '
INam vita hominis,i_iii v_ita hominis reddatur, no poile Deorum im mortalium ggf:
. numeri placari arbitranrur. publiceqs eiufdem generis habent inlhtuta fa '
9mm, criciaAlijimmanima nirudineimulacraha e.nt,quoru_m conrexra vi
. minibus membra viuis iomiunibus complent,quibus 111666115 611'6111111611
, tirlamrna exanimanrur hommes. Supplicia eorum qui in furto aut latroci " "im i
ircbu nio,aur in aliqua noxa fint comprehenfi ,f1gratiora D115 immortalibus elle lenwmjmm
arbitranturfed cm eius generis copia de cir,cti ad innocentii'ifiiplicia Ga t.
. 616611
72 . VLII CAESARS DE '
@Mmmmfm de(cen'dunt.Deum maxime Mercurium colunt. huius [unt plurima - F
PmMmmm lacra. Hunc' omnium inuentorem artium ferunt: hunc viarum atque iti;
nerurn ducem: hunc ad uazitus pecuniae mercaturafque habere vim ma.
. 1 arbitrantur. unc Apollinem, & 1& 1
15:32 uam. De his eandem fer quam reliquat: gentes habent o inionem i Apol
[- linem morbos depellere : Mineruam operum atque arti ciorurn initia tra
Mm' dere: Iouem imperium coeleium tenerezMartem bella gerere. Huic,cum
prlio dimicare conftituerunt, ea quae bello coeperint, plerunque dello
uent:qu fuperauerint animalia capta,immolant, reliquaqu res in vnum
loc conferunt.Multis iri ciuitatibus har rer extructos cumulos locis
confecratis confpicari licet. nanque fpe accidit, Vt negleta quifpiam re- G
n . ligione aut capta apud (e occultare, aut polita tollere auderet : grauifii mii
512,35 Pdf" que ei rei fupplicium c_um crucilatu`con _itutum eli .Galli fe omnes aDite
atre prognatos prmdicant : idque aDruidibusiroditum dicunt. Ob earn
117051517 /194- cauam fpatiaomnis temporis, non numero ierum,fèd notium defi
mi' niunt: c dies natales, ,& annorum initia fic obferuant,vt no
-
m runt, tem quod
dies fubfe uatur . ,In
{uoscliberos reliquis
nifi vitilntitutis
cm adoleuerint, vt lioc
munusfetemilitias`
a reliquis dille.
fufiinere
point, palam ad fe adire non patiuntur : filiumque puerili tate in publi.'

. in confpectu patris afhftere turpe ducunt.V1ri quantas pecunias ab vxo
ribus dotis nomine acce ert, tantas ex (uis bonis timationefata cum H
dotibus communicant. uius omnis pecuni coniuntim ratio habetur,
frutufque feruantur.vter eorum vita {uperrit, ad eurn pars vtriuf s cum
frutibus fuperiorum temporum peruenit. Viri in vxores,ficuti in lilueros,
vitae necifque habent poteftatem. Et cum paterfamilis illuftriore loco na
tus decemtius propinqui conueniunt , c de morte, fi resin (uf icionem
venit,de vxoribus in feruilem moduni quftionem habent. 6c (icomper
tum ePt, igni, atque omnibus tormentis exci'uciatas interficiunt ._Funera
' funt pro cultu Gallorum magnifica& {umptuofaz o_mniaqs quae viuis cor
di fuife _arbitrarirurnn ignem inferut,e_tiai_n animalia: ac pau fupra hanc
.memoriam {erui cclientes, uos ab his diletos effe contabat, iuftis fu-I
neribus confetis vna crema antur. Chiva: ciuitates commodius (uam
Rempublicam adminilirare exitimantur,habtlcgibus fancitum , {1 quis
S'zgfzioffm quid de Republica a {initimis rumore aut fama acceperit , yti ad _magi ra
, 'iw tum deferat neue _cum quo alio communiceti quod ; hommes teme
. rarios atque imperitos falfis rumoribus terreri, & ad facinus impelli, c
de fummis rebus conilium capere cognitum ePt. MagiPtratus qua: Vifa
(unt occultant: uque effec-'x vfu iudicauerint, multitudini produnt;
5 De Republica nil?per concilium loqui non conceditur. Germani mul
tum ab hac confuetudine differunt. nam nequeDruidas habent, qui re,
ggmmumbm bus diuinis praefint: nequefacricijs Prudent. Deorum numero eos fo-S
10534. los ducunt , uos cernunt, cquoru'tn operib us aperte iuuantur,Solem, c `
Vulcaiium : Lunam . reliquosnefama quidem acceperunt. Vita omnis
in venationibus , atque 'in {tudijs-rei--rnilitaris confiftit. A paruulis labo'
ri ac duriti {tudent . ._diutiim'- im uberes permanferunt , maxif.
""" mamy inter fuos ferunt laudem i Hoc ali 1 aturam , ali vires , neruof/ue
-conrmari putant. Intra annum Verb yigefimum foeminae notitiam ai.
fbuilfe, in turpifimis liabent -rebusfrcui rei nulla occultatio , qubdc
pi'omifcue in Huminibus perluuritur& pellibus aut pai-uis rhenonum te,
gumentis vtun tur , magnacorporis parte nuda. Agricultura: non Ptude'nt:
maiorque
\.`
_BtL'to'oALLioo travi. . vi
A maiorque pars vitus eotum in late cafeo carne confiiit.Neqs quifquam w'
ag'timodum certum, autfines haber proprios 5 fed magilttatus ac princi .
Gamm-WSL
pes in annos fing'ulaos gentibuscognationibufque liominum , qui Vna co
ieru'nt, quantum eis c quoloeo vifum 611, attribuunt agri, arqa anno
alie tranite cogunt. Eius tei multas affer'unt caufas : ne ai'dua confuetua4 !
dine capri, {tudium belli getendi agricultura commutent: ne latosnes
parare udeant , otentiorefq'ue humiliotes Ipoffeiionibus expellant':
ne accuratis ad rigora atque aefius vitandos aedificent : lne'q'ua otiatur
pecunize c_upiditas , qua ex te faetiones 'diffenionefque 'nafcuntur f Vt 'aa
nimi ae uitate plebem contineanr, cum fuas quifqueopes ae uati cum
. _ a . . . _ \ l.
B potentii imis poffe videat. Ciuitatibus maximalaus eli, quam atiffi mas ciuimum Germ.
circum fe valiatis linibus folitudines habere. Hoc proptium vittutis exii: 141
mant , expulfos agris finitimos cedere , neque quenquam prope audere
confiltetc. Simul hoc fe fore tutiores arbitrantur, re entin incutfionis
timore fublato. Cum bellumciuitas autillatum defgiidit, autinfett,ma_ .
gitratus , qui ei bello ptaefint , vt vit necifque habeant potefiatem , deli
guntur. In pace nullus ePtcommunis magiftratus , fed principes regionum `
atque pagoruminter fuos ius dicunt,conttouerfiafque minuunt . Latro- _Morin/'4 4114
cinia nu am habent infamiam,qua: extra 111165 cuiufqueciuitatis {1111112 "'f"
atque ea iuuentutis exercend, ac defidiae minuendae caufa fieri praedi;
cant . Atque vbi quis ex principibus in concilio fe dixit ducem fote,qui fe;
111176111111011161111:6011111181111111011186 cauam Se hominem probar,
iiiumq'ue auxilium pollicentut,atqueamultitudine collaudanturi @i
ex his fecuti non funt, in defertorum ac proditorum numero ducuntur: o-.
mniumque his rerum pofiea fides dei'ogatut. Hofpitem violare fas non ,
putant . quacunque de caufa ad eos venerunt , iniuria proliibent, fan: #wurm
tofque habent : hifque omnium domus patent, vietufq ue communica
tut. Ac fuit anteatempus , cum Getmanos Galli virtute fuperarent, & vl; ;
tto bellainfettent,ac proptethominum multitudinem,a riqs inopiam, mim `
trans Rhenum colonias mitterent. Itaque ea quae fertili ima funt Ger- *
D maniaeloca circum Hetciniam fyluam (quam Eratoftheni Se quibufdam ;
)
Grcis fama notam 6116 video , quam illi Orciniam appellant) Volcae 'Te- bruni.
tofages occuptunt,atque ibi confedetunt. ( gens adhoc tempus his " ""
fedibus 1`61`6 contine'tfummamque habetiulitize t bellica: laudis opinio-~
nem: nuncquein eadem inopia,egeliate , patientia , qua Germani 'perrria-`
nent: eodem Victu t eultu corpotis vtuntut. Gallis autem ptouin'cize pro:
pinquitas , eftranfmatinarum rerum notitia, multa ad Copiam atqs vfum
1lat(igcum
itut. Paulatim afuefati fupetari
illis virtutecomparant. I-Iuius, multiqu
HereiniaeVieri praelijs,fupr
fylu,quae ne _fe 1116111
uid'em
on ;
{iiata ciblatitudo nouem dictum iter expedito pater. non enim alitetui.
11 1101611: neque menfuras itinerum nouetun't i Otitut ab Heluetio'tu'm Se
Nemetumc Rauracorum inibus,tetaqs fluminisDanubij regione petti:
net ad nes Dacorumt Anattium 2 111116 fe Hetit finiltrorfum diuerfis
11111111116 regionibus , multarumque gentium fines propte't'magnitudi:
116111 attingit. Neque;l quifquam 611 huius Germani, qui fel aut audif
aut adiffe initium eius luae dicat ,cmfdier'um iter L_ fx, procelfetitfzaut amiga/jm m
uo ex loco oriatur, acceperit. Multa in ea genera ferarumY nafcie'cim mim
at, quae reliquis in locis Vifa non finti ex quibus quae maxime difierant
cteris 86 memorize prodeiida Videantut, ha: funt, 1 bS- cetui fi- ` ` ' `
_ gura , cuius media fronte inter *autes vnum Cornu 6111??? 61166111119
i _'.
ma:
74. C. IVLII CAESARIS DE
magifque direulm ijs quae nobis nota funt cornibus. ab eius fummoF ~_
licutpalm ramique late diffunduntur . Eadem elifoeminae marif'ue na
tura , eadem forma magnitudoqs cornuum . Sunt item quae appe lantur
, Alces
.
. Harum conlimilis capris
.
ngra , c varietas
.
pellium , led marmi
D .
tudine paulo antecedunt, mutilteq'ue funt cornibus,& crura line nodis
articulilque habent, neque quietis caufa procumbunt, neque li quo af- `
Htae cafu conciderint,erigere lele aut fubleuare pollutit. His funt arbo
res pro cubilibus : ad eas le applicant,atque ita paulm modo acclinata:
quietem capiunt: quarum ex velligijs cum animaduerfum avenato
ribus ,quo reciper confueuerint, omnes loco aut a radicibus lub
ruunt, aut accidunt arbores, tantum vtfumma fpecies earum liantiumG
relinquatur. huc ciim le confuetudine acclinauerint , inrmas arbores
pondere alllilgunt , atque vna iplae concidunt . Tertium genus eorum
fofm- ui Vri appel antur. hi funt magnitudine paulo infra Elephantos ,lpecie
colore figura tauri . Magna vis eorum, Se ma na velocitas. neque i
homini, ne ue ferae,quam confpexerint, parcunt. os liudiose foueis.
captos interciunt. Hoc le labore durant adolelcentes , atque hoc gene
re venationis exercent: cqui lutimos ex his interliciunt,relatis in pu
blicum cornibus , qua: lint teliimonio, magnam ferunt laudem.Sed al:
fuefcere ad homines cmanliielieri ne paruuh quidem excepti pollunt.Am
litudo
bus cornuumcfigura
diffett. 8c fpecies multumargento
Haec lludiose conquilitaalabris a nollrorum boum corni-H
circuncludunt, at- l
6 que in amplillimis epulis pro poculis vtuntur. Clar pollquam perV
bios exploratores comperit Sueuos lele in fyluas recepille, inopiam fru
menti veritus , (quod,vtfuprademonllrauimus , minime omnes Germa
ni agriculturae liudent ) conliituit non progredi longis : fed ne omnino
metum reditus lui barbaris tolleret , atque vt eorum auxilia tardaret,redu
to exercitu, pattern vltimam pontis,qu ripameiorum contingebat in
longitudinem edum ducentorum,rel`cindit,atque in extremoponte tur
rim quatuotta ulatorum conliituit,prlidiumq5cohortium uodecim
ontis tuendi caufa onit, magnifLllum adolelcentem
seumlocum prcit :lirmat.
munitionibus ipfe cum
Ein
. OCC Prfidioq, . olcatium Tu i
!" "m" matureleere frumenta incipercnt, ad bellum Ambiorigis profetus per
. . . \ . . . '
AfduanfJ'M Arduennam lyluam ( totius Gallia: maxima, atque a ripis Rheni
nibulqs Treuirorum a Neruios pertinet, millibufque amplius quingen
L-Mifmfiweli'v tis in longitudinem pater) L.Minutium Balilium cum Omni equitatupr
mittit. li quid celeritate iti.neris,atque Opportunitate temporisiro ce
re pollit, monetvt in calins ignes neri prohibeat, _ne qua eius a uentus
procul lignicatio fiat. lele confeliim fublequi dicit. Balilius Vtimpera-
tum facit : celeriter , contraque Omnium opinionem confeeto itinere,
multosin agris inopinantes deprehendit. eorum indicio ad iplum Am-K
biorigem contendit quo in loco cum paucis equitibus elle dicebatut.
" '"hmi Multum cm in Omnibus rebus , tum in re militari Fortuna . Nam
militari valet.
licut magno accidit calu, vt in ipfum incautum atqs etiam imparatum in
cideret, priulque eius aduentus ab omnibus videretunquam fama ac nun
cijs allerretur: lic magna: ut fortun,omnimilitariinlirumento, uod
circum le habebat, erepto , rhedis equifque comprehenlis , ipfum e u e-
te mortem. Sed hoc eo { , quòd aedificio circundato fylua (vt unt
Gillvrmdmirili fete domicilia Gallorum , qui vitandi lus caufa plerunque li'luarum ac
._ _ . llumiiium propinquitates)comites familiatelqs eius angullo loco
. pau;'
..
BELLO'GALLIQO LIB. VI. 75
Apaulifper equitum nollrorumyim lullinuerunt. his pugnantibus, illum
in equum quidam ex luis intulit. fugienteni fylu texerunt . Sie c ad fuba
eundum periculum,&ad Vitandum, multumFortunavaluit'. Ambiorix
an copias fuas iudicio non conduxerit , quod praelioldimicandum non
exillimauerit, an tempore exclulus, : repentinoequitum aduentu pro
hibitus fuerit,cm reliquum exercitum fubfequi crederet, dubium :
led certe dimillis per agros nuncijs, libi quenque confulere iullit i quo.
rum pars in Arduennam ljfluam,pars in continentes paludes prolgit.Qli
proximi Oqeano fuerunt,1) in Infulis lele Occultauerunt, q_uas ae us elly
t cere-confuerunt . Multi fuis finibus egrelli,fe fuaque Omnia alienillimis
` B crediderunt . Catiuulcus rex dimidi partis'EburOnum , qui vna cum Ama cafiuulfimm.
biorige confilium inierat, aetate iam confetus, cm laborern belli aut
fugae ferre non Ollet, Omnibus precibus detellatus Ambiorigem, qui /.
eius conlilij aut Or fuillet, taXO, cuius magna in Gallia Germaniaque .
copia , fe exanimauit. Segni Condrulique ex gente cnumero German /
norum , qui funt interE-burones Treuirofque , legatos ad Gazfarem mife- mf
runt,oratum ne fein hollium numero duceret, neue Omnium Germa-Y
nOrum, qui ellentcitraRhenum,vnam elfe caufam iudicaret. nihil fe de
bello cogitlle, nulla Ambiorigi aux-ilia milille . yCafar explorata re quai
llione captiuorum , li qui ad eos Eburones ex fuga conuenillent, ad fe Vt
reducerent imperauit. Si ita fecilfent, Hnes eorum fe violaturum ne a
uit'. Tum copijs in tres partes dillributis, impedimenta Omnium legio
num ad Vatucam contulit. Id caliellinomen . hoc fere in medijs Vvmm'fm am
Eburonurn Hnibus,vbi Tyturius atqueAurunculeius hyemandi caufa con "'aw"
federant . Hunc cum reliquis rebus locum probaret Cazlar, turn quod fu
periOris anni munitiones integrae manebant , Vt militum laborem fub-y
leuaret. Prlidioimpedimentis legionemquartamdecimam reliquit, V
nam ex ijs tribus, quas proxime cOnfcriptas ex Italia traduxerat. Ei le
gioni caltrilque @mum Tullium Giceronem praelecit , ducentofque e
uites attribuit. Partito exercitu, T. Labienum cum legionibus tribus TMW
D ad Oceanum verfus , in eas partes, quae Menapios attingunt , prolicifci
iubet. . Trebonium cum pari legionum numero ad cam regioneni, quae
Aduaticis adiacet, depopulandam mittit. Ipfe cum reliquis tribus ad Hua>
men Scaldem quod influir in Mofam , extremalque Arduennae partes .
ire conliituit ,- que) cum paucis equitibusfprofetum Ambiorige'm audie.
bat. Difcedens, diem feptimum fe e reuerfurum confirmanquam
ad diem ei legioni, quae praelidio relinquebatur, deberi frumentum feie-<
bat. LabienumTrcbOniumque liortatur, li Reipublieae commodo fa
cere pollint ., ald earn d_iem reuertantur , _vt rurlus communicato conli-`
lio, exploratif ue holhum rationibus , aliudinitium belli ca ere .
Erat , vt lu pragemonllrauimus , manus certa nulla , non praegdium, non
oppidum , quod le armis defenderet-: fed in Omnes partes difperfa mul
titudo , vbicunque aut vallis abdita, aut locus lj/luellris , aut palus irri-_v
pedita, _lpem prlidij aut lalutis aliquarn Olferebat, conlederat. Haeclo.
ca vicinitatibus erant nota: magnaqu res diligentiam requirebat, non
in fumma exercitus tuenda ( nullum enim Oterat vniuerlis perterritis
ac dilperlis periculum accidere) led in (ingu is militibus conleruanclis:
quae tamen ex parte res adlalutem exercitus pertinebat. nam /c praedae
cupiditas multos longius euOcabat, 5c lj'luaeincertis Occultifqueitine..
ribus'confertos adire prohibebant. Si negocium conici,ltirpemq5 ho
' ' G 2 minum
76 . cai-:sains DE
minum feelerarotum interfici vellent, dimirtendae pluies manus,'didu-P
cendique etant milites . Si eonrinere ad figna manipulos vellent ( vr in
fiitura ratio 8c confuetudo exercitus Romani poftulabanr) locus ipfe e
tat ptcefidio Barbaris i neque ex occulto infidiandi , & difperfos eircupue
__ niendi fingulis deerar audacia : Se in eiufmodi difficultati'uus quantum
diligenria prouideri porerat, prouidebarur, v_r oris in noeendo aliquid
praererrnirreretur( erfi Omnium animi ad vlci cendum ardebant) quam
cum aliquo detrimento militum noeeterur. Caefar ad finirimas eiuirares
nuncios dimitrit: omnes euocarfpe praeda: ad diripiendos E_burones: vt
potius in fyluis Gallorum vita, q uam le ionarius miles peticliterur: fimul
vt macina multitudine circunfufa pto ta i facinorc fiirps ac _nomen ciuita- ;
ris toatur. Magnus vndique numerus celerirereonuenir . Haec in omni
bus Eburonum parribus gerebanrur, diequ apperebat feprimus , quem ad
7 diem Cfar ad impedimenralegionemqi teuerti conffiruerarr Hic quan
" rum in bello Fortuna poffit, Se quantos afferat cafus,cognofei poruir. Dif
' fiparis ac perterritis h_ofiibus (vt demonfltauimus) manus etat nulla, vquae
paruam moda` timoris caufamafferrer. Trans Rhenum ad Germanos pet
_ _ uenit famadiripiEburones, atque vlrrb'omnes ad ptaedam euoeari. Co
;jffz' gunt equitum duo millia Sicambti , ui funr proximi Rheno , a quibus te
. eepros ex fugaTenclirheios arqueV iperes fupradocuimus. Tranfeunt
Rhenum nauibus raribufque , trigintamillibus paffuum infra eum locum H
Vbi pons etat imperfectos, tfi iumque a Cfare relief-urn. Primos
butonum nes adeunt, mulios ex fuga difperfos exeipiunt. magno peco
ris numero.c'uius funtcupidiflimiBarbari,potiunrur. Inuitatiprdalon
gis prcedunr. Non hos palus, in bello larrociniijue natos , non fylute
moranrur. Qilibus in locis fir Caefar,ex capriuis qurunt. profetum lon
gis reperiunt, omnemqueexercitumdifceffifie cognofeunt. arquevnus
ex capriuis , @d vos, inquit , hane mifer ac renuem feetarnini pratdam,
/ quibus iam licet effe fo rrun arifli mis Tribus horis ad Vatucamvenite po
Romanasmmaiur. ~ ` ' ~
reflis , hue omnes fui-ts fortunas exercirus Romanorum contulit. ptaefi
dij tantum efi,vr ne murus quidem cingi poffit , neqs quifquam egredi ex- I
tra munitiones audeat. Oblara fpe, Germani quam etant praedam,
. in occulto relinqnunrzipfi adVatucam conrendunr,vfi eodem duce,cuius
hc indicio cognoueranr . Cicero, qui per omnes fuperiores dies
pris Caefaris fumma diligria milites in eaffris eonrinuiffet, ae ne }
uidem quenquam extra muniriotiem egredi pafqu effet: fe timo die dit.-~
gdens Cfarem de numero dietum feruarurum, qubtilongis pto
greffum audiebarmeque Ylla de eius _rediru fama afferebarurJi mul eotum
permorus vocibus, qui illius parientiam- ene obfeflionem appellabanrJi
quidem ex eaftris eUredi n_on licetet: nul um eiufmodi cafum expectans,
uo,nouem
iieleris oppoffris
hoflibus,in legionibus,
millibus maximoque
paffuum e uiratu,difperfis
tribus offenidi poffer: quinq;ac pene
cohor
tes frumenrarum in proximas fegetes mittir, quas inter 8e vnus om

nino eollis inreterat. Complures etant in cafitis legionibus gri telieti:
ex quibus qui hoc fpario dictum cualuerant,eircitet c_.fub vexillo^vn_a
mittunrur.magna prererea multitudo calonum,magn_a vis iumenrorum,
Sffeffififfe Ci- fluuae in cafiris
Germani fubfederanrfaraporefiare
equites fequitut.hoci
interueniunt,ptorinuf`que fo quo
eodem ilio tempore
YencrSeant,
ca
:22 www curfu a deeumana po rtain cafira irrumpere eonanrur : nec priusfiint Vi
_fi,obetis ab eaparte fyluis , quam eafttis apptopinquatent, quue eo , yt
lui
BELL()~ 11160" LTB. VI. v77
A qui fub- Valle tenderentmercatores , recipiendi fui facultatm non habe; "i
rent` Inopinantes noPcri re perturbantur,ac Vix primumirnpetum
cobors in Hatione fuftinet. circunfunduntur ex reliquis hoftespartibus; .
flquem aditum reperire poffent . aegrenoriporras tuenturzreli uosacif
itus, locus ipfe per fe munitio ue defendit. totis trepidaturcai ri-s,'at
que alius ex alio caufam- rumu tus qurit : neque uo {ignaferanturg
neque quam in parrem qulfque conuemat, proui ents' Alias iam caf
pta 1011111111 :.alius cie cto exercitu atqs imperatore 'Vitore-s'barr"
:1r/os veniffecontencht: plerlqa n_ouas iibi ex loco rehgiones' finguntorr
tq; Sc Titurij calamitatem., qui in eodem occiderint 111 oculos
. 11 timore omnibus perterriris , confirmamr opinio barbaris',
vt ex captiuo audierant , nullumefe inrus praefidium. perrumpere rii.l " '
y tuntur, fcc/lue ipfi adhortantur, ne tantam forrunam ex manibus dimit
tant. Etat ger in praeidio relitus P.Sextius B'aculus, qui pri'mum pi~ -
lum apud Caefarem duxerat , cuius mentionem fuperioribus praelijs feci:
mus : ac diem iam quintum cibo carucrat. Hic diHifus fuser atque om- .
111111111 11111, inermis ex tabernaculo prodit. videtiimminere boites, .
ta
queconiit .-*Sequunturhunc
in fummo Centuriones
effe rem dlifcrimine. eius `11 ortis , quai:> in 11- *Cmffiffimfff
capit armaproximismtqueinpor;
neerat. IPaulifpervn razlium fuin-ent: relinquiranimusSextium,grad """
' u_ibus acceptis vulneribus. denciens., aegr per manus 112161115
{Patio ingerpofitoareliquifefe confirmant ,-tantm Vrin munirioni-' .
-11; .defenforum prazbeant. Interimcon
{ frumenatione, milites noftriclamorem exaudiunt. praecurrunt e-l
quites. quanto- res fipirnlpericulo , cognofcunr.. Hicvero nullamunitio
, quae per-terrltos recipiat. 4Moclo confcripti, atquevfus militaris im;
eriti, _ad _tribunum militum , Centurionefque ora conuerrunt; quid ab _ ~
liiis.praecipiatur, , Nemoetamfortis, qui-non reiinouita't '
` erturb'etur,._ Barbari flgna procul. confpicati., oppugnatione deiiunti' ' .
_Rediffe primo legiones credunt , quaslongis difceilife exiaptiuis'co '
D gnouerant. i Poite defpet-a paucitate,lex omnibus partibus im ' et'umfa;~ . -
11, Calories in proximum tumulum procurrunt. hinc- ceicriter. de
ietifein igna manipulfqueconijciunt. eo magis timidosperterrent "
1111$.-'.111-11 fato, vt celeriter perrumpant, cenfexnt, quoniam - "
tam propinqua finit, : 6c fi pars _aliqua circunuenta ceciderit, atre- '
'
5{1.1;1`11111.
{
Hoc veteres
All) non
vtm probant
lugo conftantmtque
milites,quos'fub
eundemy
vexiL -~ '_
lo vnprof'etos docui-rnustItaqueinrerfe cohortati duce-C,.Trebonio

equite Romano, qui eis eratpraepofltus,permeclioshofes verrumpunt, . _ 21 _,
incolumefqueacl` vnurn. omnes 1n perueniunt. hos ubfecun Ca 1 "01:11- '
@Innes equitefqujeeodem mpetu, mili-turn virtute fernanrur. At ij , qui
in iugo contiterant, nullo etiamnunc vfu rei militaris percepto, neque
111 eo quod probauerant , confilro permanere ,l vt fe loco /
fenderent , neque earn quam profuife alijs vim celeritatern'queavlde
rant, imitari potuerunt : fed fe in 111 11 iniquum 1n lo-
cum demiferunt. Centuriones,quorum nonnulli ex inferioribus ordi
nibus reliquarum legio-num caufa virtutis in fuperior'es erant ordines hu
ius legionis traduti , ne ante partam rei militaris laudem amitrerent>
fortiflim pugnantes conciderunt. militum pars horum Virtute fummo.: -
tis'hoPtibus, prtcr fpem incolumis in peruenit : pars Barbaris '
G 3 cir.
. `*"c.' ivLii. oAi-:sARis .De
8 circunuenta penit. Germani defperata expugnatione carorum , quod
.. .
F
noftros iam confitiffe in munitionibus videbant, cum ea praeda,quam
in f luis de ofuerant , trans Rhenum fefe receperunt : ac tantus fuit etiam
po difcelliim hoftium terror , vt ea note, cm C. Volufenus miqus
cum e uitatu ad veniffet , fidem non faceret adeffe cum incolu
mi Cx arem exercitu. Sic omnium animos timor proccupauerat, vt
pene alienata mente,deletis omnibus copijs, equitatum fe ex fuga rece
iffe dicerent, neque incolumi exercitu Germanos pugnaturos
Esiecontenderentqucm timorem Caearis aduentus {uPtu it. Reuerfus
ille,eucntus bellinoni narus,vnum, quod cohortes ex Prationecpr
fidio eifent emiff us, ne minimo
quidem cafulocum relinquidc-.G
7i. builfe,multum Fortunam in repentino hoftium aduentu potuifeiudi
cauit: multi) etiam amplis , quod pene ab ipfo vallo portifque
' rum barbaros auertifet. @amm Omnium rerum maxime admiran
dum videbatur,
Ambiorigis finesquòcl Germani, qui
depopularentur , adeo
confilioRhenum
Romanorumtranfierant, vt
delati , opta-
tiIIimum Ambiorigi beneficium obtulerunt. Caefar ad vexandos rur;
fus hoes profetus, magno coaetonumero ex finitimis ciuitatibus in
"WWM" omnes partes dimittit. Omnes vici , atque omnia dificia, quae quif
que confpexerat, incendebantur. praeda ex omnibus locis agebaturfru
menta non folm tanta multitudineiumentorum atque hominu'm conf H
fumebantur, fed etiam anni tempore atque imbribus rocubuerantzvt
fi qui etiam in prscfentia fe occultffent, tamen ijs decfuto exercitu re.
rum omniuminopia percundum videretur. Ac fpin eumlocum ven.:
tum elhtanto in omnes partes diuifo equitatu,vt non modo vifum ab
_ fe Ambiorigem in fuga ca tiui, fed nec plane etiam abffe ex confpc'tu'
contenderent: vt fpe con equcndi illata,atque infinito labore fufcepto,
qui fe fummam Cfare gratiam inituros putarent, pene naturam fin
io vincerent , femperque paulm ad fummam felicitatem defuiffe vi.
deretur: atque ille latebris aut faltibus fe eriperet, notu occultarus,
alias regiones partefque. peteret , non maiore equitum prlidio, quam I
quatuor, quibus folis vitam fuam committere audebat. Talimo ova
. atis regionibus exercitum Caefarduarum cohortium damnoDurocor-
Cmilum tum Rliemorum reducit:concilioque in locum Galliaeindito, de
tori.
coniuratione Snonum c Carnutum quaeionem habere initituit: 6c
. de Accone, qui princeps eius confili fuerat,grauiore fententiapronun
ciata, more maiorum fupplicium umpit. Nonnulli iudicium veriti
profuglerunt: quibus cm aqua 6c igni interdixifet,duas legiones
* d' L ad rcuirorum fines , duas in Lingonibus, * fex reliquas in
opp. Snonum Iinibus Agendiciinh bernis collocauitzfru
, mentoquc exercitui proui ,vt inititueratan
Italiam ad conuentus agendos
profeus ef.
c. iVLIi
l BELLO GALLico LIB. vii. _A 791
^.1'\71 CAESARIS COM
MENTARIOR'VM DE HELLOl
GALLico viii.
i Libri fptirni capita.
Noam Gallia : duerfr Ro. Vercz'ngentorzge /4654.
2 Gaa/z'o ccf/frm?, mu/tofg; qui deditioncm ab
B .
3 Vre: Biturigum Verringrorz'gzlr/1101074! 214471644: incen
' duntur, und 4 Cla/re 45:24:47.
4 CAE/i' adbozum mmprof 141441142?[0014434444'1617'.
' Vercingmtorix proditianinmu/atusfpurgat.
5 narici expugnatz'o, 5974 eo cada: cz'rcz'ffr 744dragz'nm millium. . I
6 Vewingentarzlx copia/5. 4/4?exormm 241649412:
A extmgmt. .L
7 Czr -0414772 propri 4 Vrcin mfom' :l: m/rir o/a'et. ea'uorum
/114424111 Caz/1re re/z'nqumjg, 65 merma ddiumndir. _
Cigfar Acduorum parte@ [ conci/iat : trimg; boium ca_/irak in clz'ua
Gergouiapo/riaporltur.
9_ liquot Ratcmertfu oppugnandd 2424172; Ca/erzr Cargar/fa, 597714145
_ L adi/lor repre/neng?.
-Ifo Noun Gaz'a ` ad Ligerbn 4 Gall/f : Cie/211 _;
' 11 [
ngcrim,
c_um Parr/ijs,
7411474 corum,
ex mm'm'
armemt,
Camu[agenoprAe/zzmz,
604410 tran/It. ezzgfa'emg!
u 'I fw-_ '
12 Dfeione
fiona, a Aedufaft'dfmma {-11461Vcrcingtorz'gm de : . i '
commi CWM raliofpemrur.

' 13 Pugnfz Ci/r 44'' / cd/t'rorum /.
i4- uxlz'a fvndique zx Gallia mittuntur 44' / ozm: funde
media coaz' excedunt. ' , .
15 Duo prie/id /czmdm quatuor ducz'm extermr, alte- - Y' l I
1]: qui appid@ excemnt. .
16 (74/15: magno rdio deuz', oppidum 111/1111944, fum@ Vercz'n- `
gentorz'x editi/fr. '
1 VIE Gallia, Cfar,vt confrituerat,in Italiam adA
` conuenrus agendos prlocifcirur: vbi cognofcir de
' Clodi] cde : Senarufque confulro certior farus vt
. _ omnes Italia: iuniores coniurarent, deleetum tota '
' prouincia habere infriruit. Ha: resin Galliam tranfal
'` i pinam celeriterperferunrur.
rumoribus Addunrpic
Galli (quod res pofcere affingunr
vi ebarur) retine l
ri vrbano motu Cfarem , ne ue in rantis (111161160
nibus ad exer'citum venire poe. Hac impuli occa
fione , qui iam ante 16 populi Romani imperio fubietos dolerent,libe_ris
atque audacius de bello confilia inire ineipiunr. Indiris inter 1`6 principes
Galli concilijsfylueltribus ac i'emotis locis,l ueruntur de Acconis mor- Gaummmcem
(Se .liune Cafum ad ipfos recidere poe'demonitrant . Mifeifantur .
f` ~ ' i G 4 nem
:ci . IVLII- CAESARIS DEX" -
nem Gallia: fortunam . Omnibus pollicitationibus ac praemijs depoleunt F .
ui belli initium faciant , Se fui capitis periculo Galliam in fliberta'tem vin"
dicent . Eius in primis rationem elle habendam dicunt, priul uam eorum
' clandellinaconlilia efferantur, vt Caefarab exercituinterclii atr. 'Id elle
facile , quod neqs legiones audeant ablente imperatore ex hybernis egre
di, nequeimperator line prielidio ad legiones peruenire polli t_. Poliremb
in acie praeliare interci , quam non veterem belli gloriam , libertatemqs
uam a maioribus acceperant, recuperare . is rebus a itatis,prolit_entur
Carnuteslenullum ericulum conimunis lalutis'cau recffire'princi
__ _ J pesqfe ex omnibus ellum faturos pollicentur : Oc ; in prfen
tiao lidibus cauereinter le non pollent ne res efferatur A:th iureiur ndo G
Gir. aclide lanciatur, petunt, collatis militaribus lignis ( quod more eorum
grauilli ma cerimonia continetur) ne faeto i_nitio'belli , a reliqpisfeleferaq
`' 'tur . Tum collaudatis Carnutibus, dato iureiurando ab omni us qui ade
rant,tempore eius rei conliituto,accilio difceditut.Vbi ea diesvenitzCat
cnam cm- nutes Cbtuato 8c Conetoduno ducibus, delperatis hominibus, G_e'na
im GLbum dato gno con'currunt : ciuesqs Romanoslqui negociandi ibi
cruw com _ conliiterant , (in his C'.Fufium.Cottam honellillimumequiteni Roma:
" num , qui,> rei frumentaria: iullu Caelaris prerat') interliciu nt , boutique
eorum diripiunt. Celeriter ad omnes Gallia: ciuitates fama' perfeiftur.
Miffmftkfi-
W' i Nam vbi maior
lignificant: hancatalijuedeinceps
illullriorexci
inciditrcs,
iunt, 5c`clamore
proximisper
traa0rosì~egionel`q`5
unt'ittum ac Hv
cidit.nam quae Genabi orienteSo ellaellent',ante rimani"confee'tariJ
vigiliamin finib'us Aruernorum au ita lum: quod paciuml ìnilliuiti
. palluum circiter . Simili ratione ibi Vercingentorix Celtilli lilis
Aruernusfummaepotentiaeadolekens, (cuius paterprincipaturn Galliae
totius obtinuerat , & ob earn caufahi quod reUnum appetebat a _ciuitate
eratinterfetus) conuocatis fuis clientibus, cile eos ince'ndit. Cogni
to eius conlilio ad arma concurrunt. 1_rohibet'urab Gobanitione patru'o
_. _ (, reliquifque principibus qui hane' tentandani fortunam non exifli
G"'l""'d" mabant, expelliturque ex oppido Gergobia Yetcingentorix: non deli llit I '
tamen , atque in agris habet deletum egentium ac perditorum . Hacco
ata manu quofcunque adit ex ciuitate, in liiam lententiam perducit.
Hottatur vt communislibertatis caùfa armacapiant : magnilquecoatis
_ _ copijs aduerfarios fuos aquibus p_aulo ante erat eieetus expellitde ciuita
ZZL'WW te:_ Rex afuis appellatur: dimittit quoquouerfus legationes :
' vtinlidemaneant. CeleritcrfibiSnoiies,Parilios,Pi@tones,Cadurcos,
Turones, Aulercos, Lemouices , Andes, reliquofque omnes qui Ocea
num attingunt, a'diungit'. Omnium confenfu ad defertur impe
rium . qua oblata poteliate , omnibus his ciuitatibus oblides imperatzcer
tum numerum militum Celeriter ad le adduci iubet, Armorum quantumv K
quaaque eiuitas domi, quodqsante tempus efliciat, conliituit. Inprimis
. equitatuiliudet. Summae diligentiaelummamimperij feueritatem addit.
Magnitudine fupplicij dubitantes ogit . yNam maiore commillo deli
_6to , igniatque omnibus tormentis necat :leuiore de caula, auribus dele.`
6tis, aut 4lingulis eflollis Oculis domum remittit : Vt lint reliquis docu
mento , c'magnitudine poenae perterreant alios. His fupplicijs Celeriter.
Lutfiwcdufwcoato exercitu, Luterium Cadurcum lummazhominem audaciae cuniA`
_ parte'copiaru'm in Ruthenos mittit: ipfein Bituriges prolicifcitur. Eius i
1,11; . . aduentu Bituriges ad Hed-uos,quorum erantinlide,legatos mittunt {ub-`
` " . .
'` ' - lidium
\
BELLO GALLICO LB. VL j 81
Alidiumrogatum,qub facilis holtium copias fulline-re pollint . Hedui de
conlilio legator quos Cefar ad exercit reliquei'at,copia_s equitatus pedi.
tatulqs lublidio Biturigibus mittuntqui cm ad Hume Ligerim veuillent, :
quod Bituriges ab Heduis diuidit,paucos dies ibi morati,neq; Hume
fire aufi,domum reuertuntur :' legatiqu nollris renunciant fe Bituri um
perlidiam Veritos reuertille: quibus id conlilij fuillecognouerintwt i flu.
men tranfillentyna ex parte ipaltera Aruerni fe circunlillerent. Id ea ne
de caulà quam legatis pronunciarunt,an perdia adductifecerint, quod
nihil nobis videtur pro certo elle ponendum . Bituriges eorum
difcellu ltatim fe cum-Aruernis coniungunt. His rebus inltaliam Cfari
2
[B llatum
nunciatis,cm iamintelligeretdn
peruenille ille virtute Cn.POm eij vrbanas
Tranfailpinam res commodiorem
Galliam in cn. virtu.
profeetus . Eb
cm venillet , magna di cultateafliciebatui-,qua ratione ad exercit per.
uenire pollet._l\lam li legiones in prouinciam accerferetfe abfente in itine
quidem
re praelioqui eo tempore
dimicaturas pacati Viderentur,
intelligebat . li ipfe adlùam >falutem
exercitum rete committi
contenderet, ne
Videbat . Interim Lu eterius Cadurcus in Ruthenos millus,eam ciuitatem ,

Aruernis conciliat.PrOgre`llus in Nitiobrigesc Gabalos,ab vtriqu Oblides Naming - 64
accipit:& magiiacoata manu in prouinciam Narbonem Verfus, eruptio M
nem facere contendiemida re nunciata,Clàr Omnibus conlilijs anteuer
tendum exillimauit vtNarbonem prolicilcereturJb cum Venillet,timen
tes cfirmat,praelidiain Ruthenis prouincialibus'Nolcis Arecomicis,
lofat'ibus,circumq;Narbonem,quloca hollibus erantnitima, confli
tuit : partem copiarum ex prouincia, fupplenientumqs quod ex Italia
duxerat , in Heluios, qui lilies Aruernorum contingunt , conuenire iubet. .
His rebus comparatis, reprello iam Lucterio,` remoto, quod intrare
intra preelidia periculolum putaba't, i'n Heluios proficilcitur. Etli-mons
Gebenna, qui Aruernos ab Heluijs difcludit, * durillimo tempore anni, Gebmmmm.
altillima niue iter impediebat : ramen difculla` niue fex in altitudinem pe* /"
_ du m,atq5 ita Vijs patefaeisfurnmo militum labore ad lines Aruernorum : .
D peruenit : quibus Opprellis inopinantibus,qubd fe lic'Gabennavt muro . _ _mm >
munitos exiliimabantnc ne lingulari quidem anuahomini eo tempore um" t
anni lemita: patuerant, equitibusimperat, vt quam latillime pOlHnt , va
genturt quam maximum hollibus terrorem inferant .f Celeriter haec fa.
ma ac nuncij ad Vercingentorigem perferutur: quem perterriti Om nes Ar
uerni circunlillunt,atqs Oblecrantvt fuis fortunis confulat, neu [eab ho.
liibus diripi patiatur, praefertim ciim vide'atomne ad febellum'ranllw
turn. @bium ille precibus permOtus, Biturigibus : iiiAr-V
uernos verlus.At _Gaafar biduum in his locis moratus,qubd hace de Vereins
_ _ gento/rige vfu ventura opinione praceperatmer caufam fupplementi equi
tatusqs cogendi ab exercitu difcedit: Brutum adolefcentem his copijs prae. Bm...
cit . Hunc monet,vtin Omnes partes e uites quamlatilfime peruagen.
turzdaturum fe Operam,ne longius triduO a calris ablit.His conlitutis re
bus,Omnibusfuis inopinantibus,quam maximis potelitiiieribusVienn View.
pruenit.ibi natus recentem equitat , quem multis ante diebus eb praz IWW
iniferat,neq5 diurno neqs nocturnoitinere intermilfo per fines Heduor
in Lngones
lùa contendit,vbi
làlute ab Heduis inireturduaele
confifijiones hyemabant,
, celeritate vt liquid
praecurreret. etiamper.
EO cm de
uenillet,ad reliquas legiones mittit: priusqs in Vnum locum Omnes cogit, ,_ `

quam de eius a } Aruernis nunciari'pollct. re cognita, Verein
" gentorix
82 i C. I'V'Lll CAESARIS..D'E
ff'fjubzumim'" gentorix rurfus in Bir'uriges exercitum reducir, atque inde profetuser-.B
gdb-jmdm gobinam Boiorum oppidum (_* quos ibi Heluerico ptaelio viros Caefar.
collocauetar, Heduifque artribuerat j oppugnare infiituir. Magnam
haie res Caefari difficultarem ad confilium capiendum afferebar: fi reli
quam parrem hyemis vno in loco legiones contineter, ne fiipendiarijs
Heduorum expugnatis cuneta Gallia deficeret, qubd nullum amicis in e0
prfidium vidererutpofirum effe . fin ma'rur-ius ex hvbernis educerer, ne
abre frumentaria durisfubueerionibuslaboraret. Praefiarevifiim efita.`
men , omnes difficulrates perpeti , quam tanta conrumelia accepta, 0m
nium fuotumvolunraresalienate. IraquecohottarusHeduosdefup 0r
rando commearu,prmirtiradBoios,quidefuo aduenru doceant, 0r. G
tentutque vtinfidemaneanr,atqueho iumimpetum magno animo fu- `
Rineant.. Duabus Agendici le ionibus , arqueim edimentisrorius exer.
citus relieris,ad Boios profici eirur. Altero die cum ad 0 pidum _Seno
'QL'MWMP num Vellaunodunum veniffet,ne quem fe hofme te inquerer, u`0_
' expediriore re frumenraria vteretur, oppugnare infiituit. quue bi uo
circunuallauir: retrio die miflis ex oppido le Tatis de deditione,` arma con
\
ferri,iumcnra produci, fexcenros 0bfides (fari iuber. ea qui concerer,

C.Treb0nium legatum telinquit. Ipfe vrquamprim m irerfaceter, Ge
nabum Cariiurum profieifcirur: qui tum primm allato nuncio de 0p
/
pugnatione Velaunoduni, cm longis cam rem dutum iri exifiima- H
tent, ptaefidium Genabitueridicaufa, quod eb mitterent,e0mparabant.
GmumobdfiurHuc biduo Cfarptuetiir: c caffris ante oppidum p0firis,diei tempore
exclufus , in poflerum oppugnarionem diffetr: ( ad cam rem Vfui
fint,miliribusimp_erat: rqubd oppidum Gena um pons fluminis Lige
ris conrinebar, verirus ne noeru ex oppido profugerenr , duas legionesin
armis excubateiuber. Genabenfespaulb ante mediam notem filenrio
ex oppido egreffi, fiumen rranfire coeperunr. qua te per explotarores
nunciara, Cfar legiones quas expeditas efle iufferar, porris iiicenfis in
tromirrir, arqueoppido p0ritur.\ Perpaucis h__oftium numero defide
ratis quin cuneti capetenrur, quod gontis atque itinetum aneufiiae mul- I
ritudini fuffam inreteluferant, oppi um diiuir,atqueincen irzprasdam
militibus onar: exercitum Ligerim traducir, atque in Biturigum fines
tuenit. Vereingenrorix vbi de Catfaris aduenru eognouit, oppugna
rione defiflir, atque obuiam Caefati proficifcirur. Ille oppidum Bituri
. gum pofirum in Via Nouiodunum oppugnare in_ffiruerat. Quo _ex 0p
pido cumlegatiad eum veniffenrorarum vr fibi ignofceret, fuaeq; vita;
Celfiihu Ce/'if' confulerer : vr celerirate reliquas tes confieerer, ua pleraque etat conq
fecurus, arma confetti, equos produci, obfides (dati iuber. Parte iam
obhdum tradita, ciim reliquaadminifirai'enrur,centurionibusepaucis -
.rs. L. militibusinrromiilis qui atmaiumenraque c0nquirerenr,equirarus ho-K
fiium proculy vifus efr, qui agmen Vercingenrotigis aiirecefferar: quem
imul atqueoppidani c0nfpexetunt,ar ue in fpem auxilij venetunt, cla
more fublaro arma capere , porras claudete , murum complete eoepetunr.
Centurionesinoppido,em
his iniri _confilij intellexiffent,gladijs
fignificarione
diflrietisGallorum noui aliquidab
portas occupauierunt, fu
0qu omnes ineolumes receperunt. Caefar cafltis equitatum educi iu-~
rraium . ber, praeliumq'ue equefite commitri. Laborantibusiam fuis, Germanos
e'fzfbjx' lequitescitcirer . fubmitrir, quos ab initio fecum habere inftiruerar.
ffice/ai. Eotum impetum Galli f_ufiinere nonpotuerunr _: atque in fugam conieleti,
' mu tis
BELL GALLC LIB. VIL 83
Arnulris 311111113 ada men receperune. Quibus rofligaris,rurfùs oppida;
niperterriti, compre enfos eos quorum opera plebem concitatam exifli
mabant, ad Cfarem pei'duxeruntefeqs ei dccliderunt . @bus rebus
confetis,Clàr ad oppidum Auaricum ( quod erat maximum munitili Mffmwd
mumqs in finibus Biturigumitque agri fei'tilibma regione)profetus ell':
quod eo oppido recept'o , Ciuitatem Biturigum fe in poteftatem i'edactur-u
011111131. Vercingen'torix torcontinuis incommodis ,Vellaunodu-S _ .
111, Genabi, Nouioduni acceptis , ios ad concili conuocat : docetlon- mf'm'*
ge alia ratione elle bellum gerendum , atque antegetum 111: omnibus
modis huic rei fludendum ,vt pa'bulatione Se commeatu Romani probia
Bbeantur. Id elle facile,qubd equitatu ipli abundenr, 5e uod anni tempo
refubleuentur. abulum 1`311 11011 poile . neceffario difperfos 1103
111111311611030111113 quotidie ab equitibus diripi poile. Praetere
falutis caufa , rei familiaris commoda negligenda : vicos atque dicia in_
cendi oportere 110 10 Boiaquoquo vei'fus quo pabulandi caufa adi
re poifevideantur. Harumipfis rerum copiam fupperere, quod quorum
in finibus bellum geratur,eorum opibus fubleuentur. Romanos aut ino
piani nonlaturos,autmagno periculolongis a 3113 111103 : nega
intereffe, ipfofne interliciant, impedimentfue exuant, quibus 311111113
bellum erinon pomt. Prtere oppidaincendi oportere quae non mui
C nitionec locinatura ab omni 11111 periculo tuta, neu fuis 11111 ad detre.
tandam militiam receptacula, neu Romanis propofira ad copiam coma
meatus prdamq'ue tollendam . ercfi grauia aut acerba Videantur,mul
to illa grauiora exiltimari debere, liberos coniuges in {eruitutem
. 111,
hac1{Lententia
fos interfici, quae vno
probata, 111 1 accidere
die amplis .vitis. Omniumincendu'n
vrbes Biturigum confenfu
tur. 11111 111 111 reliquis ciuitatibus.In omnibus partibus incendia Galliwffff'
confpiciuntur: quae erfi magno cum dolore omnes ferebant, ramen "
hoc folatij proponebant, uod explorara victoria celeriter amiffa
recuperaturos condebant. 1116 113110111 communiconci
Dlio, incendi placeret, an defendi. Procumbunt omnibus Gallis ad pe;
des Bituriges , ne pulcherrimam prope totius Gallia: vrbem, quae - Mmmm/PMM
dio
facile6cfe ornamento
loci natura 111
defenfuros
* ciuitati
dicunt
, fuismanibus
, quod prope
fuccendere
ex omnibus
cogerentur.
partibus
Humine c palude circundata, Vnum habeat peranguftum aditum.
Datur petentibus venia, diTuadente primo Vercingentori e, con
cedente cdprecibus ipforum, 11111110111 vulgi. Defnfores o pi
do idonei eliguntur.` Vercingeritorix minoribus .Cfarem itineri us
fubfequirur , Se locum deligit paludibus fyluifqlue munitum, ab
Auarico longe millia paffuum xv. ibi per certos exploratores in fin ula
i Edierum tempora
ri velletim quaeOmnes
erabat. ad Auaricum
agerentur,
pabulationescognofcebat: cqui ob
frumentationefqi
feruabat: ifperfofc'ls, cmlongis neceilarib procederent, adoriebatur,
magnoque incommodo afliciebat: etfi quantum ratione prouideri o
terat, notris occurrebatur, vt incertis temporibus diuerfifs itineribus .
111111.113 1 earn parte'm oppidi pofitis,C{àr,qu intermifla Humi
hec paludibus,adituni (vt fupra diximus ) anguflum habebat, aggerem
pparare,vineas aereaurres duas contituereoepit: nam circunuallare
loci natura prohi ebat. De re frumiitaria Boios atque Heduos ad-`
l'iortari non 11111. quorum alteri, quod nullo udio agebant, noi '
- mu -
Si. . ivLii cAiasAitis DE
"? adiuuabant: alteri non ma nis ~facultatibus, quòd cititas ?
gua. - exigua inrma, celeriter quod ha uerunt confumpferunt. Summa
gl
.CafiraVcr 1 '
ciiigen'torigis "'
Gallor Du
cis. L
B. Collis quo
feGallicaPtris -- t
miiiiitisfidu
cia loci
tinebaiir. ._ __.
C. Auaricum " ' fs "- Y ' t
fiif'liifi' ' " y' 1
oppidumi ff

. ' 'ein e l
.

_

v ,
A .e
s if
f/
"
|`\\\"I
> .
:_::'
i'
9
AuaricioppiY f. Y. .
dexpugna- ` .
tio.
-
_ , ' A
' -lt i
;
i . .-
a :.
,__-v
difficulta'te rei trumentari atteeto exercitu, tenuitate Boioruni,indili1`

gentia Heduorum, incendijs diiciorum, quue eo vt complures dies mi
rm @Mm-_ lites frumento caruerint , Se pecore ex longinquioribus vicis adato extre
' "mmf" mani famtm fuientarcnt: nulla tamen vox eft ab his audita populi Ro
' _ mani maietate fuperioribus vitorijs indigna. (Luinetia'm Caefarcm
in opere * fingulas legiones appellaret, : , fi acerbis inopiam ferrent , fe
dimifurum oppugnationem iceret: vniuerfi ab eo, neid faceret, pete
bant. fic fe complures annos illo imperante meruife, vt nullam ignomi
marianna, mi- niam acciperent, nufquam infecta re difcederent. hoc fe ignomini la
"fum - turos loco , fi incqptam oppugnationem reliquiifent . praefiare omnes per-
/.
ferre acerbitates , quam non ciuibus Romanis qui Genabi perfidia Gallo- K
interifent, parentarent. Hc eadem centurionibus tribuniqu mili
tum mandabant,vt per eos ad Caefarem deferrentur. Cum iam muro
turres appropinquaffent, ex captiuis Cfar cognouit Vercingentorigem
confumpto pabulo caitra mouife propius Auaricum , atque ipfum cum
equitatu, expeditiqu qui inter equites praeliari confuffent, infidiarum
caufa eò pro , uo nofros poero die pabulatum venturos arbi
4traretur. T @busrgbusco nitis medianote filentio profeetus,ad ho.
Riumcaftramaneperuenit. lli celeriter per exploratores aduentu Caefa
ris cognito , carros impedimentaqs { in aretiores ylua's abdiderunt: co
' - c Plas
BELLO GA'LLICO' LIB. lVII. 8.5
pias'ornn'es-inloco edito atque aperroinflruxerunr.Q1a re nthciata,C
far celerirer {arcinas conferri, arma expediri iufiir. Collis erat leniter ab in
A. fo'aris
mo accliuis.hunc ex omnibus fer partibus palus difficilis atque impedi maiora.
. _ _ 4mq.,:wr~_w..ir\\\\\)gg
_ "K \ \
.\ . ..
`&.`
\.\ c i\ .
U
. ..
Wi t.
.
\
l y Al .
.
psf- _i t
-
" "C
Q i `\ Y" I `
`.\~ . ` k\_\` \ ` _ v \` l i
\\ , s _ \ \.\:31\ \\f\~\::\`\`\* i 'yV-eff i

~ - Kruis ~
i '~
~ .. Y@

s l
Ii.I
D ta cingebarmonlarior 1pedibus quinquaginta . Hoc fe colle inrerruptis -l *.013591

ponti us Gallifiducia ociconrinebant:generati-mds diflriburi in ciuitaf md
tes,omniavada ac faltus
mo parari,vt~f eam eius paludis
paludem Romanicerris cuodijs
perrumpere obrinebant: fica'ii;T ' ` `
conarentur,h{irante's
premerent ex loco {qperiore : vr qui prq inquiraremloci videret , pararos

prope aequo martea dimicandum exil ima-rer: qui iniquitarem _conciliaL
tionis perfpiceretanani Gmulationefefe oRentare'cognofcererlndignan'- .
tes milites Cefar,
ciointerieeto, uòd confpetum
c ignum {uum holtes
praelij expofcenres, ferre'pofent
edocet ranrulo ;
quanto detrimento, L
'R Se quor Virorum fortium morte neceife effetconflare viroriam : quos

cum ficanimo paratos videret, vr nullum ro (ua laude periculum recu..
(arent, fumm fe iniquiratis condemnari ebere,nifi eorum viram ( fa#
l lure habeat chariorem. Sic milites confolarus,eodem die reducir in calra
l reliquaqsqu ad oppugnationem op idipertinebant,adminiflrareini?.
l ruit. Vercingentorix cm ad fuosre, iffer,proditionisinfim-ularur, uba rmingmypq.
l propius Romanos mouiffet , quod cum. omni equitatudifce ; '
quod fine imperio tantas copias re iquiflèt, quod eius difcelfu Romani f
~ tanta opporrunirate : celeritare-veniffenr : non lic omnia forruitu aut
ne conil'io accidere potuiffe :- Gallia: malle -C'faris coii-r
effu, quam-ipforum haberefbeneii ~ Talimodo accufatus, 'adhr
.. . H refpon
86 . ivLii AEsARis DE
refpondit, ubd caltra mouilfetfaetuminopia pabuli , etiam iplis 11013?
tantibus. @od propius Romanos accellillet,perfuafumloci opportuni
tate , qui feipfum munitione defenderet: Equitum verb operam neque in
loco palultri
Summam defiderari
imperi) debuilfe,
fe confultb nullitdifcedentem
illic fuilfe vtilem , qub, ne
tradidilfe lintis multitu
profeeti.V _
dinis ltudio ad dimicandum impelleretur : ~cuiei proprer animi molliti
Rudere omnes videret , qubd diutis laborem ferre non pollent Roma
ni li cafu interuenilfent, fortuna: : li alicuiusindicio vocati , huic haben
dam gratiam: ubd cpaucitatem eorum ex loco luperiore cognofcere, 1.|1041
&virtutem_de?picere potuerint: qui dimicare non aufi , tur iter fe in ca

lira rece erint . Imperium fea Cazfare per proditionem nul um defidera- G
re , quo habere yietoriapolfet, quae iam effet libi atqs omnibus Gallisèx
lorata . Quin etiam ipfis remittere fi libi ma is honorem tribuere,quam
a fe falutem acci ere videantur. /1111161 igatis,inquit,me fyncere'
vaghgmmgil. pronunciati, au \ ite Romanos milites . producitqs _feruos quos in pabul-a
fm tione paucis ante diebus exceperat , 86 fame vinculis 5 6116111611 . . 111
iam ante edotiquazinterro ati pronunciarent, milites fe elle legiona
rios dicunt, fame cinopiaa ductos clam ex caltris exiffe,li quid frumen- v
tiautpecoris in agris reperire pollent. fimili omnem exercitum inopia
premi, neciam
. Itaque viresimperatorem,
llatuilfe fuflicere 6111111`lei uam, necoppugnatione
nihil in ferre operis laborem pof
oppidi pro-H
fecilfet, triduo exercitum deducere. Haec, inquit, ame VercinOento- -
rix benecialiabetis, quem proditionis inlimulatis, cuius opera ine ve
ltro languine tantum exercitum vietorem fame pene confumptum vide
` _tis,_quem turpiter fe ex fuga recipientem, ne qua ciuitas fuis linibus 16-
fz' femm" cipiat,ame prouifum 611. Cclamat omnis multitudoc fuo more armis
I concrepat (quod facerein eo confueuerunt,cuius orationem approbant)
fummum e e Vercingentorigem ducem, nec de eius fide dubitandt'i 1166
maiori ratione bellum adminiftrari polfe. Statuuntvtdecem 11111110-.
111111111161666 omnibus copijs in oppidum fummittantur: nec folis
; Biturigibus communem falutem committendam cenfent, qubd * pc-I
nes eos , fi id op idum i'etinuilfent , fummam victoria: conftare intellige
sbant. Singu ari militum nolirorum virtuticonliliacuiuqumodi Galf
/ lorum occurrebant: vt 611 fumm genus folerti, atque ad omnia 11111
Camr elegant/Ia- \ -
. tanda c eHicienda qua: a quoque tradantur, aptilhmum. Nam c la..
ueis falces auertebant, quas cum' diltinuerant, tormentis introrfus re
amm niwiga'. ucebantzc aggerem cuniculisfubtraliebant,eb fcientis,qubdapud eos
magna.
tum ePt .funt ferraria:
Totum autem, atqs omneex
murum genus
omnicuniculorum notum
parte turribus at p ue vlita
contabuclauerant,
atque has corijs intexerant: tum crebris diurnis noeturnifq'ue eruptio

nibus aut aggeri ignem inferebant, aut milites occupatos in opere ado- K'
riebaritur: t noltrarum turrium altitudinem,quantum has quotidianus
tagger esprelferancommillis fuarum turrium malis adaequabanr: 8c aper
tos cuniculos prulta materia, 86 pice feruefata , & 11
ppnderisfaxis morabantur, moenibufque appropin uare prohibebant.
Muir-mmf uri autem omnes Gallici hac fete forma , tra es diretfper
tuin lonvitudinem, paribus interuallis diliantes interfe, binos pe es
folo colfocantur . heereuinciuntur introrfus :c multo aggere Veltinn
_ tur. ea autem qu 61111111111511116111111131, grandibus in fronte faxis effarcigl
untur.h1s collatis 6c coagrnentatis , alius infuper ordo adijcitur, vt idlan
; 1 1 Ll
BLL GALLC LB. Vr.l 7
111110 intcruallum fcruetur, 116615 inter (c continganr trabcs , fed paribus in:
'termiffzc fpat'ijs {ingul ingulis faxisiintcriertis arcte _contincantur'i fic
dcinccps omne opus contexlitur, dum 1111121 muri altitudo cxplcatu'n Hoc'
cum in fpccicm varict'atcmq'uc opus dcformc n on 611 >_alt'c'rnis _trabib'us :
faxis, uae retis lincis 11105 ordincs fcruant,tum ad vtilit'atcm 86 061611110;
nem vr fium fummamliabet opportunitatcm,qubd & incendio lapisg
: ab ariete materia dcfcndit: quae pcrpctuis trabibus pcdcs quadragcnos'
plcrunqs introrfus rcuinta, neque perru`mpi neq; diftrabi potct. His tot
rebus impedita oppugnationc, milites cu'm toto tempore fri ore c 'alfa
01115 imbribus turbarcntur , tamcn continenti laborc omnia grec fupcra
B ucr'unt: & 016115 v. aggcrcm latum pcdcs x . 'altum pcdcs L x',
cxtruxcrunt. Cum is murum lioftium pene contingerctjc Caefar ad opus
confuetudinc excubarct,militcfc/1uc liortarcturmc quodomino tempus
ab opcre intermittcrctur: paulo ante tertiam yiiliam 611 21111111201161111111
fumare aggcrem, quem cuniculo hoites fucccn crant. Eodc'rnq5 tempore
toto muro clamore fublato, duabus portis ab vtroqs latere turriu'm cru
ptio ficbat .Alij faces atque aridam matcriamudc muro .in aggcrcm cr'riins Mmmm inten.
laclcbant: piccm, reliquasqs rcs quibus 1gnrs cxclt'ari potcft,fundcbam;` .
vt quo primunrcurrcrctur, aut cui _rc1 ferrctur auxilium, 'Vix ratio iniri pofl
fct : tamcn , quod initituto Cacfaris duac fcmpcrlcgloncs pro catris cxcu
C vt
babant , * duaecispartitis
ali' cruptionibus tcmporibus
rcfiitcrcnt in opere
, ali) turrcs crant: ccler'itcr
rcduccrcnt, factur'n
aggcrcmtue 611: /591
inter'
16111 crcnt: omnis vero cx caftris multitudo ad retingucndum concurre
rct. Cum in omnibus locis confumpta iam reliquapartc notis ;
tur, fcmpcrc'ls hoftibus vitoriae rcdintcgrarctur, cb magis , ud dc
111105 pluteos turriumvidcbant, ncc facllc adire apcrtos ad auxiliandum
animaduertcbant, {cmpcrds ipfi rcccntcs dcfe'liis lcccdcrcnt, omncmt'ls
Gallia: falutcm in illo chtigio temporis poiitam arbitrarcntur: accidit in
fpctantibus nobis , quod dignum memoria yifum , practcrmittcnd non
11111111118. Quidam ante portam oppidi Gallus per manus 16111 1= mim ?
D cis traditas glcbas in igncmc regione turris rojciebat . fcorpionc latcrc "um" "
dextro traicrtus cxanimatufc'luc cncidit. unc cxcproximis vnus iaccna
tcm tranfgreffus, eodem illo munch fungcbaturca 'cm ratione 16111 fco'r.
ionis cxanimato altcri fucccft tcrtius, c tcrtio qu artus : nec ille prius cit
apropugnatoribus vacuus rclitus locus , quam rcitinto aggcrcjatquc
omni ca parte fummotis liotibus 111115 611 pugnandr factus_.Omnia exper;l
ti Galli, quod rcs nulla fucc'cffcrat, poficro 016 confilium cc crunt eX op=
pido profugcre,hortaritcciubcntc Vcrcifrgcntorigc. Id fr cntio 1106115
conan, non magna iatura fuorum 16166 619611105 fpcrabant, proptcrc
quodncquclongc ab oppido catra Vcrcingc'nt'or'i is abcrant: cupalu's
E quae perpetuaintci'ccdcbat,Rornanos ad iniequen um tardabat6 I_amq;
hoc faccrcnotu apparabant,_cum matrc'sfamili repente in publicum
procurrerunt, chtefc'lsproictac ad pcdc's {uorum omnibus prc'clb'us pca
ticrunt, ne fe &commu'ncs libcros' lioftibus ad fuppli'cium clcdc'rc'nt,l qua's
ad capicndam fugam * natura: 8c' virium infirrni'tas impedirct. _Vbbi cos *Mmm
pertarc'in fcntcntia vidcru'r'it, quod plcrunqs in fummo periculo timof Pfffl;
mitericordiarn non recipit: . conclamare, gnicarc' de fuga Roman' " L'Zmpfm
cperunt.quo timore erterrii Galli; nc ab equitatu Romanor'urn vige
pioccuparentur,_con i iodeiteru'nt. Pofter'odic Caafarpropiotaturni
perfectisquc opcribus qua: faccreinftitucrat, magr) coortoimbrmon
, 2 lhlifln
88- . IVLII CAESARIS DE
inutilem hanc ad capiendum conlili tempeliatem arbitratus . 071164 }
pauloincautis cullodias in muro d_ifpolitas videbat, fuosquoque an
guidius in opere verfari iullit, Se quid Hen Vellet, Oliendit. Legiones
intra vineas in occulto expeditas cohortatus, vt aliquando pto tantis
laboribus frutum .vitoriae perciperent: ijs quiprimimurum aleendil
Mtivtrwfflent, prmia propofuit, militibulque lignum dedit. Illi fubito ex Om
nibus partibus euolauerunt, murumque celeritercompleuerunt.holles
re noua perterriti , muro tutribulqs deieeti , in foto ac locis patentioribus
cuneatimconliiterunt, hoc animo , vt fi qua ex parte Obuiatn contraue
niretur,acieinllrutadepugnarent. Vbineminemin aequum locum le
lè dimittere , fed toto vndiqs muto circunfundi viderunt,veriti ne omni G'
no fpes fuga: tolleretur, abieetis armis vltimas oppidi partes continenti
mpetu petiuerunt. parsqs ibi, cum angullo exitu portarum le ipli pre
merent, a militibus, pars iam egrella portis ab equitibus interfeeta:
G,d,1.nec fuitquifquam qui prazd liuderet. Sic 't Genabenli caede, : labo
- operis incitati, non aetate confeetis, non mulietibus , non infantibus
pepereerunt. Denique ex omni eo numeroqui fuit circiter quadragin
ta millium,vix oetingenti,qui primo clamore audito fe ex Op ido eie
cerant,incolumes ad Vercingentorigem peruenetunt : quos i multa
iam note lilentio ex fuga excepit, veritus ne qua in callris ex eorum con
curfucmifericordiavulgi leditio Oriretur: vt procul in via difpofitis fa-
miliaribus luis principibusqs ciuitatum , dilparandos deducendolque ad
luos curaret, quae cuique ciuitati pars calirorum ab initio obuenerat.
6 T die concilio conuocato, conlolatus, cohortatufque , ne le.
? dmodu m animo
raitomteperdtra. .
.
demitterent
. .
ne'ue erturbare
. . n
tur inc om m d : non
.
virtu te neqs acie vieille Romanos , artificio quodam : fcientia oppu
Onationis,cuius rei fuerintipli impetiti.errare,li qui in bello omnes fecun
iios rerum euentus expeelent. libi nunquam placuille Auaricum defen'di,
cuius tei telles iplòs haberet :led taetumimprudentiaBiturigumcnimia
obfequentiareliquorum,vti hocincommodum acciperetur. id ramen le
celeritermaioribus commodis lanaturum. Nam quae a reliquis Gallis ci- f 'f
uitates dillentirent,h as lua diligentia adiunturum, at 5 vnum conlilium
totius Galliae elleelrurum : cuius conlenfui ne Orbis quidem terrarum poll`
lit oblillere. qu's le prope iam elletum habere: interea cequum elle ab his
communis lalutis caufaimpetrai'i , vt munite inliituerent, quo fa-`
cilis repentinos hollium impetus lullinere pollent. Fuit hac oratio non
ingrata Gallis, c maxime quod i fe animo non defecerat tanto acce
ptoincommodo,neque le in occu tum abdiderat, ec'onfpetum mul
titudinis fugerat: plulque animo prouidere c praelentite exiliimabatur,
quod te integra primo incendendum Auaricum, delerendum cen
- fuerat. Itaqsvt reliquorum imperatorum res aduerfae authoritatem muy;
www nuunt , lic huius ex contrario dignitas incommodo accepto in dies auge..
batur: limul in veniebant eius aflitmationc de reliquis adiungendis
Opmamim Gaciuitatibus . Primumqs eo tempore Galli ealiramunire inliituerunt, 8c
: lic luntanimo conliernati, hominesinfueti laboris, vt Omnia qu im-~
perarentur, libi patienda c perferenda exilliniarent.N_ec mins quam
pollicitus , Vercingentorix animo laborabat, vtreli uas ciuitates adiun-i
' get_et: atque earum principes donis pOllicitationibu que alliciebat. Huie.
reiidoneos homines deligebat : quorum quifque aut oratione fubdola
aut amicitiafacillime capi Pollet . Auaricoexpugnato refugerant, "
- ' arman.
_ BBLILiOGAILL'C ? TLIB. VII. wf'
Aarmandosveiie-nclofqueeuiat. Simu-l'vtdeminiiteopiarediiregiarenu
tur , impera: militum'nuifnerum ciu-itatibus , quem','& '
te ilien'ri adduci-veilt. fagi'ttariofque omnes, quorum eraf permaa
gnuanumeiusin Gal_1ia,eònquiri=,&adle 'mittiiubetr His rebus caler-ia' -if . n
...a -
\.>..\. _ 1_
quod Auariei-de' 'rierat,_expletur. Interim-.Teutomatus1Ollouia
rigum,.cuius.paeer=$enatu amicus em "WMM _
appellatus ,cum magno equitum luorum? numero; 'quos '_efoquivahiag "? "i" _
' - . ''
: __ _
ratas, fummarnque ibieop'iam frumenticomriieaufque .reliqui'naeiusi
_ ekiereiitumyexlabore atqueinopia refecit . Iam 'prope hyemeifednfeeifa;

eflm aliniitempreyadgereiidumbelldmvoearetun yliol'em'
proieifci eonituiietj,fliic eu'mex 'rpaludib'u's elieere,lue obs
! }; iegati-ad-eum'pfineipes Heduorum : ;
, vt 'maigilnie'heelltiovte'rnpore ciiuitatilubfueniatf: fummo d :
periculo rem eni linguli magi-ratus an tiquits creati, /:??:^ ...
M -_.._giam. teaemgnnum Obtinerev _conlullenduo magiliratum. _ _ - ._

- v.ru_mCOn-ui@colitanem,
rant-,fe v_terque eorum legibuscreatum
Horentemfc elleadlelcentem
illullrem dicat : horum:'"alterum
elle ,adl'_\',
__ ij-LT, 1']
bbl-A.

nn
l
potentiae;
. , Se magnz
antiquillima
aiinO cundemma _cognationis
familia
ilratum ;cuius
naturngatque
gellerit. frater
ciuitatem * vVe'cleliaeiis'priiiimo_"jgf'fif`\
ipimhominem
omnem /lumriia"',_"""''1fA
elle ir'i 'armis :dik ; '-e
;
l.
''-
- ._ uifum Senafum,'dluifuiripopulumfuas cuiufqueeorum cli':ri_tel'asqiie'wzlc Ri- 7 l'ffj,

, . l li'diutis alatur'controuerlia, forevti pars cum parte ciuitatisconfligat. i.; ._ .5. .
'2:9

v
.-. i:
-~ _"
{ accidailpolitmi-eius diligentia, atque authoritate. : etli __,.___- ~ . '~
1.9.6110u atque ab thlCilifce-dere detrimentolum elle exillimabatlf-*tamn __.
\|a
n_onignorans
ne tanta 6c tam' quanta exfdillenlionibus
coniuncta' populo Romanoineommoda
ciuitas, Oririv
quamconfullem :'f
-ipfe lemper-1_lffiwgfv_
' _ . aluillet, omnibufquqrebus O_rnallet, ad vim_atqiie arma dekendei'et_;.f._ ff1; f' _ ";
n : ue eapars~quae minus libiconfideret, auxilia a Vercingentori e'ac'cer 1- fr '
_ _eret : huic rei praeuertendum exilnmauit: Se qubd legi us'He uorum, _ 2 ` _
L_ ~- Dijs qui lummum magillratiim Obtinerent, excedereex finibus non lice'. __' _ f
_' _if ret, ne quid-_ de iure aut legibus eorum diminuille Videretu, iple inHe_-___ __ ;
. duos prolicifciliatuit: Senatumque omnem, cquosinter controuerlia :_ 4"- i
ellet, ad le euOcauit. Cm prope omnis ciuitas eO conuenillet, docere
' _. _
turqs ,apaucis
fratre clam cO_nuOcatis,alio~lOcOduos
renunciatum,ciìmleges aliO tempore atqia,
ex vna fami Oportuerit
vin vtro, fr, _~_ ` _ : ;
ue
5, _" non lolm magilratus crearivetarent, fed etiam in Senatu elle prohi -
_rentzCOtumimperium deponere cotginConuitOlitanem,quiperSaceigA '
.dotes more ciuitatis intermi'llis magillratibus ellet creatus, potellatem '4 i.
_ ObtinereiullitHocdecretointerpolito,cohortatusHeduosvtcontroui `
_ _ _ . '_Eiiarurn ac dilleilliOnum-_Obliuikerentunatque Omnibus omills his rebusfl "1; `
"" i" - huit: bello lernirentaqfsquineruillentpraemia, aB le de_uiaGallia ex. . --- i
im, e. ____L
' Gbisslsfirsrmfa un. n?
referir, _uaeinpredijs'reiliurnentariaecaula dif one/reticirercitriiiduas:

partes _iuilifquatuorlegiones in Se'r'iones Parilio'sqsLabieii du'cendas
deditffejifl .fili'AruernOs'al'o
Elaiieduxi l_eqilltarseparterii illi ' atii'buit,
? .
xlllfa''rel~i'qi1'i't'_.' .
eo" nita,Ve`r_c_i`_n'
altera
-, _e'rito'riabiiiibs
lElaiierisferecjs'e
aileite'r'
faeeif calris'cllra
regione elleeitreifi'
;
poneretlilpoliti
; n " "
" - ' ri .
90 . IVLII CAESARIS."`DE I',
tibus, necubieffeto ponte Romani copias traducerent : erat in ma'gnis
ICaefaris difIicultatibus res,- ne maiorem :eatispartem Humineimpedia
retur, quod non fer ante autumnum Blauer-vado tranfiriffolet. Itaque
*WMPwa f'- ne id accideret, loco pofitis cafiris,\* . regionevnius eorum
pontium quos Vercingentorix refcindendos.'curaue-rat, p_oridie cum'
iii/imam; . duabus legionibusin occulto : reliquas _Copias cum omnibus im.
gw ? pedimentis, vt- confueuerat, mifi_t,;dempti,s * quibufdam cohortibus,
/. vtinumerus legionum conarevidcretur . His q-um .lOngiIim :
. Progrediiufis, cum iaml ex diei tempore -conieeturam ; in
fublicis, quarum pars infermi: integrare/manchar',
pontem relicerefcoe it., 4Celeri-ter effeto ,1$
cis,&lococafiris -i_ onto dele&o,reliquas . ,
genterixre cognita , ne contra fuam voluntatem dimicareqogretm,maii
. - 7 gms-itineribus : ex eo locoquintiscamigsergouiam
"W"'"~pefuenit;
Gngna.
equelirique prlio eo dieleui }, , qui@
in_ltiinio monteomnes aditus difiicil'eshabebate expuontio

Jergenis .
ne defperauitzdeobfelioen priusagend_eonituinquamrern rumen '
tariam ex edifetAtYercingeiitrix xcatrispro'o, pidoin mohtepoitis,

.
.ff .ztzi .
mediocri us circu.niffinteruallis `feiparzlitirri litigi; iuitat'u'ni ;
= atq Qnnibus eiusiugicollibus occup'atis,'qu defpiei potei
Vi:at,horribilem fpeciem rbeb'ati'principesqi eariim ciuitatum quosfilai
i'ercingmig u
(Ira.
iid C_Onfili capiendum; elegerat, prima Vluce'ad fe quotidie conuenbirit'.
' . i ` - at,
f i BELLO 'OALLicO ; vii.
. - . . . J ,i A . `
A bebat, feu quid communicandum ,feu quid adminilhfandum videretur z ~<

neqs vllum : diem intermittebat , quin equeiiri prlio interietis {agml
u . I u . . Q - ` .h A
tarijs,quidin_quoqs effet animi ac Virtutis fuorum,pcriclirarerurlirar e rea " 7 _

gione opprdicollis fub ipis radicibus monrise lregie munitus,atqs ex o
mni parte circuncifus: quem ii tcnerent nofrri, faqu magna arte, pa _
bulationelibera prohibiruri boites videbanrur. Sed is-locus a his ' rxii. `
dio nonnir'nisrmo cenebatur :i ramen. filentio Cfar ex'ca ris -
grcilus , pui-iis :quam _lilbiidium ex oppido venire Boiler , deiet'oprxii dio
potituslloco,duas rbi legionescollocauitc foilamqs du licerri duodenum
pedum amaionbuseainsad minors perduxir, vr tuto a reptino hoiium
B incurfu emamingulicommcare poicnr. Dum hc ad Gergouiam erun. .
tui',COnui6:olitanisHeduus,cuimagiiliratum adiudicarumzC are de. mfwi', "
monilrauimiis,folicitacus ab pecunia, cum quibufd aclolefccii;v ""
cibus colloquitur : quorum erar princeps Lirauicus,atque eius fratres,arn- Ms. ...'.r
\
pliilma familia n_ati adolefcentes. Cum his primm communicanhortas
turque eos,er (E: liberos, imperionatos mem'i'n'erint : vnamcife Heduos MWI
ciuitatem,quccmfiimam Gallix vitoriam difline'at: eius authori
tat'e reliquas contineri: ua traduta-,locum confillendi Romanis in Gall
lia non fore-effe nonnul o fe Caefaris beneficio afieftum'; fie ramen, vt i'u
{riifimam apud cum caufam obrinueritzfd lus communi libertari rribue
C re . cur enim potis Hedui de ( iure de e 'bus ad Ciirem :
ruri,quam Romani ad Heduos veniant? Ce eriter adolei'centibus cr . .
rione magiratus prmio decluetrsm fe vel principes eius coniilij fo 'f f ' f
re rorerenruiz,ratio perciendi qurebatur. Qiidciuitatemremere ad ` `
adduci
decem illis'millibus,qu Oife
: ari non confidebant,
acl-bellum pl'acuit,
mirterenrur, vr Litauicus
prficererur,atq;
ea -; eiusacl Cfarcm prcurrerent .l Reliqua ' ua

ratione agi placear , eoniruunr i Litauicus accepto exerciru, cm mi lia
ailuumcircirer x x x I ab Gergouia abelfet , conuocaris fubirò militibus,
achrymans,
D marus
Omnis rnoiiraQuo
infimulati proiici{cimur,inquir,'milires'
nobilitas interijtRomanis
proditionis-a : principe-sindita omnis
ciuitatis
cau noPter cquitatus,
E a Oredorixc
interferi
Virido- fa"
( ' d
ab ijs cognofcite , qui ex ipfa fuge'runr. nam ego fratribus omni

bus propinquis meis interfeeris,dolore prohibcor,qu gePta (unrrpronurb
ciare . Producunrur ij,quos ille cdocuerat,qu dicivel er :- arqa ea em qu'x
Lirauicus pronunciauerarmultirudini exponunr,omncs equitcs Heduo~
rum inrerfeeos, quod colloeuti cum Aruernis clicerentur: ipfos (e inreiI
multitudi-nem mi itum Occulrifc, atque ex media profugiffc .' Con;
clamantHedui,&Lirauieum obf'ecrant,_vt 1.(1_ ver,inquit 'W- ' `_" _
; lit res,ac non neceffe lit nobis Gergouiam conrendere,& cum ' '
Aruerni-s nofmet coniungere IAn clubitarnus` uin nefariofacinore admii
fo, Romani iam adv inrerciendos eoneurrat Proinde fi quidin nobis
ammileit,perfequamur. eOrum mortem, qui indigni'iim inrerierunt:> at
ue hos Ilationeslinreriigciamus-olcndit einesRomanos,qui cius prfidij
Educiavnerinr. Continub magnum numerum frumenti commcatuqu
diripit :"rpfos crudelitericxcruciaro's inrcrcit-:nuncios tota ciuitate - :fr'fm' mi
duommdimirrir : eodem mend'acio 'de equirurn tprincipum per
mourdiorratur vt'fimili ratione arq; ipfe fecerit,ùas iniurias perfequan.
tunpoi-edorix Heduus fummo loco natus adolefcsc fummz domi po' .
la .. .' - Hf~4~ tema,
,
, 92 _ a'CJ .L ? ]
"- tte'c nerdif ari, quemi
A ', exhuni 'lotinnd'umtiiam ' - itath
:amusant: pr'duaerat-mepuitum numero: conuenerant nninatiinrgiep cum
mmm' ; depuntiparueontonnocn illhmagrunummg
, altorpro Conuitolitanesalter; roqurq'fummisio ibusipm
: his-E urbdriiirengn'ixfn'I_tuidiiconlllmf;mediai ernntnbcl,
m-Ggatcm_ fertiioiltatnilpizltsauiizuimtfo rlnisiahfnnliuni
). s amicicia _o iJo ' rad " mi _u' car;
Gifmoi lidminur'nfmiilliiicum "
neque propinqui nc'gligereg.ncqwcgeiiaitiasleuimmmtoimam: ' '_i
g frm-_1_ .Magnaalf itis finlititudiiiri nuncio Gfargqubclilempergica (l
- Mao d__uorumijllittizpradpheiindulli'gcgfnulla ;
~ " j gnes expedita? quatuoracquitatumque -: caftrismdnci'ti ma
/ . -{ rad nonqrahenda . qubd i
4 Jfabiurh ilcgatiim :cuni legionibus iduaburi cda
" - ilri? pralidio relinquit-:ifrt-ttres:Licauicbom' comprehendi : am
1h @rite teptitaadihnea ! i Adhorta'rfus-militqs : nece aria
Imprszlrmersl labordipermoueahtr., cupidilfimis'omnibus progrefa
millifpllium xix'vragmenHedurinnconlpioatus,immilfoequi
waiter eorummnraturatqueinpedtrinterdicrqueomnibusaiequena
rp gnam' inteticiantporndngt Yiridomarm, 'quos illi interfeetosexi-f H
; ,inter equitesivaerfari , fuofque app'ell'a'r'e iubet. His ;
: perfpta,-Hedui , deditionem 131116
""" -111059655: armis. mortem fdcpreeari incipiunt;Litauicus cum fuis
Ch""G"""" Glihibz( _(1)41de .more Gallorum~ nefas eltetiam in extrema fortu:
lzdrrC )_Ger-gouinm! profugit. Caeirnuncijs ad ciuitatem
edugrpniniillis,qui fue benecio -, belli
;{-11), _ slmris nofiscaercitiadquietem
adQergouiam'rnouit. Me iolzrejtnereequites Fabio mimaquanto'res.
f/gfetw: ysrlmlnifntixnoni-Sumniiaqapijs calin/i nppugnata demon}
1, umgrebojindgridefeisfnceedqrent,;polirol`qs alliduo Iabore.defatiga.
gaat.. magnitudtn (mpeipet'uelfet indem
um ,O_ei'manndumf:multitudinefagittarumaatqiie -
i
.mmiairnfiyillnratosadhapfuihendanagmavfuifuilemmm,
i } . duabus. reliispbrtisapliltnxemcameras .plu-_
Smllsfldicirln pucruinidkm imilem ad mare. His
5. . ' ( is inY

, : peggnir hate adGergouiam geru'ntur ,Hediii primis nuncijs'-La

" . 59.sptisiaullumnbadzco nofcendum ` um re " _
amPellthGfliliiilriaaliens;irazuntiliftentieritzisiiia:rriaatliimiiiilliliomi;1
Il mgnlimmm) Yitleucmaudlnonemhabemrpm recnmpertarhnl
lxpmanorum diripiunri faciiint i in ferrutiitcmablira
' __ _ tcmptocllnatam C.onui`toliraiisiplnbcmsfnrilar;orem
_"f""""_"`" millftvrfnloreadnipadfanitarcmtenorniiphdeanb/LriliumTris
.milff'f'-@'x _mi _Himlllmilmmd {- idiCaullQ
~-;~i~=~_; .H_QP 5km-famine u_nteoaquinegadmidiithiifai cbnlitcrts
` ` l19 : . _ma'_mniluszimpedimcncis exumzzrepua
gm? interltisemaihrmula
i -. f grudinmad atmafconcitant,latenmmmeioatlam brunesow'imilitea
in poteftate (Safaris, teneri,concurrunt ad Ariftium. nihil publico faetum
Conh
BELLO GALLICO LIB. VIL 93`
conilio demonfrant. quftioncm de bonis dircptis dceernunt . Litaui
ci fiatrum 'uc bona publicant. lef-ratos ad Caefarem fui purgandi gratia
mittunt. acc faciuntrccuperancorum fuorurncaufa. Sed contaminati
faclnorc7 c capti compendio cx dircptis bonis, quòd ea rcs ad multos
pertinebat, 8c timore exterriti, conlia clam de bel-Io inire inci- _
piunt , ciuitatchuc reliquas legationibus folicitant': quae tametfi Cifar affirme/'mali'.
mtelligcbat , ramen quam mitiime po'tcft, le atos appellat , nihil fe pro- "0
pter infcicntiam leuitatcmquc vulgi grauis fe ciuitate iudicare, neque l
de fua in Heduos bcncuolcntia diminuerc. .Ipfe maiorem Galli mo
tu'm cxpetans, nc ab omnibus eiuitatibus circunfitcretur, confiliaini
bat, quemadmodum a Gcrgouia difcedcret , ac rurfus omnem exercitum
contrahcret , ne profctio nata a timore defeetionis , {imilis fuga: videre
tur. Hace cogitanti , accidere vifa cft facultas bene rei gerendie. nam cm
minorain opcris perfpiciendi caufa vcniffct ,-animaducrtitcollern,
qui ab boPtibus tcncbatur, nudatum liominibus, qui {upcrioribus diebus ' ~
Vix prac multitudinccerni poterat. admiratus queer-it cx perfugis cauam,
quorum magnus ad cum quotidie numerusconiucbat. Conflabat inter "_
omnes (quod iam ipfc Crefarlpcr exploratores cognouerat ) dorfum effe
cius
ram iugi prope
pattern op aei i.uum , fed fy uctrc
vchementcr an ufum
huicillosilioco qua effet
timcre, nec aditus ad alte
iam aliter fcn
tirc,vno colle aRomanis occupato iialtcrum amifiient , quinpcn cir
cunuallati , atque omni exitu 8c pabulationc interclui vidertur. ad liunc
municndum locum , omnes aVcrcingentorigc euocatos. Hac re eognita
: com lures equitum tur-mas cò dc media note. bis impe- _CLJ/,magm
, paulb t'umu tuofis omnibus in locis perua arcntur. Prima luce
magnum numerum impedimentorum cx cailris ctrahi, mulionefquc`
cum cailidibus equitum {pccie ac iimulationccollibus circunuehi iubet.
. His paucos addit equites , qui latis oftentationis caufa vagarentur. Lon
20 circuitu eafdcm omnes iubet petere regiones. Hace procul ex oppi
do vidcbantur, Vt erat a Gcrgouia dcfpetus in : neque tanto {pa
D tio , certi quid eiTet , explorari poterat. Legionem vnam eodem iuvo mit
tit: : paulm v-progreifarn inferioreloco conftituit, fyluifq'ue occultat.
Augctur 'Gallis fufpicio , atque omnes illb munitionum copiae traducun- / L
tur. Vacua hoftium Czefar confpicatus , tctis infignibus fuorum,
occultatifque ignis militaribus,raros milites,ne cx oppido animaducr-`
tcrcntur,ex maioribus caftris in minora traducit : lcgatifquc, quos {ingu
lis lcgionibus prazfeccrat, quid Hetivellct,ocndit. In primis monct?vt
co ntincant milites, ne ftudio pugnandi aut fpc pracdae longius progredia'n
tur. ( iniquitasloci habeat incommodi, proponit . hoc vna cclcritatc .
poffevitari. occafionis eiTe rem , non praeli] . His rebus expoitis ,.{ignum .
dat, dextera parte alio afccnfu eodem tempore *Heduos m1tt1t.Op 1-
di murus planitie,atque initio afeenfuchta re ione(finullus an r
tus intercederct) . . aberat. Quicquiduic circuitus ad mol
' licndum cliuum acccfferat, id {patium itincris augebat . medio fete col
le in'longitudinemw't natura montis fctebat, cx grandibus faxis feit pc
dum murum , qui noitrorum impetum tardaret, produxcrantQallimt
que inferiore lo_rn ni {patio vacuo relito , fupcriorcm partem collis quuc
ad murum oppidi denifiimiscatris compleuerant. Milites gno dato,
cclcriter ad munitionem perueniunt, eamque tranfgrefli, trinis po
` tanta fuit in capicndis caftris celeritas,vt
tiuntur, - Nia@-
Tlieutomatus Rex g g'
94 e.` emes-Anis DE
Nitiobrigumiibit in tabernculo opprefu's, vt meridie' conquieuerat, F
fuperiore corporis 1 equo vix manibus
elantium militum eriperet .~ Confecutus id quod animo propofuemt Cx.
far', 1^`1 iuit: legionifc/iueoecimze, qua cum etat concionatusfi
'gna . at reliquartlrn milites legionum non _exeuiclito tub fo
no,~ quod na vallisintereedebatgamen a tribunlsmilitum,l_e
gtifcuewt era'ta , retinebantur :fed elati 1$
vitori, Se hoium fuga, fuperiorumciue temporum feeundis ,
nihil libi exifimabant , quod non' virtute confequi
fent : neque nern {equendi fecerunt, qum muro oppidi porti que
appropinquarunt. vero ex omnibus vrbis partibus orto elamore,qu1
m' longis aberant , repentino tumultu perterriti,ci`1m intra portas eil
fc exiiimarent , eiecerunt. matresfamilis de muro
argentumcue iatabant,& nudo prominentes, paflis manibus
Romanos ,vt {ibi areerent, neu fieutAuariei feciffent,
mulieribus quidem atqueinfantigus . muro per
9 , militibus tradebant . T L. Fabius Centurio legions
fi-rj'fmwi'f' otauae, inter fuos eo die dixife , excitari
bus prmijsmeque commiifurumwt prius quifquam murum
ret , tres fuos natus manipulares , atque his fubleuatis , murum :
dit: hos ipferurfus {ingulos exceptans ,in murum extulit .Interim ij , qui H
alteram partem oppidi,vt { munitionis
, primo exaudito clamore, inde etiam crebris nuncijs incita
ti, oppidum Romanis teneri,prmilis equitibus,magnpoconcurfu ?)
contenderunt. Eorum _vt quifque Primus venerat, {ub muro coniitebat,I
{nomme/lue pugnantium numerumI augebat . quorum magna mul
titudo Conueniflet : mati'esimilis,q.u paulo ante Romanis muro
manus tendebant, fuos , Se more Gallico pahm capillum
tare,liberofc5 in proferre eoeperunt. Etat Romanis loco
'nec numero quaetentio: fimul ' (patio pugna; defatigatimon
facile recentes atque ntegros . iniquo loco pugna-I
I,holtiumq'ue augeri copias videret : fuis,ad T.Sextium lega
tum,quem minoribus praefidio reliquerat,mittit, vt cohortes ca_
{tris Celeriter educeret, efubinfimoeolledextro latere hotiumeoni
tueret,vt fi loco depulfos vidiffet, quo mins 11151
qiuerentur, terreret. ip_e paulm ex 1 legione progreffus, v4
bi , euentumpugn expetabat . commins
pugnaretur , h loqo 6c numero, virtute confiderent : fubit)
Hedui vifi latere aperto , quos Cfar dextera parte aliof
.. Hi {imilitudine armorum
_ hementer noios perterruerunt: tanietfi dextris humeri-s exertis ani-K
ms" mnduertehantur, pacatis elle confiieuerat, tamen idipfum
'
-. fui fallendi

L. Fabius milites ab
Centurio hofibus
, quiq'ue vn{
murum exihmabant
. tem
, circunuen-v
ti_, Iait-que interleti , muro .prcipitantun M. *Petreius e'iufdemlegio
' ' nis centuriourn portas exindere eonatus effet, multitudineoppref
*M fus,'aCibi*defperans,multisiam vulneribus acce tis,manipularibus fuis
P111 illum { erat,Q1<on1ain,inqu1t,me vnivo ifeum feruare non of:I
' a . _ .- . .
um,ve{trae quldem cette {aluti profpieim, quos iditate glorias

@cus in periculum deduxi: vos data facultate vobis eofulitefimulsi'rrupitl
m me.
* _ BEL-"L0 GA'LLIC L. V. 95.'l
11111 medios 1105, duobufque interfetis , reliquos porta pauliirn {'ub=
, mouiti_ Conantibus auxiliari fuis, Frulr,inquit, mex vitae fubuenire n f
conamlni,quem iam fanguis Virefq'ue deficiunt. proinde hincabite dum
facultas , vofque ad legionem recipite i Ita pugnans , poll paulm con.
ciclit, ac fuis faluti fuit. Nori cum vndique premerentur, L v 1. "
rionibus amilis, deieti funrlocor Sed intolerantis Gallos infequentes, upm
legio decima tardauit, quae pro fubidio paulo àsquioreloco
rurlùs tertidecimlegionis cohortes exceperunt , quae 115
minoribus edut , cum T. Sextio legato ceperant locum fiiperiorem.
Legiones Vbiprimm planitiem attigcrunt, infeliis contra ignis
confhterunt: Vercingtorix ab 111bus collis {uos intra munitiones re-4 t
duxit. Eodie milites paulo mins feptingenti deiderati . . /.
clieCfar 01 one aduocata, temeritafem cupidiratemcue militum rea /
prehendit., quod ipfi iudicauiffent uo procedendum,autquidang x i
dum Yicleretur, neque {igno recipiendi gato conilitiffent, neque à tribu
nismiliturnleoatifq's retineri potuillent. Expofuitquicliniquitas loci pofl f
fet, quiclipr aAuaricum , cm fine duce : line equitatu depred
hen 15 1115101 vitoriam dimifletme'paruum modo -1
mentum in contentione propteriniquitatem loci acciiveret.@antoper'
Y eorum animi magnitudinem admiraretur,quos non caltrorum 111111111104 ' - ""
, Cnesmon altitudo montis,non murus oppidi tardare potuiilet: tantoper
licentiam arrogantiamqs reprehendere, quod plus quam Imperatorem:
victoria atque exitu rerum fentire exiimarent: nec min's fe in milite'irilmaminfmo
modefiam : continentiam, quam Virtutem arq; animi magnitudinem""" f ?
. . ria,qn.z`mvirrureft
deiderare. Hac habita concione, Sc-ad extremum orationeconfirmatlsdniwmgwffdmf
militibus,ne ob banc caufam animo permouerentur: neu qubdiniquitas- f"^"""
loci attuliTet, icl Virtuti hoftium tribu erent : eaclem :
tans qu antè {enfera legiones 115 eduxit, aciemque idoneo loco
conituit. Crn Vercingentorix nihilomagis in equum locum deken;
deret,leui fac^to 11 prlio , atqueeo fecundo ,in exercitum re.V
D .duxit.Cm 11 oc 131 1 111,115 adGallicam oftentationern
min uendam , militumque animos confirmandos fatum exillimans , in.
Heduos mouit,ne tum quidem infecutis 111115.111 1 Hu.
rnen Elauer pontes reficit, atque exercitum traducir. ibi a Viridomaro at;
que Eporedorige Heduis appellatus,difcit cum omni equitatu Litauicum
ad folicitandos Heduos pro fetum. opus elfe ipfos antecedere ad conr.
mandam ciuitatem ._ Etli multis iam rebus perl-idiam Heduorum Caefar '
1'1& habebat, atquehorum difcelTu admaturari defectionem ci
uitatis exiflimabat: tamen retinendos eos non cenfuit, ne aut inferrein;y
iuriam v-icleretur, aut Clare timoris aliquam fufpicionem . Difcedentibus ' i*
E.th breuiter fua in Heduos merita expofuit: quos , c quam humiles acce~ mm"
, 111 oppida,mul<5tatos agris,omnibus ereptis * lfocijs, imac*
polito 11 015 conrumelia extortls : 6c quam in
fortunamguamque 111 am plitudinem deduxifet , vt non folm in .
num 1 ( Omnium temporum dignitatem c gratiam am
tecefffffe viderentur. His datis mandatis,eos ab (e dimiit. 011111
num eratoppidum Heduorum ad ripas Ligeris opportuno loco poii-NvlMmmm
tum . hue Cfar omnes obdes Gallia: , frumentum pecuniam publi
cam , fuorumatque exercitus impedirnentorum magnam pattern contu
lerat.hucmagnum numerum equorum huius belli 111111
. i. 1 pa
90 I (1. 'rerr CAEs'Anrs DE . _ _
l Hif< aniaco'e'rnpt'o'rum miferat. Eb cmEporedorix Viriclornarufque'vezFA
: ifigntcde ciuitatis cognouiffentzLtauicum Bibrate ab Heduis
receptum,quod oppidum apud eos maxima: authoritatis :_ Conuioa
litanem magifiratum,magnamquepattern Senatus ad eum conueniffezio
gatos ad Verclngentorigem de pace camicitia `concilianda pubirce mi
ld ` fos :non Prtermittendum tantum cornquum exiftimauerunt . Itaquq
222215? c' interfetis Nouiodum cuftodibus,qu1_que eo ne ociandi caufa conuenca
rant,pecun1am atqacquos interfe partiti : fides ciuitat Bibracc
ad magiftratum deducendos curauerunt : oppidum quod a { teneri non
poffe iudicabant, ne cui effet vfùi Romanis ,incenderuntz fiumenti quod
fubit potuerunt, nauibus auexerunt: teliquum Humine atque
dio corruperunt. ip ex finitimis regionibus copias cogere,prazficfiacm`
ftodiafque
i ' ciendi ad ripas
timoris caufàLigeris dif`ponere,equitatum'que
ofentare omnibusRomanosv
fi a re frumentaria locis inij>
excludere', aut addu'os inopia exprouincia expellcrepoffent. quamad) l

HMM fpem multum eos adiuuabat, quod Liger ex niuibus creuerat , vrom-1
nino vado tranfiri non videretur. Quibus rebus cognitis Cfarf
maturandum fibi ccnfuit: fi effet in perficiendis pontibus perlclitanciqu
vt prius quam effent maiores eb coat copias ,dimicaret. Namvtcomi
*"mm'q'li- mutato confilio iter in prouinciam conuerteret,idne*tum quidem ne;
G""" ceffarib
oppofitus mons Gebenna,
faciundum viarumque
exifiimabat, difficuitas
cum infamia impediebat:
, atque tum
indignitas maf`
rei,
nimm. xim , quod* adiungiLabieno, atqueijs legionibus , quas vnamiferat, ve

_*fimrbm bernenter* cupiebat. Itaque admodum magnis diurnis noturnifque itis.
neribus confectisontra Omnium opinionem ad Ligerim Venitzvaclo`
que per equites inuentoipro rel neceffitate opportuno , vt brachia mo:
atquehurner1_ aci {ufhnenda arma liberi ab aqua effe poffent , difpom
fito equitatu, qui vim fiuminis ref'rmgcret, atque hofibus primo afpe.:y
@tu perturbatis , incolumem exercitum traduxit : frumentumquein agris
c pecoris copiarn natus , repleto his rebus exercitu itei~ in Senones fa
11 cere inftituit. T Dm lic apud Cfarem gerunturiabienusl eo fupple-I
- mento,quod nuper ex Italia venerat,relicto Agendici , vt effet impedi-1
Pm" meritis praefitiio , cum quatuorlegionibus Lutetiam proficifcitur: (id 2
oppidum Panfiorum,pofiturn 1n Infula fiuminis Se : ) cuius aduenar
tu ab hofiibus cognito, magna: finitimis ciuitati us copiaeconuene-i
runt. Summaimperij traditur Carnulo eno Aulerco, qui prop4 confe-r
tus , ramen proprer fingularem cientiam reimilitaris , 'ad cum
honoremin
influeret euocatus.Is
Sequanamcm animaduertiffctquer
, atque etuammagnoper
illum omnem liocum effe paludem,qub
impe-i`
'- ! '_ i diret: hic confeditmoftrfque tranfitu prohibere confituit. Labienus"
` primb'vineas agere , cratibus atque aggere paludem explere , atque iterKi '
*FHL ~ munireconabatur. poftqum id difficilis *confierianimaduertit,flenj
. tio e cafiris tertia vi il'ia e refqu ', eodem quo venerat itinere Melodu-'i
1111111 peruènit.1de. um Senonum in In'ful'a Sequan pofitunamt;
Bauio ante de_Lutetia 1x`1mu_s_. .Deprehenfis'nauibus : L.celer1t_er.
' queconiuntis, atque militibus impotiszc rein'ouitate perterrltis
loppidanis,quorurn-rnagnapars eratadbellum euoc'ata,finecontentione1
oppido potitur:refe6t'qs~ponte,qucm flperioribus diebus ref`cicie~y
rant,exercitum traducir: cfecundo Humine ad Lutetiam iter facere incia
pit.Hoftes re cognita ab ijs.',qui aMeloduno profugerant, Lutetiaincendig`
_ pon
BELLO. GALLLCO LIB. ,VIL 97
A pontefque eius oppidi refcindi iubenr: ipfi proferi a palude in ripis Se- .
quanae eregioneLureri contra Labieni coniidunr. Iam Cfar
ni.
B.Caiira La
bieni.'
C.Hicprim
conlfcdit Ca
mu enus.
D. loco
` Frufir
tusefirranfi
reLabienus
.1. pu.
' .
F; Hoc loco
_ Labieniis
tres legies
adiniltram
` ripamnaui.
bustranfue.
-* xir.
\ < . loco
Labienus
regi'Tiis,cx
ercirumrra
duxir.
' . ' r ._- six. .

I 7 ì i ' ,am .
D _ "-
Gergouidifcefiiie audiebarur, iam de Heduorum deferione, {ecun- K

do Galliae motu rumores aiei'ebanrur: Gallique in colloquijs interclu
(um itinere 5c Ligeri Caefarem , inopia frumenri coarum in prouinciam _
contdiffe conrmabant. Bellouaci aurem deferione Heduorum cogni- :
ta,qui ante erant per fe infideles , manus cogere , arqa aperte bellum parare
coeperunt. Turn Labienus tanta rerum comm_urarione,longe allud {ibi _ca
piendum confilium }; aurea fenferar , intelligebar . Neq; iam vt aliquid
acquirerer,pr2elioqs ho es lacefieret , (ed vr incolumem exercitum Agen.
dicum reducerer,coitabat.Nanq5 altera ex parte Bellouaci (qua: ciuitas in vi'
IU.
Gallia maximam ha et opinionem virtutis) iniabant: alter-am Camulo-
genus parato atqs iniiruto exercitu tenebat: tum leiones a prfidio atqs
impedimentis inrerclufas maximum lumeii diiiine at.Tanris {ubito dif.
cultaribus obietis,ab animi virture auxilium perendum videbatlra ue
(ub vefperum concilio
genrerinduiiriec'ls conuocaro,coh'ortarus
adminifrarenrmaues quas avtMeloCtliuno
ea , uae imperffet , ili.
deduxerat,fin.
ulas equiribus Romanis arrribuir:& prima confera vigilia,quatuormil.

`fia pafu fecundo fi uminefilrio progredi,ibiqs fe ex >eetari iubet. Quin.. l.*Ah
que cohortes,quas minimermas ad dimicdum e e exihmabat cairis

prfidio relinquir: quinq; eiufdem legionis teliquas,de meldia moete cum
omni.'
98 . IVLII CAESARIS DE'l
omnibus impedimentis aduerfo flumine magno tumultu proficifci impe F
rat. Conquirit etiam lyntres. has magno fonitu remorum incitatas in
eandem partem mittit. ipfe poli paulb filentio egrelfus cum tribus legio
nibus cum locum petit, que naues appelli iulferat. Eb cum ellet ventum:
exploratoresholtium,`vt omni Huminis parte etant difpofiti , inopinan
tes , quod magna fubito eratcoorta tempeltas , anoltris opprimuntur: e
quitatus peditatu fque , equitibus Romanis adminiltrantibus , quos ei ne
ocio praefecerat, celeriter tranfmittitur. Vno ferè tempore (ub lucem
Eollibus nunciarurin caliris Romanorum,praeterconfuetudinem tumul
tuari, magnum ire agmen aduerfo Humiiie, fonitumqs remorum in
eandem partem exaudirit paulo inframilites nauibus tianfportari. Qn- G
bus rebus auditis , quod exiltimabant tribus locis tranfire legiones, at
que omnesperturbatas defeetione Heduorum fugam parare : -fuas (
que copias in tres partes difiribuerunt. Nam c praefidio e regione ca ro
*Mum rum relieto , c paruamanu*Metiofedumverfus milla, quae tantum pro
grederetur, quantum iiaues procellilfent, reliquas copias contra Labie
num duxerunt . Prima luce & noliri omnes eranr tranfportati, c holtium
acies cernebatur. Labienus milites cohortatus, vt fua. priinae virtutis,
tot fecundilhmorum praelioruni memoriam tenerent,atque' ipfumC
, farem , cuius duetu holies fpenumero fuperlfent , prfentem adel'fe exi
' ltimarent, dat lignum prli'j . Primo concurfu dextro cornu vbi feptima H
legio coiilliterat,holies pelluntur, atque in fugam conijciun tur : a liniflro
!!! (quem locuni*duodecima legio tenebat) cum primi ordines holtium
*m*- translixi*pilis concidilfent,tamen acerrime reliqui reliliebant : nec da
bat fufpici'onem fuga: qiifquamlpfe dux holtium Cam ulogen us fuis ad
erat,atque eos cohorta atur. Incerto etiamnum exitu vietori, cum fe
ptimae legionis tribunis elfeiit nunciata, qua: in finiltro cornugererentur,
poltrergu'm hollium legionem ollendeiunt, lignaque intulerunt. Ne eo
uidem tempore quifquarri loco celiit , fed circunuenti omnes interfeti
valvgmimvf ue funt. eandem fortunamtulitCamulogenus. At ij qui prazlidio con
"'""L""""'' tra *calira Labieni erant relieti,ciìm prlium commilfum'atidilfentfubli- l
dio fuis ierunt,collcmq5 ceperuntmeqs nolirorum militum vietorum'
_q'ueimpetum fultinerepotueruntlic cum fuis fugientibus permixti,quos
non fylu montefque tcxcrunt ,ab eq uitatu interfeti . Hoc negocio
confeto , Labienus reuertiturAgendicum ,vbi impedimenta totius ex
12 ercitus re-lita erant. inde cum omnibus copijs ad Cefarem peruenit. JiDe
fetione Heduorum cognita, bellum augetur . Legationes 'inomnes ar._
tes circummittuntur. quantum giuria, authoritate, pecunia valent,a fo-`
licitdas ciuitates nituntur . Naeti'obfides, quos apudeosCfar depofue
rat , horum fupplicio dubitantes teriitau t. Petunt aVercingentorige Hc
dui, vt ad fe veniat rationefquc belii gerendi comm unicet . Re im petra-
ta2 contenduntvt'i ` lis fumma imperij ,tradaturz Et re in controuerliam
dedueta, totius Galli concilium Bibrate indicitur. Eodem conueniunt
vndique frequentes multitudines . fuffragijs res permittitur. advnum
Vercingentori em probantImperatorem. Ab hoc concilio Rhemi,
'mm' mmm" Lin ones, Treuiri a fuerunt : , quod amicitiam Romanorum fe~
_que antur :_ Treuiri , qubd abeiant lon ius, Se Germanis premeban
_ tur: qua: fuit caufa quare toto abelfent ello , cneutris auxilia mitte
; rent . Magno dolore Hedui ferunt fe deietos principatu : queruntur for
; tuna: conimutationcni, _cCfaris indulgentiam in fe requirunt: neque
tamen
. 171.73 -' DE BELLI() GALLICO 111111711. "; 99
bello {uum confilium areliquis fepararc audcnt. Inuiti
ei adolefcentcs Eporcdorix ViridomarusVercingentorigi
' ` parent. Ile imperat rcliquis ciuitatibus oblides.. Denique 'ci rei coniii
tuit diem. hue omnes equites quindccim millia numero celeritcr con
, ucnirc iubet. Peditatu quem ante liabuerit, fc fore eontentum elicit, ne .
_ i p uc fortunam tentaturum, aut acic dimicaturum : fed quoniam abun

et equitatug-perfa'cile effe fatu frumentationibus pabulationibufquc
l - _ . `~n ~ _ \ ` I.
. . .
-a r
. Romanos 4pi'oli-iberc ,aequo modo animo ua ipli fru menta corrum pant,
' aed'icia'qs' -211111
i .. :f ber-tatemque-fe quavideant.
confequi rci familiaris iattura , perpetuum
His coniiitutis imperium
rebus, Heduisg, Sebrili `
.
` i B`lifanifquc,qui funtniti-mi ci prouincite', deccm millia peditum impe
rat. Hue addit equites 061111 gentos. his prteic'it frati-cm Eporedorigisbel
i ' I t . f
lumque inferreAllobrogibus iubet. Aitcra cx parte Gabalos,proximo{`

_ q'qu paos'Aruernorum in Heluios,itcm Rutlienos , Cadurcfque ad fi
r.
nes Vo garum Aremieorumdcpopulandos mittit. vNiliilomins clande
Ptinis nuncijs legationibufque Allobrogas `fol'icitat,qu,_orum mentes non Allobrogeslicitan
dum a fuperiorc bello refediTc fpcrabat. Horun'i principibus pecunias, ci tur.
uitati autem imperium totius prouinciee poilicetur. Ad 1105 omnes cafus
prouifa erantprfid'iacoliortium duaium : viginti,quce cx ipfa coacta
i prouinca
` ab L.Ca:`fare delegato ad omnes partes opponcbantur. elui]

LCM/fu' legati/t.
' Cfuafpontc cum Iinitimis'praelio congrelli ,pelluntur, Se C. Valerio Do C. Valeriy: Dona
ynotauro Caburi lio principe ciuitaris compluribufqa alijs interfeetisan taurus.
tra op ifpioiitis
lnum ida murofquc conipelluntur.
praeidijs, Allobrogcs crebris
magna cum curacdilivcntia ad Rhoda
fuos nes tuen
tur. Cfar quod lioii'es equitatu fuperiorcs intelligebat : inter
clufis omnibus itineribus, nulla rc cx prouincia atque Italia fublcuari _,
potcrat, trans Rhenum in Germaniam mittit ad cas ciuitatcs, quas {upe Cefar ex Germani):
- _rioribus annis pacaucrat, cquitefque ab liis accerlit, elcuis armatu auxiliaacreit.
ra:
minus
.
pcdites
\
qui'intcr-cos
idoncis

prliariconfueucrant.
cquisvtebantur, Eoi'um aducntu,qud
tribunis militumreliquifqueigquitibus
D Romanis , atque cuocatis , equos fumit, Gcrmanifquc diftribuit .-Intcrea
dum lic geruntur, hoitium copias ex Aruernis , cquitefquc qui ,toti Gal
li crant iinpcrati,conucniunt. Magno liorum coa-Eto numero, cum Ca:
far iu chuanos per _extrem os Lingonum fines iter faceret,quo facilis fub
{idium pro'uiiici ferri poffetirciter millia paifuum deccm tri
nis eaitr'is Vercingentorix _confcditzconuo'catiique ad conliliumpraefc Vertinamtorgif .
tis equitum , VcniiIc tempus victorias demonftrat : { inproui'nciam admilitcsjuo:
Romanos ', Galli-aque cxcedcrc . Id 1 liberta
tem {atis effe: ad reliqui temporis paccm atqucociu-m ariim rofiti. ma~
io-ribuscnim coaetis copijs reuerfuros, ncquci'incm cllan i faturos.
E proinde agmine im peditosadoriantur . ii pcdites~rcbus fuis auxilifum fe
,confidcbat)
rum atque in co inorcntu..f1&er facerc non`p0II`c._Si
reli'e'isiimpcdimentis (id quod magis
, fua': falliti''eonfulant:r futu
ASCJVfu re
`:rum nece_iIari_ai;ti_in&_ dignitatc { 11; Nam dc cquitibus' lioitium,
quinnemo
p l progredymo .òextra agmcnaudcancipfos'quidcrn'
I '_ 'deberc dubitare-ldqubmliore facian'tanimo,copias{è omnes pro' caitris
. 3; f,"liabi'turum,eftgi'roii lipiibusfuturum. Conclamant equites fa'ntii' 'Gallorum
um.
' iureiurandoonrmari oportcre, netceto recipiatur, nc ad liberos", .
'_ nclad parenteslne ad vitorcrngaditum _habeat,qui non bis'pc'r'li'oitfium a
men perequitaffet. Pifobata'refatque omnibus ad iufiurandum 216216115;
` ` ' ' ' I a poitcro
SCE'NGGRAPHIA OBSIl
\
..

" <`^\o\\
. . . . . `. \ .
diem tres partes diributo cquitatu,du fe acres a duobus lateribus
. que equitatum Cfar tripartito diuifum ,ire contra hoemiubet. Pugnatu`
piuntur. fiquain arte laborare aut grauis premividebantur, {igna
eminem, . ,& auxilij confirmabat. Tandem Germani dextro latere
" Vercingcntorix cum copijs Confederat,perlèquuntur,eomplurefqf
mandant. omnibus locis fit . Tres nobilimi Hedui capti ;
: . tane proximis comitijs habuerat :_ 6c Cauarillus,qui defetion'cm Litauiei`
HIAyosmoNIsI ALEXIAE orrrnr. ,
l,mfg]`"JM/pry
/
:711iI
1n)
1i

f 'l
i~\\\ w
.'Q " \"`-\\"f 'i
:tl-bus _primo agmme iterimpedirc cpit. @a rc nunciata,{ùum quo

anaturjrna omnibus inpartibus . confilit amen . impedimenta inter legiones reci
ggng rnfcrri Qfar, acicmq; conuerti lube atque: rcs 6c 1105 11111 tar`
rc (111111111 iugum nat1,hofics loco depellunt : fugienteis , quue ad flu.an vbi
; 1 re animaduerfa, re iqui ne c1rcurnuenirentur veriti : fu :
{1.6m : Corus praefetus equitum,qui controueram cum Conuio i. enum...
l
copis preefucrat : c Eporcdoi'ix,qo duce antcl: aduentum Ciris .

l
3
102 . IVLII CAESARIS
r'
.. .
13 Heduicum Sequanis bello contenderant. T omni equitatu, Ver F

cingentorix copias fuas'vt pro caftris collocauerat, reduxit: protinu-{q'ue
Alexiam,quod oppidum Mandubioru m , iter facere coepit: Acelerrterqs>
impedimta ex caftris educic fùbfèqui iuflit.Cefarimpedimtis in pro-I `
ximum collem dedutis,duabufquelegionibus prfidio relitisfecutus.

quantum diei tempus cii'citer tribus millibus hofium ex no
Alexia oppidum. uifii mo agmine interfeisltero die ad Alexiam fecit;Perf`pe6to vr
bis fitu,3erterritifq5lioftibus,quod equitatus ( quamaxima parte exerci
tus con debant) erat pulfus, adliortatus adlaborem milites, Alexiam cir -
Cunuallarfeinftituitlpfiim erat oppidum in colle fummo admodum edi_
"l
l..
to loco';vt iiifi obfidione expugnari non poile videretur: cuius collis radi
ces , duo duabus partibus fiumina fubluebaiit.anteid oppidum plani
ties circiter. milliabaffiiumtriain
l " . n .
longitudinempat'ebat
. .
: . reliquis
_
om_
. . i
`
nibus partibus colles mediocri interiecto f` acio pari altitudinisfaftigio
oppidum eingebaut: fub muro qua: pars 115 1 orientem (olem
bat, liuncomnemlocum
ceriam copia: Gallor
fèx in altitudinem pedum compleuerant,
perduxerant. foflamqa
Elus munitionis qua:5caRo-
ma i
manis infiituebatur, circuitus, vndecim millia affuum tencbat. Ca

. 15 locis erant pofita, ibique caftella * viginti tria fata:
quibusin cafiellis interdiu fiationes dif` onebantur, nequa fubitb irru
ptiofieret._lia:c eademnotu excubitori vus ac 111-11115 prfidijs teneban
tur.Opere inflituto fit equefii'e pi'liumin ea planitie quam intermiflam
collibus trium millium pafu in longitudinem patre fupi'a demon - `
uimus.'
Germanos Summa vi ab vtrifque contenditur.
fummittit,legioiiefq5 laborantibus
pro cafiris conftituit, nofiris
nequa fubitbCazfar
iri'u# ' 'i
ptio ablioftiumpeditatu fiat. Prfidio legionum addito, nofii'is animus " '
{augeturz 1105 111 fugain c_oniecti , ipfi multitudine impediunt , atque
" rampant". anguftioribus' portis relictis *f coaraiitiir. Germani acrius qus ad muni-
tiones fequunturfit magna cdesiioniiullirelitis equis foflam tranfire,
5c maceriam tranfcendere conan turiPaulm legiones Cfar quas pto val
lo confiituerat,promoueri itibet.Non minus qui intra munitiones erant I
Galli perturbantur. Venite ad feconfefiim exifiimntesd arma concla;
mant:nonnulli perterritiin oppidum irrumpunt.` Vercingentorix iubet
portas Claudi , ne nudcntu r. M_ultis iiiterfetis , compluribus equis
captis, Germani fefe recipiunt . Vercingentorixprufqua'm munitiones _a
Romanis perciaiitur, confilium capitomiiem fe equitatum notu di
mittere . Difcedentibus mandat, vt fùam quifque eotum ciuitatcm adeat,
omnequ qui per tatemarma ferrepoffinnad bellqm cogant. Sua in illos
merita proponit,obtefiaturqsvtfufalutis ratione habeant, neu opti
me de communi libertate meritum, in cruciaturn 1101115 dedant : qui fi
indiligentiores fuerint,v millia hominum octoginta delee`ta vna fecum 1n K
teriturademonfrat.rationeinita,f`r'umentum fe exivu dictum triginta
habere,_fed paulo etiam lonois tolerare parcenoHis datis manda:
tis`,quaeratnoftrum opus intermif'fumgfecunda vigilia filentio equitatu
dimittit : frumen tum omne ad referriiubet. cal'a'ift'ispnamr 115 qui non
paruerint,confitu~it.Pecus(cuius magnaei'atco ia'Mandubijscompul- `
() viritim diftribuit : frumentum ati "im4etirfil~inft_it_uit:c_o
pias omnesquas { 110 collocauetat , in oppidum recipit . His ratio
nibus auxilia'Ga lia: expetare,` t bellum parat adm'iniftrare.' Quibus
*rebus cognitisfex perfu'gis'c captiufstf'ar"htogen'era'munitioitis
` 'l -.-..- v_-_ . . .:-. ;d}_IL V
gvi141111- '
. i l
I
l
BEL-'Lo'.cALLIoo LIB. vii.
. 11111111111. Foffam pedum'viginrilaramdireetis lareribus duxit, vr eius - fwffiof
lum rantundem pateret, quantum fumma labra diiiabanrzreli uas om A mm
nes muniriones ab ea foia pedes c . reduxit . Id lioc confiiio, quoi
niamrantumefler neceflario {pacium complexus ne facile totum opus
militum corona cingererur, neuede improuifo aut 1106111 ad munirio.
nes hofiium multitudo aduolarer, aurinrerdiu tela in noiros operi de
iiinatos conijcereipofenr . liocinrermiiio fpacio ,duas foifas quinosde
nos pedes latas ea em altitudine perduxir : quarum inreriorem campe
iiribus ac demiiiis locis aqua ex ilumine deriuatacompleuir. poli eas ag
gerem cyallum d_uodecim pedum exrruxir . liuicloricam pinnasq's adie
cirgrandibus ceruis eminenribus ad commifiuras plureorum atque agge
Iis,qui afcenfum hof-rium tardaren 1: Se turres toro opere circtindedirzquae Y
pedes . inter .(e_difiarenr.. Erar eo tempore c mareriari 5c frumen
tari it tantas muniriones fieri : ," diminutis noli'ris copijs,qua: lon-f
gis caliris progrediebanrur: nonnunquam opera noma/Galli ren; _
rare, atque etuptionem ex oppido pluribus porris facere fumma Vico- p . '
nabantur. @rare ad haec'ruriiis opera addendum Caefar purauir,.quo '
minore numero militum muniriones defendi poffenr. Iraque rrun- _
cis arborum haud admodum rmis ramis abfciilis , atque horum'deli-
braris ac praeacutis cacuminibus perpetua: follie quinos pedes alta: du
cebantur. huc illi {iipires demiiii, Stab iiiimo reuinti, ne reuelli pof
fenr, ab ramis eminebant. quini eranr ordines conuinfri interfe, arqs
impliciti: qui) quiintraueranrfe _ipfi' acuriiiimis vallis in'duebanr. hos _
~ cippos appellabant. Ante lios obliquis ordinibus in quincuncem difpo- Cin-i
itis fcrobes rriumin alritud'inem pedum fodiebantur, paulatim angu
{tiore ad {ummum fafiigio. Huc rereres iiipites feniinis craiiirudine ab
fummo pracutic prazuliidemitrebantur, ira vr non anipliiis quatuor
di
guizii1115
ab 1111111111:tres
inmofolocpedes Simul
terraconiirmandi ciiabiliendi
occulrabanrur, caufa, {in
reliqua pars'fcrobis
ad occulrandas inii ias viminibus ac virgulr'is integebarur. liuius gene
ris 0610111 ordines duti remos 'inter (e pedes difiabant . id ex fimilirucli->
ne 110-115 lili appèllabanr.Anre haie raleaf pedem longa: ferreis hamis infi-
xis torse in terraminfodiebanturnnerliocribus lsinrei'mifhs {pacijs omni-
115 1015 diiferebanrur,quos Srimulos nominzibanr. His rebus perfec'ris, .
regiones fecurus quam potuit quiiiimas ,i pro loci natura quatuordecim
milliapaifuumcomplexuapareseiuiiiem generis muniriones,diuerfas ab
11150111111011110116111 perfecir; vt ne magna quidem multitudi
4 nefi ira accideret,eiusdif`ceffu munirionprazfidia circunfundi poffenr:
neu cum peri/culoex caiiris egredi cogerentur, dierum rriginta pabu'lum"
frumenrumqs babe-re omnes conuetiubet. Dum lic ad Alexiamge-14.
Erunruralliconcilio Principuminditomon omnes qui arma ferte pof
fenr(vr cenfuir Vercingentorix conuocandos Prat'uunrfed certum nume
rum cuiqi ciuitati imperandumme tanta multitudine confufamec mode
rari,necdi{`cernere fuos',nec 7" frumenti ratione habere poffenrlmperanr *flmf'f'lfv'fm
Heduis,arqs eor clienribus Segufianis, *Ambruareris,Aulercis, Bi'anno- *Amana
11111151111011115,11011111111111111111 rriginraquin 5 parem numerum Ar
uernis,aclii'itis Heleuteris,Cadurcis,Gabalis, Veilaunijs,qui (ub imperio " GWW
Aruernor effecon(ueuerunrzSenonibusquanisiruri ibus,Santoni-"m
bus,Rurlienis,.Carnuribus,duodenamilliaz Bellouacis ecem:roridem
LemouicibuszotonaPironibus, &Turonibus, cParifijs, c Heluerijs.
Sueilio
104. i c. IVLii cAiasARis DE i .
SueIionibus, Ambianis,Mediomatricibus,Petrocorijs,Neruijs, Morinis, F

Nitiobrigibus, uina m-illia : Aulercis Coenomanis totidem : Atrebatibus
n: . quatuor: * , Lexobijs,Aulercis Eburonibus terna: Rauracis 5c
Boijsbina : vniuerfis ciuitatibus quae Oceanuin attingunt , quatqs eorum
"""_f'""confuetudineArmoricae app.ellantur,.~qiiò funt in numero Curiofolites,
i Redones, * Ambibarij , Cadetes,OfiIini, * Lemuices,Vnelli, fex.
. Exhis Bellouacifuumnumerum non contulerunt,qued fe fuo nomine
atque arbitrio cum Romanis bellum geuros dicerent , neque cuiufquam
- im erio obtemperaturos: ro ati ramen a Comio , pro eius hof itio duo
miilia miferuntHuius opera omij, vt ante demonirauimus , deli atqs _
vtili fuperioribus annis erat vfus in Britannia Cfar: pro quibus meritis ci- G
Affbf ifm- uitatem eius immunefe iufferat,iura legesqs reddiderat,ipisqs Morinos
gmfm attribuerat.Tan_ta tame vniuerfae Gallia: cfenfio fuitlibertatis vindicaii
. d,& priPt'inae bellilaudis recuperand ,vt neqs beneficijs neqs amiciti
memoria mouerentur , omnefq5 animo & opibus in id bell incumbe
_rent , coactis equitum millibus viii. c peditum circiter c . in He
duorum nibus recenfebantur, numerufqa inibatur, praefeeti confiitue
bantur. Cornio Atrebati , Viridomaro & Eporedorigi Heduis, Vergail
launo Aruerno confobrino Vercingentorigis fummaim erij traditur. his
delecti ex ciuitatibus attribuuntur, quorum confilio be lum adminiiira
. retur . Omnes alacres t fiduci pleni ad Alexiam procifcuntur: nec erat
Omnium quifquam,qui afperum modò tantaemultitudinis fuiineri pof
. fe arbitraretur,praefertim ancipiti pralio,cm ex oppido eruptione pugna
retur, Sr foris tanta: copia: equitatus'peditatusq's cernerentur. At ij' qui
Alexia: obfidebantur, praeterita die qua fuorum auxilia expectauerant,
confumpto omni frumento ,'infcij quid in Heduis gereretur, concilio co
ato de exitu fortunarum fuarum confultabanLAc varij's ditis fententijs,
gu-arum pars deditionem , pars , dum vires fuppeterent , eruptionem cen
ebant: non praetereunda oratio-Critognati videtui'proptereius nefariarn .
ac fingularem crudelitatem'. HicfummoinAruernis natusloco, Se ma- __
gn habit us authoritatis , Niliil,inquit,de eorum fententia dictui'us fum,
""' ~ qui turpifIimam {eruitutem , deditionis nomine appellant: neque hos ha- _
bendos ciuiumloco,neque ad concilium adhibendos cenfeo . Cum ijs
milii res fit, qui eruptioncm probantzquorum in confilio omnium no
/, firumpriin refidere virtutis memoria videtur. Animi ePt iPta mollities,
qui ffm non yirtus, paulifperinopiam ferte non poile. fe vltro morti offerant,
gfjmwfe 1_ facilis reperiantur, quam qui dolorem patienter ferant. Atque ego hanc _
, fententiam probarem( tantm apudine dignitas poteft) fi nullam rae'
d"'f" terquam vitae noftraeiaturam fieri viderem . Sed in confilio capien o
mnem Galliam refpiciamus, quam ad noftrum auxilium concitauimus.
Quid _homin millibus otoginta vno loco interfetis , propin uis, con-K
fan uineisqs noftris animi fore exiftimatis , fi pene in ipfis cadaueribus
praz io decertare cogenrur? Nolite hos Veftro auxilio fpoliare, qui verae
falutis caufa fuum periculum neglexerunt: nec ultitia ac temeritate ve
fira , aut animi imbecillitate , omnem Galliam profiernere, ac perpetuze
{eruituti addicere . An ued ad diem non venerunt, de eor fide confian
tiaqsdubitatis P Quid ergo P _Romanos in illis vlterioribus munitioni
* / *_ animi ne caufa quotidie exerceri putatis? Si illorum nuncijs cori
firman non poteis , omni aditu prfepto :ijs vtamini teibus appropin
quare eorum aduentum , qui liuius rei timore exterriti, diem notemque
1n ope
BELLO GALLICO LB._.-VII. 105 f '
A in Opere verlantur. Quid ergo 1 conlilij elhfacere quod 1101111 maio-
165 nequaquam paribello Cimbrorum Teutonumqs fecerunt, qui in Op- fiuminmfpmim
idacompulli, ac limili inopia lubati, eOrum Corporibus qui aetare ad
bellum inutiles videbantur , viram tolerauerunt , neque le holiibus tradi
derunt . cuius rei exemplum 11 haberemus , ramen libertatis caula in
liitui , 86 polleris prodi, pulcherrimum iudicarem. Nam quid illi limile
bello fuit? Deplopulata Gallia Cimbri, magnaq; illata calamitate,linibus . " '
quidem nollris aliquando excellerunr, atque alias terras petierunt : iuta,
leges, agros, libertatem nobis reliquerunt :Romani vero quid-pedir aliud, mbi
aut quidvolunr, nili inuidia addueti , quos famanobiles , porentesq's bel- "
10 cognouerunt , horum in agris ciuiitatibusqs conlidere,atqs his aeternam
ini-ungere leruitutem ?_ nequeenirn vnquam alia conditione bella ~gelle- _ _
runt . Qubd li ea qua: in longinquis narionibus geruntur, ignoratis, re- :
lpicite finirimam
c_ommutaris , ferisGalliam, ua: in prouinciam
lecuribusilubieta, redata,leruitute.
perpetua premitur iure 86 legibus
Sen- [mmm
ma nun-Imm
tenrijs ditis conllituunt, vt qui valetudine aut aetate inutiles lunt bello, mm.
oppido excedant, arq; Omnia prius experianrur,quam ad Critognari len
tentiam delcendant. Illo ramen potis vtendum 601111110 11 165 cogat,ar
que auxiliamorentur,qum aut dedirionis aut pacis lubeundam condi
tionem. Mandubij, qui eos oppido receperant, cum liberis :ith varibus
exire cogun tur. Hi cm ad munitiones Romanorum accellillent , Hentes
omnibus precibus orabanr vt le in leruirutemreceptos cibo iuuarenr.Hos_ Mandubimmfa.
- 261`1 111`01111511711 cuodibus recipi -prohibebat. Inrerea Comius, "'
treliqui duces quibus lummaimperij permilla erat, cum Omnibus co'pijs
adAlexiam perueniunt: 8660116 exreriore occupato , non longis * mil- ,
16 pallibus a noltris munitionibus conlidunt. Poliero die equitatu ex
callris eduto , omnem eam planitiem quaminlon itudinem tria millia
pafluum patre demonllrauimus , com_plent: pede restjscopias paulm
àb eo loco abditas in locis luperioribus coni-lituunt. Erar ex oppido Ale
xia defpetus in campum. Concurritur his auxilijs vilis: lit gratulatio in.
LD ter eos, atque Omnium animi ad lm_titiamiexcitanturltaque productis .
pijs ante oppidum conlidunt, 86 proximam follam cratibus * inregunt, .
atque aggere explent : leqsad eruptionem atque omnes calus comparant.
Claromniexercitu ad vtranqapartem munitionum dilpoliro ,vtfi vlus
veniatfuum quilque locum teneat 86 nouerit, eqtuitatum ex callris educi,
86 praelium committi iubet . Etat ex Omnibus ca ris,qu lumrnum Vndi- ..
queiugum renebaur,delpetus:at_que omnes militesintentianimis pu- ` `
81126 euentum _expectabant . Galli inter eq_uites, raros lagittarios , expedi->
tosqsleuis armatura: interi_ecerant,_qui.luis cedentibus auxilio luccurref
rent, 86 1101110111111 equitum impetus lullinerent. ab his complures'de
Ga
1111 11touifo vulnerati86, praelio
conderent, noltrosexcedebant .: Gum luospugna
multitudine-premi viderent:Aluperiores elle
ex omnibus
partibus 86clJamore
ucnerant, i' qui munitionibus conrinebanrur,contirmabant.
86 vlulatu luorumanimos 86 ij qui ad auxilium
Qubdcon-
in .
conlpetu Omnium 165 gerebaturmeqs rette aut urpiter fat -celari pO-j'
tetat :vvtrol 5&laudis cupiditasc timor _ignoriiiniazJ ad virtutem excita-1
bant.Ciìm ameridiepropadSOlisOccafum dubiavieioria pugnare'rur:y
Germani vna in parte confettisturniisin implies'impetumfegerunr , eolqs'
pro-Pulrcrt: quibus in fugani conieetisfagitraijj eircunuentigrriterleeiqi;rmcanin.
{unt.Item exreliquis partibus-nan eedmtpw que -, _
. _ . _ i.
\ _ 106 " 'C."IVLII CAESRIS DE "7
colligendi facultatem non dederunt. At ij qui ab Alexia proccllrant,1'ntie-'P4`
fti propè vitoria defperata in oppidum receperunthio die intermiffo
Galli, atq; hoc (patio magno cratium fcalarum harpagonum' numero
fetto , media note filentio ex egrefi ad Carripeltres muniriones ac
cedunt. Subito clamore fubla'to ( qua lignicatione qui in oppido obli
debantur , de aduentu nofcere pollent ) crates proijcere ,funds fa..
CHUM/lfA Clf'? gittis lapidibus norosde' val deturbare , reliquaq; ad oppugnatio-i
'www' nem pertinent , param' adminirar. Eodem tempore clamore exauditml
dat tuba {ignum fuis Vereingentorix,atque ex oppido educit. Nofri ',vt
' 11$ diebus` (uns cuiqs etat locus attributus,ad muniriones acce
dunt . {11114151111115,1111111515, quas in ere difpofuerant, glandii G
bus Gallos perterrent. profpetu tenebrisa empto,multavtrinquevul'
' ~ ' nera accipiuntur, complura tormentis tela conijciuntur. At M. Anto
nius t C. Trebonius legati, quibus hae partes ad clefendenclumobuenuL
rant, qua ex parte premi intellexerunt, his auxilio ex vlterioribus
caliellis dedutos
Galli, plus fummittebant.
multitudine Dum longis
telorum prociebant. munitione
oleaqumr ro aberant
ius fue.'
cefferunt, aut feipfi ftimulisinopinantesinduegant, aut in (groes dela
pi transfbdiebantur,aut ex vallo turribus traieti pilis muralibusinte
ribant Multis vndique Vulneribus 'acceptis, nulla munitione perrupta,
_ crn luxappareret, veriti ne ab latere aperto'ex (uperi'oribus eru- H
t ptlone circunuemrentur, ad fuos receperunta At interiores dum ._ea
"qua: a Vercmgentorrge ad eruptionemv rparata erant,proferunt, prio
res folla's explent: diutis in his rebus a minirandis morati,y prius fuos
. . .fr (1111 cognouerunt, quam munitionibus appropinquarent.ita`reih
fetain oppidum reuerterunti Bis magno cumdetrimento repuli` Gall
11, 1128 1: locorum peritos 11111 ab his fuperiorum
caftrorum 61115 , munitione,qu cognofcunt. Erat Septentrionibus col-1
lis ,quem quiapropterunagnitu'dinem circuitus opere circumplei non.
poteran'tnori, neceari pen'iniquo loco Sc leniter ,'decliuicaPtrafece.n Y
_l runt. Hace . 1111 Rhegynus, c L.,Caninius Regulus.legatieurrrl'l`
i duabus legionibus obtinebantiCognitis perexploratoresregionibusliia
ccs hoflium fexaginta millia ex omni numerodeligunt earum ciuitaxutnrf
quaemaxlmam virtutisopini'onem habeban-t.quid, quoqrs patito agi pla:
o ceat, occulte inter fefconfitut .ade-undi tempus'deniunt,cm meridiesy
vngaluum af. elle videretur.`~ n Hiscop'ijs Vergafillaunum Aruernumvnurn ex quatuor
""' dueihus propinquum Vercingentorigis prciunt. Ille exicaris prima
vigili-ae reffus , prop confeto fublucem itinere, poli montem fe
taurtnnr itequ ex novturno labore (efe reficere iuiit. Cm iam' meridiesi
' ' ppropmquare videretu'r,a_d ea que fuprdemonftrauimusont'en-i
: _itzeodemqs tempore equitatusadieampeftres muniriones accederencreri
"~"~\ quu copixfefe roeafris ofenderec etunt. Vercingeritorix exarc
*. fAlexifuos conllpicatus, ex oppido egre itur: *caftrisilon rios,mufiut
11`1$, 114 quae eruption'is. caul parauerat,pro ert.v
vno
firmatempore omni uslocis,arqaomniatentanturiquminimvifa
ePt,huc eoncurritur.Romanorum,manus`tantis ars
rriu'nitionibusA illi.:
' nerurinec facile plurihusllocisoccurrit. Multurriad `terrenales -5
. lult clamor qui potcrgumpugantibus extitit.qudfuum periculumirrl
int-A.. t;;~_alienavident vir-tuteconicre': Omnia enim plerunque quae abfunt , ve-;
hmentlshornmummentesptturbanttridoneum
~ ` _Li i i i
/11:16:11?
iqui
l
BELLO GALLCO LIB. VII. ' 107

Aquid uaque inparte geraturcognofeit. laborantibus fummittit. Vtt-ifi
que a animum occur-rit, vnum illud 6116 tempus quo 'maxime contendi
conueniat. .Galli , nifi perfregerintmunitioncs,de omni falute defpcrant:
Romani, 11 rem obtinucrint 6116111 laborum omnium expectant. Maxi-`
me ad fuperiorcs munitioncs laboratur, quo Vergaiillaunum mifurn dc
monftrauimus. * Iniquum loci ad dccliuitatcm failigium magnum
haber momentum . Ali) tela conijciunt, ali)l tcftudinefatafubeunt: de
fatigatis inuicem integri fuccedunt': aggcr ab vniuerfis in munitionem
conictus,& afccnfum dat Gallis , Se ea qu in terra occultaucrant Ro@i
mani, contegit: neciam arma noftris , nec vircs fuppctunt. His rebus
Bcognitis, Gfar Labienum cum cohortibus fex fubfidio laborantibus
mittit,&im erat,ifuftinere non pofiit, deductis cohortibus eruptione`
pugnarct : 1 11111 666110 nc faciat. Ipfe adit reliquos, coliortatur ne
abori fuccumbant.omnium fupcriorum dimicationum frutum in co'
die atqshora docet 60111111616. Interiores dcfperatis campcliribuslocis
lroptcrmagnitudinem munitionumJocavraerupta cx afcenfuitcntant.
uc eaquparauerant, conferunt.multitu inc telorum ex turribus ro- _
ugnantcsdcturbant: aggeret cratibus foffas * explcnt : faleibus val-*'d'fm*f'i"f
111111 ac loricam rcfcindunt. Czefar mittit primo Brutum adolefccntcm
cum cohortibus fcx,po{tcum alijs fcptem . Fabium legatum : poftrc7
Cmoipfc, cum vehementiiis pugnaretur', intcffros fubidio adducit. Re
Ptituto prlio,ac repulfis 110111115 , eo quo Labienum mifcrat, conten
dit. cohortcs quatuor ex proximo 621116110 deducir : equitum _fe partcm
fequi, partcm circumirc exteriores munitioncs , atcrgo 1101165 adoriri
iubet. Labienus poftquam neqs aggcres ncqs foffac vim hoftium 111111116
re oterant, coatis vndcquadraginta cohortibus , uas cx proximis prae
itlijs dcduc'tas fors obtulit, Gfarcm per nuncios certiorcm , quid
facicndum cxilimet. Accelerat Cazfar,vt praelio interit. Eius aducntu cffveiiufn.
cx colore veftitus cognito ( quo infigni inpraelijs vti confueuerat ) tu1-fl:rfp_"
mis 5 equitum 86 cohortibus vis quas fe equi iuffcrat,vtdclocis fupc
Driori us ac decliuibus (1611615 cerncbantur, 1101165 raelium commit
tunt.Vtrinq5 clamore fublato , excipitur rurfus cx Val 0 atque omnibus
munitionibus clamor.Noftri miIIis pilis,gladijs rem gerunt.Repcnte poit ruga Gallorum.
tcrgum cquitatus cernitur, cohortes aliae appropinquant. 01165 tcrga
vertunt . fugieutibus equites occurrunt . fit magnacaedcs. Sedulius duxc
princeps ALenaliouliciim occidlitur. Vergafinllaunus Aruernus Viuus in fu ? a
ta'
comprclienditurgna militaria feptuaginta quatuor ad Gatfarcm retc- insff vi
runtur. pauci ex tanto numero fc incolumesin caftra rccipiunt. Gon- am"
fpicati cx oppido cazdem 86 fugam fuorum , defperata falutecopias,amu-`
nitionibus reduciint.itprotins hac re audita ex caitris Gallorum fuga. .
(111061 11111 crebris fubfidijs ,ac totius dici laborc militesdcfatigati fuif:
fent, omnes lioflium copia: deleri otuifcnt. De media 110616 111111115
6011112111151101111111111111108111611 _coniiiquitunma nus numerus capitur,at
que interlicitur. reliqui ex fuga in eiuitates difcc unt. 011610 (116 Verein
entorix concilio conuocato,id fe bellum fufccpiffc non fuarum nccef
fitatum, fed communis libertatis caufa dcmonitrat: 8c quoniarn fit for-
16(1111, 1 vtranque rem fe illis oferrcfeu morte {ua 11011121"""""
nis fatisfaccre, feu viuum traderc velinr. Mittunturdcliis rebus ad Cae
farem
caitris legati.
conedit.Iubctarma
co ducestradi, principes produci.ipfe
producuntur. inmunitioncp'ro
Vercingentorix _
(166111111. d
1 K 2 proij

108 . HIRTII SIVE OPPII COMMENT.

proijciuntun Referuatis Heduis atque Aruernis, fi per eos ciuitates recu-F
perare iOffer, ex reliquis capriuis toto exercitui capita fingula prd no
?mine . His rebus confectis ,in Heduos proficifcitur, ciuitatem
. .- - \ -
recipit. Eolegati ab Aruernis- miffi
- -
,quaeimperaret, -
fè faeturos pollicen
tur. Imperat magnum numerum obfidum . Legioncs in hyberna mit
tit. Captiuorum circiterviginti millia Heduis Aruernifque reddit. T. La
bienum duabus cum le ionibus tequitatuin Squanos proficifci iubet.
Huic M.Sempronium utilium attribuit. C.Fabiumlegatum, & L.Mi
nutium Bafilium cum legionibus duabus in Rhemis collocat , ne quam
finitimis Bellouacis calamitatem accipiant. C. Antifiium Rlie ynurn
in Ambibaretos, T. Sextium in Bituriges, C. Caninium Rebifum inG
Ruthenos cum fingulis legionibus mittit. (LTullium Ciceronem, c
P.Sulpitium Cabilloni c MatifconinHeduis ad Ararim rei frumenta
`riae caufa collocat: ipfè Bibrate hyemare confiituitHarum rerum literis
cognitis Romae dierum viginti fupplicatioindicitur.
A. HIRTII, SIVE OPPII, IN NOVISSIMVM
Commentarium belli GalliciPraefatio.
vs afliduis ruis vocibus Balbe , cum quotidiana mea
i recufatio, non difficultatis excuftionem, fed inertia: vide-H
retur deprecationem habere, difficillimam rem fufcepizC
fàris nofiri Commentarios rerum geftarum Galliae, non
` comparandos fiiperioribus atque infequentibus eius feri
tis, contexui : nouiffimumque imperfetum a rebus e
ftis Alexandrite confeci, vf ue ad exitum, non quidem ciuilis diffenfigo
nis,cuius nem nullum viemusfed vit Caefaris : quos vtinarn qui le
gerint, f`cire poffint quam inuitus fufceperim feribendos, quo facilis
_ _ caream fiultitia: atqs arrogantia: crimine,quimcmediuminterpofuerim
" Caefaris f`criptis . Confiat enim inter omnes, nihil tmoperose ab alijs
effe perfetum, q_uod non horum elegantia Commentariorum fupere-I
tur: qui funt editi, ne fcientia tantarum rerum gefiarum fcriptoribus de
fit : adeoq'ue probantur Omnium iudicio, vt praerepta non prbita fa
cultas fci'iptoribus videatur. Cuius ramen rei nofira quàm reliquorum
eff admiratio. Cteri enim quàm bene atque emendare, nos etiam
quam facile atqueceleritereos confecerit, fcimus. Etat autemin Cfa
re cmfacultas atque elegantiafummafcribendi,tum veriffima fcientia
fuorum confiliorum explicandorum. Milii ne illud quidem aecidir, vt
Alexandrino atque Africano bello intereffem : quae bella quanquam ex
parte nobis Caefaris fermone fint nota: ramen aliter audimus ea qu r_e
rum nouitate aut admiratione nos capiunt, aliter quae pro teftimonio K
` furnus dituri. Sed ego nimirum dum omnes excufationiscaufas
Colligo ne cum Carfare coiiferar : hoc ipfò crimen arro
gantiae {ubeo , quod meiudicio cuiufquain exi
fhmem poffe cum comparati.
Va e.
. HIR.
DE BELLO GALLICC LILYB. VIII.L 109
A A HIRTII DERELICTC)5
RVM . lVLlO CESARE DE
BELLO GALLIco
OCTAVVS.
Libri otaui capita.

l Gallia moms, prmm inBiturzgz'bm, maxin Carnatiu: 4 1
are _ a n
z Bel ," @Venu aliquot equcrupugme . .
Bellouacorumigm'bm oppotfuzga, 9 / adunjm, quo ux
illorum oreus acci/iu, 9 ellum : ef?. \
4. Dummacm dax ndmm in Pianiumdrzpfu LigerFnio legato/
mtur. . _ _ . 0 . u
5 Fabius : mutata Armar-1m: dedmonem . C:
Luermm Drzfetcm Carducorummm .
6 Cre/2u' de Guturnato /./104142210 : inco
[ ' retzlbzt.
7 Dra/Jetix mors. Luerim (/(. qmmm' mox Commy' deditio.
8 (/ citeriarc Gal/m, vlteriorm redit, ; pmdy'srmat.
'max Italian: feuer/12:, de ' /1]: cogancz't.
Gallia deuita, Cfar cm afuperiore
e `: nullum bellandi tempus intermiliffet, militesque
/ hybernorum quiete recere a tantis laboribus vel
` let: com lures eodem tempore ciuitates renouare
.a belli con ilianunciabantur,coniurationefciue face
P\
~ re.cuius rei veriimilis caufaafferebatur,qubd Gal
- ` 115 omnibus cognitum effet, neque vlla multitudi
~ `~ nein Vnum locum coa`ta refifti poffeRomanisznec
ii diuerfabella complures eodem tempore intulifl
fent ciuitates , fatis auxilij aut fpacij aut copiarum habiturum exercitum
populi Romani ad omnia perfequencia. non effe autem alicui ciuitatifor
tem incommodi recufandam, fi tali mora reliquaa poffent (e vindicate
in libertatem. @ze ne opinio Gallorum conrmaretur, Caefar .111.:.
tonium Qorem (uis praefecit hybernis : ipfe equitatus praefidio pri-
die Calen as Ianuarias ab oppido Bibrate proficifcitur ad legionem
* duodecimam , quam non longe a finibus Heduorum collocauerat in *4;
15 Biturigum, eique adiungitlegionem vndecimam, qu proxima
fuerat. Binis coliortibus ad impedimenta tuencla relitis , reliquum ex
crcitum in copioimmos agros Biturigum inducit : qui cum latos nes si'an
&1 idahaberent,vniuslegionis hybernis non poterantcon-'
tineti, uin bel um pararent,coniurationefque facerent. Repentinoad
uentuI farisaccidit ( quodimparatis deetifque accidere fuit )
vt (me timore vllo rura colentes, pris ab uitaru opprimerentur,quàm
confu erein oppida poffent. nam etiam i lud vulgare incurfionis 110-:
{1111111 ignum, quodincendijs diciorum intelligi confueu'it, Caefaris 'I"""""
etat interdiso fublatum, ne aut copia pabuli frumentique, longius
K pro-
" AIIIRTII SIViPPII CMM'ET.
progredi vellet, deficeretur, authoftes incendijs terrerentur. Multis ho- F
mium millibus captisperterriti Bituriges, qui priniu'm adueiitum effu
ere' potuerant Romanorum , in finitimas ciuitates aut priuatis hofpiti's
- confifi, aut focietate coii'filiorum, confugerat, fruftra.` Nam Cae ar
rnagnis itineribus omnibus locis`_ occurrit: nec dat ylli ciuitati fpacium
de aliena potis quam de domefiica falute cogitandi . qua celeritatecfi
deles amicos retinebat, c dubitantes terrore ad cditiones pacis adduce
' bat. Taliconditione propofita, Bituriges _cirm fibi viderent clementia
Cfaris reditum parere in eius amicitiam , finitimasque ciuitates fine Vl
la poena dedier obfides, _atque in fidern r'ec'eptaseffenidemY feceruntf
? Cfar
"gmt/mi militibus
itineribus ro tanto
difficillimis, fri labore, ac patientia, {Ciudiofiflime
oribus-intolerandis, uibrumalibus diebus, G
permanfe
rant in labore, ducenoszfiertios, c'enturionibus duo millia numm
praedze nomine condonanda pollicetur: legionibuflueinhybernartmiff
fis, ipfe fe recepit die x L. _Bibraten Ibi cmius iceret-,Bituriges ad,
euni legatosmittuntauxilium petitum contra Carnutes_,quos iiituliffe
bellum fibi querebantur. _Chia re cognita,lcn_i dies non anipliiisde-`
cem 8c oto in liybernis effet commoratus, `legiones quarta'mdecimam
: fextam ex hybernis ab Arare educit : quas ibi collocatas .explicandae
rei frumentariae caufa fiiperiore Commentariodemonfiratuni efr. Ita
cum duabus legionibus ad perfequeiidos Carnutes pi'ocifcitur. CinH
famaexercitus ad liofies effet perlata, calamitate -caeterorum _dufti Car-f
nutes, defertis vicis oppid-ifque qua: toleranda: livemis caufa confiitu
tis repente exiguis ad necefIitatem azdicijs incolebant (nuper enim
C'"f' deuieti complura oppida dimiferant ) difperfi rofugiunt. Cfarerum.
u pentes eo maxime tempore accrrimas tempe ares cuni fubire milite's
my nollet, in oppido Carnutum Genabo ponitzatque in teeta partim
PP ' ' Gallorum , partim quae convietis celeriter franientis teiitoriorum inte-_
gendorum ratia erant aedif'icata , militcs contegit: equites tamen & au
xiliarios pe ites in omnes partes mittit, quafcunque petiffe dicebaiitur _
hofies . nec fruftra. nam plerunque magna praedapotiri iioftiireuertuii- I `
tur. Opprefli Carnutes liyemis difficultate, terrore periculi, cum te
@tis expulfi , nullo loco diutis coiififere auderent, nec fyluarum pra
fidi'o tempefatibus duriffimis regi poffent-z -difperfi magna parte amif-l
fa fuorum, diffipantur in finitimas ciuitates. Caefar tempore anni dif.~
ficillimo, cum fatis haberet conuenientes manus diflipare, ne quod
initium belli nafceretur, quantumque in ratione effen-exploratum lia
beret fub tempus fiiuorum nullum fummum bellum poffe confiari: Ci
Trebonium cum duabus legionibus quas fecum liabebat,in liybernis Ge
2 nabicollocauit: T Ipfe cmcrebris legationibus Rheinorum certiorfie
vw- ret,Bellouacos( qui belli gloria Gallos omnes Belgaqu praefiabant ) finiti-
. masque liis ciuitates duce Corbfeo BellouacoeComio Arrebate exerci;
. tus comparare, atque in vnum locum cogei'e,vt omni multitudine in
nes Sueffionum ( qui Rhemis erant attri _uti )facerent imprefiionem
y pertinereautcm non Vtantum adlignitatem, fed etiam' ad _
ludlCfo, nullam Calamitatcm focios oprime dellepublica meritos acci.
_ _ -PCrCJegionem ex hybernis euooatr'urfus vndecimam. Literasautem ad
_._ C. Fabium mittit, , in fines Sueffionfum legiones duas quasliabebac,
f adduceretzalteramqscx duabus T. Labieiio-accerfit. Itaquantum hy;
' bernorum opportunitas , belliqs rariopoffulabat ,perpetufuo lab'ore in..
" -
'DEBELLO GALLICOLi VI;` "m
'uiccml'egionibus expeditionummunus ini'ungcbat. His copijs ,
adBcllouacos proiicifcitur : caftrifque in corum finibus pofitis , equitum.
turmas dimittit in omnes partes ad ali uos excipicndos,ex quibus lio
conlilia
acdicijs cognofeerct.
effe inucnt'os E uitcsnon
, atqueilios ocio
qui funti renunciantpaucos
agrorum colcndorum cauin
remanfiffent ( nanquc cifepvndiquc diligentcr demigratum) (ed qui
fpcculandi gratia cifent remiiIi . a quibus cum quretct Cfar, quo loco
multitudo ciIet Bcllouacorum , qudueeffct conlium eorum : inue-`
nicbatBellouacos omnes, qui arma ferre poffent, in vnum locum con
ucnifc. ItemqueAmbianos,Aulerco.s,Calctos,* Veliocafos, Atrebatcs, *m'mm
Blocum cailris excelfum impedita circundatum palude delegiffcdmpedi.
menta omnia in vltcriorcs iyluas contuliife . complurcs elle principes bel
li authores , fed multitudinem maxime Corbco obtcmperarc , quod ci
fummo elfe odio nomen po uliRomani intellcxiieiit. Paucis ante die
bus Atrebatem Comium ex iis cafrris difcefliffe ad auxilia _Gcrmanorum
adducenda : quorunie vicinitas propinqua, : multitudo eIIet iniinita .
autem Bcllouacos , omnium principum confcnfu, fumma
plcbis cupiditatc,fi (vtdiccretur) Gafar cum tribus legionibus venirct,of
fcrrc fc ad dimicandum,ne miferiore ac duriorepoliei conditione cum to
to exercitu decertarc cogercntur. iin maiorcs copias adduecrer , in lo
C pcrmaiierc,querr_i delcoiifent: pabulatione autem , qua: proptcr anni
tempus cum exigua, tum t ifiecta ciict, 6c frumcntatioiie,& reliquo com
meatu ex infidijs prohibcre Romanos. @are Czefarcm confentientibus
plurimis cognouiiTet, atque ca quae proponei'entur confilia, plena pru
dentiae, longequc a tcnieritatc barbarorum remota effe iudicaretiom
nibus rebus inferuiendum itatuit, quo celeris holies contempta fuo
` rum paucitate prodirent in aciem . Singular-is enim virtutis *veteranas *Mmmm
legiones , feptimam'petauam, & nonam habebat : fummae fpei , delectae- .
que iuuentutis Vndccimam : qua: otauo iam Ptipcndio funeta, tamcn
collatione reliquarum nondum candcm vctufiatis ac virtutis ceperat opi
D nionem. Itaqi concilio aduocato, rebus ijs qure ad fc cffent dclat, omni
bus expofitis, animos multitudinis confirmar, li forte hoftcs trium legio
nuin numero poffet clicere ad dimicandi. Agminis ordincm ita cftituit,
vt legio feptima,_oetaua, nona,antc omnia irentimpedimcnta : dcinde
omnium impedimentorum agmcn (quod ramen erat mediocre,.vt in
cxpcditionibus effe confucuit ) cogeretvndccima :_nemaioris multitudi
nis fpccics accidcrc hofiibus poffet, quam ipfi depopofcifent . Hac ratio
ne pcnequadrato agmineiniiructo,in confpctum hofiiumcclcris o
inione corum cxercitumadducit. (lilas legiones repenteiniruetaswc
Fut in acie certo Gradu accedere Galli -em viderent , quorum erant ad
ECaefarcm plena gduci confilia perlata , fiue certaminis periculo,
fubito aduentu, fiue cxpctationc noftri conlili)~ , copias infiruunt pro
caris, nce loco fupcriore decedunt. Cfar etfi dimicarc optauerat,ta
men admiratus tantam multitudinem hoftium, valle intermifa magis .
in altitudinem deprcfa, quam late patente, caftris hotium con
fett. Hate imperat vallo pedum 1 i' . muniri,loriculamque pro hac ratio
ne cius altitudinis inaedicari: foffam dupliccm pcdumquinumde'nm
.latcribus dircctis deprimi s turres crebras excitari in altitudinem trium
' tabulatorum : pontibus traieetis conftratifquc coniungi: quorum fron
tes viminca loricula niunircntur: thioiiisaduplici propugnatorum or

: _; It 4. diiiC
m A.HIRTII SIVE PPI COMMENT.
dine depelleretur f quorum alter ex pontibus quo tutior altitudine ef- F'
fet, hoc audacis longiufque tela permitteret:~ alter quo propiorhoflium
Scenogra
phiapnmi e
congreffiis
adiierfus
Belloua- G '
cos.
A.
szaris.
B.Foffa.
C. Plaiii
cies iugi,
vbi Cefar
aciem in
ilruxit,ca
Rraq;'me
D.tatuscl.
, i '
" ` .' i
Gallorum. 'f a "i '
'e . ___?? '__-45 _ .
~
M_ 2 L __ '1~__. _ f., __ 1_

__ __ { _ _ " `
,Mien
im #XM

v gy
, {/? ~
l?, .B
- 'l v
vallo collocatus effet,ponte ab incidentibus relis tegeretur. Portis fores

-altiorefque turres impofuit. Huius munitionis duplex erat confilium.
nanquecoperum magnitudinem , c timorem fuum fp_erabat fiduciam
barbaris allaturum : 6c cm pabulatum frumentatumque longius effet
procifcendum , paruis copijs munitioneipfa videbat poife defen;
di .' Interim crebro paucis vtrinque procurrentibus inter bina caflra palu
de interieta contendebatur: quam tamen paludem nonnunquam aut
noftra auxilia,aut Gallorum Germanorumque tranfibant, acriufque ho
l l I . `
fies infequebantur : aut viciffim hofies edem trangreffi , noftros longius K

fummouebant.-Accidebat autem quotidianis abulationibus (id qilod
accidere erat necefe, cum raris difietifque di cijs pabulum conquire
retur) vt impeditis locis difperfi pabulatores circunuenirenturu res
etfi mediocre detrimentum iunientorum ac feruorum nofiris a erebat,
tamen fiultas cogitationes incitabat barbarorum : atque eo ma is , quod
Comiu-s, uem profetum ad auxilia Germanorumaccerfen adocurf,
c_um equiti _ us venerat : qui tametli numero non amplius erant quingen
f* . ti ramen Germanorum aduentu barbari* infiabantui'. Czefar cum
maduerteret hoftem complures dies caflris palude c loci natura munitis
e te
DE BELLO GALLICO LIB. VIII. `
A tenere, neque oppugnari eorum line dimicatione perniciofa, nec:
locum munitionibus claudi nifl amaiore exercitu : literas ad Tre
boniummirtir,vt
lSextlolegato quam celerrim
in Biturigibus oiTer,legionem
hyemabat, i 1 1.
accerferer , atque itaquae
cumcum .
tribus
legionibus magnis itineribus ad fe veniret. Ipfe equites inuicem Rhe.
morum ac_ Lingonum , reliquarumq'ue ciuitatum quorum magnum
numerum euocauerat, prfidio pabulationibus mittir, qui fubitas lio.
ium incuriones fufrinerent. (! cm quotidie fieret, ac iam
fuetudine diligcnria minueretur, quod plerunque accidir diuturnitate , mmmgb
Bellouaci deleta manu peditum , cogniris {lationibus quoridianis equi-
Brum nororum, fylueribus locis infidias difponunt: eodemque equi
_res polero die mittunt , qui primm elicerent nollzros in infidias, de
inde circunuentos
bus illa a gtederenrur.
dies fungendli cuius mali
rnuneris obuenerat. fors incidir
Nanque hicm Rhemis, ui
repentero
{ e uites animaduertiffent, ac numero fuperiores paucitatem
templienr , cupidis infecuti , peditibus vndique circundati (unt: quo
facto perturbati , celeris quam confuetudo ferr equeris prlij , fe re- _
ceperunr, amilfo Vertifco principe ciuitatis prfero equitum : qui cum wwf/m :
Vix equopropter tatem polTet vti, ramen confuerudine Gallorum, ne- P"f"d""
que tatis excufatione in fufcipienda praeferura vfus erat, neque dimi
Ccari fine voluerat. Inflammanturatque incitanrur holrium animi fe
cundo praelio , principe k prfeto Rhemorum inrerfeto . Noliri derri
mento admonentur,dili0entis exploratis locis Rationes difponere ,ac
moderatis cedenrem in equi hofem. Non intermittunturinterim quo
tidianafprlia in confpetu Vtrorunque carorum , quae ad vada rrani
tufque ebant paludis: qua contentione Germani ( quos propterea
`far traduxerar Rhenum,vt equitibus interpofiti prliarentur ) cm con
frantis vniuerfi paludem rranfiffenr , paucifque in refirendo interfe
6tis , pertinacis reliquam multitudinem ellent infecuri: perrerriti non
folm ij , qui aut commins op rimebantur , aut emins vulneraban~
D tur, (ed etiam qui longius fubi iari confueuerant, rurpirer refuverunt: Bf0f'fwf
nec prius nem fcceruntfaepe amiflis {uperioribus locis ,quam e autin g"
reciperenr, aut nonnulli pudore coari longius profuge
rent. @10mm periculo fic omnes copi funrperturbatae,vr vixiudica
ri poffet , vtrm fecundis minimifque rebus infolentiores, an aduerfo
mediocri cafu timidiores ellent. Compluribus diebusV ijfdemin callris 3
confumptis,cm propis acceiiffe legiones .Trebonium legatum
_cognouiffent duces Bellouacorum , veriti 4fimilem obfeflionem Alexia: ,
notu dimittunt eos , quos aut rate aut viribus inferiores,aut inermes
habebant,vnaque reliqua impedimenta: quorum perturbatum 6c con
Efufum dum explicanr agmen (magna enim multitudo carrorum etiam
expeditos fequi Gallos confueuit ) opprei luce, copijs armatorum, ca- "
rorum vias inlrruuntme prius Romani perfequi fe inciperent, quam lon
ius _agmenimpedimentorum fuorum procelifer. ArCfarneque refi
enres tanto Collis afcenfu laceffendos iudicabat, neque non vf ue eb le
iones admouendas , vt difcedere ex eo loco fine periculo bar ari no
ris
militibus infrantibus
caltra diuidere (qua: non offent.
tranlleundi Ita cmcelerirarem
difficultas paludem impedirama
infequendi
tardare poffer ) atque id iugum, quod trans paludem pene ad hoirium
pertinerer, mediocri valle a cafris eorurn intercifumanirnaduer
reret:
n4.' A.HIRTII SIVE OPPII COMMENT.
t'e'ret :'"pontibus palude confirata legionesl traducir; celeriterquein fuma F
marn planitiem iugi peruenit , qu decllui falgio duobus à lateribus
Scenographiapri
mi congrefliis'
aduerfus Bello'
.
A. Cafa
fiSa
. Cara Callo
rum. l `
C. Planicies iu
gi,vbiCfara
ci iulruxit,
- me
tatusel.
D. Vallis inter
muniebatur. Ibi legionibus inlirutis, ad vltimum iugum peruenit,a.'

ciemque eo loco conliituit, vnde tormento milla tela in hofiium cu.
conijci offent. Barbari coni-ifi loci natura,cmdimicarenon te
cufarent , ii fgrte Romani 'fubire collem conarentur , paulatimque co
pias diftributas dimittere non auderent , ne difperii perturbare'ntur, in
yacie permanferunt. uorum pertinacia cognita, Cacfar viginti cohor- _
tibus inftrutis , cafirique eo loco metatis, muniti iubet cafira. abfo-I
lutis operibus, ro vallo legiones infrutas collocat,equites fraznatis e
quis in {iationi us clifponit. Bellouacicm Romanos ad infequendum
paratos viderent, neque pernoctare, aut diutis permanere ii ne pericu
eodem loco polfent, tale conlilium fui recipiendi ceperunt. falces v
bi confederant ( nam in acie federe Gallos confueuie , fuperioribus
( if/4W Commentarijs Cfaris declaratum ePt) per manus firamentorum ac vir
Mm gultorum ( quorum {umma erat in cafiris copia ) inter traditos , an
te aciem collocauerunt , extremoque tempore diei, iigno pronunciato
vno temporeincenderunt. Itacontinens Ham'maomnesrepente copias .
confpetu texit Romanorum : uod vbi accidit, barbari vehementif-K
fimo curfu fugerunt. Cafar etfi gifceffum hofiium animaduertere non
poterat, incendijs oppofitis : tamen id conilium, cum agae caufà ini
tum fufpicaretur, legiones promouet , - mittit adinfequendum.
ipfe veritus infidias , ne forte in eodem loco fubfiPtere hoiis , atque e
licere nofiros in locum conaretur ini num, tardis procedit. AEquites
cm intrare fumum Se Hammam deniiimam timerent, ac fi qui cupi.
dis intrauerant , vix fuorum ipli priores partes aduerterent equorum;
in'fidias veriti , liberam facultatem fui recipiendi Bellouacis dederunt.
' Ita fuga timoris fimul calliditatifque plena , fine vllo detrimento mil.
lia
\
l" D " EL . * A L . VITI. f

Alia non 115' liolles m'uiiitillimo loc'o callra'plueI
runt. inde curi {aep in inlidljs equites'peditefque difponerent , mai
gndetrimenta Romanis in pabiilat'ionibus infereban't. Quod cum~
_crebriusacclderet -, ex caprino quodam comperir Caefai* Corbeum BCL
louacorum ducef'n lortlllimorum millia lex peditum delegille , equiA
teflueexomninumeromille, quos in inlidi's coloco collocarat,quem`
in Ocum .propter copiam r'umen'ti ac pabuli Romanos pabulatum
mi{furos"'fulpicaretur. ( cogniroconlilio , Cfar legiones plures
quir'n lòlebat , educit , equitatumque * qua conluetudine pabulatori` * quem ipfduxilio
b'us mittere'prlidio con ueuera't, praemittir':huicinrcrponit praefidia le pabulatm'bus mit
. i tercfemper
\ l
B uis 'armaturie : ~iplè cum legioni'nus quam potell, maxime appropim .

quar. Hollesin'inlidijs dilpoliri , cum delegilleiit campum ad
A.Cpiisveltitin
dagine muni..
tirs vndiq; l`yl
uis'impedirif.
limisautaltif
limo ilumine,
quem Belloua.
ci diiceCorbeo
inlidijs circun
dederunt, vbl
tamvie'li :
Galatiaiiis.
. ;5.
"1 C. Flumcn.
.l .ery
reingerendamnO'n
li'luislv'ndique _amplius patentemin
impeditillimis aut altillimoOmnes partes pallibus
Hummernunitum mille,
, v_elur 111.1l
dagine,liu c inlidijsanimo
llri ad prgrilianduriiy circundederuiit,
atque arr-nisExplorato hollium
parati, cum COnGliO , no;`
fublequentibus lle-V
. v
Eoionibus

nullam
eueneiunt dimicationeml
._i p uorum _recufarent
aduentu'fcum , rurmatim
libiGO'rbeus in Occalione'r'ri
Oblatam eum locum
rei gerendae exil imaret: primus`currifpaucis ollendit, atque in proxi

mas turmasfimpetumicit. Nollri'con'llanter incurfum fullinent inlia
diatorum: neque pluies in Vnum locum conueniunt zu' uod plerun ue
_equellribus praelseuin propter aliquemtimorem acci _it , tum mu .
rudiiie.iplbrum 111`1. Gum difpolitis turmis, inni.
i
cem rari .ptaeliarentuij.,__ neque ,a lateribus'circunueniri quS paterentur,

erumpunr cteri ._ Corbeo praaliante 'gx lyliiis fit magna contentione
di_uerlùiifi_prgeliiim`:quod curn diutius _ipari'ntiate iniretur; paulatim
.
.. 4
ex {5:1
r
>-_x__h._ -.
' A. Hiarii sivE orrii COMMENT.
ex f'yluis inffruta multitudoprocedit pedirum,quaenoftros cogit cede-E
te equites: quibus celeriter fu ueniunt leuis armaturae pedites , quos an-q
te legiones miffos docui : tutmifq; nofitotum interpofiti, confianterpr
liantur.Pugnat_ur aliquandiu pari contentione.deinde,vt ratio pofiulabat
ptalij ,quifuftinuerant primos impetus infidiarum, hoc ipfo fupe
riores, quod nullum ab infidiantibus imprudentes acceperant detrimen
tum. Acceduntinterim propislegiones, crebriqseodem temporet no
firis chofiibus nuncij afferuntur,lmperatorem inffrutis copijs adeffe.v
(ma te co nita, praefidio cohortium confifi nofiti , acerrime praeliantur:
nefi tardius rem geffiffentwitoriae gloriam communicffe cum legiq-I
nibus viderentur . I-.Ioffes conciduntanimis , at ue diuerfisitineribus fu- G
gam uaerunt,nequicquam.Nam quibus difficu tatibuslocprum Roma
/. nosc audete voluerant, his ipfi tenentur. Vieri ramen, perculfique, ac
maiore parte amiffa confiernati , profugiunt , partim fyluis petitis ,par
tim fiumine : qui tam en in fuga noffris acriterinfequentibus conficiun
tur zl ciiminterim nulla calamitate vitus Corbeus excedete praelio fyl
'. uafqu z petere , aut inuitantibus nofris ad deditionem potuit adduch
quin fortiffime prliando , complure'f'quevulnerando,cogetet elatos ira
. .\ cundiavitores in fe telaconijcere. Tali modo re gePta, recentibus prae
lij vefiigijs ingreffus Cfar, cum vitos tanta calamitate exifimaret ho
ffes nuncio accepto locumcafirorum relieturos, quae non lon ius ab ea H
cazde abeffe,quam oto millibus' paffuum dicebantur,tamet i Humine
im editum ti'anfitum videbat, tamen exercitu traduto progreditur . At
Bel ouaci,reliquaeque ciuitates re ente ex figa paucis,atqueliis vulne
ratis,receptis,qui fyluarum bene cio cafum euitauerant,omnibus ad
uerfis coffnita calamitate,interfeto Cotbeo, amiffo equitatu,&fortif
fimis peciitibus , cum aduentare Romanos exiffimarent,concilio repen
te turbarum cantu conuocato, conclamant vt legati obfidefque d C
Cm'fsd faretti mittantur. Hoc ab omnibus probato confilio, Comius Atrebas
- ad eos con fugit Germanos , aquibus ad id bellum auxilia mutuatus etat.
m' Cazteri evefigio mittunt ad Caefaremlegatos :petuntque,vt ea poenafit I
contentus liofiium-, quam fi nedimicationeinferreinte tis poffet,pro
fuaclcmentia atque humanitate nunquam profetb effet i laturus . Affli
tas opes e uefiri praelio Bellouacorum effe , deletorum pedirum multa
millia interiffe, Vix refugiffe nuncios caedis : tamenvtintanta ca
lamitateBellouacos eo praelio commodum effe confecutos, quod Cot
beus author belli, concitatormultitudinis,effet interfetus. Nunquam e
nim Senatum tantum in ciuitateillo viuo , quantum imperitam plebem
Y potuiffe. Hc orantibus legatis, commemorat Cfar eodem temporefu
p_eriore anno Bellouacos caeteraqu Gallix ciuitates fufcepiffe bellum : per
tinaciffimelios omnibus infententia permanfiffemeqs ad fanitatem re- K
liquorum deditione effe perdutos . Seite atqs intelligere fe caufam pecca
ti facillime mortuis delegati : neminem vero tantum pollere,vt inuitis
H principibus , refifiente Senatu , omnibus bonis repugnantibus , infir
ma manuplebis bellum concitare 6c gerere poffet. Sed ramen fe _con
tentum fore eacpoena, quam fibi i fi contraxiffent. Noteinfequenti le
gati refponfa'a
quarum fuos
ciuitatum teferunt:
legati o fides conf-iciunt.
l, qui Bellouacorum Concurtunt reli :
fpeculabantureuentum
obfides dant,i'mpe_rata faciunt, excepto Cornio, quem timor prohibe-'
bat fidei fu'ain committere falutem. Nam fuperiore anno :
. Labie
d DE BELLO GALLICO [/; 117
A Labienus Caefare in Gallia cireriore ius dicenre , em Comium eomperifl
ferfolieirare ciuitates , cconiurarionem contra Caefarem facere, 1116116
lirarem Ieius fine vlla perdia iudicauit comprimi poffe : quem quia non '
arbitrabarur vocatumin venrurum , ne tentando cautiorem face
rer,C.Volufenum Quadrarum mifit,qui eum per fimularionem colloquij
uraretinterciendum . Ad eam rem deletos idoneos ei rradidircentu
riones . Cum in colloquium ventum effer,c,vt conuenerar,manumeOa . . i '
mij Volufenus arri ui et, Centurio velur infuera re permorus , celeriterii
familiaribus prohi irus Comij , conficere hominem non potuit: grauiter
ramen primo ietu gladiocaputpei'cuflir. Cmvrrinque gladij effenr di', i -==1 si* y '
LB firierimon tam ugnandi,qumdiffugiendifui'rvtrorun ue conlilium:
nofirorum,qub mortifero vulnere Comium credebanra edrum: Gallo y
rum,qubd infidijs cogniris , plura quam videbant,exrimef`ceba.nt. (
facto fiatuiffeCOmius dicebaturnunquam in confpeetumcuiufquamRo
mani venire. Bellicofiffimis enribus deuietis, Caefar cm viderer nul.
lam iam effe ciuitatem , qua. ellum pararer , quo fibi refifiererfed non '
nullos ex O pidis demigrare,ex agris diffugere ad prazfens*imperium eui- *Nimm
tandum: pfuresin partes exercitum dimittere confrituit. M..Anroniuru
quaefiorem cum legioneduodecima fibi-coniungit. C.Fabiumle<1arum . _ _ ..
611111 cohortibusviginriquinque mittir in _diuerfifiimam partem alliae, ~ ,f
q'ubdibi quafdam ciuitates in armis effe audiebat, neqi . Caninium Re
bilum legatum , quiin illis regionibus preeetar', faris firmas duas legiones
habere exiiiimabar. T.Labienum ad fe euocatzlegionem '.5 duodecimam,
quae cum eo fuerat in hybernis, in to atarri Galliam mittir ad colonias ci., .
11111111 Romanorum tuendas , ne quo fimile incommodum acciderer de
incurfione barbarorum , ac fuperiore aeftate Tergefiinis acciderat, qui te., rngfini.
pentino latrocinio atque imperu illorum erant _Opprefli . Ipfe ad vafian,
dos depopulandofque Ambiorigis finesprocifcirur: quem perterritum
fu ientem cum redi ipoffein fuam potefiatem def erffer, proximum
fuae igniraris effe ducefiat ,adeb eiusfines vafiare ciuiiius, aedificijs, peco.y
i re, vt Odio fuorum Ambiorix, fi quos fortuna reliquos feci ffer , nullum re`
ditum ropter tantas calamirateshaberer in ciuitatem . Cum in omnes
partes gniumAmbiorigis,_aut legiones,aut auxilia dimiliffet,atqueom nia
caedibus,incendi's,rapinisvafiaffet, magno numero hominum interfe
@to aurcapto,Laliienum cum duabus legionibus in Treuiros mittir: ques rmimmffmi.
rum ciuitas proprer Germaniae Vicinirarem uoridianis exercitata bellis, f
culru c feritate
quam,nifi noncoaeta,
exercitu mulrum a Germanis differebar
faciebatlnterim , ne ue imperara
C.Caniniusillegatus vn C, Cum- gh
cum ma-
gnam multitudinemhofiium conueniffe 111 lines Pieronum lireris nun- .
ciijueDuracij cognouiffet, quiperperuo in amiciria Romanorum per- ,
manferar : quod pars quaedam ciuitaris eius defeciffet, ad Oppidum*Le *ummm
mouicum conrendit : quocmaduenraret,arque ex capriuis certius co
gnofcerer , multis homin millibus Dumnaco Duce Andiurn, Duracium 1.
*claufum, Lemouicum Oppugnari ,fneque infirmas legiones hofiibus :
60111111111616 auderet, cafira munitorloeo pofuir. Dumnacus cm appro- 'Wg' '
y pinquare Caninium cognouiffet: copijsbmnibus ad legiones conuerfis,
cafira Romanorum o pu nare infiituir. Cum complures dies in oppu
gnarione confumpfi et, magno fuorum detrimento nullam partem`
munirionum conuellere poruifferrrurfus ad Obfidendum*Lemouicum *Umm
redir. Bodem tempore . Fabius legatus complures ciuirtesfin fidem.
- reci.
A. HIRTII SIVE O-PPII'COMMENT.
recipit , obfidibus _firmar : literifque Canainij certi-oi' fit, qu in Pieroni-F'
bus gerantur. @bus rebus cognitis, proficifcitur ad auxilium Duracio
ferendum. At Dumnacus aduentu Fabij cognito,defperata falute, fi tern.
pore eodem coatus effet, & externum fufiinere hofiem',
c refpicere ac timere opjjdanosnepente ex eo loco cum eopijs recedit;
nec fe fatis tutum fore ar ìtratur,nifì Humen Ligerim,quod erat ome
. proptermagnitudinem * confiratum, copias traduxiffet. Fabius et i non.
dum in conf etum hofiium venerat, neque fe cum Caninio coniunxe
rat : ramen oetus ab ijs qui locorum nouerant naturam , potiflimm
*MMWMMM cre-didit hofies perterritos *eum locum quem pctebant, petituros Ital
que cum copjs ad eundem pontem contendit : equitatumque tantum G
procedere ante agmen imperat legionum ,quantum cm proceffiffet, fi
ne _defatigatione equorum in_eadem fe reciperet, . Confequuntur e
quites noftri , yterat prafceptuanuaduntqueDumnaci agmen , fugien
tes erterritofque fub farcinis in itinere aggrefii , magna praeda , multis in
_ . terfetis, potiuntur. Ita re bene gefia fe recipiunt in . Infequenti no
~ te Fabius equites prmittitficparatoswt confligerent,atque onine ag
men morarentur,dum confequcreturipfe. Cuius prreceptis vt res gere
grimiwvmi. retur,(LTitatius Varus,pracfetus e uitum,fingularis t|animi & pruden
tite vir , fuos hortatur: agmenque iofiium confecutus, turmas partim
idoneislocis difponit,partim equitum prazliumcommittit. Confiigitau-H
dacis equitatusliofiium fuccedentibus fibi peditibus,qui toto agmine
*ifimiiux *fubfifientes equitibus fùis contra nofros ferunt auxilium. Fit prlium
acri certamine. nanque nofiri contemptis pridie fuperatifque hofiibus,
, c_mfubfequi legiones meminiffent,&pudore cedendi,&cupiditatece
~ `. _leris per fe conficieiidi prlij , fortiflinie contra pedites prazliantur': ho
fefque nihil ampli s copiarum accefI'urum credentes, vt pridie cognou'e
rant,delendi equitatus noftri occafionem videbantur. Cum ali..
uandiufummacontentionedimicaretur,Dumnacusinfiruitaciem,qu
2115 effetequitibus inuicem prfidio : ciim repente confert.legiones in _
confpeetum hofiium veniunt: quibus vifis perculf barbarorum turmae, I ~
ac perterrit acies `hofiium , perturbato impedimentorum agmine ,ma
gno clamore difcurfuque paflim { fe mandant . At iiofiri equites, qlui
p_aulo ante cum refientibus foi'tifiime conHixerant ,laetitia victori e a
ti, magno _Vndique clamore fublato,cedentibus circunfufi , quantum e
quorum vires ad perfequendum,dextraeq5ad cdendum valent, tantum
eo praelio interciunt. itaqueamplius millibus x i 1.a_utarmatorum , aut
_ eorum qui arma proiecerant, interfetis , omnis inultitudo capiturimpe
fi'mum dimentorumla ex fuga cum confiaret Dracpetem Senonem (qui vt pri
' . mmdefecerat Gallia,colle6tis Vndique per itis hominibus,feruis ad li
bertatem vocatis, exulibus om nium ciuitatum receptis, latr-ocinijs im pe- K
dimenta. tcommeatus Romanoruminterceperat) non amplis homi
num millibus ex fuga quinque colletis prouinciam petere, Vnaque con-r
filium cum eo Lurterium Cadurcum cepiffe, quem fuperiore commenta.
` _' rio prima defeione Gallia: facere in Prouinciam impet voluiffe cogni
tum eft: Caninius legatus cum legionibus duabus ad eos perfequendoa
contendit,ne detrimento aut timore Prouinciae,magna infamia perdi
torum hominum latrocinijs caperetur. C. Fabius cum reliquo exercitu in
Carnutes reliquafque proficifcitur ciuitates,quarum eo praelio quod cum
Dumnaco fecerat,copias effe accitas fciebat. Non enim dubitabat, quin
un
i recen
DE BELL'o cALcho L1B. VIII. " 9
A recenti calamitate {ummifiores effent futuras: dato verò fpatio tem
Yore , eodem infliganteDumnaco poffent concitari. Qua in re {umma fea _
icitas celeritafque in recipiendis ciuitatibusfFabium confequitur. nam ,
Carnutes, qui {pe vexati,nunquam pacis fecerant mentionem, datis ob-
veniunt in deditionemazterque ciuitates pofitin vltimis Gal-
.liaqnibu Oceano coniun , qua: Armoric appellantur , authoritate !" 'i
addutae Cai-nutum , aduentu Fabi'legionumque,1m erata fi ne mora (
ciunt.Dumnacus fuisnibusexpulfus,errans,latitan qucfolus extremas
_ .Galli regiones petere coatus . At Drapes vnaque Luerius cum le
giones Caniniumq'ue adeTe cognofcerent, nec (e fine certa pernicie,`
Brerfequente exercitu, putarent prouinci fines intrare polie, nec iam
iberam vagandilatrocinandiq'ue facultatemhaberent,in finibus confi
Hunt
rebusCadurcorum. Ibi cm Luecrius
multum potuitfetJemperque apud fuos
author ciues quondam
nouorum integris
conlilioruim , ma
nam apud Barbaros authoritat liabcret: oppidum Vxellodunum , uod folladunum ppp.
1n clientela fuerateius , egregic natura loci munitum occupat fuis 8c ra
petis copijs, oppidnnofquc libiconiungit. @o cum confeflirn C. Cani
Scenographaob
fdionis Vxel,
lodun oppidi.
A.Vxellodunum
oppidum.
nius veniffet , animaduerteretque omnes Yoppidi partes Prruptiffimls

xis effe munitas, quo defende'nte> nullo , tamen armzitis afcendere effet
difficile mafma autem im pedimenta oppidanorum v1cleret,_qu fi clan,
deina fuga cfubtrflliere conarenturgeffugcre no_n modo equitzitum, fed" ` l
ne legiones quidem poffent : tripartito cohortibus d1u1{istr1na_exccl- . e
{ifimo loco fecit: quibus paulatim , quantum copine patieban- i
tur, vallum in oppidicircuitum ducecreinflituit. @od cum dnimaduer
terent oppidani , miferrimaque Pfilexi memoria fo icinglimilem cafum:
obfefiionis vererentur, maximeque ex omnibus Lueerius,qu1fortun
illius'periculumfecerat,rnoneret frumenti rationem effe habendarnzcom
l ' ' ' L 2 {xtuunt
122 A. HIRTII SIVE'OPPI-I COMMENT.
ituunt Omnium confenfu , parte ibi reliefta copiarum , ipfi cum expedi-F
tisad importandum frumentum procifci . confilio probato.
& duobus millibus armatorum relitis , reliquos >exoppido Dral
pcs Luterius'cducunt. I-Iipaucos dies morati, ex nibus Cadurco
rum,qui partim te frumentaria fubleuare eos cupiebant, pattini prohi
bere quo mins fumerent, non poterant, magnum numerum frumen
ti comparant. Nonnunquam autem expeditionibus noturnis cafella
noftrorum adoriuntur. Qiiam Ob caufam C. Caninius toto oppith mu
nitiones circundare moratur, ne aut opus effetum tueri non poffet, aut
plurimis in locisinfirmadifpofita pi'fidiahaberet. Magna frumentico
pia comparata , confidunt Drapes Se Lueterius non longis ab oppido G
x.millibus paffuum , vndepaulatim frumentum in Op i um fupporta
rent: ipfiqueinterfe prou-inciaspartiuntur.l Drapes ca ris prfidio cum
parte copiarum refiitit: Lueterius agmen iumentorum ad oppidum ad
ducit. difpofitisibi praefidijsdioranoiscirciterdecimaJ` luefiribus an
f quifqueitineribus frumentumimportareinOppiduminfiituitouorum
firepitum vigiles cafirorum cm fenffent , exploratorefque milii,_quae
agerentur, renunciffent, Caninius celeriter cum cOhOrtibus armatis
proximis cafiellis in frumentarios fub ipfam lucem imperum fecit._ Hi
repentino malo perterriti,di_ifugiui_it ad fua prafidia. quae noftrivtvide
` runt,acrius contra armatos incitati,neminem eo numero viuum ca H
pi patiuntur. Profugit inde cum paucis Luerius ,necfe recipitin cafira.
'_ Re bene gefia , Caninius ex captiuis comperit pattern copiarum cum Dra..
:lf''gfmm'm pete c_ffe in`cafiris *intra millia paffuum deccm. quare ex compluribus
cognita, cum intelligeret fugato Duce alterO perterritosreliquos facile
Opprinli poffc, magna: felicitatis effe arbitrabatur, nem'incm ex cdere
Germani Pedim
fugiffe in caftra,qui de accepta calamitate nunciuni Drapeti perferret.Sed
[mm: . cumin experiundo periculum niillum videret , e uitatuiri omnem , Ger
f
manofq'uc pedites fummae velocitatis iiomines ail hoilium pi'mit
tit. _Ipfe legionem vnam intra diferibuit , altei'am fecum expeditam
\ . - . .
ducit. propis hofles aceeIile-t,ab esploratoribus uos praemifeJi
rat,cognofcit eorum ,vtBarbarOruiii fete eonfuetu eli, relitis
locis fuperiOribus ad ripas flu niniseffedcmifa, at Germanos eqtiitefque
imprudentibus Omnibus de iinpre-uifo atiuolaffe,&prlium commififl
fe. re cognitalegionem armataminflrutamqueadducit.Itare en
te Omnibus ex partibus figno dato ,loca iiipei'iora capiti-mur. (biro vbi
accidit,Germaniequitefque fignis legionis vifisveherrientifii'me prlian
tur. confeim omnes cohortes vndique imperum faciun't, Oninibufque
aut interfetis aut captis , magna prada potiuntur. Capitur ipfe eo .
lio Drapes. Caninius feliciime regefta line vllo pene militis vulnere , ad
Obfidendos oppidanos reuertiturzexternoque hoffe deleto,cuius timo- K
re anteadiuidere praefidia, c munitione oppidanoscircundare prohibi
tus erat, Opera vndique imperat adminiftrari. Venitedem cum fuis co.
6 pi)s pofiero die C. Fabius,partemque Oppidi fumit ad obfidendum . Cae.,
. . { M. Antonium quaeflorem cum cohortibus it v. * in Bellouacis
' relinquit, ne qua rurfus-nouorum confiliorum ca iendorum Belgis fat
cultas daretur: ipfe reliquas ciuitates adir Obfides p ures imperat, timen~
tes Omnium animos confolatioriefanat. Cm in Carnutes Veniffet, quo
rum in ciuitate fuperiore Commentario Caefar expofuit initium belli effe
: quod praecipue eosA propter confcieiitiam timere ani-mad
raw ,. _;
N
.DE BELLO GALLICO`LI`B VIII m
A ucrtebat, quo celcris ciuitatem metu libcraret , principem fceleris illius'
`Se concitatorem belli*Guturnatum ad fupplicium dcpofcit: qui eti ne *Gutmann .
`ciuibus quidem fuis fe committcbat , ramen eelcriter omnium cura quae
itus, in perducitur. ogiturin eius fupplicium Caefar contra natu- :
concurfu maximo militum , qui omnia periculac'detrimcnta C"fm"
belli Guturnato acce tareferebant, adeo vtverberibus exanimatum cor
.pus fecurifcriretur. I i crebris literis Ganinij fit certior, quaedc Drapete
6c Lutcrio gefia efcnt , quoque in coniilio permancrcnt oppidani : quo
.rum cti paucitatcm contemnebat, ramen pertinaciam magna pocna effe
aflicicndam iudicabat,ne vniucrfa Gallia non fibi vircs dciiffe ad rciiflcn
[ dum Romanis, fed conftantiam putarct: neuchoc excmplo ctcrae ciui- .
tatcs locorum opportunitate fretae , fe vindicarcnt in libertatem : cm o
mnibus Gallis notum efI`c fcirct , reliquam cile vnam flatcm ( prouin
ci, quam fi fuflinere potuiffent, nullum vltra periculum vercrentur. Itaqs -
. Galenum lcgatum cum lcgionibus rclinquit,qui iutisitineribus fub- .41134.
{cqucrctun ipe cum omni equitatu quam potct celcrrim ad Cani
contendit. Cum contra expectationcm omnium Cfar Vxello- afan/110mm
dunum Venifet, oppidumquc opcribus claufum animaduerteret, neqs P""'
.ab oppugnationc recedi vidcret vlla conditione poffe , magna autem co
_ia frumentiabundarc oppidanos cx perfugis cognofccret,aqua prohi-Y ` r
ere hofiem tcntarccoepit . Flumen infi mam vallem diuidebat, * qua: pe- *quart
ne totum montcm cingcbat, in quo poiitum crat praeruptum vndique
oppidum chllodunum . hoc auertcrc loci natura prohibcbat. In infi
mis enim fic radicibus montis fcrcbatur, vt nullam in partcm deprcfiis v ~
fofhs deriuari poifct. Erat autem oppidanis difiicilis Se praeruptus dc
.fcenfus,vt prohibcntibus notris, (inc vulneribus,ac periculo vitae ncqs
adire Humcn,neque arduo fc recipcre poifcn-t-afccnfu. (hi/a difi'icultatc
corum cognita, Cfar fagittarijs f_unditoribufque difpofitis, tormentis
etiam quibufdamlocis contra facillimos dcfccn'fus collocatis, aqua Hu
minis prohibcbat
Vnum oppidanos:fiilbuorum
in locum cucnicbat. omnispoica
ipfius enim multitudo
oppidi murum aquarum
magnus fons
aquae prorumpcbat ab ca partc,quae fere pcdum . interuallo fiumi
nis circuituvacabat. Hoc fonte prohiberioppidanos, cum optarcnt re- . I
liqui, Gfarvnus vidcrct non fine magnopcriculo poffe, `c regione eius
vineas agerc aducrfus montcm, c aggcres iniirucre coepit magno cum la-.
borc,&continuadimicatione. Oppidaiiicnimloco fuperiore decurrunt,
: emins fine periculo preeliantur,multofque pertinacitcr fucccdentes
vulnerant. Non deterrentur ramen milites no [tri vineas profcrre, c labo- mili
rc atque opcribus locorum vincere difcultatcs. Bodem tempore cunicu- Mmmm
los tctos agunt ad caput fontis: quod genus operis fine vllo periculo 8:
fine fufpicione hoftium facere-licebat . Extruitur aggerin altitudinem pc- _
dum *nouem. collocaturin co turris dcccm tabulatorum,non quid qu Mx;
. mocnibus ac uarctur (id enim nullis opcribus cffici potcrat) fed qua: fupc
rare fontis fa igium poffct . cacm tela tormentis iacercntur ad fontis `
aditum,ncc {inccriculo pofent aquari oppidani , non tantam pecoraat:
que iumenta,`c etiam magna hominum multitudo _fit1 confumebatur. .
(lu/o malo pertcrr-iti oppidani,cu as feuo prec fcandulifque complcnt.eas
ardtcs in opera prouoluu nt : eo emquc tempore accrrime praeliantur, vt
ab incendio refiingucndo dimicationis periculo deterrct Romanos.Ma.
gna repente in ipfis opcribus fiamma cxifit. qucunque enim perlocum
. L 3 .
\
m A._HIRTII SIVE OPPII COMMENT.
. prcipitem miffa erant , ea vineis 8c aggere fuppreffa,~comprehendebant F
. 1 ipfum quod morabatui'. Milites contra nofiri,quanquarn_periculofo gc
' nere prslioncoc/lue iniquo premebantur,tamen omnia fortiflimo fufiine
bant animo. Res enim gerebatur c excelfo loco, c in confpetu exercitus
: magnuqu vtrinqs clamor oriebatur. ita vt quif s.poteiat,maxim
ingnis,quo notior teftatiorqsvirtus eius effet,te1is ho ium,Harnmqs fe
offerebat. Cfarcm complures fuos vulnerari videret, omnibus op
pidicpartibus cohortes montem afcendere, c fimuiatione moenium o_ccu
pan \orum'clamorem Yndique iubet tollere. (mo facto perterriti oppida
ni,cun_1
gnandisquid _ageretur
operibus in locis reliquis
armatos,murifq; effent ignari,
difponunt. reuocant
Ita ab impu
praeli) facto, G
celeriter opera fiamma comprehenfa partim reftinguunt,partim 1 terfcin
dunt Cum pertinaciter refi erent oppidani ,magna etiam parte fuorum
rms wie 611 amiffa, in fententia permanebant : cuniculis ven fon
tisintei'cifae funt,.atque_ auerf.quo facto repente perennis exaruit fons,
tantamque attulit oppidanis falutis defperationem ,vt icl non hominum
- confilio,fed deorum voluntate farum putarentltaqs fe neceffitate coati
tradiderunt. Cfar cum fuam lenitatem cognitam omnibus fciret,neque
vereretur,ne quid crudelitate natura: videretur afperis feciffe , neque exi
_ - confiliorum fuorum animaduerteret,fi tali ratione diuerfis in locis
pluies rebellare cpiifent,exemplo fupplici deterrdos reliquos exifzima- H
afm. . uit.Ita omnibus qui arma tulerant, manus prxcidit, vitamqs conceffit,
5 quo effet na improborum. Drapes , quem captum effe Ca.
? . risninio docui,fiue indi
fupplicij,paucis natione
diegbus Se abliinuit,atque
cibo fe dolore vinculorum , fiue timore
ita interijt. grauio.
tem
ore Luterius,quem profugiffe ex prlio fcri fi,cm in potefiatem venif
fet Epafnati Aruerni (crebro enim mutan is locis , multorum fidei fe
committebat, quod nufquam diutis fine periculo commoraturus vide
\ batur, fibi confcius effet, quam inimicum deberet Cazfarem habere)
EPA/mut mc"- hunc Epafnatus Aruernus amicilimus populi Rom.fine dubitatione vlla _
L " vinetum ad Cfarem deduxit. Labienus interim 1n Treuiris equefire prae- -
lium fccundum facit,compluribufque Treuiris interfeetis Se Germanis,
Gefmmauxmm. qui nullis aduerfus Romanos auxilia denegabant, principes eorum viuos
"R" in fuam redegit potefatemait 1 his Surum Heduum:qui 5c virtutis :
Sum: Bedum. /
generis fummam mobilitatem iabebat , folufquc ex Heduis _ad id tem us
permanferat in armis. Ea re cognita , Caefar cum in omnibus parti us
Galli bene res geas videret , iudicaretque fuperioribus fiiuis Galliam
caf i - deuitam cfubaeram effe , A uitaniamq'ue nunquam 1 adiffet, fed per
""f'bffmm P.Craffum quadam ex parteeuiciffet, cum duabus legionibus in
partem Galli profetus, vt ibi extremum tempus confumeret aeiuo- -
up", 1m-m . @am rem, ficuti caetera, Celeriter feliciterque confecit. namque K
- omnes Aquitania ciuitates le atos eum miferunt, obfidefque ei
runt. \ @ibus rebus gefiis , ipfe cum equitum rfidio Narbonem profe
tus : 1 per legatos in hyberna de 1 uatuor legiones in
Tu lio
1 10 legatis: duascum
collocauit in Heduos mifit,quorum
M. Antonio, in omni
6c C. Trebonio , Gallia fummam
P. Vatinio, 6c ef
-fe authoritatem fciebat: duas in Turones ad fines Carnutum pofuit . qu
omnem illam regioneml coniuntam Oceano contineretzduas reliquas
in Lemouicum fines non lon ab Aruernis, ne qua pars Galli vacua ab
exercitu effet.Paucos dies ipfe in Prouincia moi-atus , Celeriter omnes
f con
DE BELLO GALLICO .- m
A Conuentus percurrillet, publicas controuerli as cognouillet , bencmeri'tis'
`pirtemia tribuillet(cognofcendi enim maximarn facul'ratem li abebat,qua '
quilqlue animo in remp. fuillet totius Galliae defeclione, qu amfullinue
ratlide irate atque auxilijsProuinciazillius) hisi-ebus confectis ad le io
nes in Belgium lè recipit, hyb'ernatqs Nemetocernae. ibi cognofcit . "
mium Atrebatcm prxlio cum equitatu fno contendille. Nam cum An
roniusin hybernaveniet,ciuitasqs Arrebatum in Officio maneretnGO. .
mius,quipollillam vulnerationem quam (u racommemoraui, femper
ad omnesmotus paratus fuisciuibus elleconilletme conlilia belliquazA
rentibus author armorum duxqs deellet, parente Romanis ciuitate, cum_ .
liis e uitibus latrocinijs alebar, infellisq itineribus commeatus
comp ures qui cOmpOrtabantur in hyberna Romanorum,intercipiebat.
Etat attributus Antonio prfectus eq uitum C.VOlulènus Quadratus,qui - " 2
. - drums.
cum eo hybernaret. liunc Antonius ad perlequendum equitatum liolli
mittit. Volulenus ad earn Virtutem qu lin ularis in eo etat, magnum
odium Comi' adiunvebat, quo libentius i .facert quod imperabatur.
Itaque difpo itisindljs fpius equites eius aggrellus, fecunda
ciebat. Nouillim cum vehementius contendererur, ac Volulenus ipfius
intercipiendi Gomij cupiditate, pertinacis eum cum paucis infecutus
effet, ille autem fuga vebementi Volulcnum longius produxillet: tum re
Cpente Omnium luorum Comius inuocat lidem atque auxilium , ne lua
vulnera * per lideminterpofitam paterentur inulta: conuerfoq'ue equo *Pvfdf'linffffh
fe a cteris incautius permittit in praefetum . Faciunt hoc idem Omnes im'
eius equites , paucolque nollros conuertunt , atque infequunturomius
-incen um calcaribus equum coniungit equo Quadrati , lanceaque mfc
' lla medium eius femurmagnis viribus traijcir . Prfelo vulneratomo .
dubitant noltri relillere, cconuerlls equis hollem pellere. Qru/Od v iwcwi'
accidir, complures hollium magno nollrorum impetu percul i vulne- i
rantur, 6c partimin fuga proteruntur, partimintercipiuntur. Qod vbi
inalum dux equi velocitate euitauit, lic raelio fecundo grauiter ab eo
D v ulneratus prfetus , vt vitae periculum iturus vidererur, referturin ca
llra: Comius autem liuc expiato llio dolore, liue magna parte amil'fa luo
, legatos ad Antonium mittit, (; 8c ibi futurum vbi pratlcripferit,
` : ea facturum quae imperauerit,oblidibus datis firmar. Vnum illud Orar, cmg Miri.
vt timori luo coiicedatur, nein confpetum veniat cuiufquam Romani.
quam pollulationem Antonius cum iudicaret iiullo lnafc'i timore, Ve
niam petentidedit, Oblides acccpit.
f
S i li ngulorum annorumlingulos commentarios confe- s

cill'c , quod ego non exillimaui mihi elle faciendum, propterei quod infe
E uens annus L.Paulo c G.Marcello confulibusmullas haber magnoper .
alli res gellas: nequis ramen ignoraret quibus in locis ,Gaefar exerci- "
tulqueeo tempore fuillent, pauca fcribenda,coniungendaqs huic Gom
mentario llatui. Cfar cum in Belgio hyemaretwnum illu ypropoltum
habebat, conrinere in amicitia ciuitates, nulli ein aut caufam dare at.
morum. nihil enim minus volebat, quam (ub 'ifcellu lùo neceflitatem ~
aliquam imponi belli gerendi, ne cum exercitum decluturus ellet, '
bellum aliquod relinqueretur, quod xomnis Gallia libenter line prferi
ti periculo `lùfcipere_t. Iraque lionorice ciuitates appellando, princi
pes maximis }: al'lcien'do nulla onera noua imponendode{fell
4. am
@a

124- A. HRTI SVEPPII COMMENT. _
( tot aduerfis prazlijs' Galliam, conditione parencli meliore facile in F
' : pace continuit. 1&:1115&1 contra confuetudiriem in Italiam
quammaximisitineribus eff ptofectus,vtmuniclpiaecolonias appella
M,,;/;_ret, quibus M. Antonij quaefiotis fui commen'clauerat facerdotij petitio
nem . Contendebat enim gratiacum libenter pro; liomine fibi coniuri.
tiffimo, quem paulo ante praemiferat ad peritionem , tum acritet con
tra fationem c potentiam paucorum, quiM I Antoni]~ repulfa, Carfa
ris decedentis conuellere gratiam cupiebant. Hunc etfi Augurem fa..
tum, tis uem Italiam attingetet-,initinere audieratztamen non mi
nus iu am ibi caufam municipia-c colonias adeundi exiffimauit, vt
25 gratias agent, qued fre uentiam atqueofficium fuum Antonio prac-G
retitiffent : imulque
: propterea fe, Se ionorem
quod infolenter fuum
aduerfati) fuifegotiatentut
uentis anniL.
commenda
Lentulum
c C. Marcellum confules creatos ,qui omnem honoremcdignitatem
Cfaris fpoliarent:
. .. .. ereptum
, . Sergio Galb . confulatum,
. cm ismultb
. . .
\
plus gratiafuffi'agiifque yaluiffet, quod fibi coniunetus _8e familiarita
fgj'fflfgte Se neceflitudinelegationis effet. Esceptus eff Caefaris aduentus-ab
hmm, omnibus municipijs 1115 incredibili >amore atque honore. Tum
primm enim veniebat ab illo vniuetf Gallize bello. nihil relinque
batut quod ad ornatum portarum, itinerum , locorumque Omnium
i qu Caefariturus etat, excogitari poffet. Cum liberis omnis multitudo H
" obuiam ptocedebatHofiia: omnibus locis immolabantur.Triclini)s.ftta
tis fora tem laque occupabantur, vt vel expetatifiimi triumplii laetitia
.Kraecipi po et.tanta etat m agnificen tia apud opulentiores,cupiditas apud
umi iores.Cm omnes regiones Gallia: Togat Caefar percutriffet,fùm
' ma celeritate ad exercitum Nemetocerriam tedijt :y legio nibuqu ex omni
f' busliybernis ad fines Tteuirotum euocatis ,. ee profeetus eff, ibiqs exerci
fxmifmclfl tum lufirauit. T.Labienuni Gallia: Togata: praefecit, quo maiore com
" mendatione conciliaretur ad confulatus petitionem . Ipfe tantum iti
netumfaciebat, quantum fatis effe ad mutationein locorum proprer fa
lubtitatem exifiimabat. Ibi uanquam crebrb audiebat Labienum ab I.
inimicis fuis folicitati, cettiorq-s fiebatid agi paucorum confilijs , vt inter
pofitaSenatus authori_tate,_aliquaparte exercitus fpoliaretur: tamen ne
que de Labieno credidit quicquam , neque contra Senatus authoritatem
vt aliquid faceret, potuit adduci. Iudicabat enim liberis fententijs
C. Curio . ttum conferiptotum
. caufam fuam
. . facile, obtineri.NamC.Curio. tribunus
`
115 cum Cfaris caufam dignitatemq; defendendam fufcepiffet ,
eratSenatuipollicitus,fi quem timorarmorum Cfatis laederet, 8c quo
: niamPom eij dominatio atque arma non minimum tetrorem foreinfer
rent,difce eretvtetque ab armis , exercitufque dimittetet, fore eo facto
liberam & fui iuris ciuitatem . Neque hoc tantum pollicitus eft, fed etiam
~per fe difceffionem facete coepit.quod ne fieret,Confules,amiciquom
*fufmna peij * iufferunt : atque ita tem moderando , difcefferunt.Magnum lioc te
' fiimonit'i Senatus etat vniuerfi,conueniequ fu etiorifato. Nam Mat.
cellus proximo anno cm impugnaret Caefaris gignitatem contralegem
Pompeii c Crafii, retulerat ante tempus ad Senatum de Caefatisprouin
cijs: fententijsqfsditis difceffionem faciente Marcello, quifibi omnem
idignitatem ox Caefaris-inuidia qurebat : Senatus frequens in alia om.'
nia tranjt. quibus non frangebantur animi inimicotum Caefaris,.fèd
commotiebantur que maiores paratent neceffitudines quibus cog'i pof
` t ' fet
.
__-_. _.
.WDE BELLO GALLICLIB. Vlll. ' Iz;

Afet Senat'usid probare quodipi conieuiffentlirdeincle S . C. vt ad bel
lum Parthicum legio vna àCn.Pompeio, . Cfare mitterentur. -
Ncque obfcurxhdu legionesvni Ceefari detralium'ur.NamC'HLPom
peius legionem priszm quam ad Cfarem mimt confetam exdele
tu prouinciae,Cfàri tanquam ex fuo numero dedit . Cfal'tamen,em
devoluntate aduerfu'iorumfe lfpoliarinemini clubium effet, Cn. Pom. ._.-_ . _-
4d-_M_
eio legionem remifit *z c

llaciterioreliabuerat,.ex fuoeinomine
S. C. quinramdecimm
iubet tradi. in eius locumquam in Gal *
tertiamdi- i
mamlegionem in Italiammittit, qua: pi'idia rueretur, ex quibus prl
dijs quintadecima deducebatur. Ipfe exercirum dilribuit per hybernaz.
. Trebonium cum legionibus quaruorin Belgio collocnt, @Fabi Cum
totidem in Heduos deducir. Sie enim exi'flimabat turiflimam fore Gal- `
lia_m,fBelg,quorum maximaavirrus, c Hedui, quorum {umma effet wg., /
authoritas , cxercitibus continerentur. Ipfe in Italiani profecus eil. @o
cm veniffet , cognofcit , per C. Marcellum Cos. legiones duas fe. I'emif..
fas,qux ex S. C. deberent ad bellum Partliicum duci, Cn. Pompeio tradi
tas, atquein Italia retentas effe. quanquam nulli erat dubium
Y uidnam contra Cfarem pararerur: ramen omnia patienda effe
, quoad aliquaielinqucrctur iure poris difeeptandi, qum
belli gerendi. -
C
C- IVLII ~ CAESARIS CoM.
A_MENTARIORVM.DE.BELLO
CIVILI LIBER I.j~ ;
Capitalibri primi cle bello Ciuili. __

i :in 'Urk devrctum Swarm, vt ante diem C@er excrez'- .
dimirfaf. . '
\ 2 Papa/wiper S. . adarma ? : aua de cau/a Trianipl. ad . '
_7 com' : mrum animo: conrmat. _ ` _ `
3 _ Con/zlf/am @Pompey ad C.e/arem, 9 faich ad llos de
cria man afa.
4. @/er complarzm Italia vrz'm occupati:terrarem ciuitati ajrt. C
f ful /erz'quemagzratm Capuamprofagizmt. _ _ _
5 - Cajar Cor nio/Janma-.jmatoresjenatorumgg /os inca/uma a'zmzttzt:
milita : 'aa/1an if. _
6 : Brandao, far oppugnatione territus, in ficamprqfugzr.
E 7 C? 1raperfao: Sardinia 518"ici/iaRoma in depace 65mm
ten/.lak ad-Pompeam [agit. _ _
8 Ma/iam /, ' /egatum
9 Cqzl'jz
.
Hz' am'am rofec'z'o, / - `~ .ezr
legatoram
111947210 agata ad/erdam. _ `
Io Cae/ara appz'de / certamen eodem fama. _ _
11 Gallorum allanar adaeg/av'z'dempugna /: {9 C:
_ - amona Nef/tanda mda/iria. ' _
12 Naualepm/z'um ad Mailz'amf/z'czfcr a` Ca/ariamlradmini/ratmz ~ i
f ` .. a 13 4
.
126' C. VL CASARS COMMENT. _
13 Afanj in Celtiberia, dlenur, 5 trans' Sieom
_ rendi/lr virtus. _ _ _ _ _
14; Vtrz'szque exercitus ad occupandum rter, (5 C_i/tru
_ . tendo celeriter. _ ` _ _ _ _ _
15 Cror pregnando, Petrezusegs d_ejz'czmelo comprimir. i ~ r" i
i6 / dedirzomlrprudenferwm jira/zo commet. _ _ ='. i
17 ,fam'ur @Ferreras /4 a -, (5 Hziymnmm
exercitum '/. , _
' a. IT 5 àC. Fabio Cfaris Confulibus redditis, re
ab his impetratum cft fumma Tribunorum ple is
contentione, vt in Senatu recitarentur. Vt vero li- G
Iteris adSenatum referretur,impetrari non potuit.Re;
. _. ferunt Confules republica in ciuitate. L. Lentu
- _, lus COnfulSenatui reic'li publicazfe non deiturum'
_ _ pollicetur, fi audater ac fortiter fententias dicere
; velintz' fin Cfarem refpiciant, atque eius gratiam
' fequantur, vt fuperioribus fecerint temporibus, fe'
fibi confilium capturum , neque Senatus authoritati Obtemperaturumf
habere fe quoque ad Caefaris gratiam atque amicitiam receptum. In
Sripio. eandem fententiamloquitur Scipio, Pompeio effe in animo reipublic
Pompciw.
non deeffe, fi Senatus fequatur: ficuntetur,atque agatlenis,ncquicH
quam eius auxilium, fi poftea velit, Senatum imploraturum. `Haec Sci
pionis Orario, quod Senatus in vrbe habebatur, Pompeiusqs aderat,.ex
ipfius ore P_Ompei) mitti videbatur. Dixerat aliquis leniOrem femen
M-M" tiam : vtprimb M.Marcellus, iiigreffus in earn orationem, non oporte
* re ante de * re ad Senatum referri, quem deletus tota Italiah abiti,
& exercitus confcripti effent, quo prfidio tutb t libere Senatus qu
vellet decernere auderet. vt> M. Calidius, qui cenfebat vt Pompeius in
. fuas prouincias proficifcereturfne qua effetarmorum caufa.timere Cae
* . {arem * abreptis ab eO duabuslegionibus , ne ad cius periculum referua
/. re Se retinere eas ad vrbcm Pompeius videretur. vt M.Rufus , qui fenten- I
tiam Calidij paucis fete mutatis verbis fequebatur. Hiomnes conuitio
L.Lentuli C_Onfulis correpti exagitabantur. Lentulus fententiam Cali
dij pronunciaturum fe Omnino negauit. Marcellus perterritus conuitijs
a fua fententia difceflit. Sic vocibus Confulis, terrore praefentis exerci
tus , minis amicorum Pompeij plerique compulfi, inuiti ceoati Sci
pionis fententiam fequuntur, vti ante certam diem Cfar exercitum di
mittat: fi non faciat, eum aduerfus rem ublicam faturum videri . Inl
??? tercedunt M. Antonius, Q;Caffius,Tri uni Plebis. ReferturcO-nfeflim
L " de interceflione Tribunorum, dicuntur fententiae graues. Vt quifque
acerbifhme crudelifiimeque dixit, itaqum maxime ab inimicis Caefaris K
colla-udatur. Miffo ad vefperum Seiiatu, omnes qui eius ordinis ,
Pompeio euocantur. Laudat Pompeius, atquein pOfterum conrmat:
fegriiores cafligat,atqueincitat. Multivndique ex veteribus Pom eij ex
CIC_1f1b}JS, fpe prmiorum atqueOrdinum euocantur. Multi ex uabus
_ le ionibus quae funt tradita: a Caefare, acccrfuntur. Completur Vrbs.
ius comitiorum Tribunos plebis C. Curio euocat. Omnes a'rnici
Confulum , neceffarij Pompeij, atque eorum qui veteres inimicitias cum
Caefaregerebant,
fu in Senatum
terrentur infirmiores, dubij coguntur: quorum
conrmantur, vocibus
plerifque vere?clibereide;
concur
cernen
IDE BELLO.GIVILI LI. L 127
Accrnendi poteftas cripitur. Pollicetur L. Pifo cenfor fcfe iturum ad Cae-
farcm, item L. Rofcius praetor,qui de his rebus cum doceant . Sex dies hmm
ad cam rem conficicndam fpacij pollulant. Dicunruretiam a nonnullis
(entendre, vt legati ad Caefarcm mittantur,.qui voluntatem Senatus ci
propon'ant. anibus h_is rciititur, omnibufqucloratio.Goniilis, Sci- - n l
pionis,Catonis, opponitur. Caroncmvetcrcs inimiciria: Caefaris inci- W
tant, cdolorrepulf. Lentulus artis alieni magnitudine, Se fpe exerci-
tus ac alrerum
ie lue prouinciarum, regum
fore Syllam inter appellandorum largirionibus
fuos gloriatur, adqucm mouctur,
fummaimperij
redcat. Scipioncm cadem prouinciac atque cxcrcituum impellir, .
uos fe pro neceIitudinc partiturum cum Pompeio arbitrarur: fimul iu
diciorum mcrus , adulario , atque oitcntatio fui, c poreritium, qui in Rc
publica iudiciijuc tum plurimum pollcbant. Ipfe Pompeius ab inimi- ?
cis Cfarisincitarus , 5c quod nemincm dignitare fecum cxarquarivolc-fmm
bat , totum fc ab eius amicitia auerteratc cum communibus inimicis in
gratiam rcdicrat,quorum_ipfc maximam partem illo aHinitatis tempore
adiunxcrar Cariati . fimulinfamiaduarumlcgionum permorus, quas ab
itinere Aiae Syriaeqs ad fuam potentiani dominatumqs conucrterat, rem
ad arma dcduci fiudebat. I-Iis de caulis aguntur omnia i'aptim'atque 2
turbare : ncqidocendi Cfaris propinquis cius fpacium datur: nec Tribu
nis Plcbis fui periculi deprecandi, neque etiam cxtremi iuris inrerccilio-
nem fcprimodie
lute retinendi, quod L .' Sylla
cogitarc rcliqucrat,
coguntur, quodfacultasrribuiturzfed de fua fa- ""'
illi turbulentiiimi fuperioris
temporis TribuniPlebis oetauo dcnique menfe fuarum actionum'ref i
cerc ac timcrc confueueranr. Dccuri'itur ad illud cxtrcmum atque v ti
mum Senatufconfultum, que _nifi pene ini fo vrbisinccndio, atquein
defperationc omnium falutis, latorum au acia nun uam ante difecf
fum eit:Dcntoperam Confulcs , Praetores, TribuniPle is, quiqs Gonfu-
les funtad vrbcm,nc quid Refpublica detrimcnri ca iat. S. . eri-mmm
fcribunturad vii.Idus Ian. Iraqi'quinqs primis diebus quibushaberiSc
iD riali,de
natus potuit, quaCfarisc
imperio ex die confulatum- inijr Lentulus
de anipliiiimis , biduo
viris Tribunis excepto
Plebis comi-
grauiffi me /2.
accrbifiimcq's deccrnitur. Profugiunt Ptatim exvrbc TribuniPlebis, fef- /'
Cfarcm conferunt. 'Is eo tempore erar Rauennze, expetabatq; um"
Puis leniffimispofiularis ref oiifa , (i qua liominum aequitatc res ad ocium
dcduc-i policeProximis dieous- habcrur extra vrbem Senatus. Pompeius
eadem illa quae per Sci pio nem oienderat,agit.5enatus virtutem confian
tiamqs collaudata copias fuas cxponir ,legiones habere fefe patatas x.Prac-
tcreacognirumcompcrrumquc fibi, alieno effe animo in Caefarcm mi- .
lires , neque his poife perfuaderi vti cum defendant,aut fcquanturfaltem'.
De reliquis rebus-ad Senatum rcfcrtur: tota vt Italia deleetus habeatur:
Fauitus Sylla propereinMauritanifimittatur:pecunia vti cx aerario Pom-mmjra
pcioderur. Refertureriam de rege Iuba, vt focius fit, atque amicus.Mar
ccllus vere paifurum fe in prfentia negar: de Faufiq impedir Philippus r
.Tribunus Plebis : de reliquis rebus S . . pctfcribunrur: Pouinciae pri
uatis decernuntur,
nit Syria, Gallia:
L.Dòmitio confulares, rcli ua:Marcellus
Philippusqc prietoriae.priuaro
Scipioni obuc
confilio
prtereuntur, neque eorum fortes deijciunrur. In'reliquas prouineias .
prtorcs mittuntur, neque ( quod {upcrioribus annis accide
rat) vt de comm imperio a populum referatur: paludarique votis
\ - f' nuncu
lf ` I 128 OIVLII cAEsARis COMMENT.
' ' nuncupatis exeunt. Confules (quod ante id tempus acciderat nunquam) F
ex Vrbe proficifcuntur: litoresquehabentin Vrbe ex Capitolio priuati,
contraomnia vetuftatis exempla .. Tora Italia delerus habentur, arma
imperantur, pcc/unite amunicipijs exiguntur, c e fanis tolluntur: Omnia
Cnrad milite:
ma ma diuinahumanaqiiura permifcentur. Quibusrebuscognitisfarapud
milites concionatur: Omnium temporum iniuriasinimicoru in fe com-'_
f"'''" memorat, aquibus dedutrum c deprauatum Pompeium queritur inui
dia atque Obtretationelaudis fua, cuiusi fe hOnOri cdignitati fempe-i
_ _ . fauerit, adiutorqsfuerit. Nouum in Republicaintrodutum exemplum
fflm'ff'mw gueriturwt Tribu niria interceflio armis nOtare-turat sopprimeretur,qua:
uperioribus annis armis'effet refhtuta. Syllam,.nu ata Omnibus rebus G
Tribunitiapotefiate,-tamen interceffionem liberam reliquiffe: Pompe'
ium,quiamiffam refiituiffevideatur, dona etiam qu ant habuerit,ade-
miffe. @Otiefcunquecaperet
Refpublicadetrimenti fit decretum , darent-Operam
(qua voce magifiratus nepopu-
& quo Senatufconfulto quid
lus Romanus ad arma fit vocatus ) fatum in perniciofis legibus,in vi Tri
bunitia,infeceflionepopuli,templislocifque editioribus Occupatis : at
queliaec fuperioris aetatis èxem la expiata Saturnini atque Gracchorum
' cafibus docet: quarum rerum i lo tempore nihil facrum, nec cogitatum
uidem . Nulla lex promulgata, nOncum populo agi coeptum , nulla fi:
cefio fara. Hortaturcuius imperatoris ducru nouem annis rempubli- H
cam feliciflime gefferint , plurimaqa praelia fecunda fecerint,Omnem Gal
liam Germaniamque pacauerint, Vt eius exifiimationem dignitatemque
abinimicis defendant.
Conclamantlegionis tertiaedecimat, qua: aderat , milites ( hanc enim
initio tumultus euocauerat , reliquat nondum conuenerant') fefe paratos
Mmm 3 effe imperatoris fui Tribunorumque plebisinniurias defendere. _r Cogni
ta militum voluntate , Ariminum cum ealegione proficifcitur, ibiqs Tri
bunos plebis qui ad conigerant, conuenit : reliquas legiones ex hy
bernis euocat,cfubfequiiubet. EO L.Cfar adolefcens venit,cuius pa
ter Ca-:faris eratle atus . Is reliquo'fermoneconfeto cuius rei caufa ve-I
nerat, haberefe a Ompeio ad priuati officij mandata demonftrat:
velle Pompeium fe Cfari purgatum , ne ea quae Reipublic caufa egerit,
in fuam contumeliam Verrat. Semper fe Reipublic commoda priuatis
necefiitudinibus habuiffepOtiOra: Caefarem quoque pro fua dignitate de;
bere 1 8211 fuam Reipublic dimittere : adeo gra
uiterirafci inimicis : ne illis nocere fe fperet, Reipublica: noceat. Pau
ca eiufdem generis addit cum excufatione Pompeij cOniunta. Eadem
fete, atque eifdem de rebus prtOrROfcius agit cum Cfare, fibi 's' Pom
peium commemorffe . Qua: res etfi nihil adleuan asiniu
rias pertinere videbantur: ramen idOneOs' natus homines, pei'quos eaK
vellet,ad perferrentur,petit ab vtroqs,quoniam eij man
Cnrpulatu. ata ad fe detulerint , ne grauentur fua quoqs ad 1 eferre , fi
paruolabore magnas controuerfi as tollere; atque omnem Italiam metu
iberare poflntibi femper Rei ublic primam fuiffe dignitatem , vitaq
ma., d.1i2,potioiem. * doluiffefe, quo populi Romani beneficium fibipercon-"
fiszfgfuf'll'gz tumeliam abinimicis extorquereturzerepto ue femofiri imperio,inivr.
mm,... www- bem retraheretur , cuius abfentis rationem ha eri proximis Comitijs po-l
. 1 iufiffet. Tamenhanc iaeturam honoris fui Reipublicae caufa aequo
animo
i tuliffe Cm literas ad Senatum
' i miferit, vt omnes ab exerciti us
difce
.i BELLOiC-IVILI IllBl'7I. .4" . 129
A dilederentmc id quidem imperrauifleota Italia-deletu's lia'beriatine `
' fi legiones duas,qu ab [e fimularioneParthicibellintabdutiuita- ' '
tern ellein armis. @6mm hazc omnia tandem ili'ad luana perniciem
ertinere? Sedtamen ad omnia fedefcendere paratumg-arqu'e omnapati . .
EeipcaulaProlicifcatur Pompeius in {uas prouincias,ip exercitus dimit- - -` .
tantu'r,difcedant in Italia omnesab armis,metus ciuitate tollatur, libera l
comitiaatqsOmnisllefpfenatui populoq's 'Romano permitratur. H'c _ _ -. . __
quo facilius , certisqs conditionibus lianr,c iureiurando fanciantur,au_t ` . . , i
ip_fe propias accedat,aut fe patiatur accedere. fore,vti per Colloquia omnes '
controuerliae componanrur. Acceptis mandatis Rofcius cum L; _Calafate '
Capuam peruenit, ibiqs Confules Pompeiumq'sinuenit:pollulata - ,_ _', ~ '
ris renunciatlllideliberata relpondentfcripraqs adeum mandata pereos _ - `
remittunt :quorum haec erat fummafarin Galliani reuerteretur, Ari _
mino excederet , exercitus dimitteret. ua: li fecietompeium in Hil` a ' `
niasiturum. Intere quoad tides ellet ata faerurum qua: po li
Ceretur,nonintermillùros Gonlules Pompeium'qs'fdeletus. Etat iniqua i ~
conditio, pollulare vt Glr. Arimino excederet,arq5 in prouinciam re
uerteretur . -Ipfum & rouincias & legiones alienas tenere,exercitum G- _ _ I
{lirisvelle dimitri , delectus habere: polliceri {ein-prouinciam iturum,ne
queante quem diem iturus lit,d_elinire : vt li Claris confulatu ,~
@Pompeius profetus non elfennulla ramen mendaci) religione obllritus _ _ .-;.~. . ..
videreturi.` Tempus verb colloquio non dare ,~ ne s accellurum polliceri, '
magnam pacis defperationernaall'erebat. Itaqs Arimino M.Anroni 4 ~
cum cohortibus quin 5Aretium mittit : ipfe Arimini cum duabus legio-_A"'im- ` `
. nibus fublillit, ibiqa detum habere inllituit. Pilaurum, Fanum,Anco-.Pi/urumf
nam,lingulis cohortibus Occupat. Interea certior fatus * Tigniuin Ther-'Siga' " "
trium prtorem cohortibusquinqs tenere, oppidum munire , _omniumqs rigging. ~ f' '
elle'Tigiiiorum Optimam erga [e volunrate_m,GuriOn cum tribus coli'Or-* F'""" _
~ cibus quas Pi-fauri cArimini habebat,mittit. cuius aduentu cognitmdili- _ ~ i
fusmunicipi)` voluntati Thermus cohortes ex vrbe educitc profugitrmi; f '- ` '
D lireslinjitinereabeo dilccdunt,ac domuna reuertuntururio fumm'a'oin- `
niuvaluntare * Ti ium recipit. Qin-bus rebus cognitis 5 yconliliis mu- *nimm _ .
nicipiorum voluntari _usCfarcOhorteslegionis-xii Lex ; f => _'
cit,Aux1mumq5proficikitur,quodoppidum Atius cohortibusintrodu
tis tenebat,delectumqs~toto Piceno circummillis fenatoribus habebat.'
Aduentu foariscognit, Decuriones Auximi ad Var frequen- mmm.
tes conueniunt. docent luiiudicij rem non elle , neg; fe neq; reliquosnau- ,_ `
nicipes pari poll'e, . Gaefarem imperatorem' bene eRep.meritum tantis .
rebus Ageltis,oppido moenibu'qu prohiben: proinde habeat rationem po`
Reritatiscpericiili fui . qurum orationepermotus Atius Varus'ipr-
lidiurn quodintroduxerat,ex oppido educit ,6c profugit. Hunc primo
Ordine auciGfaris confecutimilitesgconlillere mit : commi-llbq'u
przlio eferiturfuis Varustn'onnulla'pars militum 111111- `
quiad faremperueniunt :_atqs .vna cum his deprehenfus L.'Pupiu_s'.pri11r'~
mipili Centurio.adduci'tur,%ui huneeundem Ordinemin , _ _~_- -_ t _
im i i um 1 s At
Pompei).anteasduxriratr.-l `~ 138 scorum
'mfarmilites imemorem
_Arianjos o e '
collaudar,P.upiu.m .~ ,
d A 18:11:81 f _f f r olli.
cetir,iQii_ibus rebus ROmam nunciaris,rantus yrepenr'fterror inua it, vt
cum Lentultis'icoirliilad aperiendum iarrum-veniller ecuniarn
pero exSenarulcbnliilto prolierendam. protins .aperto antiore
.gru-2 / M X_Vl
130vrbe profugeret.
zentrum-irn- ex . ivtii Catsuits
Cfat enim co-MMNT.
aduentare iamiamqs , Sc adeffe eiusl equi- F
res false nunciabantur. Hunc Marcellus collega; & pletique magifratlus
confecuti fùnt . Cn. Pompeius pridie eius diei ex vrbe pro e6tus',iter ad lei
iones habebat quas a Caefare acceptasin Apulia hvbernorum caufa di;
UPM' fpofu'erat. Deletus intra-vrbem intermirtuntur. t Nihil cirtaCapuam'tii.
tum effe omnibus videtur . Ca u primum fèfè confirmant,& collfigunt:
_ _leu- 1111:
""' deletumqw colonoru'lmqriosibi
gladiatoresqs qui fegeCfarinliido
lulia Ca uam'habebain
d-eduti etant,
Forumhabere
pro
dutos Lentulus libertaticonfirmat, atque his equos atrribuite fe fe
* qui iuffit: quos poftei monitus fuis , qued ea res omnium iudicio repre-A
4
liendebarur, circum familiares eonuenrus Campani -110012 caufa di- G
J
ftribuir. Auximo Cfar progreffus, omnem agrum Picenum percurrit.
Cun 6:2 earum regionum pracfetur libentiffimis animis eum recipiunt,
- exercitumc'ls eius omnibus rebus iuuant . Etiam ex Cingulo,quod tappi
` dum Labienus conftiruerat, fuaqs pecunia exaedificauerat, ad eumlle ti
yeniunt,qu_que imperauerit, fe cupidifme fae'tutos pollice_ntur.Mi ites
imperat: mirtunt.Intetea legio duodecima Cfare confequitur. cum his
u m f' duabus AfculumPicenumproficifcitur.

cem cohortibus Id oppiduLentulus
tenebatzqui Caefaris aduenru Spintherde
cognito, profugit ex oppi
do : cohortesqsfecum adducere conatus, a magna atte militum deferi
. tur. Relietus initinere,cum paucis incidir in Vibulfium Rufum,miffum H
Pompeio in agrum Picenum confirmandorumhominum caufa: equo
fatusVibllius certior qua. rcs in Piceno geterentur, milites ab acci
f it,ipfumdimittit. Ipfeexfinitimis regionibus quaspoteficontrahitco
_ _ orte-s ex deletibus Pompeianis. in is Camerino fugientem Vlcilleml
' Hirum cum fèx cohortibus, quasibi in rfidio `l'iabuerat,eitcipit: qui..
Jmfiw bus coatis , tredecim efficit . cum his ad omitium Aenobarbum Corfi..
nium magnis itineribus peruenit, Caefaremque adeffe cum legionibus
duabus nunciat. Domitius per fe circitcr viginti cohortes ex Alba 6c
WHW -Marfis c Pelignis cfinitimis regionibus-coegetar. Rece to Afculo,ex..
pulfo ue Lentulo, Cfar conquiri lmilites qui ab eo difeefferantele-l
tumque infiitui iubet :i fe vnum diem ibi rei frumentariae caufa mo
enim. ratus, Corfinium conten it. Eb cum veniffer, cohortes quinque prmi-f
fx Domitio ex oppido pontern 'fiuminisinterrumpeb'anr,qui etat ab op
pido milliapaffuum citeitet t-ria.. Ibi cum antecurforibus Cfaris ptlio
commiffo,celerirer Domitiani e ponte repulfi , fe in oppidum receperunt.
Cz'far legionibusv tradutis ad oppidum confiait, iuxtaque murum ca
5 fifa pofuit. Re cognita Domitius ad Pompeiumin Apuliam peritos
' ' - regionum magno propofito praemio cum litetis _mittir , qui petant atque
f otentvtfibi fubueniat: Cfarem duobusl exerciribus c locorum angu
` .fh'js facileintercludi poffe , frumentoqs prohiberi . quod nifi fccerit., fe co- K
hottesqsampliis triginta,magnumqs numerum fenatorum atque equi
tum Romanorumin periculum effe venturum'. ' Interim fuo's cohortatus-,i
-tormentain muris difponit , certafque cuiqspartes ad cuffodiam vtbis arr- .
*11mm tribuir : militibus in concione agro's ex fuis poffefionib. pollicetut i ua
""""'" dragintain fingulos iugera, 8c prorata arte centurionibus , euocatifg'lue.
L . Interim CfarinunciatutSulmo-nen' es (quod oppidum. Corfi'nio fe
ptem millium interuallo abefi) cupere ea facete qux vellet, fed 1041141
_ cretio fenatore Se Atio Peligno prohiberifquiid oppidum { cohor
_ - ._ ytiumptarfi.dio tenebant. ?) . Antoniugn cumlegionis otliu
. 15 s ' OI
'
UE BELL lCIVILII LQIB. I. 131
A Cohortibus quinque. Sulmonenfes Gmula'tq; {igr'lavide'r'unt,p'o'r'.-~ ~
tas aperuerunt , vniuerqs c oppidani c milites obuiam gratulantes An- < .
tonio
tonium exierunr
tibus c . .Lucrerius
dedutus
Actio eodem, petitdie Caefarem
vtquo
ad Atius demitteretur:
profetusmuro fe deiecerunrAtius
erat , reuertitur.Cae{àr
Antonius cum ad An- 3133"
easy cohor-
cohort i ._ .
tes cum exercitu ( coniunxit,A:ium incolumem dimilit. ' Cfar tri.

bus primis diebus magnis operibus munite , c ex finitimis munici~
.pijs frumentum comportare , reliquasqs copias expectare inituit. tri.
duo legio ocaua ad eumvenit, cohortesque ex nouis Galli deletibus
xii. e uitesqs rege Norico circiter trecenti : quorum aduentu altera .
alteramo pidi pattern ponit. his Curionem pi".tffecit:re~ ,i
liquis diebus oppidiim vallo caellisque circumrnunire infituit. cuius
operis maxima parte effeta , eodem ferè tempore mifIi ad Pompeium
uerruntur. Literis perleetis Domitius diffimulans in concilio pronun
ciat , Pompeium celeriter (ubfidio venturum: hortaturque eos rie animo
deciant, quq'5 vfui ad defendendum Oppidum nt,parent . Ipfe arcane
cum paucis familiaribus fuis colloquirur, confiliumqs fuga. capere con
Ptituiem vultus Domitij cum oratione non eonfentiret, atque omnia Dmi'fugm
trepidantius rimidiusqs ageret,qum (uper'ioribus diebus cfuefet , mul. um'
tumqs cum fuis confultandi caufa feci'eto praeter confuetudin colloque- .
retur,conciliaconuentusqa hominum fugeret, res diutis tegi difiimulaa
rid; non potuit . Pompeius enim referipferat fefe rem in fummum pericu
lum deduturum non effe, neque (uo confilio aut voluntate Domitium
fe inoppidum Corfinium contuliffe. Proindefi qua facultas fuiifet, ad_{è
cum omnibus copijs veniret. Id ne fieri poilet , obidione arq; oppidi cir.
cummunitione HebatDiuulgato Domitij confilio,rnilites qui : Cor
nij, prima vefpera {eceflionem faciunt,atqs itainter (e per Tribunos mi
litum, centurionesque, atque honelhfhmos fui generis> colloquuntur:
obideri (e a Cfare, opera munitionesqs prope effe perfectas : ducem {u
Domitium , cuius { atque fiducia permanferint , proietis omnibus 'fu
D gaeconilium capere: debere fe (: falutis rationem habere. Ab his primo
Marfl dientire incipiunt : eam oppidi partem quae munitilima videre
tur, occupant :_tanraq'sinter eos iqenio eiftitit, vtmanum conferere, at
quearmis dimicare conarentur : pa-_ulo tamen internuncijs vltro ci
troqs miiIis, qua: ignorabant de L.Dom1r1) fuga cognofcuntltaqs omnes
vno confilio Domitium produetum in publicum circunflunt , c cufo
chung/legatosqs ex (no numero ad Ct'rem mittuntfefe paratos eiTe por- `
tas aperire, quazqa imperauerir facere,&L.Domiti viuum in eiuslpotefa
tem tradere. @bus rebus cognitis,foar etfi magni intereffe ar itraba- _
tur quamprimum oppido potiri,_cohortesqu_e ad fe in traduc_ere,ne
E qua autlargitiombus , aut animi confirmatione, aut falfs n_unciiscorm
mutatio fieret voluntatis, quòd in bello paruis momentis maghi ca-
fus intercederentztamen veritus ne militum introitu , c nocturni tempo-
ris lieentia, Oppidum diriperetur, eos qui Venerant, collaudat,atq; in op. . ~
pidum dimittit: murosqs aTeruarIiubetnpfe his o eribus que face..
re infitueratmi ires difponitaion certis fpacijs intermi 1s,vt etat {
rum dier confuetudofed perpetuis vigilijs Ptarionibuqu, vt contingant .
inter fe,atqs omnem munitionem expleant.Tribunos milit 8c prfeetos _ _ ^ t'
circummittit,atq5 horta'turm {olm ab eruptionibus caueant,fed en_am _
_ngulorum hominum occultos exirus obferuent. nep;i eor tarn remlifo
- a
132 C. I'VLIILCAESARIS COMMENT.
aclanguido animo quifquam o'mnium fuit, qui ea noete conquieuerit. P.
*MM Tanta eratifumma rerum expetatio , Vt * aiius in aliam pattern menteat'
que animo tralieretur_.quid ipfis Corf-inienfibus,quid Domitio,quid L_en
tulo,quid reliquis accideret , qui quofque euen tus exciperet. Quartavigif
liacirciterLentulusS inther de muro cum vigilijs cufiodibufcjue n_oiris
colloquitur,velle, fi fi i fiat potefias, Caefarem conuenire.v :Faeta 0101121
te,ex oppido mittitur, neque ab eo prius Domitiani militesdifiedune,
quem in confpeetum Caefiiris de_ducatur. Cum eo de falute fua orat,at_que
obfecrat fibin parcat : veteremqs amicitiam commemorat : Caefas'qa in
:Jggjxs'mffe beneficia expo.nit,quae erant maxima, quod pereum in Collegium 11011
. tificu-m venerat: qued prouinciamHifpaniam ex prtura habueratzquod G
in petitione confulatus ab eo erat fubleuatus. Cuius orationem Caefar in
ter ellat,
meiiijs fe non maleficij
inimicorum caufii
defenderet : VtexTribunos
prouinciaegreffumfed vtifecontu..
plebis-ea re ex ciuitate expul
fos,atl fuam dignitatem refiitueretzvt fe 8c populum Ropaucorum fatio
ne oppreffum,in libertatem vindicaret.Cuius oratione confirmatus Len
tulus,vt in oppidum reuerti liceat,petit.. (lied de fila falute im petrauerirt,
fore etiam reliquis ad fuan: inem foiatio . ade effe perterritos nonnullos,
. _ vt fuvitaedurisconfulereeifgaiiturfatapotefiate difcedit. Cfarvbi
222325222:1111111,5 Senatores, Senatorumqs liberos, Tribunos militum , equi
, tefque Romanos ad fe produci iu-bet.ErantSenatorij ordinis L.Domitius, H
P.Lentulus Spintlier, Vibullius Rufus, Sextus @ntilius Varus (Lifior, .
L.Rubrius.Prterea filius Domitij , ali'qu complures adolefcentese ma
gnus numerus equitumRomanoriim &Decurionum,quos ex municipijs
Domitius euocauerathos omnes productos acontumelijs militum con
uitij que prohibet. pauca apud eos iocutus,gti_ed fibi aparte eorum gratia
*HS Lx relata non fit pro_fuis in eos maximis bene cijs : dimit'titomnesincolu
mes. * Sefiertium fexagies quod aduexerat Domitius, atque in publi
cum depofuerat, allatum ad feziii Duumuiris Corhnienfibus, Domitio
redditi
tur: etfine continentiorin'vitaliominum
cam , uminAdatamtjue
pecuniaria publicam effe conabat, pecuniafuiffe videre
aPompeioI
_ in fiipendium . Milites Doinitianos facramentum apud,fe dicere iu
. . bet : atque eo die mouet,iiiiiumque'iter conficit, feptem omni
no dies ad Corfinium commoratus: Se per fines Marrucinorum,.Fren
6 tanotumc Larinatium in Apuiiaiii peruenit. T Pompei-us his rebus co
: gnitisquae erant ad Corfinium _tif-ii :r . Lu'ceria proficifcitur Canufiumf
,';,dm_ ' atque inde Brundufium.: copias v ' i i 'eine omnes ex nouis dele-tibus ad fo
cogi iubet : feruos, pafiores armar, .irc ue his equos attribuit. ex his lcirci:
LMMM- ter trecentos equites conficit.L.Maniius prtor Albam cum cohortibus
www ' fexprofugit. Rutilius Lupus prtorTarracinain cum tribus : quae procul
equitatum Caefaris confpicatae , cui praeerat-_Biuius Curius,relito prieto-K
re fi na ad Curium transferunt,atque ad eum tranfeuntltem reliquis riti-`
L vneriiaus nonnullae cohortes in agmen .Cazfaris, alix inequitesincidunt.
/: ivifi Red L_1citurad eum *__reprehfus ex itinere Cn.MagiusCremonacpraefetus
fa-brum Cn.Pompe1 : quem Caefar ad eum remittit cum man atis, uo
_ _ niam ad id ternpus acultas colloquendi non fuerit,atq5'ad feBrnn-du ium
. . 4 fit yenturus,~.interefiè Rejja. communis falutis-,fecumPompeio collo
qui.Neque vereide-rn per ci long_o itineris fpacioc'frn 1er-alios _conditio
mm1,me nes { 11 coram'de omni us conditionibus di ceptetur. Hrsclatis
- mandaris Brundufium cuni legionibus fex peruen~it,'veteranis quatuqr;
- - i ` i ' ' j re i
l
DE BELLO CIVILI LIB. I. 1 rsa
reliquis quas ex nouo deleetu eonfecerat, atque in itinere com leuerat.
Domitianas enim cohortes protins Corfinioin Siciliam mi erat. Re
perit Confules Dyrrhachium profetos cum magna parte exercituszPOm
peium remanere Brundufij cum cohortibus viginti: neque certum inue
niri poterat, obtinendne Brundui' caufa ibi remaniifet, qub facilis
Omne Adriaticum mare extremis Itaii partibus , regionibufq'ue Grci,
1n poteltatehaberet,atque ex vtraque parte bellum adminizrare pOIIet:
an inopia nauium ibi retitiffetzverituqu neItaliam ille dimittendam non
exltrmaretxxitus adminifirationesqs Brundufini portus im edire 111111
'
tuit. (L
uorum O erum hc erat rath . (L.ua fauces era nt angu 1111 ma: por_ .
\
d . .
. _:._..
-
zw
: .,
_ _ . A
_ ,s
if _
, fg
i / `_' < f _ Scenograpbm
` J - ' hw vr Y _ i '
m`
-_ `_=='"--""
...f M_ ` "
- v 5w Pugndtl .
- . Afr :Y: '
__"'`....~
._ w
,_
,__a-
mvv-f
d .
Y
`
` \\ :lu/'. f
A. Brundufium.
B.B. Portus ma..
ior &minor.
C. D. . Aditus
qui extra mu
rum ad port
ferebat.
F.Agger.
Skates.
H.Mare.
tus, morem atqs aggerem an vtraque parte littoris iaciebat, quod his locis
erat vadofum mare . longis progreIus, cum agger altiore aqua contineri
non pol'fet, rates duplices quoquouerfus pedes triginta e regione molis
collocabat .has quaternis anchoris ex quatuor angulis diftinebat , ne Hu
tibus mouerentur. His perfeetis, collocatisqs, alias deinceps pari magni
tudine rates iungebat .has terra atqs aggere contegebat,ne aditus atqsin
curfus ad defendendum impedir-etur. à fronte atqs ab vtroqs latere crati.
bus ac pluteis protegebat . In quarta quaqs earum turres binorum tabula
torum excitabat, quo commodis ab mpetu nauium incendijsqs defen
derer. Contra 11 ec Pompeius naues magnas onerarias,quas in portu Brun
111 deprehenderat,adOrnabatlbi turres cumternis tabulatis erigebat,
eafq'ue multis tormentis Se Omni genere telorum completas ad Opera
Cfris appellebat,vt rates perrurnperet,atqs Opera dilurbaret. 11 quoti
die vtrinqs emins fundis,agittis,reliquifq5 telis pugnabatur.Atq5 hc ita
Caefar adminirabat, vt conditiones pacis dimittendas non exiiiimaret.
Ac tametfi magnoper admirabatur,Magi.quem adPOmpei cum man
datis miferat,ad (e non remitti, atqs ea res tentata etfi impetus eius
conliaqs,tardabantamcn omnibus rebus in eo pci-{euerandum putabat.
. . ' 3 " Iraqi
ii.. oranciasAiiis COMMENT.
caniiiiuiiuiilu.. Itaqs Caninium Rebilum legat familiarem neceffariumdsScribonij Li- F
bonis mittit adeum colloquij caufa : mandat vt Libonem de concilianda
Scenogra
phia ratisdu
plicisquatu
or anchoris
ex quatuor
angulis di
flentc tur
ri duor ta
bulator fu
perzdifica
.
. Raris du
plex.
.Ancora.
pace horteturln primis vt ipfe cum Pompeio coiloqiiereturgpoulat. Ma- I

gnopere fefe coniidere demflrat,fi eius rei fit po teitas fata, fore vt aequis `
conditionibus ab armis difcedatur: cuius rei magnum partem laudis atqi
exifiimationis ad Libonem pertienturam,{i illO authore arqa agente ab ar
misfit difeeffum.LibO acolloquio Caniiiij` digi'effus, ad POm-peium profi
cifcitur.Paulb pff itnunciat,quòd confules abfint, nihil fine illis de com
pofitione agi poffelta rem fxpis frufiràl tentata, Cfar aliquando dimit
tendam fibi iudicatt de bello agendum.PiOpe dimidia parte O cris Ce
fare efieeta,diebuqu in ea re confumptis nouem,naues a Confulibus Dyr
rhachio remiffae,q uae priorem partem exercitus eb deportauerant, Brundu
] reuertuntur.POmpeius flue operibus Caefaris permotus , flue etiam (
quod ab initio Italia excedere conftituerat , aduentu naui profettionem
parare incipit.Et quo facilis impetum Cfaris tardaret , ne fub ipfa rO fe
@tione milites oppidum irrumperent,portas Obflruit,vicos plateaqu in
diHcat,fofIas tranfuerfas vijs perducit,atque ibi fudes fiipitefq; praeacutos
deligithcleuibus cratibus terraqs inequataditus autem atqs itinera duo
qua. extra murum ad portum ferebant,maximis defixis trabibus atque eis
praeacutis praefepitI-Iis paratis rebus milites filentio nauesl cfcendere iu..
et._Expe_ditOs autem ex euocatis fagittarijs inditoribuqu raros in muro
turribuqu difponit.hos certo figno reuocare cfituit,cm omnes milites
. . naues
4
D ELL ` .TC I'VI LIYV L I5B. fI. ' 135'
". naties confccndient: atque his expedito loco actuara nau'igia relinquit.
BrunduniPompcianorum militum iniurijs, atque ipfius Pompeij con- -
tumclijs permoti , Cazfaris rebus faucbant. Itaque cognitaPom'peij profe- Brandunamm.
tione,concurfanribus illis,arqu'e in ea re occupatis, vulgo` ex tctis fi-
nificabant. Per quos re cognita,Caefar fcalasparari, rniliref ue'arm ari iu
quam rei gerend-ae facultatem dimittatf. Pompeius fu n'ocrem na
ucs foluit. crantin muro cuftodiaelcaufa collocati', eo figno'qfuocon- Pff
ucnerat,re'uoeantur,norifq5 itineribus ad naues deeurrunt.Milites oitis /
(calls muros afcduntzfedmonitiaBrunduiinis,vtval'lum caecum offafqa \
caueant, fubfifttt longo itinere ab his circi'idueti,ad pcrueniunt;

naues cum militibus , quae ad moles Cafaris a haefcrant , fcapliis ,
-lyntribufque deprchcndunt,deprelien{afq5 excipiunt. i Gaefar erfi ad fpem 7,
conficiendi ncOocij maxime* pertinebat coactis nauibus marc traniire, *mmm
5c Pompeium equi, pri ufquam ille fefe tranfmarinis auxilijs confirmaret:
tamcn rei cius moram , remporifque longinquiratcm timebar, quod'om
nibus coaris nauibus Pompeius prfentcm facultatem infequcndi fui
.-ademerat. `Relinqucbatur,vt-exlonginquiorib'us regionibus Galliae,Pi
ccniquc, c a frcto naucs client cxpcetandae :fed id proptcr anni tempus,
-longum atqueimpeditum videbarur.' Interca vetercm cxcrcirum , duas
_ Hifpanias,confirmari, quarum erat altera maximis beneficijs Pompei]~ dc
uineta: auxilia,equitatum.pararizGalliam Italiamqs-tcnrari fe abfcnre no
1cbat.Ita 5 in praefentiaPoi-npeij infequendi rationem omittit,inI-Iifpa- `
niam pro cifci conftigruit. Duumu/iris municipiorum omnium imperat, f
'vt naues conquirant,Brundu{iumqs deducendas'curent. Mittir in Sardi'fa saraiaaqsiffra
niam cum legione vnaValcriumlegatum: in Siciliam Curionem propr- "'
torem Rom.cum lcgionibus tribus. Eundem,cm Si'ciliam rccepiffcr,pro
tinus in Africani traducere exercitum'iubetSardiniam obtinebat M.Cot
ta,Siciliam M.Cato.Africam forteTube'ro obtincredebebat.Caralirani fi-
mul ad fe Valerium mirri audirunt : profcto cx Italia, fua
te Cottam ex oppido eijciunt. Ille perterritus, prouinciam
D'confcntire intelligeret,ex Sardinia in Africam profugir. Caro in Siciliana- ,
ues longas vetcres reciebar,nouas eiuiratibus imperabat. hee magnoitu
dio peragebarin Lucanis Brutiijue perlcgatos fuos ciuiumRomanorum
delcus habebat: equitum peditu'mq'ue certum numerum a ciuiraribus
Sicilicxigebar. uibus rebus peneperfectis,aduent-uCurionis cognito, -_ .
lquaeritu'rin concione fefc proieetum proditum aCn.Pompcio,qui om- , im
.nibus rebus imparatiiimus non neceffarium bellum fufccpifer , c afc re- Pew bu,mff
gliquifq'ue in Senatu interrogatus , omnia _fe ad bellum apta ac parata con- "
-fi rmifet . Haze in concione qucPtus,cx prouincia fugir . Nacti vacuas ab
imperijs, Sardiniam Valerius , Curio Siciliani , cum cxerciribtis ce perue
nit. Tubero cmin Africam veniffcr, inuenitin prouincia cum im erio .
Atium Varum , qui ad Auximum , vt fuprademonlrauimus , ami is co- ammira.
-hortibus ,protinus ex fuga in Africain erucnerar, atque cam fua (
.te vacuam occupaucrat, dcletuqueha itoduas legiones cffccerat,ho
-minum Se locorum notiria, cvfu ci'us prouinci, nactus aditus ad ea co
-nanda, quòd paucis ante annis ex praetura cam prouinciamobtiiiucrat.
Hic venicnrcm Vtieam cum nauibus Tuberoncm, porru atque oppido
prohibet , neque affectum Valctudjnc filium cxponere 1n terrarn pari- im
tur, 'fed fublaris anchoris, exccdcre'eo loco cogit. His rebus confectis,
Caefar,vtrcliquuin tempus a laborc intermittcretur,militesin proxima
. l y M 4 .I .muni
136 . IVLII CAESARIS COMMENT.
(fat cora'n Sena municipia deducir: ipfe ad vrbem profieifcitur. Coato Senatu , inimico- F,
in-mcorum
: conmemorar. ruminiurias commemoratzdoeet fe nullum extraordinarium honorem
appetiffe, fed expetato legitimo tempore `confulatus_,eo f_uiffe conten
tum,quod omnibus ciuibus pateret : latum adecem Tribunis.pleb1s,con
tradicentibusinimicis,Catonevere acerrimerepugnante,&prifiina con
fuetudine dicendi mora dies extrahente ,vt fui ratio abfentishaberetur,
rpfo confule_Pompeio :qui improbaffet , cur ferri pafqu effet Si probaf;
fet,cur fe vti po uli beneficio proliibuiffet Patientiam proponit (.
cm de exercitilgus dimittendis vltr pofiulauifferanquo iaruram digni
taris arqa honoris jpfe facturus effet. Acerbitatem inimicorum docet, qui
quod ab alteropo ularent,i_nferecuf_arent:at ueomniapermifeerimal
lent,quamimperium exercirufquedimittere. n_iuriam in eripiendis le
ionibuspraedicar:crudelitatem c infolentiam in circunfcribendis Tri
unis plebis. Conditiones a felatas,ex_petitacolloquiae denegaracom
memorat . Pro quibus rebus orar ac po ular,vt I_{empublicam fufcipiant,
_ath vnei fecum adminifirenr . Sin timore defugiant,illi fe honori non de
futurumt perfeRempublicam adminifirarurumLegatos ad Pompeium
de compofitione mirri oportere: neque fe reformidare, quod in Senatu
Pompeius paulo antedjxiffet,ad quos legati mitrerentur,ijs authorita
tem attribui,timoremque eorum qui mitterent,_fignificari. tenuis tith
infirmi hoc animividerizfeverb vr operibus anteire fiuduerir, ficiufiitiaH
quuitate velle fupei'are . Probar rem Senatus ldemittendislegaris:fed
qui mitterentur , non _reperiebanrur : maximeque rimoris caufa pro fe
quifque id munus legationis recufabat . Pompeius enim difcedens ab Vr
P'ampriaperum be in Senatu , dixerar, eodem fe habiturum loco ui Romae renianfiffent,
.
cqui in cafiris Caefaris fuiffent. Sic rriduum ifp'utarionibus excufa
tionibufque extraliitur. Subijcitur 'etiam L.Metellus Tribunus plebis ab
inimicis Cfaris , qui lianc rem difirahat, reliquafque res quafcunque a
8gereinfiituerit, impediat . T Cuius cognito confilio , Cfirfrufira diebus
aliquot confumpris, ne reliquum tempus omittat, inferis'ijs quae age
te efiinauerat, ab Vrbe proficifcirur,atque in vlteriorem Galliam per. .
uenit. Que cum Veniffer , cognofcit miffum in Hifpaniam Pompeio
Yibulliu: . Vibullium Rufum,quem paucis ante diebus Corfinioca tumipfe dimi
ferat': Proferum item Domitium ad occupandam Maffiiiam nauibus a
feptem , quas Sicilia c Sardinia priuatiscoatis feruis liberifque
_ Mafih'nyl. colonis fuis compleuerat . Prmiffos etiam legatos Mafiilienfes domum
nobiles adolefcenres, quos ab vrbe difcedens Pompeius erat adliortatus,
ne noua Cfaris officiaveterum fuorum beneciorum in eos memoriam
expellerent. @ibus mandarisacceptis,MafIilienfes ortas Caefariclaufef
. rant : Albicos barbaros homines , qui in eorum fi e antiquitiis etant,
montefque fupra Maffiliam incolebant, ad fe vocaueranr : FrumentumK
ex finitimis- regionibus atque ex omnibus cafTellis in vrbem connexe
: Armorum officinas in vrbe infiirueranr : muros, claffem Se portas
refecerant. Euocar ad fe Cfar Mafiilienfium v. primos. cum his agit,
ne initium inferendi> belli Mafiilienfibus oriatur: Debere eos Italia: to;
rius authoritatem fequi potis , quem vnius hominis voluntariobtem
perare . reliqua quae ad eorum fanandas mentes pertinere arbitrabatur,
commemorat. Cuius orationem legati domum referunt, atque ex au.
thoritate liaec Cfari renunciant : Intelligere fe, diuifurn effe populum
Romanum in partes duas i neque fuiiudicij, neque fuarum effe
t . . i cer
DE BELLO CIVILI LI. .IfI _137
` >Adilcernere Vtra pars iuliiorem habeat caufam . Principes verb 6116 e'ar'r'n
partium Cn.Pompeium, , patronos ciuitatisf quorum al . '
ter agros Volgarurn Arecomicorum clluorum publichis concefferit 1 1_' 'f " _. e
alterbello vieras Gallias attribuerit,vetigaliaque auxerit: uare paribus ' '
eOrum beneficijs parem 16 quoque voluntatem tribuere de ere , neu- i
trum eOrum contra alterum iuuare, autvrbe ac portibu's recipere.
dum inter eos aguntur , Domitius nauibus Mafiiliam peruenit , atque ab ? i !
his receptus,vr 1 praeficitur. Summa ei belli adminirandipermittitur. "
Eius
biqueimperio
, claffem
deprehendunt,
quoquouerfusdiinittunt:Onerarias
atque in portum deducunt.naues,quas
earum clauis
Y -
.B aut materia atquearmamentis inltrutis ad reliquas armandas reficienf .
dafque Vtuntur. frumenti quod inuentum ePt, in publicum conferunt. re ` -
liquasmerces commeatufque ad obfidionem Vrbis, fi accidat,relèruant. t `_
@ibus iniurijs permotus Cfar, legiones tres Mafliliam adducit. turres
Vineafq'ue ad Oppugnationem vrbis agere, naues longas Arclate nume.
rozduodecim facereinftituitt Qi/ibus efPeetis, armatifque diebus trigind
ta,i qua die materia cfa 611 , adductique Mafiiliamfhis Decium Bru- 11mm.
tum prficit.-C.Trebonium ~legatum ad oppugnationem Mafiiliae relin- C-T'flfanu
quit . I Dum hace-parat atque ad miniftratabium legatum cum legio- GMW
nibus tribus , quas Narbone, circumqueea loca hyemandi caufa difpo- 9
1 11`1111 prmittit,celeriterq5 Pyrenos {altus occupari iubet,
qui eo tempore ab L-.Afranio legato praelidijs tenebanturslegiones reli-
quas, quae longrs hyemabant, fiibfequi iubetlabius, vt eratirnperatum,
adhibitaAfra'nij
ercitum eeleritate prfidium
contendit ex faltu dei
. Aduentu Vi 'cit , m-agnifque
ulli)l Rugquem itineribus
POmpeiOadmi(`
ex-.
fum in Hifpaniam demonlratum et,Afranius, : Petreius, tVarro le- refrein.

gati Pompeij , quorum vnus tribus legionibus Hifpaniam citeriorem , aL "
ter afaltu Caftulonenfi ad Anam duabus le ionibus,tertius ab Ana Ve.'
etonum agrum Lufitaniamque pari numerOIegiOnum Obtinebat,ÒIicia
inter fe partiunturivti Petreius ex Luitania per Vetones cum Omnibus
Dcopijs ad Afraniumprofieifcaturi' Varro cum his habebat legioni-'
bus omnem vlteriorem Hifpaniam tueatur. His re us conflitutis , equi
tes au xiliaque toti Lui taniPetre'io:Celtiberis,Cantabris , barbarifque
Omnibus qui ad Oceanum pertinent , ab Afranio imperantur. uibus
i aetis , celeriter Petreius per Vetones'ad Afranium peruenit. Confituunt
communi 601111110 bellum ad Ilerdam propteripfius loci Opportunitatenfr IWNPPI'J'I
gerere. Erane, vt fupra d_emonllratum cit, legiones Afranij tres,Petreij 53:22:47?
duae : fcutatae eiterioris prouinci , cetratae vlterioris I-Iifpa4
nia: cohortes circiter Octoginta , equitumvtriufque prouincia. circiter Pf'fivfi#
'l quinque millia. Cfarlegiones in Hifpaniamprmiferarnad millia au Pm
Exiliapeditum, equitum tria millia,.qute~omnibus fuperioribus -bellis ha`
buerat , : parem ex Gallia numerum, quem ipfe* parauerat, nominatim *Nimm
ex Omnibus ciuitatibus nobililimot fortiiimo uoque euocato. Hint: _ `
Optimi generis *liomines ex Aquitanis , montanifque quiy Galliamprof
uinciam attingunt. Audierat'POmpeium per Mauritaniamcum 16 p ioni..
_` bus iter 'in Hifpaniam facere, _cOnfePtimque 6116 ventururn . 5111111 `
_ bunis'militum centurionibufque mutuas pecunias fumpit-nhas 6156161
.l tui diribuit . Q50 faeto , duas res confecutus eft, quod pignre animos' g
' ce'nturionurn deuinxit , largitionemilitum voluntates redemit. .
t biusnitimarum eiuitatum animos literis nuneiijue tentabat. In iet)riesiimiiv
s .. i ` ' unna
138 ` . ivLii 2t: AEsAi'tis COMMENT.
Humine pouces' effecerat duos ,inter fe diantes millia paffuurn quatuor. _
his pontibus pabulatum m-ittebat, quod ea quae citta fluan fuerant' , fue
Rx haar; main eon M_ ___ ~
{ got: appa' \\
:et vil.. Planchsm- f* '
Rruxext duss quas n
habeba( legiones. en
picndd locum fupe
xoiem.:I :
ruendo Mellin-L
cieni.: in : par- . n
arte minori f ` \
fuinuit'iin
perusquatuor legio.
num,&totius Equi
Affini), nce cir
eunuen'ii .
__ A. ris.v

' sza
. Cafra C. Fa
bij.
C.CaflraAfranij.
_ D. Pons ex lapi
dibus.
E. Otogefi.
F. 111-. . _ _g ""' ?
G. Legiones A

franij.
H. Equitatus A
frauii. . e f .s "` _. l

I. Ponsa'lterfiib ' --e
,
/ _.y ~-, 1
liciiis. `
. Pons fubliciiis
L. Ilerda.
. Sicoi'isflu.
N.Ps exnauib. __ .
. Celtiberia. *i- 4;:
lgfs perioribus diebus coiifui'npfeiat.HOc idem fere,atq5 eadem de caufaPom
R. MpmesPyre- exercitus duces faciebant, crebroqs inter fe equeliribus prazlijs con
"" ktendebant . Huc cm quotidiana confuetudine congreffec pabulatoribus
praefidio proprio legiones Fabiana: : flumen tranfiffent ,impedirne _"
taquet omnis equitatus fequeretur,fubito iumentorumt aqute magni
tu ine pons eft interruptustreliqua multitudo e uitum intercluimliio
cognitoiPetreiotAfranio ex aggere atque 'crati us,quaeHumine fete-I
bantur, celeriter fuo ponte Afranius (quem oppido cafiriqu coniuntum
habebat) legiones quatuor, equitatumque omnem traiecit,duabufque
. Fabianis Occurrit legionibus. Cuius aduentu nunciato,L.Plancus, qui
legionibus praeerat , neceffaria re coattus , locum capit fuperiorem ,di`
uerfamque aciem in duas partes confiituit, ne ab equitatu ci'rcunuenii'i '
poffet. Ita congreffusimpari numero,magnos impetus legionum equita
.- _ tufque fuflinet. Commiffo ab equitibus prlio, fi na duarum legionum
_ . procul ab Vtrifque confpiciuntur, qu as C. Fabius v teriore ponte fubfidio
noftris miferat, fufpicatus fore id quod accidit,vt duces aduerfariorum
Occafione c benecio fortuna: ad noftros opprimendos vterentur. qua ;_ `\
f
rum aduentu praelium dirimitur,ac fuas vterque legiones reducit in ca

_ (tra. biduo Cfarcum equitibus nongentis,quos fibi prfidio relique
~ .. rat, in caftra peruenit. Pons qui fuerat tempefiate interruptus, pene erat
refetus . hunc notu perfici iufit . Ipfe cognita locorum natura,ponti ca-y
firifque praefidio fex cohortes relinquit,atque Omnia im edimentac po
fiero die Omnibus 'copijs ti'iplici infiruta acie ad Iler am proficifcitur,
(Se fub cafiris Afranij confiitit Se ibi paulifper fub armis moratus , facit ae..
CW, Mm quo loco pugnandi poteflatem. _Potefl'ate fata,Afraniu_s copias educit,
. medio 11 fub caflris conflituit . Cfarvbi cognouit perAfranium

DE BELLO CIVILI LIB. I. isa
Alarc quo mns prqlio dimicaretur,ab in mis radicibus montis intermif
is ~circiter pafiibus quadringcntis caftra facerc conftituir: c ne in opere`
facicndo milites repentino hofiium incur(u cxtetrcrcntut, 'atque opere
prohibcrentur,vallo muniti veruit, quod emincrc,c procul videri :
etat (ed afrontc caltrorum contra hoftcm pedum quindccim fofam fieri
iuit. Primac (ecunda acics in armis,vt ab initio conflituta crat, perma
ncbat: poll hos opusinocculto acies tertia facicbat. Sic omne priiis cit
perfctu,.quam intelligcrtut ab Aftanio muniti. Sub vcfpet G(at
intra hanc follarn lcviones deducit,atquc ibi (ub armis proxima noete
conquicfciPOPtcro die om nem exercituin intra fofam continetc quod
B longius crat aggetpcrendus ,in ptfentia {imilem rationcm opcris infn,`
ruit, {ingulaquc latcta cailrorum Iingulis artribuitlc ionibus municnda,
follafq'ue ad candcm magnitudinem periici iubet . requuas legiones in'ar
mis expeditas contra hofcm conflituit. Afranius Pctreiufque tetrendi
caufa, atque opcris impedicndi,copias (uas ad infimas montis tadiccs pto.
_ ducunt, cptazlio lacef(unr. Ne ue idcirco Cazfatopus intermittit,con
Hfus prfidio legionum trium , munitionc fofIac . Illi non diu comme
rati , nec longis ab inmo colle progrefii , copias in reducu nt. Tet
tiodic Cfar Vallo communit: reliquas cohortes , qu as in (upcrio- l
ribus caftrisrcliqucrat,impedimcnraque ad(ctraduci iubet. Eratinter xo ; `
oppidum Ilerdam , 5c proximum collem ,vbi Perrcius atque Afra
nius habebant,planities circiterpafuum trccenrorumatquc in hoc fc
te medio (patio tumulus erat paulo editior: quem fi occupffet Cfar,
&communii(et,ab oppido , a ponte,& commcatu omni quem in o'ppi
dum contulerant,(einterclu(utum aduet(arios confidebat.Hoc (perans,
legiones tres ex calii'is cducit : acicquc in locis idoncis infltueta,_vnius
legionis antcfignanos procurretc, atque cum tumulum occupateiubet,y
(ma rc cognita , celeriter , quae in flatione pro caflris etant Afranr) co- g
hortcs , bteuiore itinere ad eundcm occu andum locum mittuntur;
Gontcnditurprlio : quod pris in tumu um Afraniani vencrant , rio-i
D (tri repelluntur, atque alijs (ummiIIis pridijs tctga verrete, (eque ad {i
gnalcgionum tccipcre coguntur. Genus etat pugna: militum il otum,vt'
magno; impetu primo procurrcrcnt, audatct locum caperent, ordines
l (uos non magnopcre (eruatcnt,ratidi(perfiqucpulgnarcnt: (i premeten
. , pedcm refertccloco excedere non turpe exi imatent :cumLufira-
nisrcliquifque barbaris genere quodampugn aifucfati :quad fcrc t,
quibus quifquc in locis miles inuetcrauit,vt multum earum rcgionum
confuetudinc moueatur. Hace tum ratio noftros pctturbauit, infuctos
liuius generis pugn.circumiri enim {efc'ab a etto latere procurrcnti-
bus fingulis arbittabantur,ip(i autem (uos'or ines (cruatc, 'neqsaiignisf
Edileedcrc , neque une graui caufa cum locum quem cepctant, dimitri
cenfuerant
cotriu oporrcrc
'conliterat .. Itaque
, locum nonpctturbatis antcfignanis
tenuit , atque , legiocollem
in proximurn quae in (efe
co
reccpit. Cfat pene omni acie pcttcrrita, quod prtet opinioncm con
(uctudinemque acciderat , cohotratus (uos lcgioncm nonam (ubiidio
ducit. `hoftem infolentcr atque actitcr noPtros in(eque_ntcm (upfprimit,
rutfufquc terga verrete, (eque ad oppidum Ilcrdam tccipcre, Se ub mu
xo'confrftete cogit. p Sed nona. legionis milites clati ftudio,dum (arci
tc acceptum dcrrimcntum volunt, temere infecutilongius fugicntcs,in
. locum iniquum progrediuntut , : (ub montcm in quo etat oppidutn
. . _, _ po x
140 C. IVLII CAESA'RIS CMlVlE'NT.y _
pofirum Ilerd-ayfueeedunt. hine fe recipere vellent,rurfu'sf ilBestio-_F
fuperiore premebant. Praeruptus locus eratvti'aque partedi-f
ac tantum in Iatitudinem atebat., vt tres inftrutra: cohortes euml
locum ex lerent,& neque Pub-fi {1{-;
laboranti vus vfui effe poffent. ab oppido autem decliui fafiigioverge
bat in longitudinem paffuum circiter quadringent'orum'. hac nofiris : y
ratreceptus,quod eo incitati fudio incfiiltis rocefferant. .Hoc pugnal
batur loco c propterangufiias iniquo, 8: quo fub .ipfis radicibus mOn-f
tis c0nfiiterant,vt nullum frufira telum in eos mi'tteretur: tamen virtu-f
te 8: atientia nitebantur, atque Omnia vulnera fu fiinebantAugeban
tur il is copiar, atque ex cafiris cohortes per Op idum crebrb fummitte-G
bantur, vt integri defest fuccederent. i em Cfar facere cogeba'-`
tur,vt fummiffis in eundem loc fuis cohortibus, defeffos reciperet. HOC'.
Cum effet modo pugnatum continenterhorisquinquemofirique grauis
multitudine premerentur, confumptis omnibus telis , gladi 's
impetum aduerfus montem in cohortes faciunt,paucifque eietisne
liquos fefe conuertere cogunt. Summotis fub murum cohortibus, ac
nonnulla arte propter terrorem in op idum compulfis , facilis nof`tris
. receptus dams . quuitatus autem no er ab vtroque latere, etfi de_ietis
\ .~ f atque inferioribus. ocis confiiterat , ramen in fummum iugum virtute
connititur, atquev interduas aciesperequitans, commodioremac tutio-H
rem nofris receptum dat. ita vario certamine pugnatum . Noftriin
gramas. primo congreffu circiter feptuaginta ceciderunt, in his qulginius pri
mus hafiatusle ionis quartaedecima. , qui propter eximiam virtutem ex
inferioribus Orcfinibus in cum locum peruenerat. vulnerantur amplis
reuma.. fexcenti. _Eforanianis interciuntur T.Cecilius primipili Centurio,c
prter eum ycenturiones quatuor, milites amplis ducenti . Sed haec eiusf
diei prfertur Opinio,vt fe vtriquefuperiores difcefiiffe exiftimarent . A
franiani, cm effe Omnium iudicio inferiores viderentur, commi-l
ns tam iu {fetiffentcnofirorimpetum fufiinuiffenteinitiolocum
tumulumqs tenuiffent, quae caufa pugandi fuerat , 8: primo eo n.. ,1_
verterecogiffen-t. Nofiri autem , quod iniquo loco, atqi im
pari congreffi numero effent.,quocl quinque horisdprlium fufiinuiffent,
afcendiffent, quo ex loco fuperiorehoa
l es tergafverterecogiffent', atque in oppidum compuliffent . Illi cum tu
_muliim, pro'quo pugnatum magnisoperibus munierunt,`prfidium.: -
. _110.1111 ineommodum biduo
naa. heee ge a funt. tanta enim cooritur, vt nunquam illis locis mas
iores aquasfuiffe confiare-t. tum autem ex omnibus montibus nix pro-._
laiitsc ummas ripas fiuminis fuperauit, pontefque ambos quos .Fabi
ilsfe'cera'tsvno .die interrupit . quae res ma nas difiicultates exercitui Cfaz. IS
sattulit ._ enim,vtfùp_r demon atum eft,em.ef1ènt interlir.
5:32 'C'w' mina duo Sieorim 8: Cingam fpatio _milliumi triginta , neutrum .herum
tranfi-ri eceffarioqs omnes his angufiijscontinebanturzneqs
tare's quae. ad Cfarisamici'tim accefferant, frumentum fupportare
ij qui pabulatum'longis pro effi ertanterclufi fluminibus reuertimeqs
hmmm, maximi*comita~tus,qui ex Ita iaGalliaqsveniebant,in.cafcra peruenire p41l
terant.Tempuseratautem difficilimum ,.quO'neq$.frumeynta~in hybe'rnis
erantneqs multmtamaturitate aberant: ac ciuitates exinalnityqubdAa
Y framus tamme-frumentum ante (left-irisaduenttunilerdamfeonuexel
f aL/f ` p .ratz
DE BELLO' "GIVILIQLIB.Ì 14.1
A rat : reliqui li quid fuerat, Cfar fuperioribusdiebus confumplrat: .
ra, quod fecundum porerat elle inopi lublidium , propterfbellum finitia
mae ciuitates lon is remouerant. (mi erantpabulandiaut frumentan~ _
di caulà progrelli, 105 11115 armaturae Lulitani,peri_tiqu'eearum regionum L'4"___ . . tn
cetrati citeriOris Hifpani confetabantur, quibus erat'pro'cliue (
llumen , quod confuetudo eorum Omnium ell, vt -fiir'e fvtribustadexerci
rum non eant.At exercitusAfranij Omnium rerum abundabateopi-amuL
tum erat frumentum prouilum c- conueetum fuperiotibusrern oublis,
multum ex Omni prouincia eomportabatut. magna. Copia _pabu iluppe,
tebat. harum Omnium rerurnfacultate's line vllo ericulopons ller'd pre.
Bbebatc loca. trans llumen- integra, quo _om-nino Glar adire non Ote.`
rat. Ha: permanferuntaqua: dies complureszconat'ufque ell Gaefar regeere
pontes : fed nee magnitudo fluminis permittebat', ne ue acl-ri am difpo..
lit eohortesaduerlariorumperfici patiebantur; quo willis .pro ibere erat
_facile cum ipli us lluminis natura, atque. aqua: magnitudine, tum qubd ex
totis ripis in-vnum atque angullum locum'telaiacieban-turzatque erat dif
ficile eodem tempore rapidillimo ilumine Opera erlicere tela vitare.
tNunciaturAfranio magnos comitatus , qui ad ` aelarem iterhabebant, ii
ad llumen conflitilleNeiierant-eb f ittarij ex Ruthenis , equites ex Gallia u.;
curn multis earns, magnifcjue impe imentis., vt ferr Gallias confuetudo. ' L . .- . it..
CErant rte'reacuiul ue Generis hom'inum millia _cireiter ( leruis,A

liberi que : led n_ullusomnes
filio vteretur,atque ordo,nullum imperium
line timore certum,cumfuo
iter facerent, quilqstem,
vli fuperiorum con
porum at ue itinerurn lieentia. Etant complures honelli adolefcenres
natorum lij,c cqueltris Ordinis.Erant legationes ciuitatum,erant legati
Cfaris. Hos omnes fluminacontinebant. Ad hos Opprimendos ,_cum O
mnie uitatu tribulquelegionibus Afranius de no te profieifcitur,inipru.
dente q'ue antemillis equitibus aggreditur.eeleriter ramen fefeGalli equi.
tes expediunt, prliumque committunt. Hi, d_um pari eertamine res geri
i potuit,magnum holli numer pauci fullinuerezledvbi figna legion ap
- propinquare coepert, paucis amillis , lele in proximos montes conferunt. '
Hoe ugn rempus mavn attulit nollris ad falurem momentaiati e
. . . . . .
nim patium, le in loca' fuperiora receperunt.Deliderati lùnt eodie fagitta
rijcirciterducenti, equites pauci, ca_lonum atque impedimentorum non
magnus numerus. his ramen omnibus incommodis annona creuit: quae
fer res non lòlm inopia prfentis , fed etiam futuri temporis tim ore in.
grauefeere
.
confueuit: iamcjue. ad*
.
denariOs
.
quadraginta .in . ngulos 1110Icjlin
*Wx m
mii/Ia rodi'.
iosannona perueneratc militum Vires inopia frumenti diminuerat, at- . -
queincommodaindiesau
111111 fata eommutatio,ae efortunainclinauerat,thollrimagnainopia
ebantur,_&tampaucisdiebus magna erat re- :
;.. _
i necellari-arum rer conflitaren'tur, illi Omnibus abundarent rebus, lupefmm'wwwl"
riorequ haberenrur.Clàr ijs ciuitatibjus,qu ad eius amiciti accellerant,
quod minor erat frumenti eopia,pecu_s im perabat: calories ad longinquio
res ciuitates dimittcbat: ipfe prelentem inopiam,q_uibus oterat fublidijs,
tutabatur . 'HcAfranius Petreiufque , c'eorufm amici p e'niora etiam at.
que vberiora Romani ad (nos perfcribebant: multa rumor lngebat : .
ne bellumconfetum videretur;Qi1jbus literis nuncijlqsllomam perlatis, _
ma ni domum coneurfus ad Afraniurn -, magnqi gratulationes ebant. __, , ,_
Multi ex Italia ad Cn, Pompeium proeileebantur: alij thrincipes talem~ '
nuncium attulillqalij neveuentum belli expeetlle, aut exorlnnibus nouil- ff'
,_ ' limi
142 . COMMENT.
i fimiveniffe viderentut.Ciìmin liis angufiijsres effet, atque om'riesiri ab? .
Afraniani-s militibus yequitibufque obfidetentur, nec pontes perfici pofl
fent , imperarmilitibus Caefat, Vt'naues faciant , cuius generis cuni {upe
, 1m- tioribus annis vfus Britannidocuerar . Carinae primum * ac fiatumina
. ex leui materia Hebant ,teliquum corpus nauium vim inibus contexturti,
corijs inte ebatut. Has perfectas carris iuntis deuehit millia pafl
fuum à caris 1 i. militefque his nauibus Humen tranfpottat,co'nti
nenremque tipae collem improuifo loccupat .- Hunc celeriter, prius quant
ab aduerfarijs fentiatur,eommunit.huelegionem poftea rraijcit,atq5 ex
vt'raque parte pontemlinfitutumbiduo perficit'.5Ita1commeatus .L-eos
quifrumenticaufa procefferant, tuto ad fe recipit ,tremlfruineutatiam G
expedite incipit. Bodem die equitum magnam partemlumen trailciuqui
inopinantes pabulatoresc fine vllo diffipatos timoreaggreffi ,. uam mai
_ >um numerum iumentorum arqa hominum intercipiunt': ortibuf
que centuriatis _fubfidio ; fcienterin duas pattes efe diffribuuritgalij>
vr ptdae prfidio fint , ali) vt venienribus tefifiant , arque'eos 'appellantt
_ vnamque cohortem, quae temete ante cetetas extra aciem rocurretat
1? clufam a reliquis circunueniuntmtque interficiunr,inco umefque cuin
12 magna prda eodem ponte in caffra teuertuntur .f Dum hc ad Ilerdahi
/. geruntur, Mafhlienfes vfi L. Domitilconfilio, naues longas expediunt
numero v i 1._ quarumerant vndecim (: . multa his minora naui
r gia addunt, vt ipfa multitudinenofta claflisterteatur. ma num'nurrie-
rum fagittariotum, magnum Albicotum , de quibus fupta demonftra'.
rum eff, im onunt, 'atque lios prmijs pollicitationibufque incitant;`
Certas fibi epofcit nau es Domitius, atq ue has colonis pafiotibuqu quos
fecum adduxerat,compler.
fiducia Sic omnibus
ad noffras naues procedunt, quibusrebus inffrueta
ptetat claffemagna
D.Brutus. Hic adLIn
fulam, quae
numero effcontta
nauium Maffiliamationes
Brutus obti'nebat.
, fed eletosex omnibus Etat multe
legionibus inferior i
fortiffim'os
viros ,Antefignanos, Centurion-es Cfar ei Claffi attribuerat,quifibiid _
. muneris depopof'cerant. hi manus ferreas atque harpagones arauerant, l
magnoque numeropilorum,tragularum, reliquotumquet'e drum fein
amapfaim. fruxe-tant. Ita cogniro hofiiur'n aduentu,fuas naues exvportu educatif;
cum Maffilienfibusjconfii unt. Puvnatum efe 'vttinque fottiffime,atq$
- acertime : neque multum lbici noffris virture cedebant ,_homi-nes afpel
_ ri, Se montani, exercitati in armis: atque hi mode digreffi Maffilie'n-f'
_ bus , recentem eorundem pollicitationem animis conti'n'ebant :paforf
que indomiti , f`pe libertatis incitari ,>fùb o_culis Domirij _fuam probareoi
man/u . . Ipfi Mamlienfes c celeritate nauiumc fcientia guber..
` ' natorum confifi,noffros eludebant,impetufque eotum excipi'ebante' `
(quod licebat lariore fpatio) produ ta longis acie circunuenire nofros,
aut plutibus nauibus adoriti fingulas , autremos rranfcu-rtentes deterge.-r
re,fi poffent,contendeban'r;Cm propius etat neceffatie Ventum,ab feiert
tiagubernarorurn atque artifieiyad vifrturem'rriontanotuml confugiebt!
Nofir'i,`q'ui minus exercitatis'rernigibus, minufque petitis gubernatoti
bus vtebantur , uiqs repente -ex ònerarijs nauibus etantptoduti , nequ
_ dum etiam voca uliss/atmamentourrikognitisiz-'tum etiam grauitate 'c.'
mmm tarditate nauium impe-diebanrur . { enim fubitb ex liumidamateriag
non eundem vfum celeritat'isliabebanritaquedm locus commins'pul
gnandi daretur;'equò animo ugulas binis nauibus obijciebanttqs inie
t f ' ama
DE BELLO CIVILI L. . _ f4?
Acta manu ferrea, rretenra vrraque natie , diuerii pu nabant , atque in 110=
frium naues tranfcendebant, cmagno numero A bicorum palio'rum
inrerfeeto,partem nauium deprimunt, nonnullas cum liorninbus ca:
piunt,reliquas in portum compellunt . Eodie nauesMaflilienfiumurn
ijs quae Capt,intereunt I . primm Caefariadllerdamnuncim
tur. TSimul'perfeto ponte celeriterfortunamuratur. Illi perrerritivirtu; i;
te c uitum , minus libere,mins audatervagabanrur. alias nonlongo ! "
aca ris prooi-elli {patio,vrcelerem receptum haberent,anguftis pabu~
labantur. alias longiore eircuiru cuiiodias Prationefq/u'e equitum vita
bant, aut aliquo accepto detrimento, aut procul equitatuvifo,ex medio
B itinere proieetis farcinis , fugiebant. Poftremo etiam pluies intermittere
` dies, praetereonfuetudinem Omnium noetu conliirueranr pabularilnf:
rerim Ofcenfes, Se Calaguritani, qui erant cum Ofcenfibus contributi, _
mittunt ad eum legatos , {efeque imperata facturos pollicentur. Hos C"g""""
Tarraconenfes, cLacetani, &Auferani,& paucis poli diebus Ill'urgauo-> /25.
, ui Humen Iberum artingunt, infequunrur. Petit ab his omni.
bus , vt e frumento iuuent: pollicentur, atque omnibus vndique con 1u,,f,
quifitis iumentis 111 cafira deport-ant. Tranfit eriam cohors Illurgauo;
neniis ad eum , cogiiito ciuitaris confilio, c figna ex ilarione transfert.
Magna celeriter lit commutario rerum perfecto ponte , magnis quin
que ciuitatibus ad amicitiam adiuntis , expedita i'e timeiitaria,extin
tis rumoribus de auxilijs legionum , qu cum Pompeio per Mauritad
niam venire dicebantur. multa: longinquiores ciuitates ab Afranio de
fcifcunr,&Caaiàris amicitiam fequuntur. @libris rebus perterriris ani
mis aduei'iariorum , Caefar ne femper magno circuitu per pontem equi
rarus eilet mittendus,na@rus idoneum locum foffas pedum triginta in
latirudinem complures facere iniiruir ,-quibus parrem aliquam Sicoris wdabilef.
auerteret , vadumque in eo ilumine efficeret . His pene eHetis , magnum fm"
in timorem Afranius Petreiufqueperueniunt, ne omninb frumento pa- `
buloque inrercluderenrui-,qubd multum Cfare uitatu valebar. Iraqi
D confiiruunt ipi locis excedere, 1 Celtiberiam bellum rransferre. Huic
confilio fufisragabatur eriam illa res , quod duobus contrarijs gene
ribus , quae fuperiore bello cum L. Sertorio {Ieterant ciuitates, vierze, Lsmofiw.
nomen
Pompei)atque imperium
, magnis afi-ecircabfenris tiniebant:qu
benecijs in amicitiamanferant
eum diligebant: Caefaris autem e-'
rar in Barbaris nomen obfcurius. Hinc magnos equitatus , magnaqs au- ' "
111 && fuis locis bellum in hyemem ducere cofrirabant. HOC -
iniro confilio,totol'luminelbero naues conquiri, cOtogefam addii-I"wu
ci iubenr, Id etat Oppidum poiirum ad Iberum , milliaque pafiuum aca 0mg/W
iiris aberat .- Ad eum locum fluminis nauibus iuntis pontem impe
'E rant lieti, legionefque duas Humen Sicorim traducunr , caiiraqs muniunt
vallo pedum duodecim . Qua re per explorarores cognitafummolabo
re militumCaefar continuato diem no eremque opere in ilumine auerren /
do, liuc iam reduxerat rem,vtequites,etfi difficulter atque gre fiebar,""
poffent ramen atque auderenr flumen tranfire:pedires verb tantummo.
db 'humeris ac fummo petore extarent , vt rum altitudine aqua: , tum er; '
iam rapiditate Huminis ad rranfeundum impedirentur.Sed ramen eodem' ' n
fete tempore pons in Ibero prope efietus 1&111$11751111111 _

reperiebarur. Iam verb eb magisilli maturandum iter exiitimabant. Iraq; fif'Mng'
duabus auxiliaribus cohortibusIlerdae prfidio reliis', omnibus copijs " " u '
.
N z Sieo-
i44- . IVLII CAESARIS COMMENT.
Sicorim tranfeunt, duabus legionibus,quas fuperioribus diebusl?4
traduxerant,caftra coniungunt. Relinquebarur Caefari nihil, nifi vti equi
tatu agmen aduerfariorum male haberet, 8c caperet. Pons enim ipfi'us
magnum circuitum liabebat, vt multe breuiore itinere illi ad\Iberu,m per
uenire poffent. Equires ab eo miffi , Humen rranfeunt: 8c cum de tertia
vigilia Petreius atque Afranius caftra mouiffenr,repente fefe ad nouiff
mum agmen oficndunr, magna multitudine circunfufa morari, atque
iterimpedireincipiunt. Prima uce ex fuperioribuslocis,quee Caefarisca
_ firis erant coniunra, cernebatur equitatus nofiri praelio nouifmos il
*MMM lorum premi vehementer nonnunquam * fubfifiere extremum ag
men, atque interrumpi : alies inferri figna, c vniuerfarum cohortium G
impetunofiros prope li, deinde rurfus conuerfos infequi. Totis ve
re milires conturbari, tdolere hoiem ex manibus dimitri,bel
lumque non neceffariò longis duci: Centuriones, Tribunofque mili
tum adire, atque obfecrai"e,vt er eos Caefarcertiorfieret, nelaborifuo
neu periculo parceret: paratos effe fefe : poffe audere ea tranfire fiumen,
ua tradutus effet equitatus . @orumfiudio cvocibus excitarus C
Eir, etfi timebat, tantee magnitudinis fiumini exercitum obijcere, conan
dum tamen,atque experiendum iudicar. Itaque infirmiores milires ex
omnibus centurijs deligi iubet,quorum aut animus, aut vires videban
tur fufiinere non poffe. hos cum legione vna praedio cafiris relinquit: H
_ _reliquas legiones expeditas educit,magnoque numero iumentorum in
silumine _fupri atque infra confiituto , traducir exercitum. pauci ex his mi
' liribus vi fluminis abrepti,ab equitatu excipiuntur, ac fubleuanrur : in
terijtramen nemo . Traduto incolumi exerciru,copias infiruit,rripli
cemque aciem ducere incipit . Ac tantum fuit in militibus fiudij, vt mil
lium fex ad iter addito ad Vadum circuitu,magnaquefiuminis morain
terpofita, eos qui de tertia vigilia exiffeiir, ante horam diei nouam con
14. fequerentur . vbi Afraiiius pi'octil vifos cum Petreio confpexitmo
ua re perterritus,locis fuperioribusconfiitir,aciemtjue infiruxit. Cacfar
in campis exercitum reficit, ne defeffum praelio obijciat. Rurfus conan- I
tes progredi infequirur, : morattir. Illi neceffarib maturisquim con
fiituerant,cafira ponunt(5uberant enim montes,atque millibus paf
fuum quinqueitinera difficilia arq ue an gufia excipiebant. hos intra mon
tes fe recipiebant, vt equitatum Caefaris effugeren-t, praefidiijue in an
gufiijs co locatis exercitum itinere prohiberenr , ipfi fine periculo ac ti
more Iberum ias traducerent,qiiod fuit illis conandum arqueomnt
ratione efficienciem) totius diei pugna,atque itiners labore defefIi,
rem in pofferum diem difiulerunt. Caefar quoquein proximo colle ca
firaponit. Media circiter nore ijs qui adaquandi caufa. lon is e ca
firis procefferant, ab equitibus correptis,r ab his certior Cae >ar,duces K
aduerfariorum lentio copias cafiris educere. (ludo cognito gnum
/ dari iubet, Se vafa militari more conclamari. Illi exaudito clamore, ve
ritine noru impediri fùb onere confligere cogerenrur , aut ab equita
tu Caefaris in angufiijs tenerentur, iter fupprimunr, copiaf'ueincafiris
continent. Poftero die Petreius cum paucis equitibusoccu read explo
randa loca procifcirur. hoc idem Caefaris . Mittitur LDe
L. : Saxe.
cidiusS_axo cum paucis, qui loci naturam perfpiciar. Vterque idem fuis
renunciar, quinque milliapaffuum proxima intercedereitineris campe
firis, inde excipereloca afpera, t montofa. qui prior has anguftias occu
pauerir,
` LI. . 145A
A-pauert,ab hocheem prohiben nihil effe negoeij . Dif'putatur in
io Petr'cio atque~Afranio,-&tempus profeetionis 'Pleriqseen
febanhvt it'erfacerent. pris ad anguilia's perueniri, quant .
antiretur . ] ,quod pridie not'ucoi'iclaniatutn' effet in cailris Cfaris,
argumentifumebantloco non clam exiri ._Circuniiridi equi
tatum Cfaris , argue omnialocac itiner obfideri, noeturnaqu'e prlia
effe vitanda qu'b erterritus miles in ciuili diffenfione timori magis
quam religioni con ulere confueuerit. At lucem multum perle pudorem
Omnium oculis , multum etiam Tribunor'um militum cCenturionum i { www
prefentiam afFerre, quibus rebus coerce'ri milites 6c' in officio' contineri m
Bfoleant. anre Omni ratione elle interdiuperrumpendum: 8c fi aliquo
accepto detrimento ,ramen fummaexercitus falua, locum ,- ~
capi poffe. Hc vicitin concilio fententia, 8c primaluce 'ridie coralli; ' f
tuunt proficifci . Cfar exploratis re ionibus,alben te coe omnescopias
educit , magnqu cireuitu nu lo certo itinere exercitum ducit. nam
qua. itinera ad Iberum atque Otogefam pertinebant,
Politis tenebanturipfi etant tranfcendende valles maxim,ac' diHicillim. _ c
faxa multis locis prrupta iter impediebant,vt arma per manus neceffa- ` =~
rio traderentur, militefqueinermes , fubleuatiqa alij ab alijs,magnam par..
temitineris concerept. Sed liunclaborem recufabat nemo qubd cum
Omnium laborum finem fore exiilimaban t, Ii hoftem Ibero intercludere,
6c frumento prohibere potuiffentAc primo Afraniani milites vifendi cau#
fa leti cx callris procurrebant, contumeliofifque vocibus rofequebantur
nos, neceifarij
enim vitus inopia
iter a propoito coaetos fugere, atque
diuerfum,contrariam adpartemirividebatur.
lue in Iler am reuerti. Etat
Duces verÒ eOrum confilium fuum laudibus erebant , quod fe caflris re
nuiIIentzmultumqueeorum
im opinionem
edimenti(l 5 adiuuabat,
videbant, qubd
vt non fine iumentis
diutis inopiam
fu inere con erent . Sed vbi paulatim retorqueri agmen ad dexter con
fpexerunniamq'ue primos fuperare regionem caltrorum animaduertert:
D nemo erat adeb tardus, aut fugiens la oris,quin llatim cafiris exeundum,
' atque occurrendum putaret . Conclamatur ad arma, atque omnes c_opi.
paucis praefidio relietis cohortibus exeunt , reoque ad Iberum itinere
contendunt. Erat in celeritate omne politum certamen , vtri prius an u.
Ilias montefque occuparent. Sed exercitum Cfaris viarum difIicu tas
tardabat , Afranij copias equitatus Cfaris infequens morabatur . Res ta
men etat ab Afranianis hue neceIIarib dedueta , vt li priores montes quosv
-petebant,attigifiènt, ipfi periculum vitarent: impedimenta totius excr
citus, cohortef'ue in calins relietasferuarc non , quibus interciu
fis exercitu C aris,uxilium ferri nulla ratione poterat. Confecitprior
iter Caefar, atque ex ma nis rupibus planitiem in 'hac contra ho
' tem acieminftruit. A ranius cm ab equitatu nouifmum a menpre..
meretur , c ante fe hollem videret, collem quendam , ibi conflitit.'
eo loco quatuor Cetratorum cohortes in montern qui erat in conf e
tu Omnium excelfifmus, mittit. Hunc magno curfu concitatosaiu ' et
occupare , eo confilio , vt ipfe edem omnibus copijs contenderet,& mu
tato itinere iugis Getogefam perueniret.Hunc cum obliquo itinereetra.
ti peterent,con{picatus equitatus Cfaris in cohortesimpetum : nec
minimam partem temporis equitum vim Cetrati fufhnere potuerunt . .
mnefque ab his circunuenti, in confpeu vtriufque exeritus interfic'iun- 'tfng'mMm
~ . 3 .
146 C.IVLII -CAESARIS COMMENT.
is tur. rErat Occafio bene gerenda:4 rei: neqiveroid Caefa'rem {-
' tO fub oculis accepto detrimento perterritum exercitum fuffinere n
fe, prfertim circundatum vndique equitatu , cm in loco ae uo atque a
perto conigeretur : idque ex omnibus partibus ab eo Hata atur . C_ori..
currebantLegati,CenturiOnes,Tribuniq5militumme du itaretprlium
committere: Omnium effe militum paratifimos animos: Afranianosl con
tr multis rebus fui timoris figna mififfe : quod fuis n fubueniffent, uÒd
_ `_ _ decolle non decederent, quod vix equitum incurfus fufftinerent,collatifly
que in vnum locum fignis _confetti , neque ordines neque fig'r'ia' feruare-n t.
nod fi iniquitatem loci timeret , datum iri tamen aliquoloco pugnandi
gacultatem, quod certe inde decedendum effet Afranio, nec fine'aqua per- G
cafapmemd manere poffet . Caefarin eam fpem venerat , fe' fine pugna (Se fine vulnere
_""l""" fuorum rem conficere poffe , qubdre frum entaria aduerfarios interclufif.l
fet . Cutetiam fecundo praelio aliquos fuis amitre'ret? Cutvulnerari pa~
teretur optime meritos de fe milites? Curdeniquefortunam periclitareh
CMM# tur? pi'aefertim crn non min s effet Imperatoris confilio fuperare, quam
'""'""""~""p ladio. Mouebaturetiammifericordiaciuium quosinterliciendosfvide_
mrow, quin gla- _ . . . '
0. , quibus faluis atque incolumibus rem obtinere malebat . Hoc confia
lium Caefaris à plerifque non probabatur . Milites verb palm inter fe lol4 _
quebantur, quoniam talis Occafio vitori dimitteretur , etiam cm ve'l-A .
let Caefar , fefe non effe pugnaturos. Ille in fua fententia perfeurat, c
paulim ex eo loco digreditur,yt timorem aduerfarijs minuat. _I_etreius
atque Afranius oblata facultate in cafira fe referunt. Cfarpraefidiis mon-Y
tibus difpofitis, omni _ad Iberuminterclufo itinere, quam proxime po.`
teit, hoftium caris communit. Poftero die duces aduerfariorum
perturbati , qubd Om nem rei frumentari fluminifque Iberi fpem amifei
rant, de reliquis rebus confultabant. Erat vnum iter, Ilerdam fi reueriY
ti vellent : alterum,fi Tarraconem peterent. H:ec confultantibu-s eis,nu'ri
ciatur aquatores ab equitatu premi noftro . @a re cognita, crebras fia...
:iones difponunt equitum _c c_ohortium alariarum, legionariafq'ue in=' _
terijciunt cohortes,vallumque ex caflris ad aquam ducere incipiunt ,- vt I'
intra munitionem fine timore'c fine Rationibus aquari poffent. Id
pus inter fe Betreius atqueAfranius patiuntur , ipfique perficiendi operiS;
- caufa longis progrediuntur. worum difceflu liberam naeti milites
?! colloquiorum facultatem , vulgo procedunt: cquem quifque in cafl'ris
Wf'm'm' notum aut municipem habebat, conquirit, atque euocat. Primm a-f
gunt . arias omnes omnibus , quod fibi perterritis pridie peperciffent: ;
rum ebeneficio viuere. Deinde Imperatorisidem qurunt, retne fe
i illi fint commiffiiri : Se ubd non abinitio fecerint, armaque cumhomi
nibus neceffarijs tcoananguineis contulerint,conqueruntur. His pro!
uocati fermonibus , Imperatore de Petrei)~ Se Afranij vita petunt, K
t ' ne quod in fe fcelus concepiffe,neu fuos prodidiffe videantur. (kubus con
firmatis rebus , fe fiatim figna tranflaturos confirmant: legatofque de
pace primorum ordinumcenturiones ad Caefarem mittunt. Interim a
ij fuosin caftra inuitandi caufa adducunt, alij fuis abducuntur, adeb
vt vna iam fata binis viderentur: complurefque Tribunimili..
tumt Centuriones ad Caefarem veniunt,feque ei commendant'.
idem fit Princi ibus Hifpani , quos illi euocauerant , t fecurr'i incaff'ris
habebant Obficlbm loco.hi fuos nOtOs hofpitefque qurebant, per quem .
quiqu eorum aditum commdationis haberet ad Cfarem.Afranij etiam
filius
.
j DE BELLO CIVILI LIB. I." 147

11515 de (uat parentis (ui (alutccuii per Sulpitium le
gatum agcbait.A Etant plena laetitia Se gtatulationc omnia, eorum gui tan
ra pcticula viraIè, c' corum qui (inc rulncre tantas rcs confeci c vide
'bantun magnum uc fruetum (ua: pyriitinae lenitaris omnium'iudicio Caei
(at fctcbar : eoni iuqu'uel cius acuneris probabatur. (hij-bus rebus
nunciatis Aftanio , ab iniiruto'opetedifccdit, (eque in recipit,.`fic
pararus, vt vidcbarut,vt quicunqueaceitlifetcafus, hunc quiero 5c qu'o
animo ferret.:Pctreius vero non deferit (efe. armar familiam.. cum hac, mim-,
c' praetoria
ciarijs cohorte
(uis, quos (uaeGcrrarorum barbatifquc
cuftodiae caufa c uitibus paucis,oui(o
habere Acon(i1ucuerat,.im benefi
ad
.'B vallum aduolat, Colloquia militum interrumpir, noftros repel it a cati is:
quos deprehenditintcricit: teliquico'eunt i,nter(e, & repentino * malo *_rviwlvrrrfi
perrcrriti , (iniilras (agis, inuoluunt , gladiofque diltringunt , arqueita (ea '
Getratis equitibufquc defendunt, caflrorum propinquitatc conlii , (cqs
in tecipiunt: 8c ab 'his cohortibus quae etant in {iationc ad portas
defenduntur. @ibas rebus confectis, Hens Petreiusmanipulos circuit, '
militefquc appellat : neu (e, neu Pompeium ab(cntcm imperatorem (uum
aduer(arijs ad (uppliciumtradant, obfccrar. Fit eelcriter concur(us in
A practorium. Poiiulant', vriurent omnes (c exercirum duce(que non de
(ctturos neque prodiruros, 4neque {i-bi(eparatim a reliquis confilium ca
C pruros. Princcpsin haecverba iiirat ip(c , ad idem iuliurandum adigirAfra
niurn-, (uyb(equunrur Tribuni militum , Centurionc(que. Centuriatim
produeti milites idem iutarir". cdicunt, penes quem quifquc (it Cae(aris ( CJ
miles , vt ptoducatut. tod'uerospalam in praetorio interciunt : (ed plcri-
que quos cepcranr,cclant,noetuqs pervallum cmittunr.Sic terror obla
tus a ducibus , crudeliras in (upplicio,vana rcligio iutifiurandi, (pcm praz- `
(cutis deditionis (uflulit, mentefqucmilitum conuertit rem ad pri- `
Prinam belli rationeni rcdegir. Gfar milites aduer(ariorum qui 11
er tempus colloquij venerant , (umma diligentia conquiri & 1111_1111-'
/ bet: (ed ex numero Tribunorummilitum Centurionumqsnonnulli (ua
Dvoluntare apud cum remanferunt, quos ille poltea magno iii honore
habuir: Genturiones , amplioriqu ordinis equites Romanosin Tribun'i
tium reflituirhonorem . Premcbantur Afraniani pabulatione, aquaban
tui'aegre. Frumenti copiamlegionarij nonnulli habebant, qued dictum
vigrntiduorum ab Ilcrda frumentu'm iqui etant eflcrre: Cetrari, auxi
liarc(qs nullam ,quorum erant facultatcs ad pai-andum cxiguat,& cor;
pora iniuera ad onera portanda. iraqi magnus eor quotidie nu merus ad
Gfarem/pcrfugiebatln his etaranguilijs rcs. Sed ex propohtis coniilijs 16
duobus explicitius videbatut ad Ilerdam reuerti,quod ibi paulum frumcn und; .
ti reliqucrant : ibi (c teli uum confilium explicatutos coniidebanr. Tarra- "f'
_ aberatlongis, uo pacio plurcs rem poile ca(us tccipcre intelligcbat.
Hoc probato confi io,cx caiiris proficifcuntur. Cfar equitatu pt_miffo,
qui nouiiiimum agmcn carperet, atque impediret, ip(c cum lcgionibus
(ub(equitur. Nulluminretcedcbat tempus , quin exttcmicum equitibus
pracliarenrur.Gcnus etat hoc pugn,expeditae cohortes nouiimi agmcn
claudcbant, lurequ inlocis campcittibusrc(ubiiilebantSimons
dendus,facileip(alociinatura'periculum cllcbar,quod locisetat a(cen
(
ribus qui antcecfferant,dc(upcr (uos a(cen entes protegebt. Cm vallis
aut locus decliuis (uberar,ncq5 ij qui antece((erant,morantibus fer
te potetant, equites vcrò cx loco (upcriorein aduerfosrclaconijcicbant,
'. 4- (um

r4.8' C.IVLII` CAESARIS` COMMENT.
tum magno erat in periculo res,- tuminquirebant, Vt'cm eiuf'rriodilq-v F__
eisueeffet appropinquatum,
mpetu equitatum lrepele _erent
ionum : fi ummoto,
naconfiftere inherent,
rpente magno
incitati, eur..
fu fefe in 'valles v'niuerfiI demitterent`, atque 1ra tran greffi turfusinlocis`
fuperioribuscori'fifierent. nam tantum abequitum uotum_au_xilijs ab
erant, quorum numerum habebant magnum, vt eo_s fiiperioribus per-_
territos prelijs, inmedium reciperenr agmen , vltroque eos tuerenturz
uorum nulli ex itinere excedere licebat, quin ab equitatu Crefaris ex
ciperetur. Talidum pugnatur modo, lente ac paularim procedi_rur,cre
bro lue,vt fint auxilio fuis,fubfifiunt, Vr tum accidit. millia enim pro
_ gre iquatuqr, vehementis pei-agitan ab e uitatu,_montein excelfum ;

capiunt, ibique vnafronte contra 0116111 ramuniunt, nequeiumen
tis onera
tura, deponunt.
tdimiffos Vbipabulandicaufa
e uites Cfaris eaftra pofita, rabernacula 'ue confu
animaduertrefefecflubite ro
ripiunt hora circiter fexta eius diei: t f`pem naeri morte , difceffu no _ ro
rum equitum iter facere incipiuntt @are animaduerfa, Caef'ar reli-_tis
legionibus fubfequitur : prfidio impedimentis-paucas cohortes relin-
quit: hora decima fulifequi pabulatores, equites reuocari iubet. cele
riter equitatus ad quotidianum itineris of-Iicium reuertitur. pugnatur
acrirer ad nouiffimum agmen,adee vt pene terga conuertanrzcomplu
refque milites, etiam nonnulli Centuriones interficiuntur. Infiabatag-H
men Crefaris,arquevniuerfiim imminebat. Tumver neque ad explo
randum idoneum locum cafiris, neque ad progrediendum datafaculta
te, confifiunt neceffarie, Se proculab aqua tnatura iniquoloco
onunt'. Sed ijfdem de caufis Cfar quae fuprà funt demonfirat,pr
lio amplis non lacefiit :l t eo die tabernacu afiarui paffus non _efe , que
paratiores '_effenr ad iiifequendum omnes, flue 1106111, fiue interdiu erum
perent. Illi animaduerfo vitio -0111111 , tota 110616 munitiones profe
runt, cafiraque cafiris conuertunt. 116111 die prima luce
faciunt, totuiiiqg in ea re diem confumunt. Sed quantum opere procefie- i
rant,& cafira protulerant,tanro aberant ab aqua longist praefenri malo Ij
alijs malis remediadabantur. Prima note aquandi caufa nemo egredi
rurex cafirisProximo die praefidio in cafiris reliro,vniuerfas ad aquam
copias educunt. abulatum emittiturnemo.His eos fupplices malis Cae..
farneceffariam ubi're deditionem, quam prliodecertaremalebar. Co
natur ramen eos vallo foffaqs circummunire,vt qummaxime repentinas.
eorum eruptiones demoretur,quo neceffarie defcenfuros exiftimabat. Illi
_ inopia pabuli adduri , t quo _effent ad id expeditiqres , omnia farcina
fmffffwilria iumenrainterfici iubentln his operibus confilijs ibiduum confumi
" 1111. Tertio die magnaiam ars 0 eris Cfaris proce. erat.Illi impediendae
rei quae munirionis caufa __ebat, ora circiterotaua fignodato legiones 1_(
educunt, aciemqa fub cafiris infruunt. Caefar ab opere legiones reuocat,
equitatum omnem conuenire iubet, aciem infiruit. Contra opinionem
enim militum , famam l ue omnium videri prlio diffugiffe, magnum de-~
trimentum afferebat. feqd eifdem de caufis , quae funtcognitae, que mins i
dimicare veller, mouebatur: atque hoc etiam magis, ud fpacij breui.
tas,etiam in fugam conieeris aduerfarijsmon multuma fummam viero
riae iuuare potei-at. Non enim amplius ped millibus duobus cafris ca-`
1111111.11111 duas partes acies occu abant : tertiavacabat, ad incur
_fum arqa impetum militumreli6ta,fi pra` iumcommirtereturpropinqui
. tas
-_._,_`1.` w-___ v_
DB'BBLLO CIVILI Lis. i. it

A tas callrorum celerem fuperatis ex fuga receptum dabarHac de caul'a n~
lliruerat ligna inferentibus reliltere, prior praelio non lacellere. Acies i7
etat Afraniana duplex. le io quinta c tertia in fublidijs locum alari
cohortis obtinebat. Cae aris triplex : lèd primam aciem uaternte col
hottes ex quinta legione tenebant: has fublidiari tern , rurlùs alia:
totidem lha: cuiufque legionis fubfequebantur. fagittarij funditorefque
media continebantur acie. equitatus latera cingebat. Tali .
acie, tenere vrerque propolitum videbatur: Carwt nificoatus prat;
lium non committeret: ille, vtopera Caefaris impediret. Producirurta
men res , aciefque ad folis Occalim continentur . Inde vtrique in di
. chedunt. Pollero die munitionesinllituras Clarparatpercei'e : illi va
dum fluminis Sicoris tentare li tranlire pollentllua re animaduerfa
far Germanos leuis armatures, equitumque partem Humen traijcit, cre
brafque in ripis cullodias difponit. Tandem omnibus rebus obfelli,quar
tum iam diem line pabulo retentis iumentis, aquae, ligni , 5c frumenti in
\ ia,COlloquium petunt , 5t id li l'ieri polht, (emoto a militibus loco. Vbi
id) Clare negatum, & palam li colloqui vellent, concellum ell, datur
obfidisloco Cazlarililius Afranij.Venit_urin cum locum quem Clarde
legit. Audiente vtroque exercitu loquitur Afranius , non elle autipli autl
militibus fuccenfendum quod lidem erga imperatorem fuum Cn.Pom-f0vquium~
eium conferuare voluerint: fed fatis iam fecille OlEciO, latiqu fupplicij tu
lille, perpellos Omnium rerum inopiam. Nunc verb pene vt foeminas
circummunitos prohiben aqua, prohiberi ingrellu: neque eorpore do-
lorem ,nequeanimo ignominiam ferte poile. 'Itaquefe vietosconliteri:
orare atque Obfecrare, li quis locus milericordia. relinquatur, ne ad vlti
mum fupplicium prgredinecellehabeant. Heee quam potell demillif
lime atque fubieeti imeexponit.Ad ea Cfarrefpondit. nulliomnium
has partes velquerimoni Vel milerationis minus cOnuenille. reliquos
enim omnes Ollicium lùum pi'aeltitille : le, qui etiam bona conditione,
e loco Se tempore :equo con Higere noluerit,vt quam integcrrima ellent
D ad pacem omnia: exercitum fuum , qui iniuria etiam accepta , fuilque in
terfeetis, quos in lua potellate habuit, conlerurit c texerit : illius deniq
exercitus milites, qui perle de concilianda pace egerint,qua in re Omnium
fuorum vit confulendum putarunt . lic Omnium ordinum partes in mi
fericordia conllitiilenpfos Ducesa ace abliorruille :eos neque colloquij',
neque induciarum iuralerufle, iomines imperitosc per colloquium
deceptos,crudelilminterfecilfe Accidille igiturhis, uOd plerunque www-mm
hominibus nimia pertinacia atque arrannria accidere ?oleat, vti eb .
currant, 8c id cupidilhme petant, quodbpaulo ante contemplerint. ne- "
Vque nunc feillorum humilitate, neque aliqua temporis opportunitate
Epollulare quibus rebus Opes augeantur (uae, fed eos exercitus quos com
tra lè multos iam annos aluerint, velle dimitri. Neque enim fex legio..
ries alia de caufalmillis in Hifpaniam, feptimamt'lue ibi conlcriptam:
nequetot tantafque claffes patatas , neque fummilfos Duces rei milita
ris peritos. nihil- orum ad pacandas Hilpar'iias, nihil ad vlùm prouin.
crm prouifum , quae propterdiurui'nitatem pacis nullum auxilium delide.
rarit.omnia hec iam pridem ctra le parari.In le noui generis imperia con
liituizvt idem ad portas vrbanis prlideat reb9,& duas bellicolillimas pro
uincias ablens tot annos obtineat. In fe iura magiltratuum commutari,
ne ex praetura Se confularu,vr (, fed perpaucos probatic electiin
' pro
Igo v C. IVLII CMMENT.
prouinciasmittantur. In fe aztatis excufationem nihil valere, ubdfupe-F.
rioribus bellis robati , ad Obtinendos exercitus euocentur. In e vno non
feruari',quo`d fitomnibus datum femper imperatoribus, vt rebus felici-
tergefiis,autcum honore aliquo, aut certe fineignominia d_omum re'
uertantur, exercitumcjue dimittant. @at ramen omnia tfe tuliffe pa
tienter, teffelaturum : neque nunc id agere, vt ab illis abdutum exer
citum teneat ipfe, quod ramen fibi difficile non : fed ne illi habeant.
quo'contra fe vri poffint. Proinde ,_ vt effet ditum, prouincijs excede
rent, exercitumque dimitterent. fi id fit fatum, nociturum fe nemini.
hancvnam atque extremam effe pacis conditioneni . Id verb militibus
fuit pergratum Se iucundum. vt ex ipfa fignificatione cognofci potuit , vt G
ui ali uid vieri incommodi expeetauiffent, vltrO inde prmium mif
gonis errent. Nam cum de loco eius rei controuerfiainfer-i
retur, cvoce 5c manibus vniuerfi vallo vbi confiiterantignificare coe
peruntvt fiatim dimittci'entur: neque Omni interpofita fide firmum effe`
poffe , fi in aliud tempus differretur. paucis cm eifetin vtranque partem
verbis difputatum, res liuc deducitur, Vtij qui habeant domicilium aut
" poffeffionesin Hifpania, fiatim : reliqui ad Varum Humen dimittantur.
Ne quid eis noceatur, neue quis inuitus facramento dicere cogatur,
Caefare cauetur. Crefar ex eo tempore dum ad flumen Varum veniatur,
fe frumentum daturum pollicetur. Addit etiam , vt fi quid quifque eo- H
rum in bello amiferit qua: fint penes milites fuos ,ijs qui amiferint , refii-
tuatur.militibus, aequa eefiimationc, pecuniam pro his rebus fol-`
? uit. Quafcunque pofie controuerfias inter fe milites habuerunt, fua.'
" onte ad Caefarem introduxerunt. Petreius atque Afraniuscm {Epen--`
dium ab legionibus pene feditione fuffa Hagitarentur, cuius illi diem;
nondum Veniffe dicerent: Cfarvt cognofceret,pofiulatum efr: coque
vtrique quod fiatuit, contenti fuerunt. Parte circirer tei-tia exercitus eo
biduo dimiffa, duas legiones fuas antecedere, reliquas fubfequiiuilit, vt
nonlongointer fe fpacio facerent: eique negocio (LEufium Ca- j
: 11
. praefecit.
. . eius
. praefcripto _ex Hifpania
. . ad Varum flu-I "
84"- men eff iter factum, atque ibi reliqua pars exercitus dimiffa .
IVLII CAESARIS Core~

CIVILI LIBER ii.
Libri fecundi capita. K
1 C.e/riemorumfecundapugna /12:! Ma'liam.
2 .fl/.fire / Cezriemomm , guz'ur Ma/enfer ferrite' inducida
myn/unt .
3 Maffe' enfer z'mperralerperfemdem }, vio/atar, 46! deditionem,
regenerar. _ i
4 _ 747702712:
,qui /710712`3]241!
59ordue /. defeioi da'Clerem : armonie,
5_ Mez/felix dediti@ , 69. Curienz/lr .g/rz' Legem' /

exercitie, eergf /414120. _
6 Deli
ll
LmLA-L-_._`LJLJ
A o' 'De/tratioDE
:
BELLO
rerum in mrzlr
CIVILIuromlr,
LIB.
@Vp/ius
II.admi/it!
igt ~' '
. ` -_
7 f ` C) Vnropmlmmcundum: fein/lem in oppugmmf
' 5461 regprefo. I
8 fiaba rege adermz , _quo eccidi
r, _~ my; ifi/zgn reliquarum S101114772. ` z
_ VM heee in Hi(paniagcrunrur, C..Trcboniuslega- C~Tf6hiw

tus qui ad oppugnationem : relietus crat, "maf'm'w I
`duabus ex partibus aggcrem'vineas rurre(que ad op-
,g pidum agerc initituit. vna crar roxima porruina
_ ualibufque, altera ad pattern qua efr aditus cx Gal
lia atque Hifpania id mare quod attingit ad
f. Rhodani. Mafiilia'cnim fete tribus cx oppidi arti
15," bus mari alluiru'r: reliqua quarta cit, qua; a itum
' ' ' habet'a'tetta. huius quoquefpacij pars ea quae ad
atce'm pertinct , loci natura c valle alrifiim'a munita, lon am Se diffici- `
Iem'ha'bctoppugnationeni'. Ad ca percicnda opera C. rcbonius ma
\ _ . .

. Portus.
C.Arx.
D.Aggcr.
E.Vallis.
F.Matcvcrgcu$
ad Italiam 8C a
: ad Gal
liam @c Hifpa
niam,&hicacii
tus ad hoih'umv
Rhodani.
CJhodanus.
J
Egnam iutnentorum atque liominum multitudinem ex omni prouincia

i _n tsin
vocat : vimina,materi'amq5comportati
ggeremin
oppido omnium rerum ad bellumiubet.@ibus
altitudinem'pedumoctoginta comparatis
cxtruit.Scdr'antaquc
apparatus, tanti/etant rebus,
antiqui-
multitudo `` J . _-_ .i
ti=iìicnrorum,vt corum vim null contexta: viminibus vinefuilinere

poilentA-iieres enim pedum duodecimcuipidibus praefixi,atq_uc hi maxi
mis'balliili's miili,perquatuorotdincs cratiii in terram dcgebantur. ItaJ
quepedalibus lignis coniunctis inter (e porric'usintegebantur,atque hac
_aggrintcr man'us prorerebatur: antecedebat reiiudo pedum chaginta,
` ',
; i Y
fae'ta
p
item
+
cx fortiiimis.lignicuoluta
d
omnibusbre
i " Us
152 Ci IVLI CAESARIS COMMENT.
f t bus quibus ignisiaetuselapides defendi poent. Sed 111215;1111111;7
altitudo' m'u'rx :it 116 11111111111, 1111111111161010111161110111111, omnem admi.
11111111011611111 abat . Crebr tamen per Albicos eruptiones ebant ex
oppido 5 i' nefciue aggefi/c turribus inferebuntur:.'quae facile 1101111111111
165 166116 ant, magnifqueyltrb 111115 616111111611115 ,eos qui eruptionem
. fecerant, in oppidum reljciebcmt. Interim L. Nafidius , Cn. Pompeio
cum claffe fedeclm, in quibus : etant yrata, L . Domitio
Maiilienibufq'ue fubidio 111111115, 11610 516111213, imprudente atque'ino.
pinante Curione,prouehitur: appulsqueMehnnm nauibus, atqueinil
de ropterrepentinum terrorem princi um Senatus fuga fatamxnl
ua ibus eorum vnam deducir. 1161111116121 ad reliquas naues,cttrf1m' G
Mafiliam vertus perficit, prmifaqsclm nauicula Domitium'Mafiilien;
__ {esq's de 1110 aduentu 661110165 facit :leoqu magnoper: .hortatur , vt 111111111
m W cum Brut: clae additis 11115 11115 conHigant. Mailienfes 011 11111611115
' incommodum veteres ad eundem numerum 6 1111-5 106161115 :
~ ues refecerantfummaqs induria armauerant . remigum gubernatorm
que magna copia fuppetebat: pifcatoriafque adiecerant, atquecontegie-o
Iant,vt 6116111 611116111 1610111111 remiges tuti. has {agittarijs tomnentifque~ 6
60111 leuerant. Tali 1110610111111116121 claffe, omnium femorum, matum
` fami 126, virginumque precibus 86 116111 61111, vt extremo temporeci..
= uitatifubuenirent, non minore animo 66111613 qum'ante 'dimicau-H
rant , naues confcendunt; Communienim tvitio natur, vtinuifisdati
tantibus,atque incognitis rebus magis confidamuswehementiuqu exter
16:1111111 : vt tum accldit.Aduentus enim L. Nafidij fumma 1`6 86 volunta
l e te ciuitatem compleuerat. Nati idoneum ventum, ex portu exeunt, 86
`11 Taurenta, quod 611 631161111111 11111611111 , ad Nafidium perueniunt.
Ibique nailes expediunt, rurfusque (e ad configendum animo 6011111.
- 1113111, 86 6011111121 communicant. Dextera pars Muflilienibus attribui
1111, 11111111 Naidio . Edemrutus'contendit, 1111610 11311111111 numero'.
mmh/f* Nam ad eas quae 1216126 fuerant Arelate per Cfarem ,captiuze Mailien
1111111 6661161'111 1`6. 61'1011115 6116115 refecerat, at ue omnibus I* '
rebus initruxerat. Itaque 11105 cohortatus, Aquosintegtos iluperauiffent,
vt vios'contemnerent , plenus (pei bonatque animi aduerqu 605 Pro'.
' cifcitur. Facile 61:11 6 62111115 . Trebonij,atqueomnibus fuperioribus
locisptofpicere
omne'fque in vrbem
fuperioris tatisvt cum
omnis 111116111115
liberis atquequ in oppidoremanferat,
vxoribus ,-ex piublicis 611
11061115, aut ex muro ad coelum manus tenderent, aut templa` Deorum
immortalium adirent, 86 ante fimulacra 131016611 1716101111111 Dijs ex.
pofcerent. Neque eratquifquam omnium , qui non in eius 61161 621111
rumomniumfortunarum euentum 60111111616 611111161. Nam 86 ho
_ ' 116111 exiuuentute,&cuiu{`que tatis amplifiimi nominatim euocati at-K
que obfecrati naues confcenderant : vt 11 quid aduerfi accidiffet, 1162161 60
www, nandum quidem 111 uicquam reliqui Fore 161616111:11 {1111
' 1101116111615 opibus , veexternis auxili's 616 vrbis conflderent.Com.
1111110 11, 165 11111 ad virtutem defuit 1 fed memo.
reseqrumpreeptorum use paulb ante fuis , 1106 animo
decertabant, vt nullum a iud tempusA ad conandum habituri vidercn.
tur: c quibus in pugna vitse periculum accideret, nonita multb 1616.`
liquorum ciuium fatum antecedere exiftimarent, quibus vrbe capta ea.
dem 61161 belli fortuna patienda, Didutifque 11011115 paulatim ,
. ~ . ` us,
.'DE "'BÈLLO CIVILI 'LIB'. II. 153
&16 gubernatorum mobilitati nauium locus dabatur : 8e li
quando nolri facultatem , ferreis manibus iniee'tis nauem religaue.
rant, vndiquefuislaborantibus fuccurrebant. Neque vero coniuneti Al
bicis commins pugna defieiebantfneque multum cedebant virtute no
ftris: Hmul ex minoribus nauibus magna vis emins milla telorum,mul.
ta noliris de improuifo imprudentibus atque impeditis vulnera infere
bat. Confpicatque naues triremes dunauem D. Bruti, qua: ex ligno Mmmm, Mi,
facile agnofci poterat, duabus ex partibus fefe in cam incitauerant: fed
tanta, re prouifa, Brutus celeritate nauis enifus ell, vt paruo momento
antecederet. Illa: adeb grauiter inter fe incitata: conflixerunt, vt velie-'
Bmenti'llime vtrque ex concurfulaborarent: altera vero perfraeto rollro
tota collabeeret. @a re animaduerfa, quae proxima: ei l-ocO ex Bruti
dalle naues erant , in eas impediras im erum faciunt , celeriterque ambas
deprimunt. Sed Nalidian naues nu livfui fueruiir,celeriterque pugna
excellerunt . Non enim has aut refpetus parrizeaiut propinquorum prat- _
cepta ad extremum vit periculum adireco-aebant. Itaque ex eo numero " " '
nauium nulla deliderata efr: ex Mallilienlium clallè quinque funt depref
faz, quatuor captae: vna cum Nafidianisprofugit: quae omnes citerioreml
Hifpaniam petiuerunt. At ex reliquis vna praemilfa Malliliam huius
nuncij perferendi graria , cm iam appropinquarct vrbi , Omnis fefe mul
Ctitudo
vtvrbs ad
ab cognofcendum effudir.Velligio
hollibus capta eodem re cognita, tantus
videretur. lutus excepit,
Mallilienfes ramen'v
nihilo fegnis ad defenlionem vrbis reliqua apparare coeperunt. Ell 2
autemanimaduerfum a legionarijs quidexteram partem operis admini~
llrabant, ex crebris hollium eruptionibus,magno fibi elle przelidio pof`
fe, li pro caltello ac receptaculo turrim latere fub muro fecilfent.quam rami .
primo ad repentinos incurfus liumilem paruamciue fecerunr. hue fe re
ferebant. hine, li qua maior opprelleratvis, propugnabant. hine ad re
pellendum c rofequendum hollem procurrebant. Patebat hc uol
quouerfus pe es x . fed parietumcralhtudo pedes v. Pollea Verb (/ magi.
D eil rerum Omnium magiltervfus ) liominumadhibita folertia,inuentum"'
ell magno elle vfui polle, li hase ellètin altitudinem tui'ris elata. Id hac
ratione perfetum ell: Vbirurris altitudo perduta elt ad contabulatio-Tuff 4195: !
nem, eamin parietes inliruxerunt ita, vt capita tignorum, extrema pa'- hmmm
rietum llruetura tegerentur, nequid emineret vbi ignis hollium adhae
nefceret.Hancinfupercontignationem,quantumrectum pluteiacvinea-i
rum palfumell, laterculo altr'uxerunt: lupraque eumlocum duo tigna
tranluerfainiecerunt, non longe ab extremis piarietibus, quibus-fufpen'-l
derent eam'contignationem quseturri tegumento elfet futura : fupraq's ea
rigna dirceto tranfuerfas trabes iniecerunt, cafe/15 * alleribus religauerun't. *mm
Elias trabes paulblongiores atque eminentiores uam extremi parietes'e
rant,effecerunt,.vt elletvbi regumenta prpend'ere pollentiad defender-->
dos ietus ac repellendos cm intraeam con tignationem parietes extrueg'
fentur: eam acontabulationem fummam lateribus lutoque conltrauej
runt, nequi i nis hollium nocere pollet: centonefque infuper inieceif
runt, ne aut (. tormentis milla tabulationem perfringerent, aut faxa,
ex catapultis lateritium difcute'rent. .Storias autem ex linibusanchorai Stm-m ...
rijs ltres in longitudinem parietum turris ,latas quatuor pedes feceruntf
eafque ex tribus partibus quae ad holies vergebant, eminentibus trabibuti`
circum turrim prpendenres religauerunt, quod Vnum genus tegumepti
' I
a ijs
154 C.IVLI'I CAESARIS COMMENT.
alijs locis erant experti nullo telo neque tormento traijci pofe . Vbi verb F
ea pars turris qu eratperfetaneta atque munita eff ab omni itu ho
fium , pluteos ad alia opera abdiixerunt : turris tetum per feipfum pren-
fionibus ex contignatione prima fufpendere ac tollere coeperit. vbi quan
tum foriarum demifIiO patiebatur, tantum eleuabant . Intra haectegu
menta abditiad
prenfionem atque muniti, parietes
aedificandum lateribus
fibi locum extruebantVbi
expediebant. : ;
tempusaliam
alte-l
rius contabulationis videbatur, tigna itemvt primo teta extremis lateri
bus inftruebant,excis ea contignatione rurfus fum mam ctabulationemf
fioriafq'ue eleuabant . Ita tuto ac fine vllo vulnere ac periculo fex tabulata.
extruxerunt: fenefiraijuequibusinlocis vifum eff, ad tormenta mitten-.G
da in ffruendo reliquerunt . Vbi ex ea turri , quae cii'cum effent opera, tueri
fe poffe confifi furit, mufculum pedes Lx. longurn, cx materia bipedali,
quem turri lateritia ad hoflium turrim murumque _perducerentfacere
inffituerunt: cuius mufculihaec erat forma : Duae primum trabesinfolo
/ zequelon ,diftantesinterfe pedes quatuor collocantur: iuris cis colu
mellae peum in altitudinem quinque defiguntur. has inter fe capreolis'
mollifaftigio coniungunt,
collocentur. eb vbi tignaqumufculi
fuper tigna bipedalia inijciunt, ;tegaminis
endi caufa ponant,
clauifque re_
ligant: ad extremumqs mufculi tetum, trabefque extremas,quadratas
tegulas quatuor patentes digitos degunt , quae lateres qui fuper mufcu- H
lum firuantur, contineant . Ita fafigiato atque Ordinatim firuetowt tra
bes erant in capreolis collocata: , lateribus lutoqs mufculus , vt ab igni qui
ex muro iaceretur, tutus effet, contegitur. Super lateres coria inducun
tur, ne canalibus aquaimmiffa lateres diluere poffet.COria autem,ne rur
lfus igniaclapidibus corrumpantur,centonibus conteguntur. Hoc Opus
Omiie tetum
hofiibus, vineis ad ipfam
machinatione turrim
nauali perciuntfubitoque
phalangis inopinantibus
fubieetis ad turrim hoftiumV
admouent,vt dificio iungatur. (MO malo perterriti fubitb Oppidani,
faxa quam maxima poffuntvetibus promouent, praecipitataque muro
in mufculum deuoluunt. Ietum rmitas materi fufeinet, & quicquid I
incidir, fafiigio mufculi delabitur. Id vbi vident, mutant conlium.
Cupas ( acpice refertasincendunt, eafque de muro in mufculum
uoluunt. Inuolutae labuntur: delapfx a lateribus, longurijs furcifq's abA
opere remouentur. Interim fub mufculo milites vetibus inma faxatur
ris hofium, quibus fundamenta continebantur,conuellunt.Mufculus ex
turri lateritia a nofiris relis tormentiqu defenditur, hofiefque muro
, . turribus fubmouentur: non daturlibera mui'idefendendi facultas . com.y
. pluribus iam lapidibus quae fuberat turri fubdu tis , repentina ruina.
3 pars eius turris concidit, pars reliqua confequens procumbebat. - Turri
Ofies turris repentina ruina commoti,inopinato malo turbati, Deorum K
ira perculfi, vrbis direptione perterriti,inerm es cum infulis fefe porta foras
vniuerfi proripiunt: ad legatos atqs exercitum fupplices manus tendun't.
@a noua re oblata,omnis adminifiratio belli confifiit : militefque auerfr
praelio , ad fiudium audiendi 5c cognofcendi feruntur. Vbi lioes adle+
Myra-:femm p- gatos exercitumq's peruenerunt, vniuerfi fe ad edes proijciunt : Orant vi:
www aduentus Cfaris expetetur: captam fuam vrbem videre,opera perfetta,
turrem fubrutamzitaqs defenfione defifiere : 11 exoriri moram pof
(?) min s cm veniffet,fi imperata non facerent, ad nutum e veffigio
diriperentur. Docent , fi Omino turris concidiffet, non poffe milites
' .
BELL CIVILI LIB. II.- _ r55 _
A conrineri uinfpe praedaeinvrbemirrumperent,vrbemqidelctcnt. Hace,- f
atque ciufdcm generis compiuta, Vt ab hominibus doetis, magna -
mifericordia Hetuqpronuiiciantur. @ibus rebus commoti legari,mi
lires ex opereInduciarum
linquu-nt. deducunt, oppu nationc
quodgam generedciiiunr, opcribus
mifericordia factocuiiodias rc-
, aducntus _
Gafaris expectatur. nullum ex muto , nullum anofiris mitriruttclum .-_v'tl
tc confcta, omnes cutam (111101 tcmittunt. Gaefar enim per li
teras Trebonio magnoperemandaucrat, ne pcrvim o pidum cxpugnari
patperctur: nc grauis pcrmoti milites dcfcetionis o io,& contemptio
nc(ui,&diutino laborc, omnes pubcres iiitcrccrcnr, quod (c facturos
minabantur. gthstunc (unt retenti, quin op i'dum irrumpcrenr. gra
uitcrqs cam rem tulerunt , quod {tctife per Tre onium quò mins oppi
do.potircntur, vidcbatur . At hoflcs fine fide, tempus atque occafionem
fraudis ac doliqurunt : interieetifque aliquot diebus, noftrislan uen
tibus , atque animo rcmifis, (ubito meridiano tempore , cm alius ' i(cc(
(iffer, alius ex diutino laborc in ipfis opcribus , quieti (e dediffct, arma Ve-` gf"?fb"c"
to omnia repofita conteetaquc effenr , portis (c foras erurnpunt , fecundo "
magnoqsvcnto ignem opcribus inferunr.Hunc (icdiiulirventuswri vno
tempore agger,plutei,reftudo, turris , tormcnraq; Hammam conci peren t,
~ c prius haec omnia con(umercntu`r,quam,qucmadmodum accidif(et,ani
Cmaduerti poffer.Noftri repentina fortuna pcrmoti,arma quae poffunt
ripiunt.alij ex caflris (cfcincitant.fitin hoilcs impetus: (ed muro , (agit
tis , rormcnti(q5 fugientcs perfequi prohibentur . ~Illi (ub murum (e recipi
ungibiqsmufculum rurrimque lateritiam libere incendunt. Ita mulrof
rum menlium labor, lioPtium perfidiacvi tempePtatis unro temporis
j interijt. Tentauerurit hoc idemOMaIIilicnfes poftero ie candet/n nai ?
tempeftatem, maiotiqsl cum fiducia ad alteram turrem aggcremque eru
ptione pugnaucrunt, multumqsignem intulerunt:` (ed ift (uperioris tcm;
poriscontentioncm noitri omnem tcmiferant, ita proximi dici 'cafu ad.
moniti , omnia ad dcfcnfionem parauci'ant. Itaque multis interfeetis,re '
D liquosinfeetarcinoppidumrepulerunt. thbonius ca quae (unramiffa,
mulro maiore
_ tantos militum
(uoslabores Ptudio adminiiitatcc
cappararus male cccidiilaereficetcinfiiruit. Nam vbi
viderunt, inducij(quc per \ - ~'
(celus violatis,(uam virtutem irrifui fore perdoluerunt, quod vnde agger '`
omnino comportati poffer, niliileratreligum :omnibus arboribuslon
ge laths in .finibus Mahlienum cxcifis , conucctis , aggerem noui ge- Arge? :
netis atqueinauditum ex lateritijs duobus muris (enm ipedumctaiiitu- "'f""
dine, atque corum murorum contigiiationcm facerein ituerunrse ua _
fete * altitudine, atqucille congeflus cx materia fueratagger.Vbi aut pa- * magnifudimlr.
cium inter muros,aur imbecillitas materia: pofiulare viderctur, ile intct- """"
11(131121 inijciunrur, quae Hrmamcnto e e poIIent.
Et quicquid cit conrignatum,cratibus conitcrnitur,crate(cj5 luto inregun
tur.Sub recto miles dextra ac finiPtra muto tetus, aduerfus plureiobie.
tu,opcriquaecun 5v(ui(unt,iinc periculo (uppottat.ccletitct res admi
nilttatut. diurutni aboris detrimentumfolcttia c virtute militum brcui
rcconcinnatur.Porre,quibus_locis videtur,cruptionis cau(a in muro relin
qunntur. Quod vbi hoftcs vi_derunt,ca quae diu longoqs (pacio refci non
pofie (perafenr, paucorum dictum opera c laborc ira tercera, vt nullus
pcrdi nequecruprioni locus e(l`ct,neque quicquam omnino relinquc-
tctur qua aut vis militibus, autignis opcribus noccre poffer: codemquc
2 CXCm
156 C.IVLII CAESARIS COMMENT.
eiremplofentiunt totam vrbem, qu f_it aditus terra, muro turribufng
\circumiri poffe, fic vt ipfis coniflzendi in fuis munitionibus locus non
effet, cum pene dicata in muris ab exercitu noftro moeniaviderentur,
ac tela manu conijcerentur :fuorumque tormentorum vfum, quibus
ipfi magna fperauiffent, fpacio propinquitatis interire: parique condi
tione muro ac turribus ellandi data, virtute fenoflris adquarenon
4poffe intelligunt : ad eafdem deditionis Conditiones recurrunt. .
. Varro in vlteriore Hifpania initio cognitis ijs rebus qufuntiriltaliage
" Wm fiar, dif-'Hdens Pompeianis rebus , amiciflim de Caefare loquebatu-r, pr
occupatum fefe legatione, ab Cn.Pompeio teneriobfiritu-m fide : necef` a
fitudineni quidem fibi nihilo minorem cum Caei-are intercederemeque fe G
, ignorarequod effet oci'le ati,quiduciariam operam obtineret: qua:
vires fuae,quvoluntas erga farem totius prouincise. Haze omnibus re
ferebat fermonibusmequefe in vllam partem mouebat. Pofleverbcim
Cfirem ad Maililiam difineri cognouit, copias Petreij cum exercitu
Afranij effe coniuntas ,magna auxilia conueniffe , magna effe in { at
que expetatione,cconfentireomnem citeriorem prouinciam, (
ofei acciderantde angufti's ad Ilerdam rei frumentari, accepit,atque _
lic ad eum lutis atquein atius Afranius perfcribebat , fe quoqs ad mo
tum fortunas mouere coepit. deletum habuit tota prouincia. legionibus p
completis duabus, cohortes circitrtriginta alarias addidit. frumen ti ma; H
gnum numerum cogit, quod Mafl'ienfibus , item quod Afranio Petre
ioque mitteret._nau_eslongas . Gaditanisvt facererit imperatiit. Coin
napalm plures prtereain Hifpali faciendas curauit. Pecuniam omnem , omnia- _
G44... que ornamenta ex fanol-Ierculis in oppidum Gades contulit. Eb fèx - l
awww. hortes prfidij caufà ex prouincia mifit : Caiumq's Gallonium equitem
Romanum, familiarem Domitij, qui eò procurand hreditatis caufa .
Veneratmiffus Domitio, oppido Gadibuspraefecit. armaomniapriua
ta 5c publica in domum ; contulitlpfe graues in Cfarern liabuit
conciones. Saepe ex tribunali prdicauit aduerfa Cfarem praelia fecif
fe, magnum numerum ab militum ad Afranium perfugiffe: haze cer- l ~
tis nuncijs certifque autlioribus comperffe. @ibas rebus perteri'itos ci
: mi - ues Romanos eius prouinciae,fibi ad remp. adminifirandam * S. o 0:
? millia,& argentipondo . millia ,_tritici modios . millia polliceri
co'e'git. Quas Casfarieffe amicas ciuitates arbitrabatur, ijs grauioraone
rainiungebat,pracfidiaqueeb deducebat,&iudiciain riuatos reddebat.
(mi verò Verba atqs orationem aduerqu rempublicam abuiffent, eorum
bonain publicum addicebat. Prouinci omnemin fuacPompeijverba
- eriufiui'andum adigebat. Cognitis ijs rebus quae funt eftaeinciteriore
Elifpaniabellum parabat.Ratio autem hc erat belli, vt e cum duabus le
. gionibus Gades conferretmaues frumentumq's omneibi contineret.Pro K
uinciam enim omnem C'faris rebus fauere cognoueratln infiila frumen
to nauibuqu comparatis,bellum duci non difficile exiftimabat. Cfaretfi
multis neceffariij'5 rebus in Italiam reuocabatur,tamen conftituerat nul
lam partem belliin I-Iif anijs relinquere,qubd magna effe Pom eijbene
ciae magnas cliente as in citeriore prouincia fciebat. Itaque d)uabus le..
ionibus miffis in vltei'iotem Hif'paniam cum Caffio Tribuno le
is, ipfe cum_f`cxcentis equitibus mavnis itineribus progredirurmditum
que praemittit, ad quam diem magi ratus principefque omnium ciuita-
tum fibi effe prflb Cordubae vellet. @o edito tota prouincia promul..
gato,
\
DE BELLO eiviLi Limit: .- eff

Agatomulla fuiteiuiras quin ad id tempus pattern Senatus Cordubammita
teret : nullus ciuis Romanus paulb notior, uin ad llatutum diemconue.
niret. Simul iple Cordubae conuentus per e portas Varroni claulit : eullo-`
dias vigiliaf luein turribus mu roqs difpofuir. Cohortes duas , qua. Coloie' [ne
diff?_
i .i

nica: appella antur , cm eo venilfent, tuendi Oppidi caufa apud {e}
retinuit. Iifdem diebus Carmonenfes, qu longe firmillima totiusi /;
prouinciciuitasdeduetis tribus in arcem oppidi coliortibus. -
pratlidio , perle cohortes eiecit , portafque praee'lufir.l Hoc Verbmagis pro.
perare Varro,vt cum legionibus quamprimum-Gadescontenderetsneiitbr
nere aut traietu intercluderetur . Tanta ac tam fecunda infGaefarem vos, ; rf. 'Y
1`11 reperiebanrur . Progrelfo ei 1131116 a Ga* 'WFP-ffii@

dibus redduntur, limulatque cognitum fit de edicto Caefari-s.,'conlenlil
fe Gaditanos principes cum Tribunis cohortium qu ellent ibi inrprre-li-t
diu,vt Gallonium exo ido expellerent, vrbeminfulamque Gfari ler-`
uarent . Hocinito conglio , denunciauille Gallonio ,4v-t fua (ponte , dum.
line periculoliceret, excederet Gadibus'sli'id'non fecillet, libifconfilium:
capturos . Hoc timore adduetum Gallonium Gadibus excelliffe His co.-Y .I . - -
gnitis rebus ,altera ex duabus legionibus,qu Ve-rnacula -
ex callris Varronis Se infpetanteipfo lignafullulit, fefeqs Hifpa-i Iii/Pdlfmff

limrece it,atqueinforocporticibus line malecio confedit uod fa- "'"nf".'."...`
\
a . ce eius conuentus
. . . .
ciues
\
Romani
.
comprobaueruntfvt
. f .
omum
. ~.
ad le quiqu hofpitio cupidilhme reciperet . ( lrebus perterritus Van-i
ro, cum itinereconuerfo leleinItaliam ventururnpromililfet;certior. .. .
fuis fatus piaeclufas elle portas . ytum vero'omni interclufus itinere .ad
Carfarem mittit, paratum le elle cui iullerit legionem-tradere; Ille adeum
Sex. Cfarem mittit , atque huic tradi iubet. Traditalegione, Varro Cor- "?
quod penes
dubam eum pecuniaetradit
ad Cfarem :velq'uod
venir: relatis ad vbiquerationibus,
eum publicis habeat frumenti ac -' t
cumide, il"\ '
nauium,
tim ratiasollendit.
agit: Ciuibus
Cfarhabita
Romanis,.quiid
concioneoppidum
Cordubaz,
in omnibus
fua potellate
genera-l

Ddui ent aduerfariorum

eonarus habere.: Hifpanis , quOd prlidia
infregillentfele l 5 inexpuliilent: Gaditanis, quod>
libertatem vindicllentzTrin
bunis militum, Centurionibuqu,qui eo praslidij caufa ve'ne'rant,qub_d .'. s
eOrum confilia fua virtute confirmallent . Pecunias _quais erantin publi~ LdfgfMe/fn
cum Varroni ciues Rom.polliciti, remittit. Bonare ituit ijsquoslibea
ris locutos,hanc poenam tulille cognouerat. Tributis quibufdam publ/i-v` 1:3
cis priuatiqu prmijs reliquos in pollerum bonafpe complet : biduumqi,

Cordub commoratus, Gades proeifcitur.sPecunias monumentaque
qua: ex fano -Herculis collar'a erant in-priuaram domum, referri,in'tem-
lum iubet. Prouinci QCallium- prliit : huicquatuorlegiones -
E uit : ipfe his nauibus quasM. Varro,qual`q`5 Gaditani Varronis fece-L '
rant , Tarraconem-paucis diebus pruenitabi totius fete citerioris p_rouin- MM
ciae le ation-es aduentum expetabant.- Eadem'rationr:A priuatim
ac pu lice q_uibufdam eiuitatibus habitis h_o-noribus, Iarraeonedifcedit,
pedibufque Narbonem arquende Malliliamperuenit .ibi legemfde Di'-:N4fl''_ _
tatorelatamfefeque Dieta'toreq'if 1 ;.:110 praetore cogno'f. gffwm'
_
feit. Maililienles omnibus dele im.alis, rei_ frumentaria:
_ adfummam
inopiamacldueti lpis prlio 2111.;1;1,1$ eruption'ibus filli.,_gr_ri .
etiampelilentirfcon-Hiietati ex .diutinaleonelufi/Orlsl',l c,mut_1t1011@?i4
vietus
. -
(panico.
f
enim yletere, atque-hordeo corruptoomnes
3
alebantuti
quod
u .H
158' C. IVLII CAES'ARIS"C,OMMBNT.
uod huiufmodi cafus antiquits paratum in publicum rtontulerai_'it)-.I.>
' deieca turri,labefaeta magna parte muri , auxilijs prouinciarum texer
ciruum defperatis , quos in Cfaris Otefiatem veniffe cognouerant , fefe
DvMiMe- dedere fine fraude confituunt . Setipaucis ante diebus L. Domitius co
nita Maffilienfium voluntate, nauibus tribus comparatis, ex quibus
uas familiaribus fuis attribuerat, vnam ipfe confcenderat, natus tur
bidam tempcfiatem rofetus. hunc confpicata: naues quiuffuBru
ti confuetudine quOti iana ad portum excubabant, fublatis anchoris
fequi coeperunt. ijs vnum ipfius nauigium contendit, c fugere per
feuerauit, auxilioque tempefiatis ex confpetu abijt : duo perterrita
Maeinumdai-concurfu nofirarum nauium , fefe in portum receperunt. Maffilienfes G
" arma tormenta 'ue ex oppido, vt imperatum, proferunt: naues ex
portu naualibufque educunt : pecuniam ex publico tradunt. @ibus
rebus confetis, Cfar magis eos pro nomine t vetufiate, quam pro
meritis in fe
cterasin ciuitatis,
Italiam conferuans
mittit : ipfe ad ,vrbem
duas ibi le iones praefidio
profigcifcitur. Iifdemrelinquit:
tempori
CCefiinium bus C. Curio in Africam rofe`tus ex Sicilia, etiam ab initio copias I.
Atij Vari defpiciens,duas egiones quatuor quas a Caefare acceperat,
quingentos equites tranfportabat: biduoq; 8c no tibus tribus naui
quilam tione confumptis,appulitad eumlocum ui appellaturAquilaria.I-Iic 0
.
Clupeis paffuum vigintiduo mi lia, habetque non incommo H
dam Prationem : 8c duobus eminentibus promontorijs contine
*ruiumma tur. I-Iuius aduentum * L. Cfar filius cum decem longis nauibus ad
Clupeam prffolans , (quasnaues Vticae ex pratdonum bello fubduetas
- P.A6tius reficiendas huius belli caufacurauerat) veritus nauium multi
tudinem , ex alto refugerat,appulfaqs ad proximum littus trireme conffra..
' Mmmm' ta,&inlittore relita, pedibus Adrumetum profugerat . Id oppidum .
C' c'"""""~1""Confidius Lon us vnius le ionis prfidio tuebatur . Reliquae Caefaris na.
. . ues eius fuga A rumctum e receperunt.Hunc fecutus M.Rufus uftor
nauibus duodecim , quas prfidio onerarijs nauibus Curio ex Sicilia edu
xerat, pofiquam relitam in littore nauem cfpexit , hanc remulco - L
xit, ipfe ad Curionem cumclaffe redit . Curio Martium Vticam nauibus
Vrin.
Bagnara. raemittit,ipfe
fus,ad fiumen edem cumperuenit.
Ba radam exercitu iibiroficifcitur:
C. Caninium biduique iter leprogref
Rebilum atum'
cum legio nibus refinquit , ipfe cum equitatu antecedit ad exp Oranl
Cdfe - Corneliana,qubdislocus peridoneus habebatur. Idautem
iu um diretum eminens inmare, atraque ex parte praeruptum atque
a perum , fed paulotamen leniore faftigio ab ea parte quae ad Vticam ver
git. diretoitinere ab Vtca paulo amplius paffus mille .fed hociti
nere eftfons, quò mare fucceditlongis,latequeislocus refiagnat:quem
fi quis vitare voluerit, fex millium circuitu in oppidum peruenit. Hoc K
. explorato loco, Curio Vari confgicit muro Oppidoque coniun
Cta ad portam quae appellatur Bellica, a modum munita natura loci,
vna ex parte i fo oppido Vtica, altera theatro, quod ante oppidum,
fubfirutionibus eius Operis maximis aditu ad difficili Se anguffo.
fimulrepentini
quae animaduertit multa
tumult-us vndique
_timore portari
ex agris atque confierebantur.
in vrbem agi lenifimis vijs,
hue
equitatummittit, Vt diriperer, atquehaberet loco praed: eodem ue
tempore his rebus {u_bfidiofeircenti equites eleeti Numid ex Oppi o,
mim. Peditefque . mittuntur Varo, quos auxilij caufa rex Iuba Sama
- /
ie us
t
.
'DE BELI CIVILI LIB IL
A diebus ante Vticarn miferar. Huie c paternum ho(pitium cum Pom.
pco, 6c {imultas cum Curione
gcrn promulgauerat,qua intercedebat:
lege regnurri Iubae pu ubd Tribunus
licaucrat plebis le
. AConcu'rrunt:
equites inter (e : n_cque vero primxum impetum noftrorumNumid fet
te potucrunr: (cdinterfeetis circiter' c . reliqui (ein ad oppidum
rcccpctunt:.l Interim aduentu lonvgarum nauium Curio pronunciati o
nerarijs nauibus iubct , qua: ftabanr ad Vticam, numero circiter c c . (c in
lioitium habiturum loco, qui non e vcfiigio ad Corneliana vela
dircxif(ct. Quda pronunciarionefaeta, temporis puncto (ublatis ancho
ris,omnes Vticam relinquunr, que imperatum eil: , tran(eunt. qua:
B rcs omnium rerum copia compleuitexcrcitum. His rebus geftis , Curio
(c in ad Bagradam rcccpit , atque vniucrfi exercitus conclamationc
Imperator appellatur. "Poero die Vricam exercirumducit, c prope oppi.
dum caiiraponir. Nondum opere calrorum perfero , equites è Iiatione
nunciant magna auxilia _equitum peditumquea rege miifa Vticam veni
tc. codcmqs tempore vis magna puluctiscerncbarur,&veftigio tempo
ris` primum agmen etat in con(pectu. Nouitare rei Curio permorus, prae
mittit equites , qui primum impetum (ufiincant , ac morcnrur. Ipfe celc
ritcr ab opere deductis lcgionibus, aciem initruit, equitefquc commit
runt prelium: ptis quam plane legiones explicari c confiiete poilent, _
tota auxilia Regis impedita ac pertur ara,qubd nullo ordinec Iinetimo
te iter fecerant, in fugamife conijciunt : cquitatuque omni fer`c incolumi I
quod (e pcrlirtora celeriterin oppidum rcccpit, magnum peditum nume

rum intcrciunt. Proxima noc^tc Centuriones Mar i duo ex caPttis Curio
nis cum manipulatibus (uis vigintiduobus ad Atium Varum perfugiunr.
Hi (eu vere quam habucrint opinionem,ad cum perfcrunt, liuc etiam au
ribus Vari (eruiunt, ( nam qua: volumus, credimus libenter: cqua: (cn
timus ipi, reliquos (entire (peramus )confirmant quidem cette totius ex
crcitus animos alienos elle a Cutionc, maxime ue opus c((c in confpc
turn exercitum venire,&collo uendidare facu tarem . @a opinione
D addutus Varus,pofterodie mane legiones cx caitris cducit : facir idem
Curio, atque vna valle non magna interictafuas vterquc copias initruit.
Erat in exercitu Vari Sex. (Liintilius Varus , quem fuiife Gorfinij (upra
demoniiratum cfr. Hic dimiius à Gazfarc ,in Africam venerarzlegione( m
que eas rraduxetat ,quas (uperioribus temporibus Coriinio recepcrat
Gacfar, adeo vt paucis mutatis Centurionibus, ijdcm ordines manipuli ,
que conatent. Hanc naus appellationis caufam @ntiliusmircum

irc acicm Curionis , atque obfecrate milites coepit , ne primam (acrarncn
ri quod apud Domirium atque apud (c quftorcm dixifcnt, memoriam
depon'erent: neu contra eos armaferrcnt,qui cadem client vii fortuna,ca
E demqueinobiidione etpchi : neu pro his pu narcnt,aquibus in contu- \
meliam pcrfugae a pcliarcnrur. His pauca a (pcm largitionis addit,quaz rqifggafmjga

a (ualiberalitate, i(e atque Aetium (ccuticfcnt, cxpcetare debcrent. '
habita oratione, n ullam in partem ab exercitu Curionis Iignificatio,at
que ita (uas vterquc copias reducirzatquc in caftris Gurionis magnus o-
mnium incefiit timor. Namis varijs hominum (ermonibus eelcriter au- '
getur. vnufquifque enim opiniones iingebat , Se ad id quod ab alio'a'udic- 322,-, mmm
rat,(uialiquid timoris addebat. vbivno authore ad plurcs pcrma- .
nauctat, atque alius alij tradiderat, plutes authorcs cius rei videbanrut.:
ciuile bellum, genus hominum quod liccrct libere facere , cfequi quod *
4- vellen:
l
160 . IVLII CAESARIS . l
vellent legiones hx qua: paulo ante apud aduerfarios fuerant .einem etiam F
Cfaris beneeium mutauerat confuetudo , qua offerrentur municipia
etiam diuerfis
*venieban partibus
vt qui eoniuna.
fiiperiore Neque enimex
note in contubernijs Marfis LPelignifque
, commilitefque, nurA
nulli grauiores fermones militum vul b duris accipiebant : noni-nulla
6 etiam ab ijs , qui diligentiores videri vo ebant , fingebantur. TQuibusqu
caufisconcilio conuocato,deimmarerumdeliberareincipit.Erantfn
tenti quae conandum omnibus modis, cafiracjue Vari oppugnandacn
ferent , qud liuiufmodi-militum confilijs ociummaxime contrariuri
effe arbitrarentur. Pofiremb praefiaredicebant ', per virtutem iri- pugna
belli fortunam experi'ri ,.quimdefertos.& circunuentos a fuis, rauiffi-G
- ` . m fupplicium pati.Porròèran t,qui cenfert de tertiayigili'ain ca ra Cof#
neliana recedendum-,vt maiorefpatioremporis interieeto,militum men
tes fanarentur: fimul, fi quid grauis accidiffet, magna multitudine .
anim. _uium 5c tutis Se facilis in Siciliam -reeeptus daretur. Curio vtrunque
,"0- improbans confilium, uantum alteri fententiae deeffet animitantum
` alteri fupereffe dicebat . os turpiffim fuga: rationem habere, illos eta
iam iniquo loco dimicandum putare. @ai enim,inquit, fiducia, e of
pere, Se natura loci munitifiima expugriari poffe condimus aut
vero quid procimus,fi aece to magno detrimento ,ab oppugnatione
r^rorum difcedimus (ma inoncfelicitas return geftarum , exercitus H
beneuolentiam Imperatoribus, 8c res aduerfe odia concilient. Cafiroi
ruin autem mutatio quid haber, nifi turpem fugam , c defperationem
omnium,c alienationem exercitus? Nam neque prudentes fùf`picariof
portet, fibiparum credi, neque improbos ,fcire fefe timeri: qubdillisili1
centiam timor augeat , nofiris fiudia diminuat. Qtfod fi iam, inquit, hc
explorata habemus , quae de exercitus alienatione dicuntur, quae quidem
ego aut omninb falfa, aut certe minora opinione effe confido, quanto
hc difiimulari c occultari, quam per nos confirmari prfiat? An non va
ticorporis vulnera,ita exercitus incommodafunt'tegenda, ne fpem ad
maiorem
uerfarijs augeamus At etiamhabeanr,
(credo ) licentiam Vt mediaqui
noteproficifcamur,
peccare conentur. addunt:
Nanquequb
hu "I
\ iufmodi res aut pudore aut metu tenentur: quibus rebus nox maxime ad
uerfaria efi. (111 neque tanti 'fum animimtfine fpe oppugnan
da cenfeam: neque tanti timoris v-tipfe deficiani g atque omnia prius ex.
perienda arbitror: m-agnaque ex-parte iam mevn vobifcum de re iudi.
curioniud mili. cium faeturum confido.Dimifo concilio, concionem aduocat militum:
- commemorat quo fiteorum vfus Rudio adCornium Cedar-,vt magnam
pattern Italiae beneciolatque authoritate eorum fuam fecerit. Vos enim,
vefirumqsfar,inqu1t, 'omnia deince'ps municipia fecuta : neq; fine
caufac Caefaramiciffime de vobis , ; illi grauiffirn iudicauerunt . Pom.. K
peius enim nullo praelio pulfus , vefiri { priudicio demorus ,Italia ex',
cefit. Caefarme,quemfibichariffimum habuit,prouinciamquiciliam,
atqueAfricam , fine uibus Vrbem,atque Italiam tuerinon potefl,veftrx
dei commit. Ad unt qui vosihortentur, vtnobis difcedatis. @d
" tufee enim ePt illis optatis, qumvrio tempore 5c nos circunuenire , c vos
" >nefariofcelere obfiringere? tAut s uid irati grauis de vobis fentire. of.
~ , quam vt eos prodatis, qui vobis ~omnia debereiudieant i in
.eorum potefiatem veniatis , qui {iepervosnperffe exifiimant An ve;
* "'foin' Hifpania res gefias
Caefarisnonmudfiis?
' duos pulfos
w exercitus?
duos
J
DE BELLO CIVILI LIB. Ii. '
Aduos fuperatos duces duas receptas prouincias hc diebus . qui
bus in confpetum aduerfariorum venerit Caefar? An qui incolumes reh
lillere non potuerunt, perditi relillent Vos autem* inceitavietoria C- *mm
farem fecuti dijudicati iam belli fortuna , vitum fequemini , cm ve
liti ollicij prmia percipere debeatis? Delertos enim le ac .prodiros avt
bis dicunt, prioris facramenti mentionem faciunt. Vfneverb L.Do
initium, an vos L.Domitius deferuir nnne extremam pari fortunam
paratos proiecit ille non fibi clam vobis falutem fuga petiuit? non pro
diti per illum, Cfaris beneficio ellis conferuati P Sacramento quidem
vos teneri qui potuit, c_um proieeftis faleibus, : depolito imperio, pri
uatus ccaptus iple in alienam venillet potellatem P Relinquitur noua reli
gio ,vr eo negleeto facramento quo tenemini ,refpiciatis illud quod de
itione ducis,& capitis diminutione fublatum . At, credo, li Caifa
probatis, iam me Offenditis,qui de meis in vos meriris praedicatu
rus non fum ,quae funt adliuc c mea voluntate, Se velira expeetatione
leuiora. Sed ramen fui laboris milites fernper euentu belli praemiapeti
'uerunt : qui qualis lit futurus, ne vos quidem dubitatis. Diligentiam qui
dem aut , quem ad linem adliuc res proceflit , fortunam curpr- _
teream? An poenitet vos qubd faluum atque incolumem exercitum nul i
la omninb deliderata traduxerim : qu bd clallem hollium primo im~
peru adueniens profligauerim ? qubd bis per biduum equellri prazlio
rauerim
duxerim P,
eoqueillos
portu linuqueaducrfariorum
compulerim c. naues
, vt ne ue pedeliri itinereonerarias ad
, neque naui
bus commeatu iuuari pollint? Hac vos ortuna atque his ducibus repu
diatis, Corfinienfem ignominiam *in Itali fuga , an Hifpaniarum de- *Mithilfng
ditionem *in Africi belli praeiudicio fequimini Equidem me Caefa- /
ris militem dici volui: vos me Im eratoris nomine appellauillis : cuius li dm"
vos poenitet,veltrum vobis benel-ieium remitto , mihi refiituite
nomen , ne ad contumeliam honorem dedille Videamini Qua Oratione
permoti milites , crebro etiam dicentem interpellabant,vt magno cum _
) dolore inlidelitatis fufpicionem fullinere viderentur. Difcedentem ve Indflffdfiii
ro ex coneione , vniuerli cohortantur , magno lit animo , neu dubitet "
praelium committete, (uam virtutemque experiri. @o faero
commutata Omnium Se voluntate copinione,conlènlù fuo conllituit.
Curio , cm primm lit data potellas,prlio rem committere.
die productos , eodem loco quo fuperioribus diebus conlliteranr, in a
cie collocat . Ne Varus quidem Atius dubitat copias producere, liuefo,
licitandi milites , fiue quo loco dimicandi detur Occalio , ne facultatem
praetermittat . Etat vallis interduas acies, vt fupra demonllratum , non
Ita magno aut difheili 5e arduo afcenfu . Hancvterque fi aduerfariorum
Ecopi tranfire conarentur, expeclabat ,_quo quiore loco prlium
mitteretur. fimulà linillro cornu P. Aetij equitatus Omniscvna leuis ar- ?
interieeti complures, cm le in vallem demitterent,cerneban~ "
tur. Ad eos Curio equitatum,& duas Marmeinorum cohortes mittit:
quorum primum impetum equites hollium non tulerunt, fed amillis e
quisad fuos refugerunt . reliti ab his , qui vn procurrerantleuis armatu
rae,circunueniebantur,atqs interliciebanturnollris . Huc tota Vari con
uerfa acies,lùos fugere 8c concdi videbat. Tum Rebilius legatus Caefaris,
quem Curio fecum ex Sicilia duxerat, magnum habere vfum in re
militari fciebat,Perterritum,inquit, vides Curio : quid dubitas vti
tcm
162 C.. IVLII CAESARS COMMENT. _
temporis opportunitate'? Ille vnum elocutusivt memoria tenere'ntrni-F
lires ea quaefibipridie confirmffent,fèqui : iubet: 8c rcurrieante
omnes :- adeoque erar impedita vallis, vt in afcenfu n_ifi ubleuati a fuis
rimi , non facile eniterentur. Sed proccupatis animis Atianorum mi~
litum rimore,&fuga&cde fuorum, nihil de refiftendo cogitabant, o
mnchue iam fe ab equitatu circunueniri arbitrabantur. Itaque prius
"Yff'iru quem relum adijci poffet, aut nofiri propis accederent, omnis Vari a
` /4. cies rerga vertit, (eque in recepit . Qua in fuga Fabius Pelignusqui
clam infimis ordinibus de exercitu Curionis,primum agmen higien
tium confecutus, ma na voce Varum nomineappellans requirebat,vti v
nus effe ex eius militius , c monere aliquid velle ac dicere videretur. V- _G
bi illefpis appellatus afpexit, ac reftitit,c quis effet, aut quid vellet,
qufiuitzhumerum
rum a ertum
interficeret : quodj gladio ap
ille periculum etit,paulumq5
fublato abfuit,quinVa_
, ad eius conatum fcuto vi
tauit. Fabius proximis militibus circunuentus, interficitur: afugiens
*imimpdimn tium multitudine ac turba portae 'cafirorum Occupantur, atque *impe
diuntur: plurefq'uein eo loco nevulnere , uim in raelio aut fuga inter
eunt. Neque multum abfuit, quin etiam ca ris expe lerentur: ac nonnul
li protins eodem curfu in oppidum contenderunt. Sed cum loci natura,
& munitio cafiroi'um aditum prohibcban t, tum quod ad praelium egreffi
Curionis milites,his rebus indigebant,quae ad oppugnationem cafIrO-H
rum e rant vfui . Itaque Curio exercitum in reducit , fuis omnibus
praeterFabium incolumibus , ex numero aduerfai'iorum circirerfexcentis
interfetis, atque vulneratis , qui omnes difceffu Curionis , multique
praeterei perfimulationem vulnerum ex caffris in oppidum proprer timo
rem fefe recipiunt . Qua re animaduerfa Varust terrore exercituscogni
to, buccinatore in cafirise paucis ad fpeciem tabernaculis relitis,de ter
Vfmdi'- tia vigilia filentio exercitum in oppidum reducit . 1 Curio Vti
cam obfidere, & vallo circummunire infiituit . Erat in oppido multitudo
infolens belli,diuturnitate ociszticenfes pro quibufdam Cfaris in fe be
neficijs ,illi amiciffimizconuentus qui ex varijs generibus confiaientzter-I
ror fuperioribus prazlijs magnus . Itaque de deditione omnes palam
loquebantur, r cum P. Aetio agebant, ne fùa pertinacia Omnium fortu
nas perturbarivellet. Haec cm agerentur,'nuncij prmiffi Rege Iuba
venerunt , qui illum cum magnis copijs adeffe dicerent, 55de cufiodiaac
defenfione vrbis hortarentur. (lu/ac res eorum perterritos animos con
firmauit. Ntinciabantur haec eadcm Curioni, fed aliquandiu fides Hei'i
non poterat. tantam habebar fuarum rerum fiduciam. Iamun Cfaris
in Hifpania res fecundae ,in Africam nuncijs ac literis perferebantur.`Qi_ii
f *..ufm bus omnibus rebus fublatus , nihilcontra fe Re em *nifurum exifiima
` bat. Sed vbi certis authoribus cperit minus v . . millibus longe ab K
Vtica eius copias ab effe,relietis munitionibus,fefe in cafiraCOrneliana re
cepit. Huc frumentum comportare,cafira munire,materiamconferre coe
pit.adStatimque
tus in .Siciliam
fe mitteretur mifit,vti
etant du ledgucendum
ad bellum iones,reliquufque equita
aptifiimamatura,
Se loci munitione, 8c maris propinquitatet a c falis copia, cuius
magna vis iam proximis erat falinis eb conge a. Non materia multi
tudinearborum, nonfrumentum,cui_us erantplenifiimi agri, deficere po..
terat. Itaque fuorum Omnium confenfu Curio reliquas co ias expeta
Mmmm re, t bellum ducere parabat. His conffitutis rebus, probati que confilijs,
/
ex per..
'_ DE BELLO CIVILI LIB. II. 163A
A-cx perliagi's quibufdam oppidanis audit Iubam reuocatum finitimo bello
ccontrouetlijschtitanotum,rcltitil(e in regno , 6c Saburam eius pr-
feetum cum mediocribus copijs milfum Vticae appropinquarc. His au WM
thoribus temete crcdcns,conlilium commutatc praelio rem commit
tcre conftituit. Multum ad-lianc rem probandam adiuuat adolc(ccntia,
magnitudo animi, (uperioris temporis prouenrus, fiducia rei bene geren
dac. His rebus impulfus, equitatum omnem,prima noete ad callra ho
{ mittit ad flumcn Bagradam , quibus praterat Sabuta , de quo ante c
rat audirum. Sed rex cum omnibus copijs in(cquebarut,& (ex millium
paffuum interuallo a Sabuta confederat . Equitcs milli noete iter conli
Bciunt : im rudcnteis atque inopinantcis ho cs aggrediuntur. Numidae
enim qua am barbara con_(uctudine nullis ordinibus pallim cfedcrant.
05 opprclfos (omno difpcrfos adotti, magnum eorum numerumin- -
' terliciunt, multipcrterriti profugiunt. @o (aero, ad Curionem equites wammddm
reuctttur,captiuo(q5ad cum rc ucunt.Curio cum omnibus copijsquar- ` '
ta vigilia exictat, cohortibufquc quinquc callris prlidio i'elie'tis. Progre(
(us millia palluum (cx, equites inuenit, tem geliam corfnouir . cx captiuis
uattit, quis calftris ad Bagradam prfit . refpondent S.buram. rcliqua llu
io itineris conlicicndi qutere prtei'mittit : proximaq's rcfpiciens (igna,
Vidctifne , inquir, milites,capriuorum orationcm cum perfugis conueni
.C te? abclfc regem,cxiguas elle copias millas, ua: paucis cquiribus parcs
elle non potucrunt P Proindc ad prdam, ad gloriam proper-ate, vtiam
dc pracmijs vellrisc de referenda gratiacogirare incipiamus. Erantpcr
(c magna,quazgellcrant,equitcsqitfertim cum eorum cxiguus nume
rus cum tanta multitudine Numi arum conferretur. Haec ramen ab ipfis
_inliatis commemorabantur:vt de (uis homincs laudibus infoleiiterqui- wim/a lfm.
dem,(ed libenter prdicant. Multa prrerea (polia prfcrebantut : ca-'""'f"f"
ptihomines equitchue produccbantut:vtquicquid intetccdercttempo- t '
ris, hoc omne victoriam morari viderctut. Ira (pei Curionis, militum
liudia non dectant. Equitcs (equi iubet (efe : iter uc accelerat,vt quam
D maxime cx fuga perterritos adoriri poffet. At il i itinere totius notis
confeeto , (ub(equi non potcrant , atque alij alio loco reliltebant. Nc
haec quidem res Gutioncm ab (pc morabatum Iubacertiot (actus aSabu- 8
ta de`noc`turno praelio, duo millia Hi(panorum c Gallorum equitum, Gelli TMW
quos (uae_ cultodia.
_ . _
cau(a circum (c1 habere confueucrat, c peditum
- quart: cubana
cam .
parrem,cui maximeconlidebataburae (ubmittit: ip(c cum reliquisco.I
gijs , elcphantifque . lentis (ubfcquitur, (ufpicatus prazmiilis equiti
us ipfum affotc Gurionem. Sabura copias equitum peditumquc in;l
ltruir, atque his impetat,vt mulationc timoris paulatimcedanr, ac pc
dcm tcferant : (e(e, cm opus elfcr, fignum praelij daturum , 6c quod
Ercm pollulare cognouiller, impei'aturum. Curio ad (uperiorcm (pcm
addita prae(entis temporis opinione, holtes fugcre arbitratus , copias ex
. locis (uperioribus in campum deducir : quibus cx locis cm longus ell
(et progrclfus, confeeto iam laborc exercitu, x v i. millium (patio con
(iliit. Dat (uis lignum Sabura, acicm conliiruit , c citcumirc ordines, C"""'Sfl'
_atque hortati incipit: (ed pediratu duntaxat procul ad (pecicm vtitur, e- p' um'
quites in aciem immitrit. Non deelt negocio'Gurio , (no_(que horta
rur vr (pcm omnem in virtute reponant. Nec militibus quidem vt dc-
fcllis , neque cquiribusvt paucis , clabote confckis, ltudium ad puOnan
umvirrufquc deerat: (ed hi numero duccnti (reliqui in itinere luliiilitc
rant)
i64- @IVLII> CAESRIS'C'OMMENT.
rant qu'ancunquein parrem impetum fecerant , 115 loco cederecoge-*F
' l'
: neque longis fugienres profequi, necvehemenris equosin
` citare poreranr. At equitatus hofiium ab vtroque eornu circumire a
ciem , 8: auer os prorerere incipit. Cum cohortes ex acie pro
Numiderum aduercurriffent,Numidaz integri celeritate impetum effugiebant:
gmmw'mrurfufque ad ordines 05 fe recipientes , circumibanr , 8: 1 exclude
bant. Sic neque in loco manere,ordinemqueferuare, neque procurre
re, 8: 1, Videbatur. Hofliumcopiae fummiflis ab Re
ge auxilijs ,crebro augebanrur: vires laflirudine deficiebanr. fi
mul ij gui vulnera acceperant, neque acie excedere, neque inlocumtu
tum re erri orerant, quod totaacies equitatu hofiium circundata tene-G
. 1 fe fua falure defperantes, vt extremo vita: tempore homi
nes facereconfuerunr,aur fuam mortem miferabantur, aut parenres fuos
. , quos ex periculo fortuna feruare potuiffer. Ple
Cufimdiftfimm'na etant omnia timoris,e luerus. Curio vbi perterritis omnibus , ne
que cohortationes fuas, nequepreces audiri inrelligir: vnam,vrmifèris
in rebus , fpem reliquam faluris effe arbitratus,proximos colles capere v
niuerfos, atque ee figna inferri iubet. Hos quoque proccupar miffus
Sabura equitatus . Tum vere ad fummam defperationem noflri per
ueniunt , 8: partim fugientes ab equitatu inrerciuntur , partim inre
gri procumbunr. Hortatur Curionem Cn. Domitius praefecrus equi-H
_ tum, cum paucis equitibus circumfiflens, vt fuga falutem petat,atque
cdefxanudrwumin conrendar : 8: ab non difceffurum polliceriir. Ar Curio
' nunquam amiflo exercitu,quem a Cfarefideicommiflum acceperir,
in eius confpeum reuerfurum confirmar: atque ita prlians interfier
tur: equites perpauci c_x praelio fe recipiunr._Sedij quos ad nouiflimum
- ' agmen equorum reciendorum caufa fubflitiffe , fu
ga totius exercitus procul animaduerfa , fefe incolumesin confef
runt: milites ad vnum omnes inrerciunrur. 4His rebus cognitis M. Ru
fus @florin caflris relirus Curione, cohortarurfuos.,ne animo de
ficiant: illi oranr, atque obfecrant,vt in Siciliam nauibus reportenturl'f
Timfv- ` Pollicetur,magiftrif 'ue imperat
adlirrus appulfas hacbeanr. Sed nauium,vr
ranrus fuit primo
Omniumvefpere Orrnes fcaphas
terror,vralij adeffe
copias Iub dicerent , alij cum legionibus infiare Varum , iamque fe pul
uerem Venientium cernere (quarum rerum nihil omnino acciderat) a
lij claffem hofiium Celeriter aduolaturam- fufpicarenrur. Itaque perter
ritis Omnibus , fibi quifque confulebar. in claffe , 11
properabanr. Horum fuga , nauium Onerariarum magifiros incitabati
L."fzi,migi.lauci lenunculi.ad officium imperiumque conueniebant. Sed tanta e
- rat completis lirtoribus contentio, qui potiffimm ex magno numero
confcenderenr, vt multitudine atque Onere 1111:- K
liqui. hoc timore propis adire tardarentur. ( rebus accidit, Vr pau
ci milites patrefq'ue familias, qui aut graria aut mifericordiavalerenr,.aut
naues adnare poffenr, recepti,in Siciliam incolumes peruenirenrzreli;l
quae copia: mifiis ad Varum noeru legaris cum Centurionibus , fefeei
ediderunr : quorum cohortes militum Iuba 1 1
confpicatus, fuam effe praedicans prdam, magnam parrem eorum in
terfici iuflit: paucos eleros in regnum remit. Cum Varus fuam
ab eo ldi querererur, neque refifiere auderer 1 equo in oppidum ve
tus, profequenribus compluribus fenatoribus (quo in numero erar Ser
uius
BELLO CIVILI LIB. II. 16;
kuiusSulpitusg 5t Licinius Damap as_)pmeis' diebus ,- quae fieri vellet,V.
ticas conllituit', atque imperauit,die ufquef atque ppaueisfein; regnun
cum Omnibus copijs: recepit .
e. ivLii sARis
DE BEL_L__
CIVILIT'LIBER III. i '
Tertij libri capita. i l
.ejr Diutoruli/:gaminin v'runzirrelu.: conituendtlf, ggPto

, iurum ingcnrmagnitudo. _
45/57-in /2114722 trnu'ot : :iur aliquot { Brou/ur incendi?.
/ no Ouu ~òo_alz'onefor'tz'ttr' }.
C.e/ru un'Pompetum [ , m i/o -12610 /.
0/107 cle/mc@ Pompez'unorum tn//enttn impedita.
Motu: furonnur u 5M/onu, C/u'g; Pretoro':neo@ tx.
. -
Naud/u C.e/zrz'unorumpugnacundu
veteranorum virtus. : item eiufdem
{ zgnuuin,
@Pompeius/intim taz/lmmouont. Sctjoz'onu /{
inpeouns un nttctlr exz'gtna'o'r. ~ '
Scipioni/'r 69 omttu" louern/t'guotpugnn algue/trof. ,
(74/21; jomlm'ur onltrzrprop[2o/ttor autour/ inter'ch conten
unt.
' Ciyzrinnorum utientz'u n ponurin reiumentnrz'epefrondn.
o'uerfumprn um Pom/Mund Cit/run 5 n zquot Cn/uriunorum
militum _
.tz/ur Pompeum ndprn/t'umprouocnt. Pompeiuspnulz'inopiu [
//oorogofduoperfugz'unt. Y
Pompeu"pnt/zum: /: l/.fnrce//inum C.sfuma @ig/20mm. -
C):pugnacundu: 59vtogl'm Pompeu' . ' `
C.ii/kr imun /1205 oonfrmut : mngng/ {/: omen/[s , cum
cum ompez'u:/queretur, / ]: ! / comun,
1f . C'udiuncgiftur'. Pomptt'uniooniunfler Sczpton: u
Tbqzliu
16 frz'nnorum onuz'nter/pnrtz'endlirdc/zioernnt.
I7 Vtrz'u exercitus oompnrntz'o udpugnnm Emu/mpemtorum admi/t'
tca cobortntz'o.
18 ' Cfurordeompez'o /, ffummn ciu/Elemnipte/quentin
oe/crztfor. .. _
19 uius / alu/ /[ t'nctnju , anfing-um compel/:tun C
zrPompeiumpwj/quttum quindPtolemizum Regentfrofugurloerj
dior {/. ' ' -.
-20 ortcntn C indtcuntiu , ( indu/2nu- [ lcxnn.
fliegt . i ._ . . i . - ._
31 /pre/rendit, @lexundrin hartem aduertrobi/n copia:
. i' .. 1., .1. .
Dietl.
156 o. I"vL1.rc:AEsAB.Is 'COMME-NT.
I o o 11 habentecomitia Cefareonfi'ils l'eafi .' l
. .
I1 .
if:i 1:,
-_ ig
an . .
umili-m. . ~ turIulius Cfar, &P.Seruilius. Is enim erat annus,i

ein l . 'y
quo perleges ei confulem eri licetet.His rebus con-i
Fide: migujiar. s ' fetis , cum fides tota Italia effet anguftior, neque
`\!'I.`Jv
Memorabilefaum . .
` ' eredita:Pecunia:foluerentur,corrfiituitvtarbitridal
a;
l
rentur : per eos Herent fiimationes offeihonuui
51 s
ererum quantiquqs'earum antebelum fuiffent,
atque ecreditoribus traderentur. Hoc
Tabula . _L_-
l reninou'arumtabularum t'ollendum, minuendum
: bellacciuiles difienfiones fequi confueuit)& ad debitorum
tuen am exiffimationem effe :ptiflimum exiftimauit. Item Praetoribus,
Tribunifqiplebisrogationesa populum ferentibus nonnullos ambitus`
:impera 1u. Pompeialegedarnnat'os illis temporibus,quibusinlrbprazfidia Iegiol
num Pompeius
feiitentiam habuerat,
ferentibus, (qua: iudicia
finulis alijs audientibus
diebus erant perfe6tà)in iudicibus, alijs
integrurnrrefiii:
tuit,quifèilliinitio ciuilis elliobtulerant,fi fua'opera in bello vri vellet,
. perinde aafbmans , ac vfus effet ,quoniam fui feciffent otefiaterii ."`Sta:.i
tueratenim hos prius iudicio populi debere refiitui , quam fuo _beneficio
videri receptos : ne aut ingratus in referenda grat-ia., aut arrogans in praeri..
piendo populi beneficio videretur. His rebus, Se ferijs Latinis,comity'_fquc
omnibus perficiendis vndecim dies tribuit, dituraqs abdicar , 8c ab VrL`
ij/u" / proficifcitur,Brundufiumqueperuenir. Eblegiones duodecim, equi
m" tatum omnem venire iufferat . Sed tantum nauium reperit,vt angufie v'.
millia legionariorurn militum , quingenti equites tranfportari pofl
fent . vnum inopia nauium Caefari ad conficiendi belli celeritatem
defuit : atque hte ipfae copiae hoc'infrequentiores imponuiitur,`qubd mula
ti Gallicistot bellis defecerant, longumque iter 11 magnum nu
metum diminuerat,&grauis autumnis in Apulia, cireumqs Brundufiu'm;
"ifi""""ex faluberrimisGalli e Hifpani regionibus, omnem exercitum v'aletu'.
onu labern. dine
1,55 . .
tentauerat. Pompeius anni. fpatium
, _
ad comparandas copias natus,
Pmi"iri quod vacuum a bello,atque ab hoffe ociofum fuerat,ma0nam efoia,Cy; 11
cladibufqueInfulis,Coreyra,Athenis,Porito,Bithynia,Syria,Cilie~ia,Phoe
nicec Aeg pto claffem coegerat,magnam quoque in omni'busllocis exi
aedificandam curatierat : magnam im cratam Afi, Syriae, Regibufq'ue o
mnibusc Dynafiise Tetrarchise iberis Achaiae populis pecuniam ex;
egerat : magnam focietates earum prouiriciarum _quas ipfè obtinebat, fibi
: . numerare coegerat. Legio nes eifecerat ciuium Romanorumm'ou, quin
ue ex Italia, quas traduxerat, vn'am ex Sicilia Veteranam,qam fatam ex
Gemella legio. duabus Gemellam ap ellabat : vnam ex Creta Macedonia exeveteranis
militibus, qui dimifli a fuperioribus Imperatoribus in his prouincijs cona
federant: duas ex Afia,quas Lentulus conful confcribendas curauerat.Pr
tereii magnum numerum-ex Theffalia,Boeotia,ch aia , Epiroque , fupplea
menti nomine in legiones difiribuerat. His Antonianos milites ad mifcue
rat.Praeter has expectabat cum Scipione Syria legiones-duasSa ittarioi.
rum ex Creta, Lacedazmone, Ponto,>atqs Syria , reliquiqu ciuitati` us , tria
millia numero habebat, funditorum cohortes fexcenarias duas , delecto
Lf " rum equitum feptem millia,ex quibus *fexcentos Gallos Deiotarus addon
, xerat,quingentos Ariobarzanes ex Cappadocia:ad eundem numerum
: Timm tus ex Thracia dederatcSafalem-'lium miferat..Ex Macedonia c ceram:
www' quibus Rafeipolis prerat, excellenti virtute. @ingentes Gabinianis
Ale
_ D BL'L CIVILI L'I/ III.- 167
AAlexandria Galles Germanofque,quos ibi A.Gabinius prefide eaufa apud
Itegem Ptolemaeum reliquerat,Pompeius lilius cu'm clalfe adduxerat: :
ctlngentos,quos ex feruis fuis altorum /ue fuorum c'ogerat._Trecen`tos
Tarcondarius Caltorc Doni aus ex Gal ogrcia deder'ant.- Horum alter /.
vna venerar,alter filium miferarDucenri ex Syria a ComagerioAntiocho,f1)"_',""_l W
cui magna prmia Pompeius tribui't , milli erant , in his pleri'que hippoto- M..be
xoraeliucDardanos,Belloue,partim mercenarios , parrim imperio aut
gratia comparatos,item Macedonas, Thellalosc reliquarum gentiumc
ciuitarum adiecerat,atque cum, quem fu prademonltrauimus numerur'n,
expleuerat.Frunienti Vim maxim am ex Thelfalia,Alia,Aegvpto,_Creta,Cy
Brenis,reliquifqueregionibus comparaueratHyemare Dyrrhachij,Apol~lo- _
niae,omnibufq5 oppidis maritimis conltituerat,vt mare Caefarem tranfire caffe Pinyin@
pro'hiberer: eiuqu rei caufa omni in ora martima clalfem difpofu'erarPrq'-A ~ ~~ t
eratAI-:gyptijs nauibus Pompeius filius,Afiaricis Decius Lliusc C.Tria_L
rius,Syriacis C.Callius,Rl_iodijs C.Marcelliis cum C_.Pomponio, Liburnil
cae atqs Achaicze clalli Scribon'ius Libot MDctauius. tori ramen officio'
martimo
imperi) M.Bibulu5
refpiciebar prpofitus , cun cta adminiltrabat
. TCfathBrundulium : ad hunc
v_enit,concionatus fumma
apud mili- .
2
tcs,quoniam prope ad linem laborum ac' periculoi'um elfet peruentuma-
uo animo mancipia atque impedimenta in Italia relinquerent, ipfi expel
iti naues confcenderenr,qu maiornu'meriis militum pollet imponi , . d
mniaque ex Victoriac ex lualibera'lit'ate _fperarentz conclaman'tibus oin-`

nibus imperaret quod vellet,quodcunqsimperauilletfe> aequo animoelle
facturos: pridie Nonas Ianuarias naues foluit,impotis ( vt fuprademon
ltratum elt legionibus v I I. poltridieL terrain attingit Graecorum faxa
inter Se alia oca periculofa quieram nactus Rationemwc portus' omnes ti- lfffffffffm
mens,quos teneri ab aduerfarijs arbitra"batur,a'd cum locum , qui a'ppella.l .
turPharfalia,omnibus nauibus ad Vnam incolumibus militesexponit. El
rat Oric'i Lucretius Hifpilo, 48c Minut'ius Rufus cum Aliaticis nauib.x VAI I'I'.'0"'f"_ _ .
. . _ .. _ _ . . __ t Lurretuu ): lo.
ibus iullù D.Laeli) prei at:M.B1bulus cum nauibus c X.Corcyrae:fed ne.l Mmm-u, ,
une 4hi libicfili ex portu prodire auli,cm Caefar omninb xi i. naues
longas praedio duxillet,in quibus erat eti am ipfemeque illi Bibulus,impfe .;6.
di tis nauibus,dil`perlil`que remigibus,làris mature occurrit: quod ris adl
continentem vifus ell Caefar, quam de eius aduentu fama omni'nil) in eas
re iones perferretur.Expoliris militibusmaues eadem noctcBrundulium'
' afare remitrunrur,I vt reliqu legiones equitatufque tranfport'ari'pl
lent. Huic officio raepoliftus erat Pulius Calen us legatus, qui 'cele'ritatem' ,
in manfporrandislegionibus adhiberet f'fed feris à terra prouect'ae naues;
neque Vle nocturna aura,i-ÌI redeuiido offenderunLBibulus e`nim'(_30icyr'cì
ceitiorfactus de aduentu Caefaris, fperans alicui le parti onultar nauium
Eoccurrere olle,inanibu's occurritf lSc nactus circirer x . in easdiligen (Mm, XX . 4
ti'aefua'e ac oloris iracirnliaerupit,omnefq5 incendit , eodemqa ione .
tas dominoqunauiuminterfecit,magnitudine
. Hoc eonfectoiiie ocio,a'5aloi_iis ad Oriei reliquos
piortu'm eterrere'
lt'aftion-es '
ylitro."affanni.
faqs omnia longe lateqimailibus ; "difpoli
tis,iple.grauiliimahyemein nauibus exeub'abar, neq; Vllum laborem' aut.
munus defpiciensme sfubldium expectans, li in' Caefaris * comp_lex've.f* .
" Sed poli ifcellumliburni'un'i ex Illyrico . Octauius cum _' _ ;
ijs quashabebatinauibus Salanasperuenitbi 5 eeneiratis - _1
quifqi barbariaHillam '': ee'i'inerituinqs-Sal'enamfl if
Q _ 2 rum
I

3:0?541004- rum cm nequeIollicitationibus, neque denunciatione periculi permO-P
uerc poffet,opp1 um op ugnare 1nftituit.Efi autem oppidutnc loci natu
ra & colle munitu m.Se celeriter ciuesRomani ligneis effecis turribus fe
fè munieruntzccm effent 111611111 ad refifendum propterpaucitatem ho
minum,crebris confeti vulneribus,ad extremum auxilium defcenderi'it,
. feruofq'ue omnes puberes liberaueruiit,& praefeetis omnium mulierum
crinibus,tormenta effecerunLQiorum cognita fententia , Octauius qui
. nis cafiris oppidum circundedit , atque vno tempore obfidione coppu
gnationibeos premere coepit. Illi omniaperpeti parati,maxim re frumen
taria laborabanthia de remiflis ad Caefarem legatis,auxilium ab eo pete
bant,reliqua_vr poterant per fe incommoda fufii nebant.Etlongo interpo- G
@gmfc'i'l' fito fpatio,ciim diuturnitas oppugnationis negliventioresOtauianos ef
mgmm [ feci_ffet,nact_i occafioriem meridiani_temporisdiieffu eorum ,_pueris mu
lieribufquein muro difpofitis, ne quid quotidian confuetudinis (1611116
raretur,ipfi manu faera cum ijs, quos nuper manumiffos liberaue'rant, in
proxima ; cafira irruperunt. His expugnatis , eodem im etu altera
adorti,inde tertiac quarta, c deinceps reliqua: omnibufgue eos ca.
firis expulerunt,& magno numero in terfeito,rcliquos atque ipfumOta
uium in naues confugere cogerunt. Hic fuit oppugnationis exituslamqs
hyems appropinquabatc tantis detrimentis receptis,Otauius defperata
" 4 expugnatione o pidi, Dyrrhachi (efe ad Pompeium recepit. Demonfii'a H
l-Yillf - tum eflL.Vibul ium Rufum Pompeij prefectum bis in potefiatem Veniffe
faristque ab eo effe climiffum: femel ad Corfinium , iterum in Hif`pa~
nia.Hunc pro fuis beneficijs Cefar idoneum iudicauerat,quem cum main
,Y _ e datis ad Cri.lompeum mitteret: eundemque apud Cn.lompeium autho
.W'i' ritatem habere intelli ebatlirat autem haec fumma mandatorum,deberc
`
(. vtrunque pertinaciae
fign em faceie,&
_ ab armis
. difcedere,
. neqs amplius
_ \ for.
tunam periclitari: fati-s effe magna vtrinque incommoda accepta, uae pro
difciplina Se prceptis habere poffent,vt reliquos cafus timerent: Ilum ab.
Italia expulfum,amiffa Siciliac Sardinia,duabuf`queHifpanijs,& 60110111
bus in Italia atque Hifpania ciuium Romanorum centum, atque triginta :If
.fe morte Curionisc detrimento Africani exercitus tanto , militumqs del
ditione ad Corcyram. Proinde fibi ac Reipparcerent: quantumque in bel
lo Fortunapoffet, iam ipfi incommodis fuis fatis effent documento. Hoc
vnum effe tempus de pace agendi,dum fibi vterqs conderet , 8c pares am
bo viderentur.Si verb alteri paulm modo ti'ibuiffet fortunamon effe vfu
` rum conditionibus pacis eum qui fuperior videretur: neque fore qua par
` 16 contentum,qui fc omnia habitur confidei'et. Conditiones pacis,quo.;
niam ante conuenire non potiiiffent,Rom iiSeiiatu 5c populo peti de
bere.Int_erea Se Reipubc i pfis piacere oporterefi vterque inconcione Pta
tim iurauiffet fe triduo proximo exercitum dimiffurum : depolitiqu armis K
auxiliij's quibus nunc conderen t,neceffarib populi Senatufqiiudicio fo
16 vtrunqs contentum. Haec qubfacilis Pompeio' probari poffent,omnes
filas terrefires vrbiumqs copias dimiffurum.Vibullius his expofitis Corey.
r,non minus neceffarium effe exifiimauit de repentino aduentu Cfaris
Pom eiuni Fieri certiorem,vti adid confilium capere po ffet ante quam de:
man atiS agi inCPCfCtI atque ideocontnuato c noete cdie itinere,
. mutatis ad celeritatcm iquntis,adPompeium contendit,vt adeffeCa: ar.:
:21:11: v/fi " rem/omnibus copijs .nuirficiaret_.4 Pompeius etat eo tempore 111 .
' wma, iterqsexMacedonia 111. hyberna Apol omam Dyrrhachiumque habelga
i e
BLL CIVILI.LIB.. .IIIL'Y ' 169
ASed renoua
ne Caefar o'raeperturbatus , maioribus
maritim ciuitates itineribusfii`
occuparet.At il .e petere coepit',
expolitis m'ilitibus,eo~ I i `
_dem die Orieum procileirur. (me cm veniifet , L. T:Orquatus qui iullu L. mqan :
Pompeij oppido prerat , prlidiumque ibi Parthinorum habebat, coiia I""f"f"a
tus portis claulis O pidum-defenderereeeos murum afcendere,atque ar
ma capere iubet. Il iautem,cm contra* imperium ' opuli Romani puJ
gnaturos effe negarent,oppidani autem fua fponteCeliairem recipere Cona
rentur,defperatis Omnibus auxilijs,portas aperuit, t le atqs Oppidum Cae.- l
lari dedidir: incolumifque ab eo conferuatus . Recepto Caefar Orico, , " fm"
nulla interpolita mora Apolloniam proficifcitur. Eius aduentu audito , L. fgmimmipdi,
'B Straberius,qui ibi praeerat,aquam comportare in arcem,atque cam muni- /
re,Oblidefque ab Apolloniatibus exigere cpit.Illi Verb daturos fe negare,
neque portas confuli praeclufurosmeqs libi iudicium fumpturos co'ntraid
quod Omnis Italia populufq's Romanus iudicauillet. quorum cognita vo
lunrate,clàm profugit abApOllonia Straberiusllli ad Cefarem legatos mit
tunt,oppidoqs recipiunt. Hos fequunturBellidenfes , Amatinic reliquas Bellum/2:.
nitima: ciuitates,toraque
rarer faeuros Epirus:
fe pollicentur.At Se legatiscogniris
Pompeius ad Caefarem millis,qu
ijs rebus, impe
qu erant . ?
u'
rici arqa Apollo ni gellaeDyrrhachio timens,diurnis eb noeturniqu itine
ribus contendit: quo fimul ac Caefar appropinquare dicebatur, tantus ter-_
C ror incidir eius exercitui,qubd properans noeem diei coniunxerat,neque
iterintermiferat,vt pene omnes in Epiro finitimifque regionibus ligna reai
lin querent,com lures arma proijcerent , ac fugas fimile iter videretur. Sed
cm prope Dyrr iachium Pompeius conllitillet,calrraq'ue metari iullillet,
perterrito etiam tum exercitu,prin.ceps Labienus pi'ocedit , iuratqs _le
deferturum,eundemque : fubiturum , quemcunque ei fortuna
tribuilletHoc idem reliqui iurant legati.HOs Tribuni militum,Centurio.
nefque fequuntur,atque idem Omnis exercitus iurar.Cefar p'erfeo occu
pato itinere a_d Dyrrliachium,finem properandi facit , callraq; ad flumen
Apfum ponit in nibus Apolloniatium,vt~vigilijs callellifque enemerit .
D tum
ciuitates tut ellent
expeetaret fubdio
pellibus :hyemareconllituit.
ibiqs reliquarum ex Hoc
Italiaidem
legionum aduen
Pompeius fa-l '
cit,& trans Humen Apfum poli tis callris,eb copias omnes auxilia ue con-
d ucit.Calenus legionibus equitibufq'ueBrundufij in naues impo itis,vt e_l
rat praeceprum aCefare,quantum nauium facultatem_habebatmaues fol
uit,paulumque a portu progreffus , literas a Cfare accipit , quibus :
tiOr faetus, pOrtus littoraque omniaclallibus aduerfariorum teneri. @o
cognito,fe in portumirecipitmauequ omnes reuocat.Vna ex his -
feuerauit,neque imperio _Caleni Obtem erauit (_quod erat line militibus,
priuatoque 116110 adminillrabatur) elata Oricum , atque a B_ibulo ex
pugnata : qui de leruis-lib'erilejue Omnibus ad impuberes fupplicium fu
mit,& ad Vnum interficit.` Ita exiguo tempore,magno ue cafu,totius exer _
citus falus conllitit. Bibulus,vt fupra demonllratum e , etat cum clalle ad ;
Oricum:& lieut mari portibufque Caefarem prohibebat, ita ipfe Omni ter. Mg
ra earumregionum prohibebatur.Prlidijs enim dif Olitis omnia littora
Caefare tenebantur : ne uelignandi,neque aquan i,neque ad reti
ram religandi potellas lie at. Etat res in magna difficultate , fummiqu :tn_-
guflijs rerutmnecelfariarum premebantur, adeb vt cogerentur licuti reli
quum commeatumgitaligna atqueaquam Corcyra nauibus Onerarijs lùp
portare. A.th etiamfviio tempore accidit , vt dilicilioribis` vfi ternpel_i)ari.
3 us,
170 CIVLII CARS-ARIS CO.MMENT.
51' 5 pellibus quibuserant rerai naues ,_ notrurnum _excipere rotem eo-
' erentur : quas rame difficulrates 8: ai uo animo ferebant, neq
111,8:1105 porrus exi imabant.Sed effen:
. 1 quibus demonfiraui angufiijs , ac Libo cum Bibulo coniunxiffet , lo.
quuntur ambo nauibus cum M.Acilio 8: StariOMurcOlegaris,quorun1
""" alter oppidi muris,alret praefidijs terrcfiribus prteetar , velle fe maximis
rebus cum Cfareloqui , 1 15 `facultas derur. Huc addunr pauca rei
confirmandae caufa,'vtdecompofitione aeruri viderentur. Interim pofu
lanr,vtfintinduci:.e, atqs ab his imperranr. magnum enim quod affere
bant, videbatur, 8: Caefarem id fumme-fciebant c'upere : 8: proferum ali
quid Bibuli mandaris exiflimabatur ._ Ctefat eo tempore cumlegione vna G
profeelus ad recipiendas vlteriores ciuitates , 8: rem frumentariam expe
. diendam,qua ufievtebarur,eraradBurlirOtum *1 Corcyr:
www" vbi certior ab Aciiio 8: per literas farus de pofiulatis Libonis 8: Bi
buli, le ionem relinquir,ipfe Oricum reuertitur. Eocmveniffer,euo
cantur h ad colloquium. proditLibO, atque excufat Bibulum: quod is
_ iracundiafumma etat,inimicitiafquehabebat etiam riuatas cum Cfa
re,ex atdiliratee praerura concepras,Ob eam rem col Oquium virffe, ne
res maxima: fpei,maximaeq5vtilitatis, eiusiracundiaimpedirentui-.Pom
peij fummam effe ac fuiffe fempervoluntatem vr componererur,atque ab
armis difcederetur : eius rei 11 habere,ptopterea
quod de concilij fenrenria fummam belli rerumque Omnium P_Ompeio
permiferint: fed pofiulatis Ciefaris cognitis miffuros ad Pompeium, at
illumreliqua perferurum , hortantibus ipfis. Inrerea manerenr in
duci, dum ab illo redire poffet, neue alter alreri noceret . Hue addit pau
ca , 8: 115 auxiliijue fuis. Qgibusrebus neque rum refpon
dendum Caefar exifiimabat, neque nunc, vr memorize prodarur, fatis cau
: putamus . Pofiulabat Cfar,vtlegatos fibi ad Pompeiu-m fine periculo
mittereliceter, i-dq'ue ipfi fore reciperent, aut accepros per ad cum er
ducerent. Qrod ad inducias perrinerer, fic belli rationem effe diui am,
vr illi claffe naues auxiliaque fua impedirenrdpfe vr aqua tetraqs eos pro- I
. ' . hiberet: : 8:
115 hoc
111 fibi remirti
renerent, vellent,
quoque remitterenr 1 fi de maritimis
id rerenturum.nilli)ilomins ramencua
gipoffedecompofitione, vrhzec non remitterentur:nequ-ehancrem effe
impedimenti loco . Illi nequelegatos Ceefaris recipere, neque periculum
praefiare eorum, fed rotam rem ad Pompeium reijcere: vnum inflate de in
ducijs ,vehemenriffimeqs contenderelhir vbi Cfar intellexit pi'azfentis
periculiatqueinopivirandae caufa omnem orationem infiiruiffe, ne 5
vllam fpem aut conditionem pacis affette, ad reliquam cogitationem b
li fefe rece it.Bibulus multos dies terra prohibitus , 8: grauiore morbo ex
frigore ac abore implicirus, neqs curati poffermeque fufceptum Ofli- K
; _ cium deferere Vellet, vim morbi 1 non potuit . mortuo , ad ne
minem vnum fumma imperij ledijr, fed feparatim fuam quiqu claffem ad
arbitrium fuum adminifirabat. Vibullius fedaro tumultu,quem re enri
nus aduentus Cfaris concirauerar : vbi primm rurfus adhibito Li One,-
&L.Luceio,e Theopha-ne (quibus communicate de maximis rebus Pom
peius confueuerar)de mandatis Cazfaris agere infliruir,eum i ngreffum fer..
. 15 1111,8:111 1111.(@ mihi,inquit,
aut vita aut ciuitate Opus-efi,quam benecio Caefaris habere videbotPCu
ius rei opinio tolli non poterir, nifi cum in Irali, ex qua proferus fum,re-
`
. (1 DE BELLO CIVILI LIB. III. 1 171
Aciltus
fermoniexifiimaborbello perfeto
i-nterfuerunt z-conatus . Abnihilomins
ramen ijs Cfar hceflalijs
dieta cognouitxlui.
rationibus per
colloquia de pace agere. Inter bina Pompeij arqa Cfarisvnum Hua
'men tantum intererat (iis,crebraqs inter fe Colloquia milites habebant,
nequevllum interim te um per pationes colloquentium traijciebatur.
Mittit . Vatiniumlegatumad ripamipfam Huminis,qui ea quae maxime .
!1161686161,
161,111115 86 crebro
ad eines de pace legatos magna
mittere, Voceetiam
quod pronuncia#
fugiti
uis aaltu Pyrenan , praeclonibuqu licu'iffet, praefertim vtid agerent, ne ci*
ues cum Ciuibus armis dec-ertarent Multa fuppliciterlocutusyt de (ua at;
113 que omnium falute debebatzfilentioq ab vtrii`q5 militibus facto,auditurn
ref'ponfiim et ab altera parte , A.Varronem proriteri altera die ad collo; Anm.
quium venturum: atquevnaetiam vtrinqsadmodum tuto legati venire,
5c qu vellent,exponere pofentertumqs ei rei tempus conlituiturlhi'o
cum effet pofterooie ventum, magna vtrinque multitudo conuenit, ma.
gnaqs erat eius rei expetario : atque omnium animi intenti ad pacem effe
videbantur. Qua ex frequentia T. Labien us prodit. fummiia oratione lo- Cq,p,p
qui de pace,atq5 altercaricum Varinio incipit. @Orum mediam oratio (f /
nem interrumpuiit fubito vndique tela immiTa , quae ille obtetus armis ""''""
militumvitauit.vulneranturtamen complures,in his Cornelius Balbus,
Definite
.1151.
ergo 11, Centuriones militcf's
de compofitioneloquinam nonnulli.
nocbis, Tumcapite
nii Cfaris Labienus,
rela ; . 1
.
to,paxeIe nullapoteli. T Iifdem temporibus : .11115 Rufus 5

prtorcaufaclebitorum fufcepta ,initio magifiratus tribunal fùum iuxta M-Cdfw
. Trebonij prtoris vrbanifellamcollocauit: quis appellauiiTet de
zeftimatione : de folutionibus ua: per arbitrium Herent,vt Ceefarpr
felis confiituerat, fore auxilio pollicebatur. Sed Hebat quitate decreti,
liumanitate Trebonij , qui liistemporibus clementercmoclerateius
dicendum exiftimabat. vt reperiri non poffent a quibus initium appel.
landinafceretun Nam forraIe inopiam excufare, : calamitatem aut
D propriam ( aut temporum queri , Se dichltates autionandi prop_od
nere, etiam mediocris eanimi: ntegras vero tenere poffefiiones ,quife `
debere fateantur, cuius'animi, aut cuiusimpudenti 611 Itaque lioc qui
potularet, reperiebatur nemo : atqueips ad quorum commodumper
tinebat, duriorinuentus ePrClius; 8c ab hoc profetus initio, ne tru?
{iringreus turpem caufam videretur, legem promul auit , vt fexies feni
clies fine vfuris eredita: pecunise foluantur . Cum refieretSeruilius com : :an/ul.
ful, reli uiqsmagifiratus,&mins opinione fua eficeret, ad liominum
etxcitania fiuclia fublata priore legge duas promulgauit : vnarn , qua merce L'gncea!
deshabitationum annuas condiieoribus donauit: aliam tabularurnno
'Euarumrnpetuqi multitudinisin C. Trebonium fato , c nonnullis vul
neratis,eum de tribunali deturbauit. De quibus rebus Seruilius conful ad
Senatumretulit : Senatuqu Caeliuni abRepubremouendum cenfuitHoc . .
deereto,eumconfulSenatu proliibuit,& concionariconantem clerofirismm"
deduxitJlle ignominia & dolore permotus,palim proficifci adCefarem
iimula-uitzclrn nuncijs ad Milonem mifs,qui Clodio interfeoius no
mine era: dam natus.Atq5 eo in Italiam euocato,quod magnis muneribus Mii i Irdi'euo
datis,gladiatoriae familias reliquias liabebatgiibiconiunxit: atque eum in "u"
Turinum ad folicitandos pafiores-prmifit. Ipfe cm Cafilinum veniffet,
viiqu tempore ligna eius militaria atque arma ePITent comprehein- cm.
4' 3
r7z C. VLI CAESARS COMMENT. l, _
fat familia Neapoli vifi,arq; proditio oppidi a'pparerermatefaitis
lijsexclufus Capua,c perieulum ve_rit_us,q)uodconuentiisaarrnacepeijat1
atque cum hofiis loco liabend um exiftima ar,cor'i'filio deiijtittq; eo iti-r
here fefc auertit.I.nterirri Milo dimiffis Acircum municipial'iteris,eaqu Fai
Ceret,iuffu atque imperio' facere Pompeij,quaemandata ad (e `perq'Bibuliijm
delata effent: 'uos' ex re alieno laborare arbitrabatur, 111: apud
i quos _c'm' pro cere nihil poifet, quibufdam folutis ergaftulisCofamin
agro 'Turino oppugnare coepit . vbi cum a @Predio praetore cum legione,
lapideitus effet ex muro, perijt: 8: Caelius profetus vtipfe tune diti
tabat, ad Cfarem , peruenit Turios . Vbicm quofdam eius municipij
folicitaret , equitibuqu Caefaris Gallis at 5 11`$ , qui eb prdandi cau- G
wlw" fa miffi erant , pecuniam pollicitaretur, a his eftinterfetus .p Iraque ma
narum initia rerum , qua: occupatione magifiratuum etemporum fo
6 iicitam Italiam habebant, celerem 8: facilem exitum habuerunt. T Libo
ujfgfmm profetus ab Orico cum claffe ( cui praeerat) nauium quinquagintaBrun
" dufium venir: infulamq'ue qufe contra Brundufinum portum , occu
pauit: quòd praeftai'e locum v_num arbitrabatur, quaneceffarius noftris
erat egreffus ,quam omnium littora ac portus cuftodiaclaufos tueri. Hic
repentino aduenru naues onerarias quafdam natus incendit, 8: vnam
frumento onufi'am abduxit , inagnumque nofiris terroreminiecit: 8: no
tu militibus ac fagittarijs in terram expofitis , prfidium equitum deie- H
cit: 8: adeb loci opportunitate profecit, vt ad Pompeium literas mitte
ret, naues reliquas , fi vellet, fubduci: reficiiuberet: fuaclaffe fèfè auxi.
lia Cazfiiris prohibiturum . Etat eo tempore Antonius Brundufij, qui vir
tute militum confus, fcaph as nauium magnarum circiter fexaginta cra
tibus pluteifque contexit,eoque milites deletos impofuit,atque eas in
littore pluribus locis feparatim difpofuit: nauefque triremes duas, quas
Brundufij faciendas curauerat per caufam exercendorum remigum , ad
fauces portus prodire iuffit. Has cum audacis progreffas Libo vidiffet,
fperansintercipi poffe,quadriremes quinque ad easmit : quae cum na- .
uibus noftris appropinquffent , nofiri veterani in portum refugeruntul I..
li fiudio incitati incautis fequebantur. Iam ex omnibus partibus 1111
tb Antonianae f`caphae figno dato in hoftes incitauerunt , primoque im- _
peru vnam ex his quadriremem cum remigibus defenforibufq; fùis cepe-
runt: reliquas turpiterrefugere cogerunt. Ad hoc detrimentum accefiit,
vt equitibus per oram maritimam ab Antonio difpofitis prohiberen
tur. Qua neceffitate 8: ignominia permotus Libo difce it` Brundufio,
obfidionemqs 1.11 iam menfes tranfierant, 8: hyems
Ercipitaueratmeque Brundufio naues legionefque ad Caefaremvenio
an-t, ac nonnullaa eius rei prtermiffa: occafiones Caefari videbantur;
quod certe faepe Hlauerant ventiquibus neceffarib committendum exifii- K
mabat. (mantoqs eius amplius procefferat temporis, tanto etant ala.
criores ad cufiodias qui claffibus praeerant, maioremqs fiduciam prohi.'
bendihabebant: rcrebris Pom eijliteris cafiigabantur,quoniam primb
venientem Cfarem non prohi uiffent, vt reliquos eius exercitusimpe.
dirent , duriufque quotidie tempus lenioribus ven'tis
expectabant.- Quibus rebus permotus Caefar Brundufium ad fuos {
ik . rius fcripfit,vtfinac'ti
455133221572@mitterent,_* idoneum
lvel ad ventum. occafionem
littora npolloniatiu-m _nauigandi
cu rfum dirigere, eli".`
atque
, . naues eijcere poffent. Haze claffium loca maximb va
ca ant,
DE BELL() CIVILI LIB. III. 173
À cabant, qued felongisportibus eommirtete audetent. Illi adhib. "` '
ta audacia tvitrure , adminilttantibus M.Antonio,& Fulio Caleno,mul.
tumiplis miliribus hortantibus, neque vllum periculum to falute Cre
fatis recufantibus , nacti Aultrumnaues foluunt, atque alteto die Apol '
loniam Dyrrhachiumq; ptaeretuehuntur. Qui cm effent ex continenti
Vifi, Q'Coponius, qui Dytrhachi' clalliRhodiae pteratmau es ex portu e .
dueit: cum iam noltris remilliote Vento appropinqullet ,idem Aui'ter
inctebuit,noltriqu praelidio fuit. Nequever ille ob eamcaufam coiia'
tu deliltebat, fed laboret perfeuetantianaurarum fevim tempeltatisfu
crate pollè fperabar: ptteruectofqa thrhachi'ii'm magna viventimilii
B o legnis fequebatur.Nolttivli Fo'rtune beneficio,tamen impetum claf
lis timebant,lifotte Ventus temilillèt.Nacti ottum quiap ellatutNym-NJMPMWPWI
phaeum, vlti'aLyllum milliapalfuu'm tria, eo naties intro uxerunt, qui
portus ab\A`tico tegebatur,I ab Aulti'o non erat tutus: leuiufque tempe
ltatis, quam clallis periculum exiltimauetunt. (me limul atque inrtb
eltitum, incredibili felicitate Aulter'qui per biduum Hauerat,in Africum
le Vertit. Hic fubiram commutationem Fortunaeviderelicuit. (- .
do fibi timueraiit, hos tutillimus porrus tecipiebat: qui noltris iiaui
bus periculum intuletant, de { tiniere cogebantut. Iraqs tempore com
mutato, tempeltas Se nolti'os texit, t naues Rhodias alllixitatavtadvn :
Comnes conftrar numero v I. eliderenrur, tnaufi'agio interirent,&ex
magnoremigum propugna'rorum'tue numero pars ad fcopulos allifa iri
terhceretut,parsnoltrisdiltraheretut: quos omnes confetuatos Caefat
domum temilit. Nolttaznaues duae, tatdis curfu confecto, in noctem
coniectae , cum ivnorarenr quem locum reliquat cepiflènt,conti'a Lylfum
in anchotis conllirerunt. Has fcaphis minoribuqu nauigijs compluri
bus fumpris, Oetacilius Ctalliis ui Lylli ptaeerat,expugnate atabatzfi .
mul de deditione eorum agebart incolumiratem deditis po licebatur.
Hatum altera nauis duceiitos viginriexlegione tyronumfultuletat,alre
ta ex Vereranapaulb mins ducentisfe compleuerat.- Hic cognofci licuit Animffiwd'fr
D quantum ellet hominibus praalidij in animi fortitudine. Tyrones gt/:ff'ggndm
enim multitudine nauium perterriti, t falo naufeaque confecti, iure
iut'ando accepto nihil his nocituros holtes , le Octacilio dediderunt:
qui omnes ad. eum
a
perducti,. contra relioionemiuri'liurandiin
\ . _ . .
eius .con
, .
pectu crudelillime
conflictati inretficiunrut.
c tempeltatis At veterana:
Se fentinae v-itijs , legionis militesremit
priltinavittute item
tendum aliquid purauetunt, fed tractandis eonclitionibus, c limula

rione deditionis extracto primo noctis tem ore, gubernatorem in ter
ram nauem eijcete cogunt: ipli idon'eum_ octim nacti, teliquam no
etis pattern ibi c_onfecerunr : & luce prim aimile ad'eos ab Octacilio equi
Etibus , qui eam pattern orar. matiti-maefadferuabantf, citciter c . quiqs
eos armati ex praefidio fecuti ,le defenderunt, enonnullis eorum in
terfectis, incolumes fe ad nolttos receperunt. i ( facto conuentus ci
, uium Roman orum qui Lylfum obtinebat , quod Oppidum his ante Cae Ume
fai: attribuetat, muniendumqscurauetat,Antonium recepiti omnibuqu
rebus iuuit. Octacilius fihi rimens,oppido fugirtc ad Pompei peruenit,
Exomnibus copijs Antonius, quarum etat fummavet'eranorum trium le
gionum,vniufq5tyronum uiturnoctingentorum, plerafq nauesin
Italiam temitrir ad reliquos mi ires'equitef'ue tranlpottandos . Ponto-i
, quod eli genus nauium Gallicarurn, relinquir,hoc conliliof
_ VC l
174- ` - CAESARIS COMMENT.
thi forte Pompeius vaeuam exiftimans Italiam' eb t'raie'cifet exercitum F,
(qua: opinio erat edita invulgus )aliquam Caef'ai` ad infe uendum facu'L
tatem haberet. nunciofque ad eum celeriter mittit;, q i us reoionibus
7exercitumexpofuiffet,c quid militum tranfuexiffet. Haze eoem Fer
tempore Cfar atque Pompeius cognofcunt . Nam .prxterluee'ras Apol
loniam Dyrraehiumque naues viderant,lipfì iter fecundum easterras di
rexerant. Sed quo effent cae delataz,pri-mis diebus ignorabant eognitaq;
16, diuerfa fibi ambo confilia eapiunt : Cfar, vt quamprimm fe cum
Antonio,eoniungeret:Pompeius,vt
6c fieimptudentes eitinfidijs adoriri venientibus feinlue
poffet. Eodem itinere opponeret,
die vterque co
rumex cafitrisI fiatiuis à ilumine Ap-fo exercitum e ucurit :_PompeiusG
clamcnotu, Czefar palam atque interdiu. Sed Caefari circuitu maio
reiter eratlongius , aduerfo flumiiicvt vado tranfire poffet. Pompeius,
quia expedito itinere Humcn ci tranfeundum non erat, magnis itinerL
bus ad Antonium contendit. Atque .vbi eum appropinquare cognouit,
idoneum locum natus, ibi copias collocauit,.fuofque omnes eafiris
continuit, ignefque fieri prohibuit, qu) occultior effet eius aduentus.
Haze ad Antonium fiatim per Graecos deferuntur. Ille miflis ad Cfarem
nuncijs, vnum diem fefeeafiris tenuit. Altero die ad 611111 611161111 Cae;
far.Cuius aduentu co nitoPompeius,i_ie duobus circunclu eretur exerei
. tibus,ex eo loco difceit , omnibufque eopijs ad Afparagum'Dyrrachino-H
rum peruenit atque ibi idoneo loco caflra ponit. His temporibus ScipiQ
. detrimentis quibufdam circa montem Amanum acceptis, imperatorem
Sfipioimmfvffm fefe appellauerat: uo facto ciuitatibus tyrannifq'ue magnas imperauerae
fwn/1"" peeuniasltem aPu licanis fiiae prouinei debitam biennij pecuniam exe
gerat, ab eifdem infequcntis anni mutuampraeeeperat, equitefq'ue toti
_pmbgmmmm prouinci imperauerat: quibus coach-s, nitimis hofiibus arthis poil fe
- 1611&15,611111110 ante M. Craffum imperatorem interfecerant,c .1
buluminobdionehabuerant, legiones equitefque ex Syriadeduxerat:
fiimmaque cum folicitudineac timore Parthiei belli in prouinciam cm
Veniffer, ac nonnull militum voces ytum audii'entur,lèfè contra 110116111,
idueerentr, ituros , contra ciuem clconfulcm arma non laturos : dedu
etis Pergamum atquein locupletiffimas vrbes in hvberna le ionibus,ma
www su'. _x-imas largitioncs 566115536 60111111111110111111 111111111111 . diripiendas
PMM' p his ciuitates dedit. Interim acerbifii me im )erat peeuniae tota prouincia
Auffifi'sfiPMjb cx'igebantur: multa prterea generatim a auaritiam excogitabanturln
capita fingula feruorum aeliberorum tributum imponebatur. Colum.`
naria,'o_fliaria, frumentum, milites, remiges , arma, tormenta, veetur
imperaban tur: cuiusimodb rei nomen 1611611110161111061`115 effe ad co..
gendas pecunias videbatur. Nonfolm vrbibus, fed pene vicis eafiellife'p
nguli cum imperio razeiebantur.v (mi horum quid aeerbiffim erude.K
lifiimeque feeerat,is -vir 86 611115 Optimus liabebaturlrat plena litorum
cirnperiorum prou_ineia,eonferta prfeetis atque exactoribus , qui prae
ter-imperatas pecunias 1110 etiam priuato compendio feruiebantDitita'
bant enim fe domo patriaque expulfos , omnibus neceffarijs egere rebus:
Vt honePta praefcriptionerem turpiffimam tegerent. Accedebant ad haee A
www, .grauiffimae Vfurae , quod in bello .plerunque aeeidere confiieuit vniueris
imcperati's pecunijs. quibusin rebus prolationem diei, donationem efl
`.
d :fe icebanti. i Itaque atsalienum prouinciae eo biennio multiplieatum
611. Neque mins eam caufam-eiuibus Romanis eius prouinciqfed
if i in 1n
_ ."" BLL' 'CIVILILIB III. 175 f
'A inlingulos conuentus, lingulafq'sciuitates, cerrar pecunias imperaban'tur,
mutuaqu illas ex fenatufconfulto exigidieritabant: Publicanisvtiin for ~ .' -.."
te fecerint infequentis anni veetigal pro mutuo . Praetere Epheli a fano sfipimimfanum
Diana: depolitas antiquits pecunias Scipio .tolli iubebat , cteraqu eius "
. Cmili fanum ventumellet, adhibitis compluribus fena
torij ordinis, quos aduoc'auerat Scipio , liter ei redduntur Pompeio,
mare tranfijlfecum legionibus Cazfarem: properaret ad le cum exerciru
venire, * omniaqs pollhaberet. Hisliteris acceptis~,quos aduocauerat, *omnitel/, quita
dimittit: ipfe iter in Macedoniam parare incipit, _paucifque peli diebus. bm
. haze res E heli pecunias falutcm attulir. CaefarAntOnij
B exercitu coniunero, dedbeta Orico legione, quam tuendte Orae mariti
caufa pofuerat, tentandas fibiprouincias,lon0iufqueprocedendum
exillimabat. Et cm ad eumlegati veuillent ex Thell'alia Aetoliaqs , qui
rlidio millo pollicerenturearum gentium ciuitates imperata faeruras,
L. Cailium Longinum cumlegione tyronum, quae appellabaturvi ma LCdwLMgiMh
ieptima , atque equitibus ducentis in Thelfaliam. Caluifium Sainum 3322321
cohortibus quinquepaucifque equitibusin Aetoliam milit 2 maxi- m.
eos, qubd erant propinquae regiones., de re frumentaria vt pi'ouide' :
rent , hortatus . Cn. Domitium Caluinum cum legionibus duabus vn,L 0- ! L
_' decimatduodecimae equitibusquingentis in Macedoniam prolicifci mmf "
C iubet : cuius prouinciae ab ea parte quae Libera appellabatur, Menedemus .
princeps, earum regionum milfus legatus,omnium fuorum excellens .
,dium profitebaturlx his Caluilius primo aduentu fumma omni'Aetm
Iorum receptus voluntate,praelidijs adue'rlariorum Calidone e Naupa Calida
-eo reieetis , omni Aeroliapotitus . Camus in Thellàliam cum legione
peruenitHic cum ellentfaeiiones duae,variavoluntare ciuitatum vteba:
tur. Egefaretus veteris homo poten tiliompeianis rebus lludebat : Mmm,
ius fummae nobilitatisadolefeens fuis ac fuorum o ibus Caefarem enixe ?!
iuuabat . Eodemque tempore .Domitius in Macedeniam venir : tcm Femm"
ad frequentes ciuitatum lega-tiones eonuenire coepillent, nuncia.
D tum adelle Scipioiiem cumlegionemiagna c Opinione fama om. _
nium. Nam plerunquein nouirate fama antecedit. T Hic nullo in lo8 t
co Macedonia: moratus, magno mpetu contendir ad Domitium : cfzzffmu l
millia palluum viginti abeflet, fubitb le ad Callium Longi
:num in Thellaliam conuertit. Hoc adeb celeriter fecit, vt limul adelle
&venire nunciaretur. Et que iter expeditius faceret, M. Fauonium ad MIM-mf
fluan Haliacmonem,quod Macedoniam Thellaliadiuidit, cum co'- .
liortibus Oo prtelidio impedimentis legionisreliquit, callellumq'ue
ribi muniti iullit. tempore equitatus Regis Coti ad Calli ad. Comm
.u.olauir, qui circum Thelfaliam elle confueuerat.Tum timore perterritus .
fECallius,cOgnito Scipionis aduentu,vififq5e uitibus, quos Scipionis elle
arbitrabatur, ad montes le con-uertit qui T ellaliam cin'gunt,atq5 ex his
locis Ambraciam verfusiter facerecoepit'. AtScipionem properantem fe- !
.qui,liter2e funt confecuta: M.Fauo_n"io, Domitium cumlegionibus ad
felle, neqs le prazlidium vbi conllitutusellet, line auxilio Scipionis tenere
.pollè. Qtijbus literis acceptis confilium-Scipio iterqs commutat : Calliurn
.fequi defillit, Fauonio auxilium ferte contendit. Itaqs'die ac noere conti
' ,nuato itinere ad .1- opportuno tempore , vt fimul Domi-4
,tiani exercitus puluis cernereturt primi antecurfores Scipionis videren
.tur.Ira Callio indullriaDomiti-,Pauonio Scipionis celeritas' falutem artigl
a., It
176 CAESARIS COMMENT. __
lir.Sepio in eafrris fratius biduo moratus ad flumen (quod intereum 8: F
. Domitij ) * 11 tertio die primaluce exercitutn
Vado traducir-z' 8: cafl'ris pofiris, poftero die mane copias ante fronter ca
flrorum {ituit.DOmitius uoque 1 dubitandum non putauit,qùin
produtis legionibus ptlio decertarer . fed effet- inter bina
campus circiter m'illium paffuum fex, DomitiuscafirisScipiOnis aciem
11: illevallo non difcedere perfeuerauir. Artamen re re-
i tentis Domitianis militibus ne prlio contenderetur : ma
Xime,qued riuus difficilibus ripis caftris Scipionis fubierus , provreffus
11. Qilorum. fludium alacriraremqs puUnan icm
cognouiffer Scipio,fufpicatus fore vr p_ofiero die aut inuirus` dimicare - G
geretur, aut magna cum infamia contineret, qui cum magna ex
peerationeveniffetaemere progreffus turpem habuit exitumze noru ne
conclamatis quid vafis tranfir,atq5 in eandem partem qua ve
nerat,redir.lbiq5 prope flumen edito narutaloco 1. Paucis die
bus interpofitis noeru infidias equit collocauit , quo in loco fuperioriby
fete diebus 1 pabulari confueuerant. 8: quotidiana confuetudi
- .Varus praefeerus equitum Domitij veniffet,fubite illi ex infidijs con;
furrexerunr : fortirer eor impetum tulerunr , celeriterqs ad fuos
/8 quiqu ordines redijr,arq5vlrre * conuerfi in lioflesimpetum fecerunt. Ex
his circiter Oeroginta inrci'fecisneliquis in fuga coniecis, duobus amif- H
1 rece erunt.His rebus geflis Domitius fperans Scipionem ad
pugnam elici poffedimulauitfefe angufiijs rei frumenrari addur
' mouerezvafi qu militari more conclamatis,progreffus millia paffuum tria,
loco idoneo 8: 1 exercitum equitatumq; collocauit . Sci
piO ad fequendum pararus,cquitatum,magnamq5 partem leuis arm arut
ad explotandum iterDomitij 8: cognofeendum prremifir . qui cem effenr
_ progreffi , primzeqa rutmae infidias inrrauiffenr,ex fremiru equorum illara
fufpicione , ad fuos fe reciperecperunr: quiqs hos fequebanrur , celerem
eorum receptum conicatiaefliteruneNofiri cogniris infidijs , ne fruflra
_ reliquos experarent, uas nari hoftium turmas exceperunt.in his fuir M.I'
_ - ' 115 pi'feerus e uitum. Reli uos omnes earum turmar aurinter
fecerunr,aut captos a Domiti deduxeruntDedutis : maritimae pre
fidijs,C:efar (vr fupt ) tres cohortes Orici oppidi tuen
di caufareliquir,ijf`q5 cufiodiam nauium longarum tradidit quas èx Italia
. traduxerat. Huic officio Oppidoqg Caninius legatus praeeratjs naues no-
1 interiorem parte' 1 118: rerram deligauir, fau
cibuqu portus nauem Onerariam fubmetfam obiecir , 8: huic alreram con
iunxir fuper
.11$15 litibus uas rurrim effeeradadomnes
com Cleuir,tuendamq5 ipfumrepentinos
inrroit pOttus
cafus oppofuir,
tradidit. 8:(hij
mi
fng"P" bus cogniris rebus,Cn.Pompeius lius,qui claffi Ae prie praeerat,ad Ori-K
cum venit,fummerfamq5 nauimremulco,mulris co ligans funibus,'abdu
` 1: arqsalreram nauem quae erar ad cuftodiam ab Acilio pofita , pluribus
-aggreffus nauibus , in uibus ad libram fecerar turres,vt ex fuperiori pu
nansloco,integrof`q'5 efarigatis 158: reli uis partibusfimul
terra 115,8: claffe moenia oppidi tentans, vt aduerfiriorum manus di7
duceret,labore 8: multitudine telorum vicir : deierifque defen
--foribus,qui omnes fcaphis excepti reigeran-r, etiam nauem expugnauit.
Eodemque
quae tempore
peninfulam ex altera
con-rra parte molem
oppidum effece'rar.tenuir naturalem
A@amor obieeram,
biremes fubie
tis
y n DE 'BELL CIVILI LI. III. 177
A tis {cut'ulis impulfas' Ve'tibu's iii interiorem parte -6,111 vt eX 'Vtraq'
parte naues longas aggrederet'ur qu etant deligate ad terrain: arq; naties 6113111.
uffa.
quatuor ex liis abduxit,reliquas incendit. 601156610 negocio D. Laeli
Scenographa est
piignationis Ori
ci oppidi i .
1.
11 natura-V
lis qua: obiet
111111
contra oppid
efficit.
. Porrus.
.16.
e i
ab Afiatica 612111`6 61611111611111111 Bullide atqumantia

importati in oppidum proliibebat. Ipfe I:leum profetusmaues onerarias
triginta a M.Antonio relitas intra portu aggretusmnes incentlit. Lyfl
(um expugnare conatus,clefendentibus Ciuibus Romanis quieius erant
conuentus, militibufque quos praefidij caufa miferat Cfar, triduum mo
D ratus,p\aucisin oppugnationoamilis, re infeta inde difcefiit. Cfar 9 0 .
11611111118
profectua3 effe cognouit,
Se expugnato in itinereoppido etlem
Partliinorum , in cum exercitu
quo Pompe- g "
1115'16611611111161: tertiodiein Macedoniam ad Pompeium~ peru@

nit , iuxtaque e'urn : Se pofiritlie edutis omnibus copijs, acie
infiruta , decertandi potefiatem Pompeio fecit. Vbi illum fuis locis fe te
nereanimaduertit, redutoin exercitu, aliud eoniliurn capi..
entlum exiftimauit. Itaque poftero 6116 omnibus copijs, magno circud
tu,diHicili-angi_i{toq5 itinere D rrliacliium profetus ePt, fpera'ns Pompe.
ium aut Dyrr iacliium compeLli, aut ab eo intercludi po (Ie, quod omnem
Ecommeatum , totiufqi belli apparatum eo contuliIet: vt aceidit.1ompe
ius enim pijimb'ignoraiis eiusconfilium, quod diuerfo ab ea reioneiti
nere profetumvidebatanguiijs rei frumentari compulfim ifcefe
exiimabat.Poeaper exploratores certior faetus, poero die mo~
uit, breuiore itinere feoccurrere ei erans,qiiod fore {ufpicatus'Cae
far,militefq5 _adhortatusyt aequo animo Eiborem ferrent,parua parte no
etisitinere intermio, marie Dyrrliacliium' venit, cm primum agmeri
Porn -eij groet-ilcernere'tur:atqueibicatra pofuit. Pompeiusintercliifus.`
Dyrr acliiovb_i propoiitumtenere non potuitfecundo Vfiis confilio,etli`
to loco quiappellatiii' Petra, ad'ituintue 'habetnauibus mediocrem , at rm.
(L, - que
OIVLI'I oAEsAitis COMMENT.
que easquibufdarn protegit ventis,caftra communit. eb artem nauium 1:
longarum conuenirefrumentum commeatumque ab A ia at omnibus
regionibus quas tenebat, comportan imperat. Cfarlongius bellum
dutumiriexiftimans , 8: de Italicis commeatibus def` erans,qubd tanta
diligentia omnia littora aPOmpeia'nis tenebantur, elaffefque ipfius , quas
hyeme in Sicilia,Gallia,Italia fecerat,morabantur? in Epiru rei frumenra
- rise caufa Quintilium 8: L.Canuleium le aturn mifit. quodqs hac regiones
aberantlongis, locis certis horrea con ituit, veturaf 's frumenti finiti
mis ciuitaribus defcripfitlt Lyffo, Parthiniqu,& Omni us caftellis,quod
effet frumenti,conquiriiuffit.fd etat perexiguum , cm ipfius agri natura,
quod loca afpera 8: montofa,_ac plerunq; frumento vtuntur importa-.G
to:tum quod Pompeius hc prouiderat,&fùperioribus diebus prd loco
eotum dornibus,per
Parthinos equites comportauerat
habueratfrumentumqsomne con. Cililibus
uifitumfrebus eOgnitis,Cae
Oliatis effoffiqu
far confilium capit ex loci natura . Etant enim circum Pompeij per'
~-- _ -~-'~ VU . -.-._. t- ___-i* i .___.,._
,
A.CafiraCzlai-is.
B. .
.213. ,l
D.Caframino i
ra. l
. Hzc ve- l
tera cprid de- i
reli'a. `
F.Potta. .
F. Porta
mana. | it.;
_Casyluao l :E
H.Munitio aqua l
. tionis gratis. ` " ' ' 'e 3,1}: . a; '
[ ` ` 7:53 fia;
KMarc. l '1
multi editi atqs afpericolles . hos primum praefidis tenuit,caftellaqueibi

comuni)t.1nde,vtlocicuiuqu natura ferebat,ex ca ello in erdu
ta munitione,circunuallarePompeium iiftituit,hoc fpetans , quod an- `
guita re frumentariavtebatur,quodquompeius multitudine equitu vale-K
at,quo minore periculo vndiqs frument commeatumqs exercitui
portare poffet: fimul vti pabulatione Pompeium prohiberet,equitatumq,
Mmmm eius ad rem gerendam inutilem efl'iceret. Tertib,vt authoritatem , qua illo'
maxime apud exteras nationes niti videbatur,rninueret,ciìm fama per or."
bem terrarum percrebuiffet illum a Cfare Obfi'deri, neque andere prlio
dimicare. Pompeius neq; a mari Dyrrhachioq; difcedere volebat , quod
omnem apparatum. belli, tela , arma,torrn'enta ibi cOllocauerat,frumen-
tumqs exercitui nauibus fupportabat: n'cqs m'unitionesCaefaris prohibere
p0rrat,liif Przho vellet.quod tempore fiatueratnon ege fa.
cien um.
DE BELLO CIVILI LIB. III. 179 .
A ciendum. Relinquebatut,vt exrtemam tarionem belli fequeris ,- quamplu
rimqs colles_occuparet , c qtiamlatillimas regiones praelidijs tenetet,C.
farifque copias , quam maxime polfet, diltinetet . idq'ue accidit . Caltellis
enim x 1 i i i. ell-e ctis , x v. millia palfuum circuitu amplexus , hocl fpacio M; ,
pabulabatur: mulraque etantinrra eumlocum manu fara, quibus inte- 0)?
tim iumenrapafeetentut. Atque Vt noltri ui perpetuas muniriones vide """"
bant perductas ex caltellis in proxima , ne quoloco erumperent
Pompeiani , c nolttos polt tetgum adotitenrur, timebant : ira illi interio
te fpacio perpetuas muniriones elticiebanr , ne quo loco noltri intrate , at
ipfos a retgo eitcumuenire pollent.Sed illi opetibus vincebant, queid
B numero mi itutn praeltabanr, r interiore (patio minotem citeuitutti
habebant . Que cm etant loca Caefari capienda , etli prohibere .
ius toris copijs, Se dimicare non conltituerat , ramen fuis locis fagirratios
funditorequ mittebat, quorum magnum habebat numerum : multiq;
noltris vulnerabantut: magnuqu incelletat timorfagirtarum: arqa omnes
fete milites aut ex fubcoactis aut ex ceiitonibus aut ex cotijstunicas aut
regmenta fecerant, quibus rela Vitatentln occu andis pt_lidijs magna Vi
vretquevtebarut : Caefat, vr quam angultillime Pompeium continetet:
Pompeius,vt quamplutim'os colles qummaximo circuitu occuparetzcre
braq's ob earn caufam ptaelia liebant . In his cm legio Cazfaris nona ptae
lidium quodd occupauilfet, c munite eoepillèt,huicloco propinquum
coepit . Etcm vna, expatte
cconrtariumcollem propeoccupauit,
Pompeius aequum adirum hafllnetet,primiìm
noltrof'ue fagit
opere prohibere
tatijs funditoribuqu circunieetis , poltea leuis armatura: maOna multitu
dine milla , totmenriqu prolaris,munitiones im pediebat. eqs etat faci
le nolttis Vno tempore propugnatet munite._Caefat ctn fuos ex omnib9
partibus vulnerariViderer,tecipere fe itillit, tloeo excedere. Eratpet de
cliue teceptus. illi autem hoc actius inltabant , neqs egtedi noltros parie
bantut,qubd timore adducti loc relinquere Videbantut. D_icirureo tem- PMM, ,
pore glorians apud fuos Pompeius d_ixille , n_ recufate lequin nullius Vfus
D Imperator exiltimatetur, fi fine maximo detrimento legiones Cfatis'fefe
tecepilfenr inde,que temere ellènr progtelfae. Caefar receprui fuori'i times,
crates ad extremum rumulum contra ioltern profeti-i, aduerfas loca
ti , inter has mediocri latitudine follam tectis miliribus obduci iulfit, 10.
cumque in omnes partes quammaxime impediti . Ipfe idoneis locis han
dirotes inlttuxit,vr praelidio nolttis fetecipientibus ellent.His rebus com.'
pletislegioiies reduci iullit Pompeiani hoe_inlòlentiiìs atque audacis
noltros premetet inltare coepetunt: ctatefque pro _munirione obiectas
propulerunt, vr follas tranfcenderenr. Quod cum animaduertiffet Caefar,
veritus ne non reducti, fed teiecti viderentut, maiufque derrimentum ca
eretur, a medio fete fpacio fuos per Anronium qui ei legioni ptaeerat,co.
liortarus , tuba lignum dati , atque in holtes impetum fieri iullit. Mi
lites le ionis nona: fubirb confpicati pila coniecetuntc exinferiore loco
aduetls pilum incirari,cutlù ptaeci ites Pompeianos e etr, tetga ver.
tere cogetunt: quibus ad tecipien um crates directas, _on utiqs obiecti,
cinltiturae f_olf magno impedimento fuetunt. Noltti Veto, qui fatis ha.
bebanr'fi ne detrimento difcedete, complutibus interfectis,quinqs omni.
no fuorutn amillis,quietillime fe recepetunr: paulo '5 * circa cum locum *am
motati,alijs comprehenlis collibus,muniriones per ecetr. TEtat noua
inufirata belli ratio,cum tot caltellorum numero,ranrwL-cis fpacioc tantis
2 muni
180 C.IVLii eAEsAiiis eoMMENT.
munitionibusc tanto obfidionis genere,tiìm etiam reliquis rebus. Nam P
ini- quieunqsalterum obfidere conati funnpereulfos arqsinfirmos hofies ad
""m' orti , aut prazlio fuperatos,aut aliqua oficnfione permotos continuerunt,`
*ufmmbabic emipfi numero militum equitumqs praefiarent. * Caufa autem obfi
L
dionis haec fer effe eonfueuit,vt frumento hofies proliibeaiitur.At * tum
Munir).
ntegras atqs incolumes copiasCzefar inferiore mi itum numero-contine
bat,cmilliomnium rerum copia abundarent. (moodle enim magnus
vndiqs nauium numerus conueniebat, quae eommeatum fqpportarent:
neque vllus Hare Ventus poterat, quin aliqua ex parte fecun um_curfum
haberent . Ipfc autem eonfurnptis omnibus longe latec'ji frumentis , fum- _
mis etat in angufiijs . Sed tamen haze fingulari patientia milites ferebant. G
mi- Recordabantur enim eadem fe fuperiore anno in Hifpania perpeffos,labo
re Se patientia maximum bellum eon'feciffe.Meminerant ad Alexiamma
gnam fe inopiam perpeffos,multb etiam maiorem ad Auarieum,maxima~
rum fegentium vietores difceffiffe . Non illis hordeum em daretur,non
legumina recufabant.Pecus ver,cuius rei fumma erat ex Epiro copia , ma~
cmimidgiibfz.- gno in honore habebant.Efl etiam genus radieis inuentum ab ijs qui fue
rant cum Valerio, uod appellatur* Chara,quod admifium late multum
. inopiam leuabatl fimilitudinem panis eflciebateius erat magna eo ia.
ex hoe effetos panes,cm in colloquijs Pompeiani famem noliris obie
etaient , vulgo in eos iaciebant,vt fpem eorum minuerentlamqs frumen- H
ta maturefeere ineipiebant,atque ipfa fpes inopiam fulientabat , quod ee
leritet fe habituros eo iam confidebant. Crebrae 's voces militum in vigi
lijscolloqui'fcjsaudie antur,pritìs fecortiee ex ar oribus vituros,quàm
Equus tlklf. Pompeium e manibus dimiffuros . Libenter etiam ex perfugis eognofee
bant e uos eorum tolerari,reliqua verb iumenta interiffe :vti autem ipfos
valetudine non bona,c,um angufiijs loei,& odore tetro ex multitudine ca_
dauert. quotidianis laboribus infuetos operum,tum aqua: fumma ino
ia affeetos. omnia enim ilumina, atqsomnes riuos qui ad mare pettine.
baritfaraut auerterat,aut magnis operibus obfiruxeratzatque. vt etant
loca montofac ad fpecus angufiia: vallium,has fublicis in terram demif-V
quamjpm fis praezpferat, terramcjs aggefferat, vtaquam contincrent. Itaqs illi ne
hm. eeffarioloca fequi dcmiffa ac paluflriac uteos fodere cogebanturzatque
-hunclaborem ad quotidiana opera addegant:qui tam fontes a quibufd
praelidijs aberant lo ngisc celeriter flibus exai'efcebant. At Caefaris ex
ercitus optima valctudine,fiimmatLue aquse copia vtebatur: tm cmea
tus omni genere praetei'frument a undabat,quibus quotidie melius fue
cedere tempus,maioremq5 fpem maturitate frumentorum proponi vide
bant. In nouo genere belli, nou ab vtriqu bellandi rationes reperieban
tur.Illi em animaduertiffent ex ignibus cohortes nofiras ad mun-i
tiones exeubare,filentio ag refIi,vniuerfàs in multitudinem fagittas con-K
ijeiebt , 8c fe confefiim ad uos recipi-ebanr.quibus rebus nofri vfu do eti,
? hare reperiebant remedia,vt alio loco ignes faceren t. * Interim certi or fa;
_ ,ML his P.>j'lla,quem difeedens cafiris praefecerat Cefar,auxilio eohorti venir
... cum legionibus duabus.cuius aduentu facile funt repulfi Pompeianizneq;
v_ero confpetum aut impetum nofirorum tulerunt : primiqu deietis , re
liqui fe verterunt,& loeo cefferunt: fed infequentes nofiros, nelon is
profequerentur, Sylla reuocauit. At plerique exiflimanti aerisin equi
voluiffetzbellum eo die potuiffe finiti: cuius confilium reprehendendum
non videtur. Alix enim func legati partes, atque imperatoris. Alter
- omnia.
DE BELLO CIVILI LIB.~ III. A Iist
A Omnia a ere ad prtefcriptum, alter libere ad fummam rerum conlulere - '
bet . Syl a Cfare callris relietus , liberatis fuis , hoc fuit contentus, ne-x-,sflh'mpmm
gue prlio decertate voluit .quae tes ramen fortalle aliquem reciperet ca
um, neimperatorias libi partes lumplille videretur. Pompeianis magna
res ad receptum difiicultarem alferebat. nam iniquo progrelli loco, in
fummo conllitetant. fi per decliue lele recipetent,nollros ex fuperiore in
lequentes loco verebantut : neque multum ad Solis Occafum temporis fu
eIetat 1 Spe enim conciendi negocij prope in noe`tem tem deduxerant.
ta necellario atque ex tempore capro conliliO,POmpeius tumulum quen
dam Occupauit, qui tantum aberat callello,vt telum tormentm
B ue millum adigi non pollet . hoc confedit loco , communijt, Om- . ~
nefqueibicopias continuit. Eodem tempore duobus prtere locis pu.
gnatum eli.Nam plura callella Pompeius p-ariter dillinend manus caula
tentauerat , ne ex proximis prli dijs fuccurri pollet . Vno loco Volcatius WM5 "
Tullius impetum legionis lullinuit cum cohortibus tribus, atque eam lo- ~
co depulit. Altero Germanimunitiones nollras egrelli,complutibusin
terfee'tisJele ad fuos incolumes receperunt . Ira vno die lex prlijs faeris, m "
tribus ad Dyrrhachium , tribus ad munitiones , cm horum Omnium ra-` aff l'
tio haberetur,ad duorum millium numerum ex Pompeianis cecidille re-
periebamus :Valerius
Euocatos manipulates Centurionefque comO lures . in eo if; ._ l.L 'Hl
C fuitnumero Flaccus L.lius,eius qui pttor Ali am tinuerar.li,f,,f._ryF
gnaqsfunt militaria fex relata.Noltri non amplis . Omnibus funr pra:
ijs deliderati : feelin caliello nemo fuir omnino militum,quin vulnerare- _
tur : quatuorqs ex vna cohorte Centuriones Oculos amiferunt. Et cm la
boris fui periculiqs teliimonium affette vellent, millia lagittarum circiter fulmini/mm.
ttiginta in callellum conietta Ceefari renunciauerunt : fcutoqs ad
lato Scazuae centurionis,inuentafunt in eo fotamina . quem Caefat;
vt etat de le meritus c de Rep.donauit millibus tis ducentis',atq5 ab
uis ordinibus ad primipil le rraducere pronunciauiteius enim opera ca_ .
1111 magna ex parte conferuatum elle conllabat. Cohortemqs duplici
D.lltipendioftumentuetlpeciarijs militatibuqudonis aniplillime dona
uit.Pompeius no tu magnis additis munitionibus , reliquis diebus turres _ t
extruxit: tin altitudinem pedum x v. effetis O eribus,lvineis cam par
tem callrorum obtexit: 8e quinque intermillis diebus, alteram noem
fubnubilamnaetusbliruetis Omnibus
endum obieeis , tettiainita vigilia callrorum
filentio portis,
exercitum c adimpedi.
eduxitc fe in anti-
quas munitiones recepit. Aetolia,Acarnania,AmphilOchis,per Callium Iz 4
Longinum & Caluilium Sabinum, vt demonfrrauimus, receptis,tentan- `
dam libiAchaiam,ac paulb lonUis progrediendum exillimabar Cfaerb-ib
itaque Fulium Calenum mi it: c @abinum & cum cohor.
Etibus adiungit . Quorum cognito aduentu , Rutilius Lupus qui Achaiam Ruriliufupm
millus aPOmpeio ObtinebatJlihmum praemunire inllituit , vr Achaia Fu- 'libmu
fium prohiberet.Calenus Delphos,Thebas,& Orchomenum de volunta- 1:22
te ipfarum ciuitat recepit,nonnullas vrbes per vim expugnauit , reli uas ,
ciuitates circummillis legationibus amicitia Cfatis conciliare lludeqbar.
In his rebus fete etat Fulius loccupatus. Omnibus deinceps diebus Cfar
exercitum in aciem aequumin locum produxit,li Pompeius praelio decer
tare vellet,vt pene Pompeii legiones fubijceret : tantumque vallo
eius prima acies aberat, vti nein eam telum torment'mue adigi pollet.
Pompeius autem vt famam c opinionem hominum tenere; ,lie pro ca.
QJ _
isz . IVLII CAESARIS COMMENT.
15 exercitum confiituebar , vr rei'ria acies vallum contingeret Omnifq-s F
eius infirurus exercitus relis ex vallo inieris proregi poffer . Heee in`
Achaia atque apud Dyrrliachium gererenrur, Scipionemque in Macedo
niam veniffe non Oblirus prifrini inflituri Caefar,mirrir ad
Cdfif e' Clodium fuum arqueillius
s"1"'m'if"l"""commendatum in fuorumfamiliarem, quem
neceffariorum ab illo habere
numero rradirum initio 8:
infiituerat.
._ Huic
Cefaru .
dat literas mandaraque
- .
ad ,- quorum
- - .
haec etat fumma:
_
fefe Om
.
; nia de pace expertum , nihil adhuc arbitrari virio faum eorum quos effe
authotes eius rei voluiffer, qued fua mandata perfette opportuno tcm
Ore ad Pompeium veterenrur: Scipionem ea authoritate effe, vt non fo
* . fm libere quae probaret, exponere, fed etiam magna ex parte * com- G
pellare,at ue _errantern regere poffer: przeeffeqs fuo nomine exercitui, _vr
praeteraur Oritatem vites quoque ad coercen um haberer_._quo_dfifecif
, quietem Itali, pacem rouinciarum, falurem imperij , vni omnes
acceptam relaruros . Hc a Clodius refert: ac primis die
bus,vrvidebatur,libenter audirus , reliquis
rur.Cafrigato Scipione FauOniO,vr ad collo uiumreperiebamus,
confeetoqbello non admitti
infeeaque re, fefe ad Caefarem recepir. Caefar que facilis equitatum

Pompeianum ad Dyrrhachium contineret, 8: 11 proliibetet,
aditus duos , uos effe angufios demonfitauimus , ma 15 operibus prae
muniuit,caflcillaque his locis pofuir. Pompeius vbi niEil proficere equi- H
tatum cognouir , paucis intermiffis diebus turfus 15 fe intra
? 115 recepir. Etat fumma inopia pabuli,adee vt folijs arbori
" bus ftriris , 8: teneris arundinum radicibus contufis equos alerenr . fiu
menta enim quae fuerantinri'a muniriones fara,confumpferanr,oecoge
bantur Corcyraatque Acarnania,longointerieeto nauigarionis fpacio,
1 fupportate : quque etat eius rei minor copia , hordeo a auge
rc, atque his rationibus equitatum tolerate. Sed poflquim non modo
hordeum pabulunique Omnibus in locis , herbq's defeetzefed etiam fru
erusex arboribus deficiebant , corrupris equis macie , conandum fibi ali
quidPompeius de eruptione exifrimauit. Etant apud Cfarem ex e ui-I.
! tum numero Allobroges duo fratres, Rofcillus 8: Aegus, Adbucilli Elij,
www qui principarum in ciuitate multis annis obtinuerat, fingularivirtute hO
mines, quorum Opera Caefar omnibus Gallicis bellis Optima fortiflima
que etarvfus. His domi ob has caufas ampliffimos magifiratus manda
uerar, atque eos extra ordinem in Senatum legendos cutauerar, agtoqu
_ in Gallia captos, praemiaque rei pecuniariae magna rribue
rat, locu lerefque egentibus effecerat. Hi propter virtutem non fo
-. .. lm apu Cazfarem in honore etant, fed etiam apud exercitum chari ha
bebanrur . Sed freti amieiria Caefaris , 8: 1 barbara arroganria elari,
Stips-MM militadefpiciebanr fuos,fiipen_diumq_5 equitum fraudabante pracdam omnem K
...mmm domum auertebant. quibus illi rebus permori, vniuerfi Cfarem adierur,
p_alamqs de eorum iniurijs 1 : 8: caetera addiderunt , falfum ab
_ is equitumnumerum referri,quorum flipendium auerrerenr. Caefar ne
que tempus illud animaduerfi Onis effe 115,8: 1 virturi eorum
concedens,rem rotam difiulit : 11105 fecrero cafrigauit,quod quflui equi- '
?11:.011.:115 vtexfua 111 1 ;
' ' 8: fuis thcijs reliquafperarenr. Magnamrameri hcresil
lis 8: 1 omnes artulit. qusita'effe,
aliorum Obierationibus , 1 _ 1 indicio: atque ani
~ mi
_ DE~BELLO CIVILI LIB. III. ~ i
A mi eonfientiain telligebant . quo pudore addutic fortafl'e non fe libe Sffkfiffnilfih
rari ,fedin aliud tempus referuari arbitrati,di{`cedere a noiris , 6c nouam
'tentare fortunam, nouafque experiri amicitias conftitueruiit: 6c cum
paucis collocuti clientibus fuis, quibus tantum facinus committere aus
debant,primm conatifuntprfectum equitum C. Volufenum inter-cirfotfgmpf. y
cere, vt poftea bello conferito cognitum pit: vt cum _munere ali uo per'qm'f'm
fugier ad Pompeium viderentur. Pofiquam id difficilius vifum e . ,neque
facultas perficiendi dabatur, quammaximas potueruntpecunias mutuas
ti ,perinde ac fuis fatisfacerec fraudata refiituere vellent, niiultis co'emu
tis equis ad Pompeium tranfierunt cum ijs uos fui confili) participes`
iabebant. @Os Pompeius, uÒd eranthoneiioloconati,&irifru6tilia _
beraliter,magnoqs comitatu multis iumentis Venerant,viriq5 fortes ha;
bebantur,&in honore apud Cafareni fuernant, quodq's nouum & praeter
confuetuclinem acciderat, per Omniafua pridiacircuncluxit , atqs Oftens
tauit.Nam ante icl teinpus nemo aut miles aut eques a Cfare ad Pompe.
ium
vulgotranlierat,
verÒ vniuerii
cuminpene
Epiroquotidie
atque Aetolia
aPOmpeiO
confcripti
ad Cazfarem
milites, perfugerent,
earumqs re#- "
oionum Omnium quae a Cfare tenebantur. Sed ii cognitis Omnibus re
Iius, feu uid in munitionibus perfeurn non erat,èu quid peritiori;
bus reimi itaris deiderari videbatur, temporibufque rerum,& fpacijslo;
corum , t cuftodiarum varia diligentia animaduerfa ,prout'cuiuf` ue eci-n
rurri qui negocijs praeerant , aut natura aut {tudium ferebat , hate a Pom:
peium Omniadetulerunt. Qiibusille cognitis,eruptionif`qs iam ante13
capto coiifilio, vtdemonftraturn eti, tegmenta galeismilites ex Vimini- ,
bus facere, atque aggerem comportare iubetHis paratis rebus , magnum
numerum leuis armaturaa & {agittariorum , aggeremq's omnem in
fcaphas naues atuarias imponit 6e de media cohortes fexagin
ta ex maximis caftris pracfidi'jsque dedutasd partem munitionum
ducit,qu pertinebant ad mare, longiiiimeqs a maximis Caefaris
aberant. Bodem naues quas demonfirauimus aggere leuis armatura.
militibus completas, quafque ad Dyrrliachium naues longas liabebat,
mittit: Se quid quoqs velit, praeci it.Ad eas munitiones CfarLena
tulum Marcellinum quftorem cum egione nona pofitum habebat. ,
huic , quod valetudine minus commoda vtebatur,Fuluium Pofihumium "MWI"
adiutorem fummiferat. Erat eo loco pedum xv. Se Vallus contra 222 "
hoftem in altitudinem pedum . tantundemque eius valli agger in latitu.
dinem patebat. ab intermifo {pacio pedum fexcentorum ,alter con
uerfus in contrariam partem erat vallus,humiliore paulo munitioneHoc
enim fuperioribus diebus timens Caefar, ne nauibus nofiri circumuefni;
entur, duplicem eO loco fecei'at vallum, vt fi ancipiti prlio dimic-are
tur,poffet reifii .fed Operum magnitudoccontinens Omnium dierum
labor,quod millia paffuum in circuitu v ii Lmunitiones etat complexus, .
erciendi fpacium non dabat.Itaqs contra mare tranfuerfum vallum, qui "mmm
Iias duas munitiones contingeret, iionclum pei'fecerat: qu res nota etat
Pompeio, delata per Allobroges perfugas: magnumque nofiri's attulit in
commodum.Nam vt ad mare cohortes legionis excubue~
rant,accefsre fubit rima luce Pompeiani exercitus, nouuqu eorumada
uentus extitit: fimulqs nauibus circunueti milites in interiorem vallum "mm"
tela iaeiebant: foffaeqs aggere complebantur : legionarij in'teriori's mu
nitionis defenfotes,fcalis admotis,tormenti{cs tuitiqu generisaliqu tenA
` ' Q., 4 rebatir,
. 184 -.so-iaNOGRAPHIA OPoni`
inuw\i`,h,
lilixu o Y ' a " ...ii

'i
`\,
n , @a
i, _ :.
."~__ "` . .lllll'fl

I
..
rebant, magnaque multitudo` fagittariorum ab vtraque parte circunfundebatur. Mi

ta galeis impofita defendebant . Iraque cum Omnibus rebus noftri premerentur, a
fratum : atque inter duos vallos,qua perfetum Opus non erat, per mare nauibus
6tos, terga vertere cogerunt. Hoc tumultu nunciato,Marcellinus cohortes fubfidi
_ _ . fuo aduentu conrmare pOtuerunt, neque ipfaahoffium impetum tulerunt. Itaqu
Se periculum augebat. Hominum enim multitudinereceptus impediebatur. I_n
amm. i tus .equites nofiros , Hanc ego, inquit , e viuus multos per annos magna diligentia

GNATIoNIs DVRAZZI OP-PIDII.' ' i .
\\~ s Y
_ Av.
"-vraaa `v \\
Italia
i_ i "_~. :i _ " ~ = _ ; ,__
D'" i -: s
Il_l l"
W
; L "iii1
\v'
. _Mii in? '

A. i
. HIllillil '
l
ge
_ l

_ _ i \\\
fa-r- _*
;-
Multum autem ab ictulapidum (quodvnum noltris etat telum) viminea te

,1 aegte telilterent,animaduetfum eltvitium munitionis quod fupra emon
iibus cxpolitis , in aduerfos nolttosimpetum fecerunt,atqs ex vrraque munitione deie
ibfidio noltris laborantibus fubmittit . `quae ex calttis fugientes conlpicatae , neqs illos
Itriun quodcunque addebatutfublidio, id cottuptum timore 'fugienrium,tertorem
. IiiCo praelio cm graui vulnere elferaffectus aquilifer, & viribus delicerer, confpica- ~
genna defendi, 6c nunc moriens eademde. Cae'farireltiruo . Inolite -, obfecto~,'commit
Q 5 tere,
I n -w-v-_IH l _l _
-"

tere,quod ante in exerclitu Cfaris non aceidit, vt tei militaris dedecus'ad-F
mittatur: incolumemque ad cum referte. Hoc cafu aquila conferuatur,
,f,;, omnibus prima: cohortis Centurionibus interfeetis , prter princi em
4. priorem . Iamque Pompeiani magna caede nofirotum ,eafiris Marce lini
appropinquabant , non mediocri terrore illato reliquis cohortibus : . '
Antonius , qui proximum locum tenebat praefidiotum , ea te nunciata,
cum cohortibus 1 i.defcendens exloco fupetiore cernebatur: cuius ad- _
uentus Pompeianos compreffit , nofirofque Hrmauit , vt fe ex maximo ti
more colligetent . Neque multe peli Cazfat fignificatione per cafiella fu
mo fata,vt etat fuperiotis temporis confuetudo , dedutis quibufdam
I4- cohortibus ex prfidijs , edcm venit. (lujcognito detrimento , cm G
animaduettiffetPompeium extra munitiones egteffum, fecundum
mate , vt libere pabulari poffet, nec mins aditum nauibus haberet,com
mutata ratione belli , quoniam propofitum non tenuerat, iuxta Pom
eium munite iuflit . qua perfecta munitione animaduerfum efifpecu..
fatoribus Cfaris,cohottes quafdam, quodinfiarle ionisvideretur,effe
ofi fj/luam , in vetera cafira duci . Caftrorum hic tus etat : Superiori
bus diebus , cum fe nonalcgio Caefaris obieciffctPompeianis copijs , atq;
era, vt
fj'fluam demonfirauimus,citcummunitet,
quandam
contingebant , neque longis loco
a mari pofuit.
paflibus Hc
c c.
aberant. pbfi mutato confilio quibufdam de caufis , Caefar paulo vltraH
eumlocum caflratranflulit: pauciquintetmiffis diebus haec eadem Pom
peius occupauerat: cqubd eoloeo plures etat legiones habiturus,teli.
to interiore vallo , maiotcm adiecetat munitionem . Ita minora
_ inclufa maioribus , cafielli atque ai'cis locum obtinebant. Item ab angu
. 10 eafrorum finifiro munitionem ad Humen perduxetat circiter paffus
c c c . quo liberis ac fine periculo milites aquarentur. Sedis quoque
mutato confilio uibufdam de caufis, quas commemorari neceffe non
cfr, eo loco exce erat. Ita complures dies manferant : munitio
nes quidemintegrae omnes etant. Eb fignolcgionis illato,f`peculatores
j Cfarirenuncitunt. hocidem vifum ex fupetiotibusquibufdam caflel-I
' lis confirmauerant. Is locus aberat nouis Pompeij eafiris circiter paf
fus n. Hanc legionem fperans Caefar fe opprimere poffe, c cupiens eius
diei dettimentum farcire, reliquit in opere cohortes duas,quze fpcciem
munitionis praeberent: ipfe diuerfoitinere,quam potuitoccultifhmeae
li uas cohortes numero x x x i i i. in quibus etat legio nona multis a
miils Centurionibus,diminutoqs militumnumeto,ad legionem Pom
eij ; cafltaque minoraduplici acie duxit. ne ue eum prima opiniofefel
it. Nam cpetunit prius lquam Pompeius llentire poffet : tamet e`
rantmunitiones eafirorum magn,tamen finifiro eotnu,vbi etat ipfe,
celeritera greffus Pompeianos, ex vallo deturbauit. Etat obietus portisK
f'ffflfi"ff'hilricius . hic paulifper eff pugnatum , cm irrumpere nofiri conarentur,
ama
um illi defenderent, fortiflime T. Pulcione, ( cuius opera proditum ex
ercitum C.Antonij demonflrauimus)eo loco propugnante. Sed ramen
noflti vittute vicerunt : excifò ue Ericio,primm in maiora cafra,pbfi et
iam in cafellum quod etatintlufum maiorib. cafris, irruperunt : 8c quod
eb ulfa legio fefereceperat, nonnullos ibi repugnantes interfecerunt.
- Se fortuna, qu plurimum potefi, cm in reliquis rebus , tum prci
pue in bello paruis momentis magnas rerum commutationes echit:
vt tum aceidit. Munitionem enim quam pertingere cafitis ad ?
fupra
DE BELLO CIVILI LIB. III. ' 'm'
'A liiprii clemonlirauimus,dexttiCelàris Cornu cohortes ignorantia loci flint
fecutae,cm portam qurerent calirorum,quòd cam munitionem elle at
bitrarentur. quod cum effet animaduerfum , Coniuntam elle Humini. .. ._ l
protins his munitionibus defendente nullo tranlcenderunt i omnifque
noller equitatus eas cohortes eli lècutuslnterim Pom cius hac l a fatis
interieta mora , prevnunciata ,v.legionem ab o ere eduetam lù lidio
fuis duxit: eodemquetempore equitatus eius equitibus appropin-I
quabat3 c acies inllruta , .it no (itis, qui Occupaueiamt, cernebaturi
omniaun (unt fubitomutata. Pompeiana enim legio celeri l`pe lublidi)
conlirmata,.ab decum'ana porta reliliere conatur-, atque v_l'trb in noliros
B impetum faciebat . equitatus Caelris, quòcl angullo itinere per aggeres a
fcenclebat,rece tuiluo timens,initium fugas faciebat. Dextrumcornu,
quod etat a lini to feclufum, terrore equitum animaduerfo , ne intra mu
nitionem opprimeretur, ex parte qua proruebatfele recipiebat. pleriqa
èx his, nein anguliias inciderent, . pedum munitionis fell: in follas praz
'Cipitann primifque opprelhs,reliqui per eOrum Corpora falutem fibi atque ' f
exitum ariebant . Siniliro Cornu milites cum eX Vallo Pompeium adelle,
c fuos unete cernerent, veriti ne anguliijs intercluclerentur, cm extra
intus hollpemhabetentxdem quo venerart,receptu libi confulebant: o l
mniaque etant tumultus,timotis,ig plena : atleo Vt cm Caslar ligna fu
ientium manu prehenderet, conliliere iuberet , alij dimillis equis - 5
.
em curfumconlicerent, alij ex metu etiam li na dimitterent, neq5 quill
quam omnino c_onli'lieret. Hisftantis malls * aec fublitlia fuccurrebant, *nm
quo minus Omnis deleretur exercitus , * quod Pompeius inlidias timens *ffl
(creclo,quod hare pratter lpem eius acciderant , qui paulo ante ex calitis fu
gientesluos conlpexerat)munitionibus appropinquare aliquandiu non
audebat, equitefque eius anguliis portis, atque his a Cfaris militibus oc
4cupatis , acl infequendumtardabantur. Ita paruae res magnum in vtranq ? i" "M4
partem momentum habu~erunt.Munition es enim callris ad Humen per- Mmmm.
duet,expug'natis iam calins-Pompeii, ropriam expeditam Cfaris vi
toriam interpellauerunt.eadem resce eritateinfe uentium tardatamo-
lIris falutem attulit . Duobus his vnius diei prlijs, faris deli derati .
militesnongenti clexaginta, c noti equites Romani quadringenti , L """"""
Tuticanus Gallus fenatoris filius, Placentia centumc aPuteolis cen..
turn, : a Capua decem lacrati Viti , e decem Tribuni militum , Centu
rioncs triginta duo.. Sed horum Omnium pars magna in folhs munitioni-Y
_ mterijt
bufque :cfiguriq'uefunt
Huminis ripismilitaria
oppreflafuorum
.X 1 I. terrore
amilla.aCPompeius
fuga , lineeovllo vulnere
praelio Im Pompfi'
perator eli appellatus. nomen obtinuit ,~ atqs ita fe polle falutari pal- '0' '
fus eli : fed neque in literis quas l`cribcre efi'folitus, nequev in fafcibusinli
Ignia laurea: praetulit.At Labienus Cum ab eoimpetrauilletyt libi eaptiuos
Lracli iuberet, omnes,redutosolientationis ,-' vt videbatut, caufa, quo
maior perfugis -lides haberetut, commilitones_appcllan~s ,emagna Ver
borum contumelia interrogati-s -, fol/erntnegveterani milites fugere, in
Omnium conlpetu interfeeit. Hisrebus tantum fiducia: ae l`piritus Poi _ ; .
peianis, aecellit , Vt non defrationebelli'cogitarent , lècl Vieille iam libi '''
.viderentur. Non illipaucitatem_nollzrorummilitum, non iniquitatem
atque anguliias prbceu atis caliris , 8c ancipitem terrorem intra ex
rraque munitiones, non ab cilliim in duas pattes exercitum ,cum alter
:alteriauxilium ferte nowpollet, * fuille cog'tabant: non ad Clpec *cium
-f f a e
.
iss C. IVLII CAESARIS COMMENT.
addebant, non ex concurfu acti fato, non taelio dimicatum, fibiqs ip_f'os ,5F
l multitudine atque angufiijs maius attuli e detrimentum,qum ab ho
/. accepiffent : non denique communes belli cafus recordabantur.
. uam paruula fpe cauf vel falf fufpicionis , vel terroris repentini,
vel obietae religionis ,magna detrimenta intuliffent, quoties velDucis
culpa,vel Tribuni vitio in exercitu effet offenfum: fed perinde ac fi vir
tute Viciffent, neque Vlla commutatio rerum poffet accidere, perorbem
15 tertatum fama acliteris vitoriam'eius diei concelebrabant.1`C_far fupe
rioribus confilijs depulfus, omnem fibi _commutandambellirationem
exifiimauit. Itaque vno tempore praefidijs omnibus deduetis, coppu
fmudmwm gnatione dimiffa , coatqque in vnum'locumexetcitu , concionem apud G
1M milites habuit , hottatufque eff, ne ea quae accidiffent,grauiter ferrentme
ue his rebus terterentur, multif'ue fecundis praelijs vnum aduerfum Sc
id mediocre opponerent: haben am Fortuna. gratiam, quOd Italiam fine
Cff"i4"""" aliquo vulnere cepiffent: quod duas Hif anias bellicofiffimotumhomi
[ num peritiffimis atque exercitatiffimis ucibus pacauiffent: ubd finiti
mas frumentariafque prouincias in potefiatem redegiffent: enique te
cordati debere , qua felicitate intermedias hofiium claffes , oppletis non
folm portibus ,fed etiam litioribus , omnes incolumes effent ttanfpor-
? im- tati .-fi non omnia crederent * fecund_a,Fortunam effeindufiria 1-'
ffff'f;,"d dam: quod effet acceptum detrimenti, cuiufuis potius quam ( culpa: H
. _ debere tribui.Locum fecurum fe ad dimicandum dediffe,potitum effe ho
*"" cafiris, expuliffe ac fuperffe pugnantes . fed fiue ipforum perturba
tio,fiue error aliquis,fiue etiam Fortuna,pattam iam prfentemque viero
/?! riam * interpellffet , dandam omnibus operam, vt acceptum incommo
dum virtute farciretur : quod fi effet fatum, detrimentum in bonum vet
tetent,
Signifffi ignominie vltrO fe vri ad Ger
prlio ouiam accidiffetzatque
offegrrentHac ij quinonnullos
habita concione, ante dimicare ti'muiffent,
figniferos igno
minia notauit, acloco mouit. Exercitui quidem omni tantus inceffit ex
incommodo dolor , tantumque fiudium infamiae fai'ciencl , vt nemo'
aut Tribuni aut Centurionis imperium defideraret , Se fibi quifque etiam _
p_oenae loco grauiores imponeret labores , fi_m_ulque omnes atderentcupi
ditate pugnandi.Cm fuperioris etiam ordinis nonnulli Oratione permo;
ti, manendum eo loco , Sc rem prlio committendam exiftimarent : con.-`
-4551: . tra ea Caefar neque fatis militibus perterritis confidebat , fpatiumqs inter.'
"""mm' ponendii ad recreandos animos putabatzrelitisqs munitionibus magno
pete rei frumentariae timebat . Itaque nulla interpofita mora , fauciorum
modo Se aegrotum habita ratione , impedimenta Omnia filentio prima
note ex cafiris Apolloniam praemifit , ac conquiefcere ante iter confe:
tum veruit. his vna legio -miffa prfidio eff. His explicitis rebus,duas
in caftris legio-nes retinuit , reliquas de quarta vigilia compluribus ;
195, eodem itinere p'taemifit: paruoquc fpatio intermiffo,vt tmilital
re infiitutum fetuaretur,&ne citiffima eius rofetio cognofceretur,con.
clamari'iuffitdfatimque egteffus,& noui imum'a men'confecutusxe'
leritet e confpetu caffrorum difceflit. Neque vero Pompeiuscognito
confilio eius moram vllam ad infe uendumi~ntulit,fed eadem'fpeetans',
fi itinere impeditos e perterritos-deprehendere poffet, exercitumeea
fetis eduxit, equitatumque praemifit, ad nouiflirnum agmen demotan'
dum: neque confequipotuit, quOd multum expeditoitinere'anteeeffel
!- rat Caefit. Sed cm ventum effet ad fiuan Genufum-,quod-'ripis'etat
impe
DE BELLO CIVILI LIB. III.~ 289
impeditis , confecutus equitatus os , prlio diftinebat. Huid fuori
Cfa equites expeditofque Antefignanos admifcuit c .
qui tantum pro ecerunt,vt.eque{tri praelio commiffo pellerent or'nnes,
complurefque intericerent, ipfique incolumes fe agm-en reciperenti
Confetoiufto itinere eius diei, quod propofuerat Cr, traductoque
exercitu Humen Genufum, veteribus fùisin contra Afparagum con
(edit, militefciue omnes intrzi vallum continuit : equitaturm
quepercaufam pabulandi emiffum,confe{tim decumana porta in
recipereiuit. Simili ratione Pompeius conferito itinere,
infinis veteribus Afparagum confedit:eiufquemilites, quod ab
_Bopereintegris munitionibus lt'facabantlij lignandi pabulandique caufa
longius progrediebantur: all) , quod fubito coniilium profetionis cepeV
rant , magna parte impedimentorum cfarcinarum relie'a, haec repe-
tenda inuitati propin uitate fuperxorumcaftrorum,depoitis in contu
bernio armis vallum relinquebant : quibus ad fequendum impeditis
far, quod fore praeuiclerat , meridiano ferè tempore figno profecionis
to, exercitum educit, duplicatoque eius diei itinere, v1 1 i.rnillia
eo loco procedit,quod facere Pompeius difcefu militum non
potuit. Poiterodie Cr {iiniliterprmiflis primanoete impedimentis,
quarta vigilia ipfe egreditur,vti qua effet impoita dimicandi necef`
C liras ,fubitum cafum expedito exercitu fubiret. Hoc reliquis fecit
diebus . @bus rebus perfeetum , vtaltiiimis Huminibus , atque im
petiitiirnis itineribus nullum acciperet incommodum. Pompeius enim
primi cher mora illnta : Se reliquorum dierum 1 cum
fe magnis itineribus ex-tenderet, 5c progrefos confequi cuperet, quarta
die Hnem fequendi fecit , atque aliud fibi eoniilium capiendum
mauit . Cfri , exercitui dandumfo- '
f cios conrmandos,prae{idium vrbibus relinquendum, neceIIe erat adi
re Apolloniam. Sed his rebus tantum temporis tribuit,quantum erat pro
peranti necefe: timenfq'ue Domitio , ne aduentuPompeij preeoccupare
D tur, eum celeritatec incitatus ferebatur. Totius autem
rei conlilium his rationibus explicabat, vt fi Pompeius edem contende
ret, abduttum illum mari, atque ab ijs copijs quas Dyrrhachij compa.
rauetat, frumento pari conditione belli fecum
decertare cogeret. Si in Italiam tranfiret, coniuneto exercitu cum Domi
tio,perlllyricum Italiae . 5 Oticum
que oppu'gnare , & fe omni martima ora excludere conaretur, obfefo ta
men Scipionemeceffario illum fuis auxilium ferte cogeret. Itaqs praemiflis
nunci 's, ad CnDomitium foarfcripiit,&quidi'ieri Vell.et,oftendit, prae
{idioqs Apolloni cohortibus quatuor,Lyfi vna,tribus Orici relitis,qui
que etant ex vulneribus xgri,depo{itis,perE irum :ith Acarnaniam iter fa
cere coepit.Pornpeius quoqs de Cefiiris con ilio conieturaiudicscl Sci.
pionem properanclum iibi exiiimabat, fi iter illo haberet , vtfubii
dium Scipioni ferretSi ab ora martima Corcyracs difcedere nollet, quod
legiones equitatumqs ex Italiaexpetaretn Vt omnib.copijsDomitium
a0grederetur.I-Iis
xioc de caufisvter
ad opprimendos seorum
aduerIlarios ce eritati udebat,vt{ùis
ne occaioni effet
temporis deeffetfedC
{arem Apollonia directo itinere auerterat,Pompeius perCandauiam iter wm,
in habebat.Acceflit etiam ex improuifo aliud in
commodzqubd Domirius,qui dies complures catris Scipio nis caralcol

.1ra
190 C.,IV..LII' CAESARIS COMMENT.
"h mim lata habufet rei frumentari eo difeefferat ,- 8: 11 Sen F .
1 quae" fubieta Candauiae ,iter , v_t 1 fortuna illurn obli
cere Pompeio videretur. Hee adid tempus aerignorabat. Simul
1 literis per omnes prouincias ciuitatefque dimiflis , praelio ad
111 ,1151111 res erat geafarna Per.
crebuerat 1 Jgere omnibus 115 amillis. iti;
nera 1 haec ciuitates nonnullas ab eius 111
bant: quibus accidit rebus , vt pluribus dimifli itineribus a Do
mitium , 8: Domitio ad Cfarem , nulla ratione iter .
Sed Allobroges Rofeilli atque Asgi familiares, quos perfugifle ad fom
115, 111 itinere ex loratores Domitij , feu G
11 1 quodvnain Galliabel gloria e
ati, cuntavt erant , , 8: , 8:
uentum 11 : quibus Domitius certior fatus qua
tuor horarum 1 , 111 beneficio periculum vitauit,
. 8: Eginium (quod 1<9 oppofitumq'ueTheffaliae ) Caefari ve
16 nienti occurrit. 1` exercitu Cfar Gomphos peruenit (quod
c""'1` 1 1'11 : venientibus ab 1)1 gens paucis an
15 vltro ad Cefarem legatos miferat, vt fuis omnibus facultatibus
vteretur, praeficliumciue ab eo militum petierat . Sed 1
_ 1 prlioDyrrhacliino,quod multis auxe-
gifs? TW- rat partibus. Itaque Thellali,cm 16
P ' peij comitem ellemallet,qum foeium Cfaris in rebus ,
ex agris multitudinem 11 1 1 coglt , portaf
prcludlt, 8: 511 Pompeiumq'ue nuncios mittit,vt 1
idio veniant : munitionibus oppidi , Celeriter fuccurratur:
longinquam op ugnationem 1 non . Seipio difeeffu exerci
. aDyrrhae 110 cognito,Larilàm legiones adduxerat.Pompeius nonf
11`112 appropinquabat. 15 11 (calas mufeu'lof
que ad repentinam oppugnationem , 8: crates 111 . 14
bus efFetis , cohortatus milites , docut quantum vfum baberet ad fuble` I
uandam 1 101 , potiri 1 pleno, atque 1 :
1 reliquis ciui tatibus hulus vrbis exemplo inferre terrorem, 8: 1 1
Celeriter, prius quam auxiliaconcurrerentltaque vfus fingulari militum
__ 1, eodem quo venerat 1, horam nonam oppidum altillimis
ggf'bmxfusw moenibus oppugnare aggrelfus , ante 50115 expugnauit , 8: di
mmm@ rlplendum militibus 1 : 1 1 8:
tropolim venit , vt nuncios expugnati oppidi , .
primm vfi 11,11 permoti rumoribus, por
tas elauerunt, armatis'compleuerunt: ciuitatis
115 cognito , quos
curauerat, portas aperuerunt . quibus dili 1115 11
fortuna Metropolitarum cum cafu-Gomplenfiummulla Thelali fuit ci
, qui magnis exercitibus Scipionis tenebantur, qua:
non Cri parret,atq5 imperata faceret . Ille 1 10 1 1
agris , quae iam matura erat, ibi ;
111 omnem rationem belli conferre 11. Pompeius pau.
Pompei cis diebus 1n Thefaliam 1:
eirereitum, agit gratias : Scipionls militescoliortatur, Vt arta 1am
w. Vitona prd prmiorum velint elle participes . Recepti'queimni:
us m
,f
DE BELLO civILi LIB. iii.' 191
A bus in vria legionibus,{ùum cum Scipione honorem partitiir: claf- -
{icum 'ue apud eum cani,& alterum illi iubet prtorium tendi. lAuffris fgffffbmmm
copijs ompeij ,duobufque magnis exercitibus coniuntis,priftinaom'
nium conrmatur
tercederet temporis,Opinio ,
id morari vitori
reditum augetur,
in Italiam adeo vt uicquid
videretursqc in
ii quando
quid Pom eius tardis aut cfideratis faceret , vnius effe negocium diei,
fed illum eletari imperio , 8c confulares praetoriofq'ue feruorum habere _
numero , dicerent
tendebant, . Iamq'ue
in annofque inter fe palam
confulatum de praemijs
definiebant. Ali) ac facerdotijs
domos bonaqscon-
eo- rriffmpbmnfevi
am
rum quiin eaftris etant Cazfris ,petebant . magnaqueinter eos in conci
lio fuit controueriia , Oportertne L. Hirtij, ud is aPOmpeiO ad Parthos L,H,,,;P,,
miifus effet, proximis comitijs prtorijs ab entis rationem haberi, cm :
eius neceIatij dem implorarentPOmpeij , Vt prtaret quod procifcen
ti promiferatme per eius authoritatem deceptus videretur: reliqui in labo
re pari periculo , ne vnus omnes antecederet , recufarent . Iam de facer
dotio Cfaris Domitius , Scipio, Spintherque Lentulus quo tidianis con
tentionibus ad grauifimas verborum contumelias palm defcenderunt:
cm Lentulus tatis honorem Oiientaret, Domitius vrbanam gratiam
dignitatemque iataret , Scipio affinitate Pompeij confideret. POPtulauit
etiam L`.Afranium roditionis exercitus Aetius Rufus apudPOmpeium, Lafuma.
quod {Ium in Hi pania diceret: &L.Domitius in concilio dixit , place Ainyfw~_ .
re {ibi ' ello confeto , ternas tabellas dati ad iudicandum deijs qui Ordi- "WH" md
nis effent Senatorij, belloque vna cum ipis non interfuiiIent : fententiaf
q'ue de fingulis ferrent, qui Romaerernanfi ffent,quiq5 intra praefidiaPoni
eij { ue operam in re militari prtitient. Vnam fore tabel
Em, ui liberan Os Omni periculo cenferent: Alteram,qui capitis damna
rent: ertiam,qui pecunia muietarent . POPtremO Omnes aut de honori
bus fuis, aut de prmijs ecuni , aut de perfequendisnimicis agebant.
` Nec uibus rationibus
ria decberent, cogitabantiiperare pOITent, fed
. Re frumentaria quemadmodum vti victo
prparata,confirmatifquemi
l) Iitibus ,cfatis longo fpatio temporis a Dyrrhachinis prlijsintermifib,

quod fatis perfpetum habere videretur, tentandum'Cf'ar exifiimaui t,
qudnamPompeius propoliti autvoluntatis ad dimicandum haberetlta
que exercitum e caris eduxitaciemque initruxit,primum fuis locis,pau
loque a cahis'Pompei) longius z continentibus vero diebus vt progrede
retur cairis fuis,collibufque Pompeianis , aciem fubijcere-t. quae resin
dies confirmatiorem eius exercitum efiiciebat. Superius tam' initutum
in equitibus , u_od demonrauimus, feruabat,vt uOniam numero mul
tis partibus e et inferior,adolefcentes , atque expe itos ex antefignanis e
lec`tOs milites ad pernicitat,armis inter equites prliati iuberet, qui quo
tidiana confuetudine vfum quoque eius generis prseliorum erciperent.
His erat rebus eietum , vt equites mille apertioribus etiam Ocis feptem : .
millium Pompeianorum impetum , cm adeIIet vfus , fuinere auderent,"P""""
neque magnoper eorum multitudine terrerentur. Nanque etiam per /.
cos dies prlium fecundum equeiire fecit , at ue Vnum Allobro em Noms@ PWM'
ex duobus'quos perfugife ad Pom eium fu ra docuimus, cum qui uf-mm
daminterfeeit. Pompeius quia ca ra in col e habebat, ad infimas radi
ces montis aciem initruebat, fem er,vt videbatur,expetans, Ii iniquis lO
cis Cfat fe fubijceret. Cfarnu _la ratione ad pugnam elici pOer Porri
peium exifiimanshane _ibi commodilimam belli rationem iudicauitifti
ca ra
192
C. 'IVLII CAESARS COMMENT..
*tann cafira cx eo loco mouere't, femperque effetin itineribus: lio e*fperans , vtFA
mouendis cafiris, plurib ufque adeundis locis,commodiore frumetaria
Scnographia te
ccptus l10n!
foaris 16350
nis fine dimi-l
).
A. Caellum Cx
faris.
B. Przfidii'i quod
qu legio Cz
faris nona Oc
eiipauiffet,mu
nirecperat.
C. Collis quem
Pompeius
cupaiierat.
D.Campagnia.
. Crates ad ex
trcmum tumu
liim ctra ho
frein.
re vteretur,fimulq5
returt vtlaborem
infolitum ad in itinerealiquam Occafionem
Pompei)l exercitum dimicandiitineribus.
quotidianis nancifce
17 defatigaret. His confitutis rebus, gno iam profetionis dato, taberna
- culifque *d_etenfis,animaduerfum eli paulo ante,extra quotidianam con
fuetudinem longis avallo effe aciemPpmpeij progreffam,vt non iniquo
`: 1 pOffe dimicari videretur. Tum Caefar ad qus , cm iam effet agmenI
qumprim'
deref 1
n portis,Difterendum elhinquit, iter iii prfentia nobise de prliO cOgi
rnlo tandum. fi enim vt fem er depopofcimus , animo fumus ad dimicandum
parati: non facile ioncm pofieareperiemus . Confeftimque expedi
tas copias educit . Pompeius quoquc , vt pOPtea cOgnitum efi, fuorum o
/ hortatu fiatuerat preelio decertare . Nanque etiam in concilio
.
.
perioribusdiebus dixerat, prius quam concurrerent acies ,fore vt exerci
tus Czefaris pelleretur.Id
incredibilem cm
rem polliceri effent
, fed pleriqsconli)
rationem admirati,SciO me,inquit,pen
mei accipite,qub firmio
re animo in prazlium prodeatis. Perfuafi equitibus nofiris, id quod mihi
confii'mauerunt, vt cum propis Ht acceffum , dextrum Cfris K
coi'nu a latere aperto ag redei'entur, vt circunuenta atergo acie,pris per~
turbatum exercitum pe lerent. quam a nobis telum in hofiem iaceretur..
Ita fine ericulolegionum,&pene fine vulnere bellum cOaniemus. Id
autem ifficile non efr, cum tantum equitatu valeamus . Simul denun
ciauit,vt effent animo parati in pofferum/Sequoniam fieret dimicandi po
teftas, vt faepeco itauiffent , ne vfu manuque reliquorum Opinionem fal
wim lerent. Hunc La ienus
ad ; cium.
. . \ . .
c excepir, vt cum Caefaris copias defpiceret,POm
peij confilium fummis laudibus efferret. Noli, inquit,eirifiimarePorri-<
pei, hunc effe exercitum qui Galliam Germaniamque deuicit. Omnibus.
inter
D'E' BELL-O `CI3V.ILI..LIB. III. " .193 .
A interfiii praelijsmeq'ue temete incognita'm tem pronuncio. Petexigua pats
illius leirercitus fupe'telt,magna parsdepetijt: quod accidere tot praeli s fuir _WPir 'lf
necelfeornultos autumni eltilentia in Italia confumplit, multi domum mm
difcelletunt, multi funt
caufam valetudinis telicti in continenti.An
remanferunt, cohorteselfe non audiltis
Brundufi] ex ijs, Ha.
factas qui per
co
pi,quas Videtisgex delectis horum annottim in'citeriote Gallia funt refe
ctae, Se pleraeque 111 nt ex coloni) s'Ttanfp'adanis. Attamen quodfuit robo
tis,duobus praelijs Dyrrh acliinis interijt. Haze eiim'dixilfer, iurauit le 11111
victotem in caltra non teuetfurum : reliquofque vt idem facerent, horta
tus elt. Hoc laudans'Pompeius,idem iurauitznec vete-ex reliquis fuit quif
IB quam',qui iurare dubitaret.Haec ciim facta effenr in concilio,magnafpe 5c
ltiriaomnium difcelIum elt: ac iam animo Victoriam prcipiebt, qued
de te tanta; 86 e tam perito Imperatore nihil frultta conlirmati videbatur.
Caefat cum Pompeijl caltris appropinqualfet, ad hunc modum aciem eius
inftructam animaduettit . Etant in liniltto cornu legiones duae trad'itae armpeiaia.,
-Cfare initio diffenfionisex S.C. quarumvna prima, altera tertiaappella- "
batur. In eo loco ipfeV etat Pompeius : mediam aciem Seipio cum legioni
bus Sytiacis tenebat. Cilicenfis legio coniuncta cum cohottibus Hifpa
nis , quas traductas ab Afranio docuimus `, in dextro cornu etant colloca,
tae . has fitmillimas le habere Pompeius exiltimabat. Reliquas inter aciem
_C mediam,cornuaque interiecetat: numeroque cohortes 6 . expleuetat,
(here etant millia L V . Euocatotum circitet duo millia, quae ex beneficia- EumfiPmef
rijs fupetiorum exercituum ad eum conuenert, quaetota acie dif etfetat. ` i
teliquas cohortes v I I. calttis propinquifque ca ellis ptaefidio dlifpofue.`
rat . Dexttum cornu eius tiuus quidam impeditis ripis muniebat: quam
ob caufam cunctum equitatum, fagittatiosfunditorefque omnes in 11111
ltro eornu obiecetat. _, _5_ng4-I
C s fuperius inltirutum fetuans,decimam IeOionem in dextro cor Cirfifdfim

nu,nonam in liiiiltro collocauerat,tametli etat Dyrtliachinis ptaelijs vehe
menter atrenuata:h uic 116 adiunxit octauam, Vt pene vnam ex duabus cf
D cetetzatqs altetam alteti prefidio elfe iulferat.Cohottes in acie L x x . con
ltirutas habebar: qua: fumma eratliominum M. x 1 1. Cohottes duas ca
ltris prelidio reliquetarSiniltto lCornu An tonium,dextto P.Syllam,media
acie Cn.Domitium ptaepofuerat . Ipfe eontraPompeium conltirit. Simul
his rebus animaduerlis,quas demonltrauimus,timens ne multirudine e
quitu m dextru m cornu citeunuenitetut,celeritet ex tettia acie fingulas
hottes dettaxit,atq5 ex his quartam inltituit,equitaruiq5 oppofuir, c quid '
fieri Vellet, oltendit : monuitq; eius diei victoriam in earum cohotti Vir..
ture conltarc. fimul tettia. aciei, totique exercitui impetauit neiniullu fuo
concu rrerent: fe,cm idlieti Vellet,vexillo lignum datutumiExetcit cum
militari more ad pugnam cohottatetur,fuaquein cum per etui temporis
officia predicatet: in primis commemorauit,teltibus le mi itibus vri polie
quanto ltudio pacem perillet: qua: per Vatinium in colloquijs, quae per A.
Clodium cum Scipione 6 illet: quibus modis ad Oricum cumLibonede 1
mittendis legatis contenilletzneque fe vnquam abuti'militum fanguine,
neque Rempub.alterutro exerciru priuarevoluille. Hac habitaoratione _
expofcentibus militibus Se lludio pugnae atdentibus , tuba lignum dediti Cflii'fimdv .
Etat Craltinus euocatus in exercitu Caefatis,qui fupetiore anno .apud eum `
ptimum pilum in legione decima duxerat, vit fingulati virtute . ic figno
dato,Sequimi`ni
i me,inquit,manipulares mei qui fuiltis,&veltrolm_petato
i R ti quam
1942 . [171,11 CASARIS COMMENT.
ri quam conflituifis, opetam date. Vnum hoc praelium fupeteli', quo`
confeto Se ille fuam dignitatem , c' nos noflram libertatem recupera
bimus . Simul refpieiens Caefatem , Faciam , inquit , hodieImperator, vt
aut viuo mihi , aut mottuo gratias agas.. Hace cum dixiffer, primus ex dexV
tro Cornu procutrit , atque eurn eleeti milites circiter c x x. voluntarias
eiuflem centuria: funt profeeuti. Inter duas acies tantum etat relitum
fpati', vt fatis effet ad concurfum vtriufqe exercitus . Sed Pompeius fuis
*th pr ixetat,*vt Caefarisimpetum exeipetent,neue fe loco mouerent: :
9'"?7 ciemc'lue eius difrahi patetentur. idque admonitu C . Triarij feciffe dia
mrcmlmnaepm r c f - ~
- cebatur , vt p'timus excurqu ififqpe militum infringeretur , aciefque di;
- Renderetut,atque in fuis ordiniv us difpofiti , difpcrfos adorirentur : le- G
uiuf ' ue cafura pila fpetabat in loco retentis militibus, q'urn'fi ipfi immif
fis te is occurriffent. Simul fore,vt duplicato curfu Cfaris milites exa
nimarentur, 8c laffitudine conficerentur. @tod nobis quidem nulla ra
rmpcui'fetir tione faetm a Pompeio videtur, proptetea quod quaedarn animi in
"b'"citatio at' ue alacritas naturaliterinnata omnibus ,quae ftudio pu naein
. cenditut. rane non reprimere ,fed augere Imperatores debent. eque
-fruflra antiquits inflitutum efr, vt figna Vndique concinerent,clamo
fui. remque vniuerfi tolletent , quibus rebus c terreti , cfuos incitari
18 exiflimauerunt . Sed nofiri milites dato ligno cum infeflis pilis procur
riffent, atque animaduertiffent non concurri Pompeianis , vfu periti , ac H
fupetiorib. pugnisiexercitati, fua fponte curfum reptefferutc ad medium
fete fpatium confiiteruntNt ne confumptis viribus appropinquarent: par
uoque intermiffo temporis fpatio , aq rurfus renouato curfu pila mife
runt, celeriterque,vt etat praecepturn aCaefare, Oladios firinxerunt. Ne
que Veerompeiani huic rei deruetunt. Nam tela miffa exceperunt,
c im eturri legionum tuleruntcordines eon'feruauetunt : piliqu mifl
lis, gladios redierunt. Bodem tempore equites finiflroPompeij cor- `
nu intenti, Vt erat imperatum , Vniuerfi procurterunt, omnifque multi-
rudo fagittariotum
tulit, fc profudit:
fed paulm loco motus cefcfituorum impetum
: equitefque Pom
eiani equitatus
hoc acrisnon
in- I
{iare , 6c fe tutmatim ex licare, aciemque nofiram lDatere aperto circum
ire cperunt. (Mod Vlgi Caefar animaduertit, uartae aciei, quam infii
tuerat ex cohortium numero, fignum dedit. Illi celeriter procurterunt,
my; infefifque nis tanta vi in Pompei' equites impetum fecetunt, vt eorum
135; nemoconfif eter, omnefq's conuerfi non fòliìm loco excederent ,fed pro
. gltins incitati,fuga montes altiffimos peterent. quibus fummotis,om
nes fagittatij , mditorequ defiituti inermes fine ptfidio interfeti funt.
Bodem mpetu cohortes finifiro cotnu pugnantes etiam tum ac refifien
tes in aciePompeianos circumierunt, eofqueater o funtadotti.'Eodem
tempore tertiam aciem Cfar, quae quieta fuerat, fe ad id tem us loco K
tenuerat,pr,ocuttere iquit. Ita cm recentes atqueintegri defe is fuccef
fiffent,alij autem tergo adorirentur,fufiinerePompeiani non potuerunt,
(/. atque vniuerfi terga verterunt.. Neque vero Cfarem fefellit , quin ab
ijstcohortibus quae contra equitatum in quarta acie collocatae effent,
initium victoria: oriretur, vt ipfè in cohortandis militibus pronuncia
uerat. Ab his enim primm equitatus pulfus: ab ijfdem fatacaedes
fagittarioruin , atque funditoruin: ab ijfdem acies Pompeiana
parte circumita, atque initium fugae factum. Sed Pompeius vt equitatum
fuumpulfum Vidit,'atque earn pattern cui maxime confidebat,perterri_
. tarn
_ vDE BELLO CIVILI'LLIB.` 'I-II.. 195
A tam animaduertit, alijs quammaxim diiIfns , acie , protintifque MNM
fe in equo> contulit: ijs Centurionibus , quos in ad pra.-V
toriarn ortam olue-tat , clate , vt milites exauditent, Tueamini , inquit,
, defen ite diligenter, li quid duris acciderit: ego reliquas por.
tas circumeo,& calirorum praefidia confirmo . Hc cm dixilfet, le in
praetorium contulit , fumm rei difiidens , c ramen expetans.
CarfatPompeianis ex fu a intervallum compullis, nullum fp'atium 'en
territis dati Oportere exilimans , milites cohottatus , vt benelicio or
tunes vterentur, callraqs Oppugnatent. Cui, etli magno 2121111 fatigati (nain
ad meridiem res erat perduta ) ramen a omnem laborern animo parati,
1111 erio paruerunt . Caliracohortibus , quae ibi. reelidio erantrelierae,
in ullriae defendebantur , multoque etiam actis a Thracibus barbarif's
auxilijs. Nam qui ex-acie teigetantmilites, canimo ertertiti, .6c la i~
tudine confeti,millis plerique armis, lignifque militarigus,ma is de teli
qua fuga, quem de callrorum defenfione cogitabant. Neque Vero diutis
uiin vallo conlliterant, multitudinem telorum fuliinere potuetunt, WMM
led confeetivulneribusdocum teli _uerunr,ptotinufque omnes ducibus`
vvli'Centurionibus,Tribunifque milituman altillimos montes, qui ad ca
llra~pertinebant,confugetunt.In callris Pompei videre licuit triclinia - : rompu.
` num argenti pondus expolitum, recentibus cefpitibus tabernacu ''
la conl tata, L. etiam Lentuli c nonnullotum tabernacula proteeea ede
ra,multa praetereii qu nimiam luxuriam , evielori liduciam deligna
rent : vt facile exillimari po ller,nihil eos de euen tu eius diei timuille , quin
non
limonecelleri'as conquireret
exercitui Claris voluOlbijciebantui
luxuriem rates: atque hilemper
milerrimo ac patientif
Omnia ad necell
fatium vfum defuillent . Pompeius iam cm intra vallum noliriverfaren-
tur,e uum naeeus, derraetis inlignibus Imperatorijs , decumana porta "
115 eiecit , protinufque equo citato, Latilfam contendit. Neque ibi
conliititfed eadem celeritate paucos fuos ex fuga natusmotutno itine
re nonintermillo,comitatu equitum x. ad mare petuenit, nauemqs `
' D frumentariam confcendit: fa: e, vt dicebatur, quetens fuam le Opinio
nem fefellille , vt quo genere Omi num vitoriam fpetllet, ab eo initio
fuga: faeo pene roditus videretur. Caefat calltis potitus, iimilitibus con
tendit,nein prac a occupati , reliqui negocij gerendi facultatem dimitre
rent. (lua re impertata, montem opere citcummunireinllituit,Pompeia
ni, uedis mons etat line aqua, diffi ei loco,relieo montevniuerli li
miilLatilfam verfusfe recipete coeperunt. Qua te animaduerfa, Cfarco
pias fuas diuilit ,_partemque legionum in 11501111111111,
` pattern in fua ca ta remifit, quatuor leeum legiones duxit,_commodio
teque itinere Pompeianis Occurrere coe it,& progrelqu millia palfuum
Ev I. acieminliruxit. Quare animaduer a,POmpeiani in quodam monte
conlliterunt . Hunc montem flumen fubluebar . Cfar milites cohorta
tus , etfi totius diei continenti labote etant confeetimoxque iam fuberat,
ramen munitione flumen monte feclulit, ne notu aquari Pompeiani .
polfent: quo perfeto Opere,illi de deditione milfis legatis agete coepe- mM-WMM
runr.Pauci ordinis Senatotij , qui le cum ijs coniunxerant, note fuga fa- 'im
lutem petierunt . Cfar prima luce omnes eos qui in monte confederant,
fuperioribus locis in planitiem defcenderezatque arma proijcete iuf
. quod vbi line recufatione fecerunt, allifque palmis proieti ad ter
ram Hentes ab eo falutem petierunt, con olatus conliirgete iullt: c
. R 2 apud
,f
196 C.IVLII CAES'A_RIS`_COMMÈNT.
Cefafim'ma apud eos delenitate fua locutus , quo minore effent timore, omnes con- ?
dementia. ~ f ~ ~ _ a '
feruauit : militibufque fuis iufiit, ne qui eorum violaientur, neu quid fui
defiderarent . Hac adhibitadiligentia ex cafitis fibi legiones alias occur-`
, teas,quas fecum duxerat,inuicem requiefcere, atqueiii cafirare
rbaflifimmiui uerti iquir:eodemque die Lariffam peruenit. In eo ptlio non amplius
. M_ ducentos milites defiderauit, fed Centuriones fortes viros circirer x xx .
: .x anni... amifit. Interfetus eff etiam fortiflime pugnans Crafiinus, cuiusmen-
tionem fupra fecimus, gladio in _os aduetfum conieeto. Neque idtuit
' falfum,quod illein ugnam proficifcens dixerat.Sicenim Caffarexiftima
___ bat , eo praelio excel entifEmam virtutem Craffini fuifle, optimeque _eurn
,,,_ de fe meritum iudicabat . Pompeiano exercitu citcitermillia x v . ceci- G
{ diffe videbantur. Sed in deditionem venerunt amplis millia x 1 1-1- i.
namque etiam cohortes, quae prfidio in caflellis fuerant, fefe Sylla: fi
militer dediderunt . Multi prteteteii iti nitimas ciuitates refugetunt . Si;
L m _T.' tf gnaqs militarian praelio ad Cfarem funt relata c Lx_xx . Se aquilae* L_Ix.
m' " u" .Domitius ex cafltis in montem tefugiens, cum vites eum laffitudine
I9 defeciffent , ab equitibus eff interfetus . Eodem tempore D. Laelius
" cum claffe ad Brunduum venir, cademque ratione, qua fattum a Lia
bone antea demonfirauimus ,Infulam obietam portui Brundufino te
Vatiniur.
nuit . Similiter Vatinius,quiBrunduo terat, tetis inflrufifq'uc fea
phis _elicuit naues _Llianas , atque cx hisfongis produetam vn_am quin-Hl
queremem, t minores duas in angufiijs p_ortus cepit. Itemque per e
quites difpofitos aqua prohibere clafliarios infiituit. Sed Lazlius tempo. _
re anni commodiore vfus ad nauigandum ,'Onerarijs nauibus Corcyra
Dyrrliachioque aquam fuis fupportabat , neque a propofito deterreba..
tur: neque ante praelium in Theffalia fattum cognitum , aut ignominia
amiffarum nauium, aut neceffatiarum reruminopiaex portuInfulaque
- expelli potuit. Iifdem fete temporibus Caffius cum claffe Syrorum tPhoe
nicum rCilicum in Siciliani venir: icm effet Caefaris clalfis diuifa in
P.Sulpiziur.
duas partes, c dimidiae parti ptseeffet P.Sulpitius ptaetot Vibone ad fte
M-Pvmei tum ,dimidiae M.Pomponius ad Meffanam: pris Cafiius ad Meffanamf
nauibus aduolauit, quam Pomponius de eius aduentu cognofceretzper
tutbatumque eurn na`tus , nuliis cuftodijs , neque ordinibus certis , ma
ono vento & fecundo completas onerarias naues tazda Se pice 5r fiupa, re
flei" liquifque rebus quae funt apta; ad incendia, in Pomponianam claffem im
:';f,}`,_,_mifit, atque omnes naues incendit * x x _v .in uibus etant x . con
- firatae . Tantuqu eo fato timot inceflit, vtcm e et legio praefidio Mefl
'quibm fan,vix oppidum defendereturzrnifi eo ipfo tempore quidam nuncij
Janneman... de Caefaris V itoria perdifpofitose uites effent allati , exifiimabantpleti
que futurum fuiffe vt aniittereturz~ ed Opportunifiime nuncijs allatis Op
pidum fuit defenfuni: Caffiuqu ad Sulpitianam inde claffem profetus efiK
Vibonemzapplicatifque nofiris ad terram nauibus,propter eundem timo
rem pati atque antea ratione *egerunt. Caffius fecundum natus ven
. tum,onerarias naues circiter L. prparatas adincendium immifit : '
. fiamma ab vtroque cotnu comprehenfa, naucs funt combufi quinqa.. _
Cumque ignis magnitudine venti latis ferperet , milites qui ex veteribus'
legionibus etant relieti prarfidio nauibus ex numero aegtorum., ignomi-i
niam non tulerunt, fed fua fponte naues confc'enderunt, c terra folu..
runt, im petuqs fato in Caflianclaffem, quinqueremes duas,.in quarunil
! altera etat Cafiius, ceperunt : Cafhusexceptus fcapharefugit..Prtere. .
- ' - duce
' CIVILI LIB. III. ' 197
; A fuiit *reprelienfae triremeszneque multbpo praelio facto in Theil f-J'Pff
falla cognitum ePt,vt ipfis Pompeianis fides {ieretaiam ante tempus iin- l
gi hoc à le atis amicifque Caefaris- arbitrabantur.1Qiibus rebus cogni.l
tis , ex ijs ocis Cafius cum clafe difceit. ICaifar omnibus rebus teli-
Cris, perfequendum ibiPompeium , quafcunque in partes eirf'?"_""v
fuga fe recepiiiet : ne rurfus copias comparare alias, Se bellum renouare
poifet. Et quantum itineris equitatu oterat, quotidie progredie
batur, legionemque vnam minoribus itiiieri us .fubfequi iuIit . Etat. - ,_
tumPompeij nomine Amphipoli propofitum, vti omnes cius rouin-.Amrbirvlf ._
ci iuniores , Graeci ,ciuefcjue Ro. iurandicaufa conuenirent. Sevtrm.'
B auertend fufpicionis caufa Pompeius propofuiffet'wt quamcliutifim.
lonOioris fugae confilium occultaret, an nouis deleribus,fi nemo-preme; '
ret/[acecloniam tenere conaretur,exiftimari non poterat . Ipfe ad ,anchoa .
ram Vna note coniiitit, cvocatis fe AmphipoIi hofpitibus, c'pecunia
ad neceffarios fumptus corro ata, cognitu Ciars aduentu ex eo loco di
fceit, : Mitylenas paucis dieus venir. Biduum tempetate retentus',naW .
uibuqualijs additis atuarijs,in Ciliciam at ue inde Cyprumprueni't, ciuda-ef _'-f .. j
Ibicognofcit, confenfu omnium Antiochen ium , ciuiu'mcjueRo . quiil; CW j
lic negociarentui , arcem Antiochenam captam ` excludendi fui caufa; 1
nunciofquene
Cdicerentur, eos ,adirentzid
Antiochiam qui fe ex fufeciffent,ma0no
a in iinitimas ciuitates recepie
eorumcapitis I
ericulo futurum. Idem hoc L. Lentulo, quifuperiore :inno Confulfuei -

rat, &P.Lentulo confulari, acnonnullisalijs acciderat Rhodi . Nam qui."P-L"fl' i
cunque ex fuga Pompeium fequerentur, atque in Infulam venifent,
porturecepti non etant: mifIi-fque ad eos nuncijs, vt ex his locisV ifce
derent,
aduentucontra voluntarem
fama ad fuam naues foluerant.
ciuitates perferebatur. Iamque de Caefaris
@bus cognitistebus , Pom i I _ 2 ' fr'.`
peius depofito adeundae Syri conilio , pecunia focietatis_fublata,c_ - '.f

quibufdam priuatis fumptaa cris magno pondere ad militarem vfurn
in naues impofito , duobufque millibus hominum armatis , part-im quos
D ex familijs focietatum delegerat, pattini anegociatoribus co'e'gerat,quof f - i. ~ ~
que fuis quifquead hanc rem idoneos exiftimabat, Pelufium perue PMP-Pfffffmrff
nit. ibi cafu Rex erat'Ptolemus, puer , magnis copijs cum foroirey fge'd
Cleopatra bellum gerens, quam paucis ante menfibus per fuos propin
quos atque amicos regno expulerat : cafiraque Cleo atrae nonlongo fpa- .
tio ab eius caftris . eurn Pompeius mi it,vt pro liofpitiozat; _.
que
tate amicitiapatris
tegeretur. Sed, Alexandria
qui ab eo miIi
reciperetur,
etant,confectolegationis
atqueillius opibus in
officio,
calamia
li` ~
beris cum militibus Regis colloquicoeperunt: eofq'uehortari, vt fuui'n>

oicium Pompeio praeftarent, eius fortunamtlefpicerent. In hoc
Eerant numero complures Pompeij milites, uos ex eius exercitu acceptosl
in Syria Gabinius Alexandriam traduxerat., elloq'ue confeto . .
lemum patreni pueri reliquerat. vI-.Iis-tunc cognitis rebusamici regis,
qpi
i (riftropter
aetatem eius in procuratronezerant
praedicabant) regniregio
ne folieitutioexercitu -, IiuePompeius
timore addu.
Ale
xandriam Aspyptumque occuparet :iiiieilefpetaeiusfortuna (vt ple
runque in ca amitate ex amicis inimicieiriftunt) ijs quierant _ab eo mif. ,,,,,,,-,
, palm liberaliterrefponderunt , eumque ad regem venire iuferunt: /
ipi clam conilio inito Achillam prfem regiurn , ngulari hominem .
audacia , t Lu Septimiurn Tri-bunum inilitum , .- '
' R 3 peium
19 . C. IVLII CAESAR'IS OMM'E'NT. '
l . peiummiferunt. Ab his liberaliteri fe appel atus,cquad_am notiti'aSeF``
p_timij rodutus qubd bello _rae onum apud ordinem duxerat,
, nauicu am paruularn confcen 1t,cum paucis fuis , tibi ab AcliillacSea
rami mm. ptimio intercitur. Item L. Lentulus comprehenditur Rege,&in cu
10 odia necatur. Cfar cm in Allam veniffet, reperiebat T. Appium
um conatum effe pecunias tollere prefo ex fano Dianae , eiufque rei caufa
Senatores omnes ex Prouincia euoeffe, vt his teltibus ea fumma
_ nix vteretur: fed interpellatum aduentu Cfaris profugil'e. Ita duobus
` temporibus Ephefi pecuni Cfar auxilium tulit . Item conllabat E_lidc
in templo Mineru , repetitis atque enumeratis diebus , quo die praelium
fecundum Cfar fecilTet , mulacrum Vitoriae , quod ante ipfam Miner-.G
uam Collocatum erat , t ad fimulacrum Mineruae fpetabat, ad valuas
templi, limenque conuertile . Eodemqs die Antiochia: in Syria bis tan
tus exercitus clamor,&'`1gnorum fonus exauditus efr, vt in muris arma
ta ciuitas difcurreret . idem Ptolemaide accidit: Pergamique in
.-. cultis ac remotis remplis, quo prazter facerdotes adire fas non ePt, quae
iN- Grci am appellant, tymp ana fonuerunt. Item Trallibus in templo Vi
&ori, Vbi Cfarilapidurn
inter coagmenta {latuam ex
confecrauerant, palma per eos dies in Caefar
pauimento extitiflaeoftendebatur. teto
paucos dies in Alia moratus , cum audll et Pompeium v1fum,_eon
ietans eum 1n Aegyptum iter habere, propter necelitudines regni , Vre- H1
li utlqueiuslociopportunitates, cum legionibus ,vna, quam fe ex Thel~
faia fequi iullerat, Se altera quam ex Achaia a (LEUGO legato euocauerat,
e uitibufquc otingentis,&nauibus longisRhodijs deeem ,cAiaticis
CJMI'MMM paucis, Alexandriam peruenit . In liis~erant *.legionariorum hominum
. tria millia ducenti . Reliqui vulneribus ex praeliis labore ac magnitu
dine itineris confeti, Confequi non poterant . Sed Caefar eonfifus fama
rerum geltarum ,inrmis auxilijs prolicifci non dubitauerat: atque om..
nem libi locum tutum fore exiftimans,Alexandri de Pompeijmorte co
gnofcit: atque ibi primm e naui egrediens, clamorem militum'audit,
- uos Rex in oppido prficlij cauf reliquerat: cconeurfum ad fe fieri v1I
" , qubd fafees anteferrcntur. In hoc omnis multitude maieftatem Re
giam minui praedicabat. Hocfedato tumultu,crebrae continuis diebus
ex concurfu multitudinis concitationes ficbant, complurefque milites
eius vrbis omnibus partibus interficiebantur. Quibus rebus animaduer
fis ,legiones libi alias err Afiaadduei iuIit, quas ex Pompeianis militibus
"'m confecerat. _Ipr enim neceffarib Eteijs tenebatur, qui Alexandria naui`
gantibus aduerliflimi venti . Interim controuerfias Re um ad po
pulum Romanum,c ad fe,quod eilet conful, pertinete exiimans , at
ue eò magis ochio fuo'conuenirc , quod fuperiore confulatu cum patte
Ptoleman Se lege tSenatufconfulto focietas crat fata , oftendit (ibi pla- K
.. cere, Regem Ptolemum atque {ororem eius Cleopatram,exercitus quos
haberent ,dimittere , 8c de controucrijs iure apud fe potis quam inter
armis difeeptare. Etat in procuratione regni propter actatem pueri, nu
rbofinmumbuf. tneius eius eunuclius nomine Photinus . Is primm interfuos ueri at
que indignari cpit, Regem ad diccndam caufam euocari.Dein cadiu
_ tores quofdam confeios (ui naftus ex regijs amicis, exercitum Pelulio
: 1 Alexandriam euocauit: atque eundem Achillam, cuius fupr me
"""" mnimus, anibus UUpj-przfccit. Hunc incitatum fuis', t Regis in.`
pollicitationibus,A : fieri vellet,1iteris nunciijue edocuit .In
e a te .

v DE 4BLL CIVILI LIB. III. 'i .199
tefiamentoPtolemaci patris heredes erant fcripti,ex duobus Hliis maiore Pff'ffm"
duabus ea quze `1.112 vti ereiit,per Omnes deos,perq; mmm
fdera quae Romae fecifIè't,eodem teftamento Ptolemaeus popu'ium Ro
manumobteftabatur. Tabulteftamenti vnx per legatos eius Romam
etant allatae, vtin rario ponerentur. eze cm propter ublicas occupatio
nes poninonpotuiffent, a ud Pompeiurn depo itx. Alter eodem
exemplo relit,atque Ob ignatae Alexandrise ro ferebantur. De his rebus
cum a ereturapud Cfarem, ifq; maxime vel et pro communi amico at;
que_ar itro controuerfias Regum componere, fubiro exercitus regius
equitatufque omnis venire Alexandriam nunciatur. Cfaris copiae nea
quaquam erant tantae , vt eis extra oppidum, fi effet dimicandum , confia
eret:relnquebatur,vt fe fuis locis Oppidoteneret tute,confiliumqs Achil
lcognofeeret . milites tamen Omnes in armis effe iuflit: Regemq; hor
tatus ePt , vt ex fuis neceffarijs,quosliaberet maxim authoritatis , legatos
ad Achillam mitteretc quid effet fuzevoluntatis, Ofienderet. quo mif
fi Diofcorides cSerapiOn, qui ambo legati Romae fuerant, magnamque Dafmidmtgmg
apud pattern Ptolemazu'm authoritatem habuerant, ad Acliillam perue-
nerunt. quos ille, cum in confpetum eius veniffent , prius quam audiret,
aut cuius rei caufa mii eerntcognOfceret, corripi ac interfici iufEt. Qro
' rum alter accepto vulnere Occupatus,per fuos pro occifo fublatus,alter ina
terfetus ePt. @o faoegem in f'ua potefiate vt li aberet , Ccefar eflecit,
magnam regium nomen apud fuos authoritatem habere exiftimanscvt
riuato paucorum 5c latronum potius quam regio confilio fufceptum
ellum videretur. Erant cumAcliillacopi,vtneque numero, neque 21
enereliominum ,nequevfu rei militaris contemnend viderentur.mil :
viginti in armis habebat. Ha. conftabant ex Gabinianis militi ; milieu;
bus, qui iam in confuetudinem Alexandrin vitae atque licentia: vene- "
rant, Se nomen difciplinamque populi Romani dedidicerant,_vxorefque f
duxerant, ex quibus plerique liberos habebant.Huc accedebant collecti
ex prazclonibuslatronibufq'ue Syri Ciliciaeqsprouinciae,finitimatumqs
D regionum . Multi prtere capitis-damnati , exulefque conuenerant: fu.
gitiuifque Omnibus noftris certus etat Alexandriaereceptus,certaque vi-`
tseconditio , vt dato nomine , militum effent numero: quorum fi quis a
domino comprehenderetur , concurfu militum eripiebatur,quivim (uo
rum , quod in fimili culpa verfabantur,ipfi pro fuo periculo defendebant.
Hi regum amicos ad mortem depofcere : i bona locupleturti diripere:
ftipendij augendi caufa Regis domum Obfidere: regno expellere alios,
alios arceffere Vetere quodam Alexandriniexercitus inftituto confueue
rant. Erant praeterea equitummillia duo , qui inueterauerant. Hi om;
nes compluribus Alexandria. bellis Ptolemum patrem in regnum redu.
Exerant, Bibuli filios duos interfecerant, bella cum Aeg ptijs geerrant.
hunc vfum rei militaris liabebant. His copijs fidens Achi las,pauc\:itatem~
que militum Caefaris defpiciens,occupabat Alexandriam,prterea oppidi
pattern quam Cfar cum militibus tenebat: c primo mpetu domu eius
irrumpere conatus efi. Sed Caefar difpofitis per vias cohortibusampetum
eius fuftinuitzeodemqs tempore pugiiatum : ad portum: ac lonU maxid
mam attulit ea res dimieationem. Simul enim deductis copijs, pluri..
bus vijs pugnabatur : magna multitudine naueslongas Occupatehoa
ftes conabantur : quarum erant L.auxilio miff ad Pompeium, prazlio ,
quein Theffalia facto domum redierant. triremes Omnes c quin
' R 4.
2oo . IVLII CAESARIS COMMENT.
i queremes erant aptaeinfirutlaeq'; omnibus rebus ad naui andum . PraeterF
*m has * ii. erant quae prfidij caufa Alexandria: effe con ueuerant,* cori
*'f""" ftratae omnes : quas fi Occu aflènt,claffe Caefariserepta,portum ac ma.
re totum in fua potefiate haberent, commeatu auxiliijue Cfarem pro
hiberent. Itaque tanta cOntentiOne' atum, quanta agi debuit, cum
illeceleremin eare vietoriam , hifiilutem (uam confiftere vider-ent. Sed
rem Obtinuit Caefar, omnefciue eas naues , e reliquas quae etant in natia
libus, incendit, qubd tam late tueri tam parua manu non poterat: c_Onfe
Mm" ftimque ad Pharum nauibus milites expofuit. Pharus in infula turris
A.Alexan
B.Phariis.
(.
..
2 ` t. n; _, .Y _ l" n. U. mf; ` _ _ l
` 2!5" ` ~_ _ q. _ I.
4v:
__ "
_-
_
aaa
_P (
magna altitudine miricis operibus extruta,qu nomen ab infùla cepit.

Hcinfulaobieta Alexandri,portum efficit. Sed a fuperioribus re iO
nibus in_longitudinem paffuum nongcntorum in mare iatis moli us, K
angufto itineree ponte cum oppido coniungitur. In hac funtinfulado.
micilia Ae yptiorum, evicus Oppidimagnitudine: uaeq'ue vbique na
uesiin ru entiaauttempefiate paululm fuo curfu decefferint, has mo
reprae Onum diripere confueuerunt. His autem inuitis aquibus Pharus
tenetur, non poteft effe propter angufiias nauib us introitus in portum.
Hoc _tum veritus Cfar, hoftibus in ugna oc'cupatis, militibufque ex
pofitis, Pharum apprehendit,atque illii rfidium ofuit. quibus re
bus effètum,vtit_utb frumentum auxi iaq'ue naui us ad eum fupporta
ri poffent. Deduxit enimcircum omnes propinquas regiones, atque in
de au
_ DE BELLO CIVILI 'LIBI''IIIZ i 201
A de auxilia euncauit. Reliquis oppidi partibus lic elt pugnatum , Vif. :equo
praelio _difteriererun c neutri pellerentut ( id_eflieiebant aiigultiae loci )
pauciqu vtriiique interfe'etisQCaelat loca maxime necella'ria complexus,
. __._;.___=_.._-_-_`__ . Y ...
, . ~ . .f-l i _' _. , *if -. A.Alcxa`ndtia.
x
B.Phatus.
C.Ma.11:.v
noetu prmunir. Nec tractu oppidi pa rs,erar Regiae exigua, in quamiipfe

habitandi _caufa initio erat- inductus : l5c tlieattum coniunctum domui,
quod arcis'tenebat locum, adirus h__abebat adcpotrum, c ad reliqua na
.ualia. Has muniriones iiifequentibus auxit iebus, Vt to muro obie
tas hab'eret , neudimicare inuitus cogeterur. Interim 6 ia minor Ptole
meti Regis Vacuam pollellionem regni fpetans, ad Achillam fe ex Regia
traieci't, Vnaqi bellum adminilttare cpit. Sed celeriter eit inter eos de
principatu conttouetliaotta. quaeres apud milites latgitiones auxit. _Mat
_gnis enim iactutis libi quiqu eoi'iim animos conciliabar. Hate dum
' apud holtes getuntiir,Phqriiius nutricius pueri, procurator
regni in parte Caefaris,cum _ad Achillam nuncios mitteret, ~
_ hortaterurqa ne a negoc'io delilteret, neue animo de- 1 ~
' liceiet,indicatis deprehenfiquinternuncijs ` f
_ _ __ Caefateeltinrerfectus. ini- ,bmmmr
tia belli Alexandrini _ .
fuerunr.
A. HRTII SIVE PPII COMMENT.
. , _ _; _

. IRTII, SIVE P1
DE BELLO ALEXANDRINO G
c.1VLii cAEsARIs LIBER
VNVS.
Libri de bello Alexandrino capita.

x lexandrinorum apparatus contra C.e/arem : 5buia:ali/:gemain aqua
lu/ciqual/erpm/Jibeafar, inuenima'a.
C):nana ia / lexandrin. D .
3 Cigar Pbara per /[ na claa'e a /exaadrinuafeitar.
4-` RexPta/amaai a Cper lan nar dimu nana/i ra/iofperat,
a` Mit/aridafe a'a qui magna (fa/ari auxi ia ,
pq/ea a` Cafareljpfoaperatur. l _
5 Rage nana/pralle interempto ? egypte @Alexandria patitas
navegas/125 itz/tlf.
6 Dominar a prafem Dciotari mapa/fu
[ ;/aperatun
7 ai Ca/arz'anpoa/gaotpra/z'a, quorum in /
- -
8 Odum at'f Hzflliania, /? C /167145, fcom'uratz'o-I
nefaa Uu/nerafar/pp/icium de coniaratzlffmih
9 Caq'ffMar// quorum vterque Cazrzl: nomine aateatur, erwten-I`
fiona ) 14,65`1//. [eri oz'o [/ '
ro Cair in Syriam profezfm rw omniami/Jarum prouinciarum /,
Deiataroa; Re aburro / fve/z'tum . "'
Pbarnac Regla anda [agarro aa' @fuga expralz'o aducrf.
C worzlrporeceptumPontum : conitutaa rUr.
am .
_ E i. i. o Alexandrino conflato, Caefar Rhodo , atqs ex
' ` " Syria Cilieiacjs omnem claffem atceffit': ex Creta fa
gittarios , equites allege Nabataeorum Maleo euo
Rex. cat : tormenta Vndique conquiri, c frumentum mit
" ti,auxiliaque adduci iubet. Interim munitiones quo
_ _ tidie operibus augentur,atque omnes o pidi partes
f quaemins firma: effe Viderentut, inibus arq;
i mufc'ulis aptantur:ex aedifieijs autem perforaminairi
' p'roxima azdiicia arietes immittuntur :_ quantumq'ue
aut ruinis deijcitut,aut per vim recipitutloei , in tantum munitiones pro
, , fetuntutnam incendio fete tuta Alexandria, quod fine eontignatione
tum ac materia dificia, flrueturis atque fornicibus continentur, te
/ - ~ \
taquefuntrudere, aut pauimentis . Caefar maxime fiudebat vt quam
angu.
DE BLL ALXANDR LIER. hos'
; partem oppidi palus meridie interieera efliciebat,hano
operibus vineiqu agendis a reliqua parte vrbis excludetet, illud fperans'.
primurn,v_t cum in duas partes ellet vrbs diuifa,acies Vno confilio atqs ima
perio adminillraretutDeinde vtlaborantibus fuccurri,at sex altera oppia
di parte auxilium ferri po ller. In primis verO,vt aqua pabu oqs abundaret,
quarum alterius rei copiam exiguam,alter1us nul am omnino facultaterr
habebat : quod vtrunqi palus large ptazbere po terat. Neqs verb Alexandria
nis in gerendis negociis cunetatio vlla a_ut mora inferebatur. Nam in oma
nes partes per quas linesAegypti,regnqs pertiner,legatos conquitorefqi
deletus habendi caufa miferant,mag(numq5 numerum in Oppidum teloa
B rum ac tormentorum conuexeiant, innumerabilem multitudinem adaA
duxerant. Nec mins in vrbe maximae armorum etant in llitutae offici.
. Seruos prtereà puberes armauei'ant, quibus domini locupleriores
vitum quotidian liipendiumqspraebebant. Hac multitudine difpofita
7" munitiones femotarum partium tuebantur . Veteranas cohortes va; *IM
cuasin celeberrimis vrbislocis habebanr, vt quacunque regione pugna
retur,integt_is viribus ad auxilium fetendum Opponi pollent. Omnibus
f vijs atqs angiportis triplicem vallum obduxerantlrat autem quadrato exa
trueus faxo,nec minus xL. pedes altitudinis habebat : quaeqs partes vrbis
inferiores etant ,has altillimis turribus denorum tabularor munieranr.
C Praztere alias ambulatorias totidem tabulator conlixerant , fubieeeifqi
eas rotis,funibus iumentiquobieetis,direeeis plateis in quamcunqs etat
* vifum pattern mouebant.Vrbs fertilillima Se copiolillima , Omnium te.~ * Wi
rum apparatus fuggerebar . Ipli homin es ingeniofillimi,atque acutillimi,
qu nobis fieri viderant,ea olettia efliciebant,vt nollri illor Opera imi; ;
tari viderentur : Ot fua fponte multa reperiebantzvnoqs tempore c nolii'as 1"""
munitiones infellabantt fuasdefendebant.Atq5hoc Irincipesin concia
l lijs concionibuqu agitabant,populum Romanum paulatim in confuetu.
dinem eius regni Occupandi venire: paucis annis ante Gabinium cum
exercitufuille
D rem in copijs
venilfe cum Aegypto: Pompeium
: 11qu fe ex fuga
morte Pompei)l edemprofeet,qub
quicquam recepille: Cfa
mia
ns Cfar apud le commoraretur:quem li non expulillent , futuram
gno Prouinciam: idq's agendum mature.Namqs eum interclufum tempes
liatibus propter anni tempus recipete tranfmarina auxilia non po lle. In te
rim dillenlione Orta inter Achillam (qui veterano exercitui prerat)& Ar-Af'we
lino'c'n Regis Ptolemaei minorem Hliam, vt fuptet demonlrtatum eli , cm "
'vterqsvrriqsinlidiaretuttfummimperij iple obtinerevellet, praeoccua
`pat Arlinoe per Ganymedem eunuchum nutricium fuum , atqs Achillam
interlcitHoc occifo,ipfa vllo focio Secullode om ne imperi Obtinea 22% , ~
_ banexetcitusGanymedi traditur.Is fufcepto officio largitionem in milites
E auget:r_eliqua pari diligentia adminillrat. Alexandria ell fete tota fulfolfa,
{pecuqu haber ad Nil pertinentes,quibus aqua in riuaras domos indu;
citur,qu paulatim fpacio temporis li'quefcit , ac fu lider: hac vti domini
aedificior atqi eor familias confueuerunt.Nain que Humine Nilo fertut, .
ladee ell limola,atq5 turbida,vt multos varioqu morbos efiiciar: fed ea le.A
bes ac multitudo ctta eli necellarib,quod fons vrbe tota nullus ele.
tame Humen in ea parte vrbis etat,un ab Alexa nd rinis tenebatur.()ìio fa*
to ell admonitus Ganymedes,polle noliros aqua intercludi, qui diliribu
'ti munition tuendar caula,vicatim ex priuatis ; 5 fpecu bus pu@l
teis exrrata aqua vtebantur . Hocprobato conlilio, magnum ac difficile
- opus
c.. IVLII _ AE s-A'itis ~
opusaggreditur.Interfèptis enim fpecubus, atque omnibus v_rbisp'artibus
exclufis quae ab ipfo tenebantur , aqua: ma nam vim ex mari totis aetna
chinationibus exprimere 'contendin lianc ocis fuperioribus funderelin
partem Ceefaris non'intermittebaufbamobremfalfior paulo praeterconf
fuetudinem aqua trahebatur ex proximis aediicijs,magnamque .bommi
bus admirationcm przebebat,quam ob caufam id accidiffet: nec fatisfibi
\
ip_fi ctedebant, cum fe inferiores eiufdem generis ac faporis aqua dicerent
vti, atqs ante confueffent, vulgoque inter fe conferebantc degufiando,
quantum inter fe differrenr aquaz,cognof`cebant.Paruo vero temporis fpa;
cio liste propiorbibi Omnino non poterat,illa inferior corruptioriam fal
fior 5 reperiebatur . quo faeto dubitatione fublata , tantus inceft timot, G
' vt agextremum cafum periculi omnes deduti viderentur: at salij mora
ri Cfarem dicerent, quin iiaues confcendereiuberet : alij mu to grauius
extimefcerent cafum, quod neqs celari Alexandrini's poffent in apparanda
fuga, cum hi tam paruo fpacio ifiarerit ab ipfis : neq illis imminentibusil
atqs infequentibus vllus in naues receptus dareturZ Etat _aute magna mul
titudo oppidanorum in parte Caefari_s,quam domicilijsi forum non_mo
uerat,qubd ea fe fi'delem palam nofiris effe fimulabat,& efciuiifeafuis vi
debaturzvtmihi defendendi effent Alexandrini quod neq; fallaces effent,
neqs temetarij,multaq5 orario fiufira abfumeretur.Cm verb vno tempo
re CY natio eor n atuta cognofcatut,aptifh mum effe hoc genus ad pro-
/- ditionem dubitare nemo potefi. Caefar fuorum timorem confolatione `
tio.
Litram omnia vemu
5e ratione min'uebat.Nam puteis foffis aquam dulcem reperiti poffe affir
: duim . mabat . Omnia enim littora naturaliter aquae dulcis venas habere. quod fi
alia effet lirtoris Aeg ptij natura,at,q5 Omnium reliquorum,tamen quo
niam mare libere renerentmequehofies claffemhabetent, prohiben fefe
\ . - n \ . 1
poffe quo minus quotidie nauibus aquam peterentvel a finiftra par
. \ . - . - f
te Pattonio,vel a dextra abinfula: qudiuerfaenauigationes nunqua
. \ `
Vno tempore aduerfis ventis prazcluderentur. Puget veto nullum elle
f, . \ ..
coniilium, non folum ijs qui. primam
. . .
dignitatem .:
haberent, fed neijs
quidem qui nihil praeterquam de vita cogitatent . Magno negotio im-I
petus ho ium aduetfos ex munitionibus fuflineri , quibus relietis nec lo
co nec numero pates effe offe. f Magnam autem moram dif'liculta
tem afcenfu'm in naueshaliere, raefertim ex fca his. Summam effe con
tr in Alexandrinis Velocitatem ocorum Se aedi ciorum notitia.Hos prae
cipue in vitotia infolentes,praecurfutos, : loca excelfiora atque aedificia
occu aturos.ita fuga nauibuqu nofiroprohibituros. Proindeeius confi
lij ob iuifcerentur,atq5 omni ratione e e vincen-dum cogitarent.Hac_ ora
tione apud fuoshabita,atqsomniummentibus excitatis, _datCentutioni
bus negocium , vt reliquis operibus intermiffis , ad fodiendos puteos ani
/
Magma ,que dui mum conferant,neue quam pattern nocturni temporis intermittt . Quo K
ci: .
fufcepto negocio,atqs omni animis ad laborem incitatis,magna vna no
ete vis aqu dulcis inuenta efflta operofis Alexandrinotum machinatio
2 nibus,maximif`qs conatibusmlongi temporis labore occurfum eff. Eo
biduo legio trigefimafeptima ex dedititijs Pompeianis militibus,cum fru
mento,atmis,telis,tormentis,im ofitain naues Domitio Caluino , ad
littora Africe paulO fupra Alexan tiam delata eff.Hae naues Euro,qui mul
tos dies continenter Habat,pott capete prohibebtur. Sed loca funt egre
gia omni il_la regione ad tenendas anchoraini cm diu retinerentur, atqs
aqua:inopiapremerentut,nauigio atuai'io Cfatcm faciunt certirepn'.
at ar
DE BELLOALEXANDRINO LIBER. 205
Cfar yt per fe confilium caperet quid facien-dum4 videretur , nauim con.
fcenditfeq's omnem claffem (equi iufiit,nullis noftrismilitibus impofitis,
quodcm longis paulo difcedere't,munitiones nudare nolebat. Cumqs
ad eum locum accefiffet qui appellatur Cherrhonefus, aquandique caufa /.
remiges in terram-expofuiffet, nonnulliex eo numero cum longis ana.<
uibus predatum procefliffent,ab eq uitibus
veniffe, fu nt excepti.ex his co
vnoueruritCazfaremipfumin clafe nec vllos milites in nauibus
EabereQa re com perra magnam fi bi fa'cultatem fortunam obtuliffe be.
ne gerendae rei crediderunt._It-aq5 nauesomnes quas paratas habuerant ad
nauigandum,propugnatoribus infiruxeruntaefariqs redeunti cum claf
B fe occurrerunt. qui duabus de caufi s eo die dimicare nolebat,quòd c nul
los milites in nauibus habebatc lioram decimam diei res agebatur:
nox autem allatura videbatur maiorern fiduciam i-llis qui locorum noti
tiaconfidebant: fibi etiam hortandi fuos auxilium defuturum , qubd nul
la fatis idonea effet hortatio,quae neqs virtutem poffet notare,neq5 inertia.
Qilibus naues quas potuit Caefar ad terram detraxit,quem in lo
cumillos fucceffuros non exiftimabat. Etat Vna nauis Rhodiain dextro -
cornu longe areliquis collocatahanccfpicati hoftes,non tenue.y
runt fefe, magnoqa mpetu quatuor adeam confrarte naues , & complu- mamma.
res apertae contenderunt:cui coatus , turpem
C in conf etu hoftium contumeliamacciperet: quanquam fi quid grauis
accidi et,merito cafurum iudicabat, Prlium commiffum magna con
tentioneRhodiorum: qui cum in omnibus dimicationibus & fcientia 8c Rh'dfofummm
virtute ptfiitifiènt,tm maxime illo tempore totum onus fuftinere non i
recufabant, ne uod fuorum culpa detrimentum acceptum videretur. Ita
praeliumfecuniflimumleft fattum . capta Vna quadriremis,
depreffa altera,alteraq5 perturbatai deinde omnes epibatis nudatazma
gnapraeterea multitudo in reliquis nauibus propugnatorum interfe-
nifi nox praelium diremiffet, tota claffe Cfar potitus
effet. Hac calamitate perterritis hoftibus,aduerfo vento leniter
D ues onerarias Cfar remulco vitricibus fuis nauibus Alexandriam dedu
cit.Eo detrimento adeo funt fraeti Alexandrini,cm iam non virtute pro
pugnatoru m,fè.d fcientia claiaiiorum ` vitos yiderent,
quibus fuperioribus locis fubleuabatur, vt Vix dificijs defendi poffent;
tmatericuntam obijcerent, quod clafiis oppugnationem eti
ad terram verebaiitur.lidem poftequam Ganymedes in concilio confir
mauit,fefe 6c eas qua: effent amiif,reftitutur,& numerum adauturum,
magna fpe Se fiducia vetcres re'ficere naues,accuratiufq5 huic rei at
que inferuire infrituerunt. Actametfi ampli us cent decem nauibus lon
gis in portu naualibufque amiferaiitmon ramen reparandae clafs cogita
tionem depofuerunt.Videbant enim non auxilia Cfaris , non Commea
tus fupportari poffefi claffe ipfi Yalerent. _ Prterea nautici homines 8c vri
bis regionis maritim quotidiano vfu pueris exercitati , ad naturalem `
ac vfum refugere cupiebantzc qiiant paruulis nauigijs pro
feciffentfentiebant.Itaq5 omni parandam claffem incubuerunt.
Etant in omnibus ofIijs Nili exigendi portorij caufadifpofitae.
Naues veteres etant in occultis *Regi naualibus,quibus multis annis .
nauigandum non erant vfi . Has reficiebant,illas Alexandriam reuocabt.
Deerant remi.porticus,gymnaiia,dicia publica detegebant. afferes re.. _
moi-um vfum obtinebant. Aliud naturalis folertia,aliud vrbis copia fub
mini
\ `
206 A.HIRTÌISIVE OPPII COMMENT.
minillrabatfoltrcm non longam naui ationem parabant,lèd prfen'tis , '
temporis necellitati (eruiebant ,t in ip" portu conlligendum videbant.
Itaqs paucis diebus contra omniu opinionem quadriremes vigintiduas,
quin ueremesquinqueconfecerunt: ad has minores apertaqu complu
res agiecerunt : 8e in portu periclitati remigio quid quai` ue earum ellicerc
, idoneos milites impolilerunt, fet/15 ad conlligen um omnibus re~
(Jg/gif :Wm bus paraueruntfarRhodias naues nouem habebat ( nam d_ecem mill
lis , vna in cufu littore Aegyptio defecerat ) Ponticas ocfto: Lycias quinqsz
ex Alia xn. ex his erant quinqueremes c quadriremes xreliquae infra banc
magnitudinem, c pleraeque apert. tamen virtute militum conliqu , co
nitis
i , holium
vtlibi copijs
vterque , adconlideret
eorum dimicandum parabat.
: Carfar cclalle
Pharum umcircumuehi
eb ventum G
tur , aduerfalque naues holiibus conltituit. In dextro cornu Rhodias col
locat,inlinilcro Ponticas. Inter has giacium quadringentorum palluum
relinquit , quod latis elle ad explican as naues videbatur. hunc ordi
nem rcliquas naues fublidio dillribuit. qua: quanque earum fequatur, :
UIMM?? hfcui fubueniat , conllituit atque imperat . Non ubitanter Alexandrini
clallem producunt,atq5 inllruuntJn fronte collocant 1 i. reliquas lub
fidiariasin
norum fecundo ordine
nauiviorum conllituunt.Magnum
lcapharum producunt cumprterea
malleolisnumerum mili
ignibulda,
quid iplà multitudo, c clamor, c Hamma nollris terroris allerre po ent. H
Etant interduas dalles vada tranlitu angullo , uae pertinent ad regionem
gfgfwg-Africae .lic enim prdicant, partem elle Alexan ri dimidiam Afric. Sa;
'm ' tifqa diu inter iplos expectatum , ab vtris tranfeundi lieretinitium,pro..
pterea quod ij qui * tranlillcntt ad explicandam claffem, c ad receptum
li durioraccidilletcafus,impeditioresfore videbantur. Rhodijs nauibus
prerat Euphranor,animi magnitudine ac virtu te magis cum nollris lio
"um" minibus quam cum ercis comparandus. I-Iic ob notillimam fcientiam`
atqueanimi magnitudinem deletus Rhodijs qui imperium claliis
obtneret. 031 vbi Catlaris animum aduertit, Videris milii,inquit,C
làr vereri , f1 lic vada primus nauibus intraueris , ncpris dimicare coga- I
ris,qum reliquam clallem polli s explicarenobis rem committe. nos prac..
lium fullinebimus, ne ue tuum iu ici fallemus,dum reliquilùblèquan
tur. . quidem diutis in nollro confpetu gloriari , maffn'o nobis
dcdecori t dolori . illum adhortatus , atque omnibus laudi
ah-mma bus prolècutus , dat lignum pugna?. I_rogrelfas vltrayadum quatuor Rho
dias naues circunliltunt Alexandrim , atque in eas impetum faciunt.Su-
ltinentilli, atque arte lolertiaque le explicant. Ac tantum doctrina po
tuit, vtin dil`pari numero,nulla tranfuerfa holi obijcereturmullc'ls remis
detergerentur, lèd lèmper venientibus aducrle occurrerent. Interim
reliqua: fubfecutum necellàrib difcellum ab arte , ter angultias K '
loci :at ue omne certamenin virtute conlitit. Neque Vero Alexandria:
fuit quilquam aut nollrorum aut oppidanorum,qui aut in opere autin
oppugnatione occupatum animum baberet, quin altilea teta peteret,
atque ex omni
Victoriam fuis profpetulocum {petaculo
Dijsimmortalibus caperet,
expofceret. precibufq'ue
Minime autem Se
parVotis
erat
prli' certamenNoltris enim pulfis , neqs terra neqs mari elfugium daba
turv lum,omniaqs erant futurain incerto. Illi li {uperlfent nauibus, om
*q fm nia tenerentzli inferiores fuillent, * reli uam tamen fortunam pericli- '
im . tarentur. Simulillud graue ac milerum vi ebatur, perpaucos de fumma
' rerum
' DE BIZLLOÀLEXAIQIDR."LIBEIL` - 07*
ferum de falute Omnium decertare: quorum fi quis aut animo aut Vir
tute cefiffetJeliquis etiam effet cadendum,quibus pro (e pugnandi facul
tasnon fuiert.Haec fuperioribus diebus faepenumero Caefar fuis expofue
rat, vt liOc maiore animo contenderent,quòd Omnium falutem fibi com
mendatam viderent.Eadem fuum quifque co'ntubernalem, amicum , nO
tumqs profequens , erat obteftatus, ne fuam atque Omnium falleret opi
nionem,quorum iudicio deletus ad pugnam profi cifceretur. Itaque hoc
animo decertatum, vt neqs mari timis nauticiqufolertia atque ars pra:
idium ferret , neque numero nauium prftantibus multitudo prodefIèt,
neqs : advirtutem ex tanta multitudine viri,virtuti noftrorur'n Offent
adquari. * Capitur hoc prazlio quin queremis vn cumdefenforigus fuis .
remigibuqu & deprimuntur tres,noftris incolumibus omnibus.Reliqu gffx' 5mm" "
propinquam fugam ad oppidum capiunt, quascprotexett hoftes ex moli' `
us atque dificijs imminentibus,c noftros a ire pro is prohibuerunt.
T Hoc ne fibifaepis acciderepofiet,omni ratione Ca. at contendendum 3
exifiimauit,vt infulam,molemc'15 ad infulam pertinentem,in fuam redige
izet-A oteftatemPerfetis enim magna ex parte munitionibuszc oppidum,
1111& vrbem vno tempore tentari pOer cO-nf-idebat. Quo ca to con
filio,cohortes x.eleuis armatura: eletos,quos idoneos ex equitibus Gal
lis arbitrabatur,in nauigia minora fcaphaqu imponit: alteram ' ue inful
pai-tem di ftinendae manus caufa cum nftratis nauibus aggre itur, prae
mijs magnis propofitis , qui primus infulamv cepiert. Ac primo im .etum
noftrorum pariterfuftinuerunt. Vno enim >tern pore tetis a: ificio
rum ropugnabantclittora armatidefendebant: quo, propter afperita
tem oci, non facilis nofris aditus dabatur : c fcaphis nauibuqu longis v.
mobiliter : fcienter anguftias loci tuebantur. Sed vbi primm locis cO
gnitis, vadiquprtentatis,pauci noftri in littore cOnft-iterunt , illoqu funt
alij fubfecuti, conftanterqs in eos qui in littore aequo conftiterant , impe
tum fecerunt , Omnes P liarita: terga verterunt.Hi pulfi,cuftoclia portus re
lita naues ad littora vicum applicruntfeqs ex nauibus ad tuenda :edi
D ficia eiecerunt. Neque vero diutis ipfi ex munitione fe continere potue
i'unt: * ' difIimile aliorum atque Alexandria: genus -; i
ciorum, vt minora
murilocum maioribus
Obtinebant: conferanturrturrefq'ue
nequenoftri editae 5c coniuntae,
aut f`calis aut cratibus aut reliquis """1"'""
_ a t i, _ t
rebus parativenerant ad oppugnandum: fedterror hominibus mentemfm., mmm
cnfiliumqs eripit,&membradebilitat : vt tum accidit. Nam qui fein
aequo
loco ac plano triginta
paucorum, pares effepedum
confidebant , ijdem
altitudine p-erterriticonfifiere
in dicijs 31"
aufi ~~
non funt,feq5 er molem' in mare prcipitaueruntc Oetingentorum paf-r
fuum interual O ad oppidum enatauerunt.Multi tamenex his capti,inter
E'fetique . Sed numerusfcaptiuorum Omnino fuit fexcentifarpr
da militibus conceffa, aedificia diripiiuflit, caftellumque ad pontem qui
rOpiOr erat Pharo,commuriiuit, atqueibiprficliu-m pofuit. Hunc fuga
Iharitae- reliquerant: fortiorem illum, propioremqiie oppido Alexandrini
tuebantur. Sed eum poftero die fimili ratione aggreditur,quocl his obten
tis duobus, omnem nau'igiorumexcurfum 'repentina latrocinia fubla
tum iri videbantur. Iamque eos qui prfidio eum locum tenebant, tor
mentis nauibus fagittiqu depulerat,.atq5 in oppidum redegerat,&co
liortium trium inftarin terram expofuerat . Non enim plufes cOnfierre
angufti locipatiebantur. reliqu copia: in nauibus fationem Obbtine-
. 2 ant.
l
aos A. HIRTII SIVE OPPIICOM'MENT.
bant. quo fato impetat pontem aduetfus hofiem preuallari,& que. exirus 17.
nauibus
etat,. quorum
fornice extrueto,quo pons fuftinebatur,
altero opere effeeto,vt lapidibus
nulla Omnino fcaphaoppleri,
egredi
poffet, altero infiituto,omiies Alexandrinorum copias ex oppido fe eiec-
re,& contra muniriones pontis latiore loco conftiteruut : eodemqs tem-i
pore , qua: confueuerant nauigia perpontes ad incendia onerariaru emit-r
tere , ad molem confiituetunt. Pugnabatur à nofiris ex ponte,ex mole:ab;
illis ex area qua: erat aduerfus pontem,& nauibus contra molem. In his
rebus occupato Caefare,militef`q'5 hortante,remigum magnus numerus 6c
clafliatiorum exlongis nauibus noflris in molem fe eiecit. Pars eorum fiu
dio fpetandiferebatur,pats etiam cupiditate ugnandi. I-Iiprimm iia-G
uigia hofiium lapidibus ac fundis a mole repel ebant : ac multum profite
re multitudine telorum videbanrur: fed _pofiquim vltra cum locum la-r
tere eorum aperto aufi funt egredi ex nauibus Alexandrini pauci,vt fine fi
_gnis certiquordinibus fineqs ratione prodierant, fic temere in naues re
fugere coeperunr. @0mm fiiga incitati Alexandrini plures ex nauibus
egrediebanturmofirofq'ue acris perturbatos infequebantur. Simul qui '
in nauibus longisremanferant, fcalas tapete, nauequ tetra re ellere pro
erabant, ne hofies nauibus potirentur. (kubus omnibus rebus pertur
batimilites nofiricohortium trium qua. in ponte ac prima mole conf`ti`
rerant,cm pofife clamorem exaudirenr, fugam fuorum viderent, ma- Hv
gnam vim telorum aduerfi fuflinerent, veriti ne a tergo circunueniren
tur, difceffu nauium Omnino reditu intercluderentur, munitionem
in pontem inffitutam teliqueruntt magno curfuincitati ad naues con
tenderunt . Quorum pars proximas natra naues , multitudine hominum
atque onere depreffa : pars tefiferis , rdubirans quid effet capiendum
confili' , ab Alexandrinis interfeta : nonnulli feliciore exitu expeditas
ad anc Oras naues confecuti , incolumes difcefferunt. Pauci alleuari feu
tis , tanimo ad conandum nixi , ad proxima nauigia adnatrunt. Caefar
quoad potuit cohorrando fuos ad pontem t muniriones contendere, _
_eodem in periculo verfatus , pofquam vniuerfos cedere animaduertit, I _
in fuum nauigium fe recepit: quo multitudo hominum infecuta cum it
_ rum-peter, neque adminifirandi nequerepellendi aterra facultas daretur,
fore quod accidit, fufpicatus , fefe ex nauigio eiecit, or ad eas use lon-_
da. giscoiifiterant naues , adnatauit. Hinc fuislaborantibus fub idio fea
phas mittens, nonnullos conferuauit . nauigium quidem eius multitudi
afnemen. ne militum depreffum, vnà cumhominibus interijt. Hoc ratlio defy
derati funt ex numero legionatiorum militum circirer cccc . paulb
cum numerum clafliatij, Se remiges . Alexandrini eoloco cafiellum ma
nismunitionibus,multif`qstormentis confirmrunt,at segefis exma
'3:- ri lapidibus,liberè funt vfi 1 mittenda nauigia . _ oc detrimento K
" P" ' u milites nofiritantm abfuetuntvtperturbarentur, vt incenfi potius arq;
incitati magnas acceffiones fecerintzin operibus hofium expugnandis,in
ptliijue quotidianis , quandocunqs fors obtulerat,ptocurrentibus e
rumpentibus fludijs milirum.Ne'cdiuulgara` Caefaris hortatio fubfe ui le
gionum autlaborem,aut pu nandipoteratcupidiratem: vtmagis eter
renditcontinendipericu ofifIimis effent dimicarionibus , quam inci-_
4tandi ad ugnanclum.1L Alexandrini cu-mRomanos 5t fecundis rebus con-
firmati, aduerfis incitati viderent,neque vllum belli tertium cafum nof
antiquo poffentcffefirmiores,vt conieura confequi poffumus , aut a_d_
moniti
_ D . #OQ
A ionitiaRegi's amicis, qui in Cfa'ris' etant pr'fidij's', aut' fuopte confilioi,
pero'ccultos nuncios Regis probato , legato's ad Caefarem rniferunt, vt cli-.
mitteret ltranfireqiie ad (nos pateretur. Paratain enim omnem .
multitudinem stil-,confe tam rdiqpuellduciario regnadominaii'o-Pfdwwimffrwi
nejcrucleliiima Ganymedis , facere id quod Reximperffen Quoii audio; ~ - '
reinCfarisfidem amicitiamqs venturi effen_t,nnullius periculitir'nor'ern j _. _
multitudin'i fore impedimento que mins { clederent.~ Cfarzetfi 1114
cern Centern , femperqs alia co itantern,alia fimulanter'n '
habe at, tamen petentibus 'veniamvtile effe ftatuit.- Quo fiqllti
fato fentirent : , manfurum in fide dimiffu'rn
. Sin ( quo rnagis illorum natur' conueniebat )duch ad <~'1.s=.z.
bellum getend
traRegcm, quamRegeln
contrahabere vellent,acfplendidis
conuenarum arqmanurn
fugitiuorum honefis fee'oe
b_ellu'rr'i ef? i '
fe - . Itaqs Regem cohortatus yt confuleret reg-no paternoparce'
ret plraeclariffimge patriae,quae turpiffimis incendciljs Se ruinis effet de , `- i
ta, ciues fuos primm ad fanitatem reu ocaret , eindeconferuaret,
populo Rom.fibiqs praefiaretxm ipfe tantum _ei crederet , Vt ad hoflze's6 ara
matos eum mitteret,dexteradexteram tens,dimittere coepit adulta iam
puerum.At Regis animus dif'ciplinis llacimeis eruditusme ' entis :
fila. moribus degeneraret, flens orare contra Caefarem coepit ne fe imita "
teret. non enim fibi regn ipfum confpetu Caefaris effe iucundius. Corna
preffifque ueri lachrymis, Caefaripfe commotu-s, celeriter,fi illafentiret,
fore cum ecum aflirmans , ad fuos dimifit . Ille,vt e carceribus in liberum
curfum emiflùs,adeo contra Caefarem acriter bellum gerere coepit , vt la@
chrymas quas in colloquio proiecerat , gaudio videtetur profudifii;A Acci.. . .;"l'| 1
di'ffehoccomplures Cfaris legati, amici, Centuriones , militefque latta;
bantur, quod nimiabonitas eius fallacijs pueri elufa effet.quafi Vero id C~ gh@
far. bonitate tantum addutus , 6c non prudentiffimo confilio feeiffet,
Cum duce affumpto Alexandrini iiihilo fe firmiores faetos, aut languia i. QA
diores Romanos animaduerterent, eludentibufque militibus Regis eius "

D aetatem at ue inrmitatem,magnum dolorem acciperent,neque e quie..
quam pro cereìriderent, rumorefcjs exifierent magna Caefari prazfidia teraI
itinere Syria Clliciaque adduci(quod nondum Cfari auditum )
qui noftris marifup ortabatur,intercipere ftatuerunt. Ita s
expeditis nauigijs,locis idoneis a Canopurn in ftatione difpofitis maui- .
bus, infidiabantur noflris commeatibus. Quod vbi Caefari nunciatum
cihclaffem iubet expediri,atqueinftrui.Prcit huic Tiberium Neronern. .
proficifcunturin ea claffe Rhodia: naues,atquein his Euphranor, fine quo ;
nulla vnquam dimicatio maritima parum etiam feliciter confeta zu f. l" .
fortuna, Ileruatfuperiorum
ua: plerunqs eos quos plurimis beneeijs ornauit, ad` duriorem
temporumdifIimilis,Euphranorem perfeque-i

batur.Narn.cm ad Canopum ventumeeninfruaque vtrinquc clafIiS.
confiixienc ( confuetudine Euphranorprimus prlium eommififfet,
c illic triremem hoftium perforaffemc-demerffet,proximam lon.- is in
feeutus, arum eeleriterinfequentibus reliquis ,eircunuentus ab exam.;
drinis e .cui fubfidium nemo tulitue qnbd infi fo fatispridij' pro vir..
tute ae _felicitarte eius putarent effeau'e qubdipg i* timebant.
exomnibuseo prlio benei'i'erii`~ , folus cum [ quadrire.fff' mh
mi' metrici: perijtSiib idem tiem AusI Mitthri ares Per anaemia.Y magna: no`
bilitatis domi,IeientiaerueinLA elloiievimitis; 'fiej ,Sdignitatifruc .in "W"
. :

ami
. zlo` A.HIRTIISIVEOPPII COMMENT.'
amicitia Claris, milfus in Syriam Ciliciamqs initiov belli Alexandriiii adxg
auxilia accerlendamagnas copias( celeriter,&propenlillima ciuitaa
_ tum voluntate diligentia con ecerat )litinerepedeltri , quo coniun-`
giturAegy tus Syri,Pelulium adducit : idqs oppidum rmo prlidio oc.
"'- cupatuma Achilla propteroppottunitatem loci ( nanqs tota Aeg ptus.
, ,_ martimo accellu Pha_ro,pedeltri Pelulio, velutclaultris munita exi ima--v
- ' tur) repente magnis circundatum copijsmult1plic1praelidio pertinaciter
O propugnantibus, 6c copiarum magnitudine', quas ntegras vulneratis de.
felliqu lubijciebat, Se erfeuerantiaconltantiaqa oppugnandi , quo die
aggrelfus,.in fuam'redegit potellatem, prxlidiumque ibi colloca- ~
/ u1t.ind'ere bene gella Alexandriam ad Cfarem contendit, omnefque G
eas regiones per quas iter faciebat, authoritate'ea qu plerunque adell:
vitori, pacrat, atque in amicitiam Cfaris redegerat. Locuselt fer:
regionum illarum nobilillimus, non ita longe ab Alexandria, qui
Wu' minatur Delta , uod nomena limilitudineliter cepit . Nani ars qua:
dam Huminis Ni imire deriuata inter le duobus itineribus paulatim mea
dium inter lè fpacium relinquens , diuerlillimo ad littus interuallo amari
coniungitur. Cuiloco cm appropinquare Mithridatem Rex cognouifl
fet, etranfeundum ei Humen (ciret, magnas aduerfus eum copias mi
lit, quibus vel lùperari delcrique Mithridatem, vel ne dubio retineri
olle credebat. @emadmodum autem optabat cum vinci , lic {atis ha- H
ebat interclufum a Caefare le retineri. }: prima: copi Humen a
Delta tranlire, Mithridati occurrere potuerunt, prlium commil`ct
runt, feltinan tes prripere lublequentibus victorias focietate'm. (Llorum
*,mmqmiwjmpetum Mithridates magna cum prudentia * conluetudine ca.`
dem vdifibfgfkltris vallatis fuliinuit. Cum verbincaute atque inlòlentcr fuccedere eos
fl'lf'gfg'lftzf munitionibus videret, eruptionevndique magnum numerum .
/-. (hind nili locorum notitia reliquifc texillènt, partimq;
fg'f'gfpmdmmin naues quibus Humen tranlierant, recepillent, fundits deleti .elfenc
(Lidl vtpaululum abillo timore le recrerunt, adiuntis ijs qui fubfeque
bantur, rurlùs Mithridatem oppugnare cperunt .Mittitura Mithrida- I_f
te nuncius Carfari , qui rem' eltam perferret . cognolcit ex lùis eadem hc
accidilleRetha pene fubi em tempus tRex ad opprimendum Mithri..
. datem prolicifciturc Clar ad recipiendum. Celeriore Huminis Nili na
uigatione Rex eltvfusdn quo magnam Se paratam clallem habebat.Clàr
eodem itinere vti noluit,ne nauibus in flumine dimicaret : fed circunue
tus eo mari quod Africa: partis elle dicitur,licuti fupra demonlirauimus,
mmm prius framen Regis 115 occurrit, quam is Mithridatem aggredi pollen;
sanguin. . cumqs ad vitorem incolumi exercitu recepir. Confederat cum coplis
Rex vloco natura munito,qubd crat iple excelor,planitie ex omnibus Apar
tibus lubietaribus autem ex late-ribus varijs genere munitionibus te- K
gebatur. vnum latus erat obietum Humini Nilo : alterum editillimo lo.;
co dutumyt partem caltrorum obtineretztertium palude cingebaturlm
tercaltra Regist Claris iter, Hum en .initercedebat angultum, altillimis
ripis,quod in Nilum influebat taberatautemab Regis millia palluu
circiter feptemRex cum hoc itinere Cfarem venire comperlfet, equita;
` tum omnem , expeditofqucdeleros pedites ad id Humen milit, qui tran.A
i ` ' litu
lumClarem prohiberent,'&
autem procelfum virtusemin slex ripis
, prlium imparinirent.
;111 ignauia fubibatt
'Que res incendit dolore lmilites-requitelq/uerioltros., 'quod tandiu pari
' ~
X . prlio
DE BELLO ALExANDii. 111
prlio cum Alexandrinis certarent. Itaque eodem tempore equites Ger
mani difperii5cvada
Itranrunt: Huminis
legi-Onarij quatrentes,
magnis partimexci'fis,
arboribus demiffioribusripis Humen
quae longitudine V+
`panque ripam contingerent , proietis , repemianue aggere inieto, Hu- ` .'-f
en tran ierunt. uorum impetum 111111115 Akmmmmf
ga fpem falutis col Ocarent. Sed-,id'fruftra :nanqu-e ex ea fuga pauci ad 4t/mda.
egem refu erunt, peneOmnireliquafmfu-ltitudine interfeta. T CfarS
re prelari imc gefta,cumfùbitumaduentum fuumiudicaret magnum
terrorem Alexandrinisiniee'turum , protins'vitor ad Regis con-
tendit. Hase cm z Opere magno vallata,&loei natura munita animad- f
Buerteret, Confertamquefarmatorum multitudinem collocatam in vallo `
videret, laros itinere'ac ptliando milites ad oppugnanda {ucce-l
dere noluit . Ita ue non magno interuallo telieto ab hofte , pofuit.
Pofero die cafillumquod Rex iri proximo vico non longe i fuis cafiris
muniuerat , brachiijue cum Opere cafirorum coniunxerat, vici Obti
nendicauf Cfar aggreffus Omnibus copijs, expugnat: non quodidmi
numero militum confequi difiicile faetu putaret , fed vt ab ea vi
~toria perterritis Alexandrinis , protins caftra Regis Oppugnatet. Itaque' ?!
quo refugientes Alexandrinos ex caftello in funt milites 8mm'
infecuti, munitionibus fuccefferunt, acerrimeque emins prazliari coepe
runt.Duabus ex partibus aditus Oppugnationis nofiris dabatur : vna , qua
liberum acceffum haberi demonftraui : altera, quae mediocre internal
lum inter & Nilum habebat. Maxima : electifiima Ale
xandrinorum multitudo defendebat earn partem , qua: facillimum adi
tum habebat. Plurimum autem proficiebant hofies in repellenclis Vulne
randifque noftris, qui in regione Huminis Nili propugnabant. diuerfis
enim telis noftri figebantur: aduerfi,ex vallo caftrorum : auerfi, ex fiumi
ne, in quo multas naties infiruta: funditoribus : fagilttarijs nOftrOsim
f pugnabant. Cfar cum videret milites acrius praeliari poer, nec ta
men multum rofici propter lOcOrum difiicultatem, cumque animad
uerteret excel ifIimum locum cafirorum relietum effe ab Alexandrinis,
quod c per fe munitus effet, c fiudio partim pugnandi , partim fpetan
:ai decurriernt in eutn locum in quo pugnabatur,cohortesillo circum
ire , fummum locum aggredi iuflit': hifque Carfulenum prfe-
cit, 6c animi magnitudine, 5c rei militaris fcientia virum praeftantem.
Où_O vt ventum eft, paucis defenfdentibus munitionem , noftris contra
militibus acerrim pugnantibus,.diuerfò clamore prlio perterritiA
Iex'andririi, trepidantes in Omnespartes difeurrere cOeperunt.
perturbatione noftroriim animi adeò incitati ,vt en eodem tem- f
. pore ex omnibus partibus , primi tameneditiffirnum Ocum caftrorum
Ecaperent: ex quo decurrentes, magnam multitudinem hoftium interfe-~
cerunt. quod'peric-ulum pleriqueiAleiandrini fugientes , aceruatim { de
Vallo prcipitauerunt in-eam partemazquttffiumini erat adiuntta. ho-
rum rimis in ipfa fofIa.munitiOnis~.magnaj_* vigoppreffis , cteri facilio *mina
rem gam habuerunt. _Confiat fiigi-fieex-eafi'risRegem ipfum,reeeptum-
fue in nauemmiultitudine~eOrum,qiii.ad proximas naues adnatabanti
emerfo nauigio perffe ._ Re fcliciffim clerrimeque gefias Catfar ma ifs
vitori ducia proximo terrcfiri rtinereAlexandriam cumjequitibus
contendit, atque ea parte oppidLvitointrOiytgfqu priidio lioftiurn
te'riebatur. Neque confilium fuum fe-fellitt .quin'rhoftes eo
z '
' \
S 4- audito
212 A.HIRTIISVÈOPPIÌCOMMENT.
audito nihil de bello effent cogitaturi. Dignum adueniens frueturr
: magnitudinis tulit. >Ornnisen_irn multitudo oppdan
rum ,larmis proie'is , muiiirioriibufhefuis relitis , veffe' ea fumpra qua
fupplices dominanteisdeprecaticon ueueru/ntfacrifqueomnibus prola
.. _ tis,quorum
liti religione precari offenfos irarofque
, aduenie'ntiCaefatioccurterunt,feque animos Regum
eidediderunt. Caefar era-nt
in fof
receptos confolatus , per hoffium munirionqs info-am pattern oppidi ma;
gna'gratulatione fuorum venir, qui .non tantum bellum ipfiim ac dimicar.
tionem , fed etiam talem aduentum eius felicem fuiffe laetabaiirurf. Caefar
0f ?! Aiag'ypto atque Alexandria potirus , Reges conftiruit , quos Ptolemxus te#
fctipferat , atque Obteffarus etat populum Romanum _ne muta- G
*angmpimmimtentun Nam maiore ex duobus pueris *Rego amiffo , minori tradidi'r
Y regnum , maiorique ex duabus filijs Cleopatra: -,~ quae manferat in fide;
: praefidiijue eius minorem Atfinoen, cuius nominediu regnffe impote
ter Ganymedem docuimus,deducere ex regno fiaruit, nequ'arurfus
diffenfio, ris _quam diuturnitate co'nrmaretiir Regis impetium,per ho.;
l mines fe itiofos nafcei'etur. Le ione veterana fexta-fecum redueta, _Cri
~ ' tetas ibi reliquir,qub firmius effet eotum Re um imperium, qui neque
amorem fuorum habere poterant, quòd fidefirerpetmanfetanrin Cfib
*_*. ris amicitia:
fiituti. Simulneadiimperij
ue *vetuflaris authoritatem, paucis diebus
noffridignitatem,vtilitatemque Reges coii.
ublicam pet-H
tinere exifiimabat , fi permanerenr in 6de Reges , praefidiijs eos-nofftis
effe tutos : &lios,fieffenr ingrari,poffe ijfdem przfidi's coerceti. Sie te
bus omnibus confectis e collatis, ipfe itinere terre ri profetus in:
_ 6 Syriam. Dum hc in Asvypto getunrur,Rex Deiotarus adDomitium
Dagg'flzg. Caluinum ,cui Cfar Afi am finitimafque prouineias adminiffrandas rra-;A
diderat,veniroratum neArmeniam minorem regnum fuum, nve Cap-`
padociam regnum Ariobarzanis , pofliderivaffatique Pharnace parete
tur: quo malo nifi liberarentur , imperata fè facete, pecuniamque pro
miffam Cfari non poffe perfoluere. Domitius non tantum ad expli
candos fumprus rei militaris,cm ecuniamneceffariam effe iudicater, If
fed etiam rurpe populo Romano , Cacfati vieroti fibiq'ue infame effe
fiatueret, regna fociorum atque amicorum ab externo Rege occu ari,
Domifi'iqpinM-nuncios confefiim ad Phatnacem mifir,Armenia Cappadociaque ece
gff'jft'm derer: neue occupatione belli ciuilis, populi'ROm-ani _ius *maieffatcm
` que rentarer . Hants denunciationem cum maiorem vim habituram exi
ftimaret, fi propius eas regiones cum exerciru accefffet , adle iones pro
( vnamfex tribus tricefimamfextam ipfe fecum ducit, uas in. Aa.'
yptum ad Cae-Carem mittir, literis eius euocaras: quarum altera inbel
-o Alexandrino non Occurrit-, qubd itinere rettefiri per S tiam erat mif
fa.
ille Adiungir
difeiplinaCn.Domi~tius
atque armaturalegionitricefi-mfextaeduas a eiotaro,habe-`
nofh' lclomplutes 'annosconfiirutas quas K
_ bat, .equirefque centumz'toridemque'ab Ariobarzane fumir. MittirP:
.~ -_~= ~. e Sexrium ad G .Pletorium Qufotem, vr legionem'adduceret, quae en
~ si turriultuarijs militibus in Pontoeoiilfera etat, : Paeifcium inCi:
liciam ad auxiliaaecorfenda. qua:A copia: celeriter, omnes. yiuffii Domi;
. tij Comana conuenerunt. Interim legati Pharnace refponfum refe
runt, Cappadocia
paternov ffefdee'effiffef;
nomine iure yArmeniam.
obtinere debe-ret minorem
-: _denique recepiffe,
eius regni caufaquamf
inte
gra Cfari fetuaretug. pararum Aenim fefacere-quodis fiaeuereriPDomia
a., \f (:
v
V~Dll`ffiBILL ALIXADR. LIBIII.A _ i213"
.A tius cum animaduerteter cum Cappadocia decellille non voluntate atl-i
ductum,lèdnecellitate, quod facilis' Armeniam defendere pollet, lub
iectam
nes tres( regnoadductutum
legiones , quin Cappadociam
Domitiumlongis
putatet,remotam,
ex quibusquodque om
elim' vtlua's ad
i Caefarem millas au-dlfet,audacis in ,Armenia fiibltitiller,perlèiierate coe
pit, vr eoquoquetegno d_ecedetet.'Nequè enim-aliud ius elle Cappadocia
atque Armenier, nee iulte' le'um - Caeiris aduenrum'tes inte'
radiffetretur: Id enim elle integrum,quod ita ellet, vt fuillet. His tefpon
lis datis ,"cum ijs copijs, quas fupt'lttip'li, profectus elt in Atmeniam ', lo
c_ifquefuylueltteelt
iBedirum eriotibusitet- faceteinltituit.' Nam exPonto
pertingensinArmeniam Com'anis iu 'um ' __ 'I~ >_j
minotcm,quoCappadgocia
nirutab Armenia.cuiusitinerish'ac etant certae opporru'nirates,quòd iti '
locis lù etioribus nullus impetus tepentinus accidere holiium porerat,
6c que Cappadocia his iugis fubiecta magna'm commeatus co iam e
rat fubmiiiiltratuta.Complurcsinterim legationes Pliarnaces a Domi
tium mittit,qu de pace agereiir,re iaqs muriera Domirio fettcnt. ea eon- '
ltantet omnia afpernabatur, nec fi i quicquam fore anriquits,quam di- "sw/l"
nitatem populi Romanic regna fociotum recuperate, legatis ref onde- "'"ummm'mf
gatiMagnis continuis itineribus coiifectis,cin aduentarct at Nico- Mur/if
polim (quod oppidum in Armenia minore polirum elt plano ipfum loco,"n
montibus ramen alris ab duobus laretibus obiee^tis fatis magno internal-I
lo ab oppido remotis )caltta pofuir longe a Nicopoli circitet millia paf- Cali'm Domini
fuum feptem. @ibus ex ealiris cm locus anguftus atque impedirus ef
let tranfeundus , Pliarnaces in infidijs delectos pedites , omnefque pe
- ne difpofuit equites : magnam autem multitudinem pecotis intra eas
fauces dillipati iuflit, paganofquc Se oppidanos in his locis obtierlati, F'm'lm'
vt`fi`
terur amicus Domitius
, quumin agris 6ceas angultiashomines
pecoraA ri'anliret,animaduetterer
nihil de indijsobuerfari
fufpica-`
tanquam amicotum aduentu

da'ditipiendamilites . Sin verb
dilliparentur, Vrin hoftium
difperlique lines veniret,
caederentur. prae
Hc ctn
Dadminiltrarer, nunquam ramen intermittebar legatos de pace arqsami
citia
fe. Atmittere
contraad Domitium,
cum in
pacis Domirio hoci fo crederer
eif em eum facilis decipi poll
ealttis motandiattulitcaufam. " _ I
Ita Pliatnaces amilla proximi temporis occalione, veritus ne cognofce
'rentur inlidiae ,/lùos in caltta teuocauit. Domitius poltero die ptopius
Nicopolim accellit, caltraq'ue oppido contulit. quae dum muniunrno
ltri, Phatnaces aciem inltruxit fuo more , atque inltituto. In fronte e
nim limplici directa acie cornua rrinis firmabantur fublidijs . eadem ra
tione media: collocabantut acies , duobus dextra finiftraque intetual
_ lis limplicibus ordinibus inlttuctis. Perfecit inceptum caltrorum opus` .
_ EDomirius , parte co_piatum pto Vallo inlttucta. Proxima nocte Phatna- fabbricabili?
ces intercepris rabe larijs , qui de Alexandrinis rebus literas ad Domitium P"""""P
ferebant, cognofcit Caefarem magno in periculo vetfari, flagirateque a
Domitio,vt quamprimm libi fublidiamittetet,*propiufque ipfe A_le- *rfifr'lwir
xandriam per Sytiam accederet. (lia cognita te Pliatnaces'_victotix lo f
ducebat, li trahete tempus pollet,ctìm difcedendumceleritetDomi->

tio utaret. Itaque ab oppido qua facillimum accelfum 5c aequillimum
ad imicandum noltris videbat , follas duas directas , non ita magno me.
dio interuallo telicto, quatuor pedum alritudinis in eum locum dedu
xir,.quo longis'conltituerat, luamnon prod ucere aciem. Inter has fo llas
aciem
I
214. A'HI-KTIIS'VE 'OPPII' CGMMENT.

aciem f'emperinruebat: equitatum omnem lateribus extfra fol
fam collocabat,qui neque aliter vtilis effe poterat,& multum numero an:
teibat nolttum
lo quam eqiiitatum . Domitius
{'uo commoueretiir, nequ'e feautem cm Cfarisarbitrarctur,
tuto dif'ceffiirum magis periti);
_
conditiones lquas reieeerat , rutfus appeteret, aut f_inc caufadifcederet,.e}
propinquis , aeiem exercitum eduxit. trreefimamfextam legio?
nem in dextro Cornu collocauit,Ponticam in finito,Deiotarilegione
in mediam
quit aciem, reliquis
interuallum contulit,coiiortibiis
uibus ramen angufiiiimum-frontis
in inidijs figli:
collocatisfa_Sic.vtrir;;
, que acie infiruta, proceffurn ePt ad dimicandum . Signo fub idem tern.
""mm'fim pus ab vtro ue dato concurritur, acriter varieque pugnatur. Nam ;
cefimafextaegio cm extra foliam in equitatum Regis impetum fecifl
fet , ade fecundum prlium fecit , vt moenibus oppidi fuecederet, fofT
famtue traniret,aduerfòfque hofies agvrederetur. At Pontica ex alte
ra parte legio cm paululm auerfa hoiibus eeiffet, { autem cir
cumire acies fecundo conataeTet,vt aperto latere aggrederetur hofiem,
in ipfo tranfitu confixatopprefa . Deiotari verò legiones v_ix
imp/etum fuftinuerunt. Ita vitrices Regis copias Cornu fuo dextro mc
diaquc acie conuerteruntfe ad tricefimamfextam legionem,qutamen

fortiter vincentium impetum fuinuit : magnifq'ue copijs liofium cir
cundata , prfentiimo animo pugnans in orbem fe recepit ad radiees'H
montium , quo Pliarnaces infe ui propter iniquitatem loci noluit. ;
Pontica legione pene tota amia, maonaparte Deiotari militum inter
fecta, tricelimafexta legio in loca fe liiperiora contulit , non amplis>
ducentis quiiiquaginta deideratis. Ceciderunt eo prlio fplendidi ac
illuPtres Viri, nonnulli equites Romani. Q10 tamen incommodoD
mitius aceepto, reliquias exercitus tliipaticollegit , itiiiei'ibufq'ue tutis
7 per Cappadociam in Aliam recepit, .115 rebus fecundis ela.
Pbmum mm tus, em de Citfare ea qua: optabatfperaret, Pontum omnibus copijs
. occupauit : ibiq'ue Se vitor , 5c crudelimmus Rex, cm [ibi fortunam
paternam feliciore euentu deinaret , multa oppida expugnauit , bona
ciuium Romanorum, Pontieorumque diripuit. Suppliciatonituit in
eos, qui aliquam form atque tatis commendationem habebant,ea
;Z;Z.'"I"I"P"" que , quae morte effent mierioraiPontumciue nullo defendente,pater.
l
i . num regnum fe recepiife glorians, obtinebat. Sub idem tempus inllly

rico eli incommodum aeceptum , qua: rouineia fuperioribus meni bus
retenta non tantm fine ignominia,4 ed etiam cum laude etat. Nan
gcmifiw. lque eo miffus ftate cum duabus legionibus QLCornificius Caefaris
qufor pro praztore , quanquarn erat prouincia minime Copiofa ad exer
citus alendos , efinitimo bello diffenfionibus vafiatac conferita , ta
` men prudentia ac diligentia , uod magnam curam fufeipiebatme quò K
temere Progrederetur,&recepit, tiefen it.Nanquetcatellaeomplura
locis editis , quorum opportunitas caellanos impellebat ad decu r
(iones faeiendas, Sc bellum inferendum, expugnauit, eat'ue prda milites
donauit. (hize etfi erat tenuis, ramen in tanta ptouincias defperationc
. erat grata, prfertirn virtute parta . Et cm Otauius ex fugafPharfalici
. prlij magna claffe 1n illum fe finum contuliffet,paucis nauibusladettino
fm' rum (quorum fem per in Rempublicam fingulare conftitetat offieium) di
{perfis Otauianis nauibus erat potitus,vtvelclaffe dimieare pofferadiun
tis captiuis nauibusfociorum . Et cm in diueriima parte orbis terra
rum
DE BEL'LO ALA'DR.'LIBER. 2I5
'A tum .01 foar vitotlequeretur, Complutequ aduerlarios in
Illyricum propter Macedonia: ptopinquitatem fe , reliquis ex fuga
ei-s, contulilfe audiret,literas ad Gabinium mittit,vti cum legionibus
tyronum, ~qua: nuper erantconletipta: prolicifcetetut in Illyricum , con; `
iuntifque copie cumV Cornilicio , li quod periculum prouincias
inferretur , depe leret. Sin ea non magnis copijs tuta elfe poffet , in
doniam legiones adduceret. omnem enim illam artem regionemque
viuo Cn.PompeiO bellum inliauratutam elle credebat . Gabinius vt in Il* ;
lyricum venit,.hybetn~o tempore anni, ac dichili ,fiue copiolioi'em proa
uinciam exilimans , liuc multum fortuna. vitoris Caelaris tribuens, liue
tlecundas
virtute cfcientiafua conlifus,
.dueu aufuq'ue lùoqua ,inneqs
lgelferat bellis' periclitatus
prouincias , magnasfub
facultatibu's res
leuabatur, quae partim etat exinanita,partim infidelis: neque nauibus,
interclufo .mari tempellatibus , commeatus fupportari poterar : magri
dichultatibus coaetus, non vt volebat,fed vt neceffe etat, b'ellutri gere. '
bat. Ita cm dutilfimis tempellatibus propterinopiam caliella aut Op'ii.
da expugnate cogeretur, ctebra incommodaaccipiebat : adeoque e
barbaris contemptus ,vt Salonam fe recipiens in Oppidummaritimum, .
quod ciues Romani fortillimi 'delillimi ' ue i ncolebant ,in agmine dimi;
carelitcoaetus. Quo prlio duobus mi libus militum amplis amillis,
.C Centurionibus x v i I I. Ttibunis i ii I. cum reliquis copijs Salonam .\
fe recepit : fummaqueibi difficultate rerum Omnium prelfus,paucis mena
libus. morbo perijt: cuius infelicitas viui, 8c fubita mors in magnam .
fpem Oeeauium adduxit prouincias potiundae : quem ramen diutis in re
bus fecundisc Portuna,qu plutimmin bellis po teli, diligenti aqs Cor raum
nicij , cvirtus
cognitis Vatini'
rebus quae geliaverfaripalfa non efeVatinius
etant in Illyrico, cum crebrisBtundulij cm effet,
literis Cornificij ad
auxilium prouinci
barbaris foedera ferendumeuocaretur
perculfilfe, , Se M.
compluribufque Oeeauium
locis audiret cum
nollrrorum'tyronumA
: militum Oppugnare ptlidia, partim clalfe.petfe,partim pedellribus .
D pijsperbarbaros , etfi graui valetudine affeeeus ,vix corporis viribus ani
mum fequebatur,tamen virtutevicit ineommodum natut,dilficulta
tefque hyemis: fubitae prpararionis. Nam crn iple paucas in pottu na#
ues longas-haberet, literas ianc-haiam ad Calenum,vti clalfem mitte
ret, dellinauit. quod cm tardis eret,qum periculum nolirorum Hagi
tabat,_qui fullinere impetum Ofauij'non oterant,nauib. aeeuarijs (qua~
rum numerus etat fatis magnus, magnitu lin_e quanquam non fatis iulla
ad praeliandum) rolta impofuit; His adiuntis nauibuslongis, 8c numero ".
clallis aueeo,militibuquvetetanis impolitis,quotum magnam copiam ha
bebare omnibus legiona-tijs quiII-iumero gtorum teliti etant Brundu- _
lij, cm exercitus in Grciamtranfportaretur, profeetus ell in Illyricum .
matitimaqu nonnullas ciuitates quae defecerant , Oetauioque fe tradidea
y`rant,partim recipiebat, partim remanentes in fuo conlilio,prteruelieba~
tur: nec libi vllius rei moram necelfitatemqs iniungebat,quin qu em celer ~
rime po lfet,ipfum Oetauium perfequeteturHunc Oppugnantem Epidau .
rum terra mariq5,_vbi nolit eratprlidium, aduentu fuo dile edere op
Pugnatione coegit,prlidiumqsnolrrum recepit.Oe^taui_us cmVatinium
clalfem magna ex parte confeetam ex *nauiculis aetuariis habere cognoa *Mum/r.
fceret,con fus fua clalfe,fubltitit ad Infulam Tauridem,qua regione Varia T4""1"fff~
nius
. ~ inlequens nauigabat:
' non qud Geranium ibi tellitilfe
, leitet,quo
216 ..
uòd cum longis progre'um inf'equi decreuerac; Gm propius TaurL 1F
: 11 {1115 nauibus,qud Se ftempeas emr turbulen
*/pid has@ _ ta , 8c nulla* {11fpicio iofisaepent aduerfam ad fe venicntem-nauem an
"'f""P'"' ten nis ad medium malum demifs,inr-uczampropmgnatzoiiizmsA animad
uertir. @odvbi confpexit, celeriter vela fubdu'ci,demicriqueantennas
iubet, cmilitcs armati , cvexillo fublato,quo pugnandi clath gnum,
u' prim naucs fubfequebantur,idem vt faccrenciigniicabatiarabant
pcVatiniani repente : parati deince s Otauiani portu procede,.
bant. Inruiturvtrinque acies , ordine digaoiraa magis chauima, parar
rior militum animis Vaciniana. Vatinius cm anim aducrtercr neque - ~
Nmkpnlium uium : magnitudine, neque numero parem effe futura: dimicatio ni. Foi-G ~
"? committere'maluit. Itaque Primus (111111111 quadri
remem ipfi us Otaui imperum fecit. celerrimfy fortiimeque contra 1119
1111101 . naues aduerfa: 1'01 concurrunt adcò vehementcrwt nauis
Oftauianarofro difcuffo , ligno contineretur. Committitur aritcrrcli.y
quis locis_prlium,concurriturque acl duccs maxime . nam cfu-m fuo qui(
que auxilium ferret,magnum commlns in angulfomari prhumfatum
: quantoque conluntis magis nauibus conigendi dabatur,
tanto fuperiores erantVatinianl, qui admirandavirtute 1$1111$
111 110111111 naues tranfilire non dubitabant: c *dimicatione quata lon
'We' ge fuperiores virtute,rem fcliciter gerebant. Deprimitur ipius Oauij H
quadriremis, multa: pitere c_apiuntur, aut perforat merguntur.
` Propugnatores.Gtauiani'partim in nauibus iutgulantur, partim in mare
oaauy'fuga. prcipitanturzipfe Octauius fein fcapham con ertzm quam plures cum
. confugerent, deprefa fcapha, vulneratus tamen adnatat ad fuum myopa.
ronem . receptus , cm prlium nox dirimeret , magna vc
lis vix rofugit.
periculi@ (equunturhunc
vindicrat . At Vatinius naues
rebenc nonnullce,
gea quas cafus
receprui cecinit ab illo.
, fuifque o-A
mnibus incolumibus in eum fe portum vikor recepit , quo portu daf
fis Otauiana ad dimicandum procefferat. Capit prlio pentircmem.
*11mm vnam, triremes duas ,*dyerotas 06120, complurc-fquc remigesOtauia- [1
nos. ibi die fuit , dum fuas captiuaqu naucs receret. diem
11F# MM tertium contenditinlnfulam Ifam, quòd ife ex fuga credebat
Otauium. Erat in ea regione nobilifiimum oppici)um, & coniuntifl..
mum 061211110. qui) vt peruenit, oppidani fupplices fe Vatinio dedidc
runt : comperitqueipfum Oftauium paucis Paruifquc nauigijs vento fed
cu'ndQ regio nem Grci petife, inde Vt,Siciliam,deinde Africain caperet.
Ita breui fpatio re prclarifim gea,prouinciarccepta, Cornificio red.;
dita,'claffe aduerfariorum ex illo tOtoffinu expulfa, Victor fe Brunduium
8 incolumi exercitu 8c claTe recepit. 'T .His autem temporibus quibus Cefar.
ad Dyrrhachium Pompeium obidcbat, cPalacopharfali rem feliciter gc.. K
rebat? Alexandrique cum periculmagno,tum etiam maiore periculi fa..
ma dimicabat, Q_*Caffius Longinus in Hifpania ro prtore prouinci VL
:- terioris obtinend caufa relius, iueconfuctuciine natura: fuse,fi ue odio
Uff/ffo quod 1n iilam Prouinci fufceperat quor, vexinfidis ibi vulneratus,ma.
gnas Qdi) fui fecerat acceiones; qu'od Vel ex confcientla fua, cum de fc
mutuo [entire prouinclam crcderct,vel mutuis ignis teimonijs co..
rum ,qui difficulter odia difiimulabant , animaduertere poterat , corn-`
penfare offenfionem prouinci exercitus amore c_upiebatltaque cm ri.
mum 111 vnum locum exercitumconduxit,feert1ac. militibus pol ici. '
tus:
DE BELL' ALEXANDRLIBER. 217
- _A.tus: nec multi) cum in Lufitania Medobregam oppidum , montem- M'dvlfffsd 'Pril
- A . . . . .
que Herminium expugnaffet, quo Medobregenfes confugerant, ibique H""""""
Imperator effet appellatus, iterum feftertijs c. milites donauit. Multa prae Lffgifmninfily
Se magna preemia fingulis concedebat, quae fpeciofum reddebantjfffjf'f mmm
p'raefentem exercitus amorem ,paulatim ramen eocculte militarem di- .
lfciplinam feueritatemque minuebant. Caffiuslegionibus in hybernadifl
pofitis, adius dicendum Cordubam fe recepit : contratumque in ea aes - ,
_1 grauiflimis oneribus prouinciconftituit exoluere: Se , vt largi
tionis pofulat confuetudo, per caufam liberalitatis * fpeciofam, plura lari
gitoriqurebantur. pecunilocupletibus im erabantur, uas Longinus www 7"
B fibi expenfas ferri non tantum patiebatur, fe etiam coge at.ingregem
locupLe'tum ,fimultatum caufa: tenues conijciebantur. neqs vllum enus
qufius aut magni euidentis, aut minimi c fordidi , praetermitteatur, _
quo domuscrribunalImperatoris vaearet.nemo erat qui modo aliquam:;e"d
iaturam facere poffet,quin aut Vadimonio teneretur,aut'iii reos refer- '
retur. Ita magna etiam folicitudo periculorum ad iaturas : detrimenta
rei familiaris adiungebatur. Quibus de caufis accidit, vtcm Longinus
Imperator eadem faceret , quae fecerat quaeff'or, fimilia rurfus de morte
eius prouinciales confilia inirent. Horum odium confirmabant nonnul- .
li familiares eius, qui cum in illa focietate verfarentur rapinarum, nihilo
minus ramen oderaiit eum , cuius nomine peccabant : fibicjs quod rapue- ' " "'
rant,acceptum ferebant: quod interciderat,aut erat interpel arum , Caio
affignabant. Quintam le ionem nouam confcribit, augetur odium :
ipfo deletu , fum ptu a ditre legionis. Complentur equitum tria mil'-J
lia, maximifque onerantur impenfis: nec prouincia: datur vlla requies .
Interim literas accepit a Cfare , vt in Africam exercitum traijceret , perc'p
Mauritaniam ad finesNumidi perueniret,qubd magna Cn.Pompeio Iu
ba Rex miferat auxilia, maioi'aque miffurus exifimabatur. Quibus lite
ris acceptis,infolentivoluptat'e efferebatur, nouarum prouin
ciarum , fertiliffi mi re ni tanta oblata effet acultas . Itaque ipfe in Lufi
Dtaniam procifcitur ad egiones accerfendas,auxiliaque adducenda.cer
tis horninibus dat negocium,vtfrume'ntum nauefrjs centum prpararen
tur,pecuniaeq'uedeferiberentur,atqu_eiinperarentur,nequares,cm.redifl
fet,moraretur. Reditus eius fuit celerior omnium opinione . non enim la- .
bor aut vigilantia,cupienti prfertim aliquid,CafIio deerat. Exercitu coa- " _
to in vnum locum , caftris ad Cordubam pofitis,pro concione militibus
cxponit,quas
yititaniam res Caefaris iuffu gerere
traiecifet,*feftertia deberet:
fe daturum polliceturqs
: quintam fore ijs,cm in Mau
in Hifpania le- *Mmm
ionem . Ex concione fe Cordubam recepit, eo ue ipfo die *meridiana 5"um
gota cumin Bafilicamiret, quidam Minutius Si cliens L.Racilij ,libel-21:2@ ,
lum,quafi aliquid ab eo ofhilaret vt miles,ei tradit : deinde Racilium nauw.
( is latus Caffij te ) quafi refponfum ab eo peteret, celeriter dato
loco cm fe infinuffgetliniftra corripiteum ,dextracjue bis ferit pu ione.
clamore fublato, fit à coniuratis impetus vniuerfis. Munatius accus
proximum gladio traijcitlitorem . Hoc interfeeto, Q/Caffium legatum caimiuma
vulneratlbi T.Vafius,&L.Mergilio fimili-confidentiaPlacci'i municipem ""'
fuum adiuuant. erant enim omnes Italicenfes. Ad ipfum Longinum L.Li
einius Squillus inuolat,iaccntem'15leuibus fauciat plagis. Concurritur ad .
Caffium defenddumemperenim Berones, complurequ euocatos cum Bmw
relis fecum habere confueuerat quibus caeteri intercluduntur,qui ad cae-y
.
als A.H11>.Tnsiviaoi>i>iiCOMMENT.
dem faciendam {ubfequebantur . (mo in numero fuit Calpurnius Saluia: I"-`
' nus, cManilius Tul`culus . Minutius inter laxa, qua: iaciebantur, in iti.
nere fugiens opprimitur, Se relato domum Callio , ad cum dedu-cirur.4
Racilius in proximam le domum familiaris lùi confert, dumcertumcm
gnolceret confetfneCallius ellet. L.Laterenlis cm id non dubitarct,
accurrit ltus in , militibufque Vern aculis, 8c fccundze legionis, qui.
bus odio fciebat prcipue Callium elle, gratulatur . Tollitur multi tudi:
ne in tribunal, prtorappellatur. Nemo enim aut in prouincia natus,aut
Pimmiffvrm" vernaculaelegionis miles,aut diuturnitate iam fatus prouincialis (quo
" in numero erat fecunda legio) non cum omni prouincia confenlerat in
odio Callij. Nam legiones trigelimam t vigelimamprimam paucis men G
libus in Italia l`criptas , Cfar attribuerat Longino : qu'intalegio ibi : l
erat conferita. Interim nunciatur Lat'erenli viuere Callium .- (Luo nun

cio dolore magis permotus , uam animo perturbatus, relicit celeriter
, t ad Callium vilèndum procilcitur. Re cognita, trigelima legio Gvna
Cordubaminfert ad auxilium ferendum Imperatori (uo. Facit lio'ci em
vigelimaprima. lubfequitur has quinta. Cm du legiones reliqu ellent
in calt1is,fecundarij veriti , ne irelinquerentur, atque ex eo , quid fen
liflent,iudicaretur,lecutiluntlatum luperiorum.permanlitin ententia
legio vernacula
Con/f' mul-minati , nec' caedis,
erant c0nl`cij vllo timore
iubetde gradu deiet-aLegionem
comprehendi. . Calliusquintam
eos qui no-~
in'H
"m" ' callra remittit, cohortibus x . retenus. Indicio Minuti) cognolcitL.

Racilium , tL. Laterenfem , t Annium Scapulam maxima dignitatis 8eA
gratiae prouincialem hominem, libiquetamlamiliarem , quam Latem:
nenfem cRacilium , in eadcm fuiffe coniuratione: nec diu moratur do;
lorem lùum ,quin eos interlici iubeat. Minutium libertis tradit excru
ciandum :item Calpurnium Saluianum , qui profiteturindicium , coniu
ratorumqs numerum auget, Vere, vt quidam exillimant,vt nonnulli que
runtur,coa<5tus. Ijldem cruciatibus alifetus à L. Mercelio Squillus nomi?.
. nat plures,quos Callius interlici iubet, exceptis ijs, qui lè pecunia redeme
runt.Nam palam fellertijs de_cem cumCalpurnio pacilciturt cquex Il.
tio quinquagintazqui li maxime nocentes multati, tamen periculum
vitae , dolorqs vulnerum pecunia remil'fus , crudelitatem cum auaritia cer..
n 9 talle lignicabat. Aliquot poll diebus literas a Cazlare millas accipit,qui
bus cognofcit Pompeium in acie vilum,amillis 115 fugilfe. Qliia reco
' gmta , millam dolore voluptatem capiebat . Victoria: nuncius .
exprimebat,confctum be lum licentiam temporum intercludebat. Sic
cratdubius animus , vtrum niliil timere, an omnia licere mallet.Sanatis
vulneribus,accerlit omnes qui libi pecunias expenlas tulerant, acceptasqi
eas iubet referri . Quibus parum videbaturim ofuilfe oneris, ampliorem
*mehr aufm Ro Pecuniam imperat. *AE qua autem
I ratione de ctum inllituit : quos ex - K
ma deler. ,
. mnibus conuentibus co oniijue conlcriptos, tranfmarina militia per
territos , ad {acramenti redemptionem vocabat : Magnum lioc lùitveti-
al, maius
lgultrat . Le ramen
iones crcabat
quas in odium.
AfricamHis rebus _erant
duturus confectis , totum
auxilia exercitum
mittit ad traie
tumjpfe claffem quam parabat,vt infpiceretHilpalim accedit: ibiqi mo-
ratur,proptereaqubd editum tota prouincia propolueratwt quibus
f nias imperlletmeqs contulillentfe adirent. qu euocatio vehementer o-`
- w'l mnes turbauitlnterim L.Titius,qui tempore Tribunus militum legio
nis vernacular fueratmunciat famadegionem trigelimam, quam ,
lius
" DE BELLO ALEXANDR. LIBER. ` 219
Afius legatus fimul ducebat,ciìm ad oppidum Leptim haberetfe'-
'ditione faeta, Centurionibus aliquot Occifis, qui figna tolli non'patie
bantur, difceflier, c ad fecundam legionem contendier, quae ad fretum \__.-. _-
alio itinere ducebatur. Cognita re , notu cum v. cohortibus vndeuice

fimanorum egreditut, mane peruenit. Ibi cum diem , vt quid a etetur,
perfpicetet, motatus, Carbonam contendit. Hic, Cum legiol trige rma, 6: .
vigefiinaprima cohortes * quatuor , quinta leqio , totufque conuenif *_mm quimk
fet equitatus, audit quatuor cohortes a vernacu is oppreffas acl Obucu; $232'.
lam , cum his ad fecundam erueniffelegionem, omnefqueibi fè coniun
xiffe, 6c T.TOrium_Italieenfm ducem delegiffeeleritcr habitoeonfilio, .
. Marcellum Cordubam,vt earn in poteftate retineret, Q_Cafiium legatum
Hifpalim mittit. Paucifq'ue ei diebus -afifcttut iconuentum Cordubenfem
ab eo defecifc,Mareellumque aut voluntate aut necefIi-tate adduttum .
(manque id varie nunciabatur) confentire cum Cordubenfi bus : duafque
cohorteslcgionis quinta: , quae fuerant Corduba: inpraefidioadem facere.
. his rebus incenfus, mouet cafttac poftetodie Segouiam ad Hu-
men Silicenfe venit.ibi habita-concione,militum tentar animos:quosco- "
gnofcit non fua,fèd Cfaris ab'fentis caufa fibi fidiffimos e_Hè,nullumq5 pe
ticulum deprecaturos,dum per eos Cefari touincia teftitueteturlnterim
Torius ad Cordubam vetetes legiones ad ucit: ac ne diffenfionis initium .
natum feditiofa militum fuaque natutavidereturJi'mul vtcOntra QCaf
fium,qui Cfaris nomine maiotibus viribus vti v_idebatur, :eque poten
tem Op .Oneret dignitatem ,Cn.1ompeio fe prouinciam recuperare velle
palam ititabatlt forfitanetiam hoc fecerit OdiOCaafaris,& amore Pom
peij, cuius nomen multum poterat apud c_as legiones, quas M.Varro Obti
nuerat: fed id qua mente commotus fecetit , conietura fciri poteft : cette
hoc pra: fe Torius fetebat: milites ade?) fatebantur,vt Cn.POmpeij nomen
in fcutis infcriptum haberent: *eiqs frequens tegion _coiiuentus Obuiam *ffqum'fgimh
Prodit, r1qu tantum vii~orumz fed etiam'mattumfamilias ,_ac pttextato-
": deprecaturque ne hoftili aduentu Cordubam ditiperet.4 Nam fè con.;
confentire cum Omnibus: contra Czefarem ne facete cogeten
tur,otare.Tante multitudinis precibus c lachtymis exercitus eommotus';
cm videret ad Cafiium perfequendum nihil Opus eerCnPOmpeij nomi:
necmemoria, tamq's OmnibusCaefari-anis quamPompeianis Longinum
cffein odio,neque fe conuentummeqs M. Marcellumcontra Cfaris cau- ' `"
ibm poffe perducere , nomen Pompeii ex fcutis detraxerunt: Marcellum, '
qui Cfatis caufam fe defenfurum profitebatut,ducem 1,{/
rcmque appellrunt,&conuentum fibi adiunxerunt,caftraque adCotdu--'
bam pofuerunt. Caffius eo biduo circiter quatuor millia paffuum Corda.
ba citta Humen Betim in oppidi co nfpetu loco excelfo tacit eaftta:literas.r#fl
ad Regem Bogudem in Mauritaniarnc ad M.I.epidum - m 1{_1:1:. L
niamciteriorem mittit, fubfidio fibi prouincique Cazfaris cau-fa quam e" "P mf
primm venitet. ipfe lioftili modo Cordubfium agros vafiat,difi_cia in
cendit. Cuius rei deformitat'e atque indignitate .egiones quae fibi Mat-L
ellum dueemeepetantgad eum eoricutrerunt :`vt in aciem educerentur,
grangpriuqu'conligendi fibi poteftasqeretqpam cum tanta eontumelia
nobilifiim'aechatiilimaiqspoffeionesCotdu
13,51,:. cnfium
Marcellus cum in confpetu
confiigere {
miferri-
mum putaretguocl ; cvitidetrimentum ad eundemCaefarern
'effet redundatutum , neque :fue poteatis effet, lcgioges Btim traducir,
2 ~ aciem

- r
220 A. HIR*TII'SIVEfOPfPIICO'MMENTL
aciemqueinffruitm Caffium contr pro caffris fuis aciem infiruxiffe
loco fupetiote viderer,caufà inretpofita,qubd is in aequum non defcende
ret,Marcellus militibus perfuader,vt fe in reci piant.Iraque copias re-i
ducete cpit.Cafiius(quo bono valebat,Marcellumq5 infitmum effe. feie
bat) aggreffus equitatu legionarios fe recipientes, com'plutes nouiffimos
in fluminis tipis interficit.Qium_ hoc detrimento,quid tranfirusumini-s
vitij difficultatiqu haberet,cogniturn effet, Marcellus Baetim rranfl
ferr-.crebtoq'ue vter leviones in aciemeducit , n_eque ramen confiigitur
propterlocorum di euftates. Etat 'cop/iis piedefribus multoirmior Mar
cellus. habebat enim ve'eranas multifqa prliis expertaslegiories. Cafiius
fidei-magis quam vitrutilegion cfidebatltaqs cum eaftriis colvla'ta
.& Marcellus locum idoneumcaffello cepiffersquo prohiboreaq ua _
_. _ . .v CaffianospoffetLonginus verirus nqgenere quodam'ob'fidionislaudo
: in regionibus alieni's,fibiqs infe is,noti_ifilentib.ècaff-fils- proficizi;
rm. rur,celeriq5 itinere Vllam contendit ,quod fibi dele effe op i-_d'um creda
f. bar. Ibi adeb coniunra ponirmoenibus caffra,vt& loci nat :
la in edito monte pofira ) c ipfa munitione vrbis , vndiqsa-boppu nai
rione rutus effet. Hunc Marcellus-infequirur,c quamproirime potei Vl
lam,caftta confert: locorumqs cognita natura,quo maxim e rem de
ducete volebarmeceffirate addutus,vt neqs confligere'r ( cuiusfi rei fa
culras effer,refifiereincitatis militibus non potetat ) neqs vagari Caffium H
latis patererur, ne plutes ciuitates eapaterentur, quae pafii erant Cord-u
1_" b'enfesafiellifque idoneislocis colloca'tis, Operibusqs in circuitu Oppidi
i eonrinuatis,Vllam Cafliumqs mun-irionibus claufir. quae priufquam per
ficerentur,Longinus omnem fuum equitatum emifit-z quem magno fibi
vfui fore credebat,fi pabulari frumentari 's Marcellum non pateretur: ma
gno aurem impedimentoclaufus obfidione inutilis neceffarium cori
B'lw'* fumetetfrumentum . Paucis diebus literis acce itis , RexBogudcum'
copijs venit,adiuiigit_q'ue ei legionem quam fecum a _duxetaucompluref
que cohortes auxiliarias Hifpanorum. narique'vtin ciuilibus diffenfiom-i
bus accidete confueuit., ita remporibus illis in Hifpania ? cinica-ih
tes rebusCaffi ffudebanr,plures Marcello fauebanr.Accediricum copistroi -
gud ad exteriores Marcelli munitiOnes.pugnaturvtrinq5 acriter: crebtoqs
vraccidit , fortuna farpad vtrunqa vietoriam'transferente : nec [ _
WW quam ab operibus depellirur Marcellus.lntetim Lepidus ex citeriore proa
uincia cum cohortibus legionatijs trigintaquinque , magnoque lnutriereI
equitum : reliquorum auxiliorum venir ea mente Vllam , v_t fine vllo Ihre
diocontentiones Caffij Marcelliqs com pon eter. Huic venienti fine dubi-si
ratione Marcellus fe credit,atq5 offertzCaffius contr fuis fe tener pr_<;fidijfs.=, _
- fineco-quod plus fibi iuris deberi, uMarcello exifiimabat, fiue eb quod
' lne. raeoecupatus animusLepidi'e er obfequio aduerfarij,verebaruLP-onitK
adr llam Lepidus,l ne ue haber a Marcello uicqiiam diuifi . N pui-z
gnerur,interdicit.Ad exeun'durn Caium inuirat;gdemque.fuam in Omni.;
re inter oni-r.y Cum diudubitffet Cafus quid fibi faciendum,qudue Lis-i
pid-0,eflrctedendummeqsvllum exirumiconfilijfui re erirer, fipetman'ea
retin fentenria,poftulat vri munitiones difijcerentut, -ibiqsl-ibetexitus ,die
rerunEt cm non tantmindueias faecm'ritfedpropiameonfiirutaopesi
ra com lanarenr,cufio_di2eq5 muniriomrmcffeni;dedutaathilalegisib
idcafiellumMarcelquuod proximhnaierat regijsirafbismeqs opinantibusi
qmnbusffi ramen in omnibusfuitafliusmamiflehuiuseonfcientig _
` "'
'l 1(3

_ "DE BELLO ALEXAN'DR. ' zal

Abirabatur) impeti'i fecerunr, cpluref ' ; ibi milites opprellcrunt.Qi_1/òd nili
celeritetindignationecauxilio Lepi iptaeliuimfellet-dirempr , maiorca- _ .
Iamiras ellet accepta. Clim i-rer C'allio patefactum ellet,'càltra Marcellus
cum Lepido niungir. Lepiduseodem tempore Marcelluqu Cordubam
cum fuis proficifcitur. * Natbonem fub idem tem sTrebonius procon- * MW"
ful ad prouinciam obtinendam venir. De cuius a vtcognouit Ca - au
lius ,legiones
Ipfe quasrebus
omnibus fuis fecumceleriter
habuetat, equitatum'que
correpris, Malaca'min hybernadilttibuit.
contendit , ibiq; ad- mlm
uerfo tempore nauigandi naties eonfcendir, vt ipfe praedicabar, ne le Tre,

bonio : Lepido Se Marcello commirreter: vr amici eius dictirabanr, ne
B per earn prouinciam minore eumidignirate iter faccret, cuius magna para
ab eo defecerat: vr caereri exiltimabant , ne pecunia illa ex infiniris rapinis
confecta ,in poteltatem cuiufquam Venitet. Ptogtllus fecunda,vt h bet
na,rempeltate,cm in Iberum ilumen noctis vitandae caufa le contulillet, '
inde paulo vehemenriote tempeltare nihilo periculo us fe nauigaturum
ctedens, ptofectus aduerlis Huctibus decurrentibus oltio Huminisin ipfis
faucibus,cm nequellectete nauem proprer vim lluminismeqs directam ."
tantis fluctibus tenere poller, demetfa naue petit. Cum in Syriam'Caefat Io
ex Aegypro veniller, atqs ab his quiRoma venetanr ad eum , cognofceret, GWW?! 31""8
liretifque vrbanis animaduerrerer mul-ta Romae male Se inutilit-er admi- l'
Cniltrarimcque Vllam partemReip. faris commode geti , qubd conten
tionibus tribunirijs perniciofae {edition-cs otiteiirur, c ambitione atque
*indulgentia Tribunorum militum, qui legionibus praeerit,multa con
tra motem confuerudinemque militarem etent, quae dillol-uendae difci- `
plinaeleuerirarifqlue ellent, eaque omnia flagitare aduentum fuum vide
rer, ramen praeferendum exiltimauir,quas in prouincias regionequ venifl.
fer,eas ita telinquere cltituras,vt domell'icis dillenlionibus liberarentur,
iura legefque accipetenrr exrernotutn lioltium metum de onerenrljlc
in Syria,Cilicia,Alia celeriter fe confectutum fperabat,quò has prou-inci
nullo bello ptemebanrut. In Birhynia ac Pon ro plus oneris fibi videbat im
D pendete. non enim excellille rum Ponro Pharnaeem audiebar , neqs excef
furum putabat, cm fecundo ptaelio vehemenrer eller inflatus,quod con.
rraDomirium Caluinum fecetar. Commoratus fete in omnibus ciuitati
bus, quae
tribuit. maiores
De funr dignirate,ptaemia
conrtouerlijs benemeritis
veteribus cognofcit,ac & Reges3Tyrannos,
ltaruir. vititimc publice
Dynaftas rouinci , finirimofque omnes qui adeum concurreranr, rece

ros in li em,conditionibus impoliris,prouinciae tuendaeac defendendae
dimittit, Se fibi populo Roiamicillimos. Paucis diebus in ea prouincia con
fumptis,Sex.Cfatem amicum necellatium fuum legionibus Syrie pre- "
licir: ipfe eadem clalle qua venetar,procifciturin Ciliciam :cuius prouin- .
cite ciuitates omnes euocar Tarfum,quod oppidum fete totius Ci iciae no
bilillimum fortillimumque elt. Ibi rebus omnibus prouinciae c linitima- ~`_ I
rum ciuitatum conltiruris,cupiditare prolicifcendi ad bellum getendum, ` "
non diuriiis moratut : magnifque itineribus per Cap adociam confectis,
biduum Mazacae Commoratus , venir Comanaveru illimum Se fanctilli-
rnum in CappadociaBellonae.~remplum : quod tanta religione colirut,vr amm'
facetdos eius Deae , maieltare, imperio , c porenria fecundus Rege, con
fenfu gentis illius habeatut. id-homini nobilillimo Nicomedi Birhynio Nitinle _
adiudicauit , qui Regio Cappadocum genere ortus , propteraduerfam for- .
. maiorum fuorum,murarionemque generis ,iure minime dubio,
' VCI

\
zzz A.' HIRTII SIVE >OPPII COMMNT.

vetullate ramen intermil'l'o , facer'dotium id repetebat. Fratrem autem A-F
- riobarzanis Ariaratem,cm benemeritus vterque eorum de Republica ell
fet, ne Ariaratem folicitaret, authres regni teneret,
Ariobarzani attribuit , qui {ub'eius imperio ac ditione ellèt : 1 iterince
ptum limili Velocita'te conlicere cpit. Cum pro iusPorituin linefquc
IWW" 0in Gallogrciaz accellillet,Deiotarus Tetrarclies Gal ogrci tunc' uidem
, pene totius , 'quod ci neque legibus ne uemoribus conceffum ege .
' ri Tetrarcli Contendebant : line du io autem Rex Armenia: mino.'
ris aSenatu a ' pellatus ,depolitis Regi 's inlignibus neque tantum pi'iua..
to vellitufe etiam reorum habitu upplex ad Clarem venir, oratum
vt libii nofceret,quod in ea parte pofitus terrarum qua: nulla prie-lidia Ca: G
faris huillet, exercitibus imperiijue in Cn. Pompei) .
>neque enim debuille iudicem elle controuerliarumpopuli Romani,
f l'cd parere prfentibus imperijs . Contra quem Caelar, cm plurima lua
" qommemorllet ollcia, use conlùl ei decretis publicis tribuillet,cum
que defenlionem eius nu lam polie excufati'onem imprudentia: recipe
re coarUuilI`ct,qubd homo tanta: prudentia: ac diligentiaefcire potuillet,
~ i *. uis vrbemellet,quis
Relpublica Italiamque teneret,vbiSenatus,
deinde populufque Romanus ,vbi
.111111111*&.
clIet : tamcn le concedere id factum {uperio'ribus lùis benelcijs, veteri lio
itio t 111,
fijequentes dignitate
con`currillènt hofpitestatique hominis,
atque amici precibus
Deiotari eorum qui H
ad decprecandum.
`~ De controuerlijs Tetrarcharum poliea le cogniturum elle ixit.regium
~veltitum ei rellituit. Legionem autem vnam quam ex genere ciuium (
rum Deiotarus natura dilciplinaque 1 liabebat, equi
iirtatumq'ue omnem ad bellum gerendum adducere iulIit. TCmin Pon
`tum venillet, c_opiafque omnes~in vnum locum coegillet,qu numero
atque exercitatione bellorum mediocres erant (excepta enim legione lex
ta, uam fecum adduxerat Alexandria,veteranam,multis laboribuspea .
riciifque funtam , multiliue militibus partim dillicultate itinerum ac
nauigationum, partim crebritate bellorum adeo diminutam, vt min's I
mille hominum in ea ellet , reliquas erant tres legiones, vna Deiotari,
Pimm quae in 11 quod Cn . Domitium fecillè cum Pharnace l`cri
"' plimus ,fuerant) legati aPliarna'ce milli Cla'rem adeunt, atque in pri
mis deprecantur ne eius aduentus lioltilis effet. facturum enim omnia
Pliarnacem quae imperata ellent. maximeque commemorabant nulla
Pharnacem auxilia contra Caefarem Pompeio dare voluille, cm Deio-v
_ tarus quidedillet, tamen eilatisfecillet. Cfar refpondit lè fore aequilli
` ` ` " mum Pharnaci,li quae polliceretur,reprfentaturus ellet.Monuit autem,
' 'vt {olebat,mitibus verbis le atos,ne autDeiotarumlibi obijcerent,aut
:_nimis gloriarentur benecio , quod auxili'a Pompeio non milillent.K
@Plmlmbnam li neque libentis facere quicquani , uam fupplicibus ignolcere:
im :gno/cer. . . . . . . .. . .
neque rouinciarum publicas iniurias condonare ijs polle, qui fuillent
in e cioli . Id iplùm quod commemorll'ent ollcium, vtilius Phar
naci fuiffe, qui prouidillet ne vinceretur: quam libi , cui Dij immortales
vitoriam tribuillent. Itaque le magnas Se graues iniurias ciuium Ro`
manorum,qui in Ponto negociati client, quoniam inintegr rellituere
mlm Wm non pollet- concedere Pharnaci. Nam ne ue interfetis amillam Vitam'
rare digna. . . _ . . q . -
neque exetisvirilitatem reltituere polle: quod uidem fupplicium gra-`
wslm"""~ ius morte ciues Romani fubllent.A Ponto vero decedcret confetim,
" ~ ami
l
.
_l i DI''BiLI- ALXADR. LIR 7 ` 223

1111311 remitter et, caeteraqsreftitueret fociis' ciuibufq
Romanis quae penes eum effent. Si feciifet ,iam tunc fibi remitteret mu-
nera ac dona quae bene rebus gePtis' lImperatores ab amicis accipere con
(. 1 enim Pharnaces cotonam auream .His refponfis datis,
legatos temifit. At Phatnaces omnialiberalitetpollicitus, cm fefiinan
tem ac properantem Caafatem fperaretlibents etiam ereditur fuis 4p'ro- . . f
i mifIis quam respateretur, quo celetis honefiiuf/ue ad res magis neceffa ~
rias ptoicifceretur(nemini enim erati notum urimis de caufis ad Vr-t
bem Cfarem reuocari ) lentis agereeceden i diem poftulare longioa
__ rem,pationesinterponere,infummauftraricoepi't.,Caefatcognitacalli
--Bditate hominis, uOd alijs temporibus natura facere cfueuerat tune ne
ceffitate fecit ad uetus,vt celeri's Omniuml Opinione manum confereret.
Zela eft oppidum in Ponto,pofitu ipfo,vt plano loco,fatis munit . tumu- Zdufimi
lus enim naturalis velut manu atus,excelfiore vndique faftigio fuftinet
murum,circumpofitifuntliuicoppidomagni multique intercifi vallibu's
colles : quotum editiflimus vnus,qui propter vitoriam Mithridatisc in
felicitatem Triarij,detrimentumqs exercitus noPtri , fupetiotibus locis at
queitineribus coniuntus oppido, magnam inillis partibusliabet
nobilitatem, nec muito longius millibus paffuum tribus abeft aZela.
Hunc locum Phatnaces'veteribus aternorum felicium cafirorum refe- . it' "
Operibus, copijs Omnibus uis occupauit. Cfar cm ab hofie
milliapaquum
gia caftra munirentur,
quinqueeodem
cafira pofuiffet,
interuall-Ovideretque
fua munituras,
eas valles quibus
f1 modi)
re- _
ea loca lioftes priores non cepifTent, quae multo etant propiora Regis ca
iiris,aggerem comportati iubet intra munitiones : quo celeriter colla
to , proxima note Vigilia quattalegionibus omnibus expeditis , impedi
mentifquein caftris relitis, prima 'luce non opinantibus lioftibus eum
ipfum locum cepit,in quo Mith-ridates fecundum praelium aduerfus Tria- n
rium fecerat. Hue omnem comportati aggerem ecaftris , fetuitiaque cagi . - .
` iuflit, ne quis ab Opere miles difcederet, cum f`pacio non amplis mil e :t "
D paffuum intercifa vallis caftra hoftium diuideret ab Opere incepto Caefa
ris caftrorum . Pliarnaces cm i'd repente primaluce animaduertiifet,co
pi as fiias Omnes pro caftris infiruxit : quas interpofita tanta lOcOrum ini
quitate, confuetudine magis peruulgata militari credebat inftrui C
far, vel ad Opus fuum tatdandum, quo pluies in armis tenerentut : Vel
ad Ofien'tationem regiaa duciae, ne munitione magis quam manu de
fendere locum Phatnaces videretur. Itaque deterritus non eft quo mi
nus prima acie pro vallo inftruta,reliquapars exercitus Opus faceret. At
Pliatnacesimpulfus Gueloci felicitate,fiue auf ic'ijs cteligionibusindu
tusf'quibus Obtemperffe eum pofie audie amus, fiue paucitate no
fttot qui in armis erant,co'mperta.cum more Operis quotidiani, magna
illamferuorum multitudinem qua: aggerem portabat,milites effe <3rf:di..~.~ .t
diflet,fiue etiam fiducia veterani exercitus fui,quem cum legione x xii. in
acie conHixiffe Se vicier legati eius gloriabantut: fimul contemptu exerci
tus noftti,quem pulfum a fe DOm-itioduce fciebat: inito cfilio dimican
di,def`cendere ptaeruptavalle cOepit.Cuius aliquandiu Caefaritridebat ina
fia'iifibftentationemceolocomilit cohortationem,quem in loc ne- l
mo fanus ho'ftis fubitutus effet.C um interimPliatn aces eodem gradu quo
in praeruptidefcendetat Vallem,afcendere aduerfus ardu colletn 11111111
tis copijs cOepit, Caefar incredibili eius vel temeritate Velfiduciamotus,
4 neque
224 A. HIRTII SVIS(DPPI'ICOM'l\/IEI\I""'_'3
* nequè*'opinans imparatufque oppreffus,eodem tempore milites 'alarmen-.3_5
f2_'"" PMI ribusvocar, armaeapereiuber, legiones opponit, acieminftru-it. ,Cuius
/ 1- rei fubira trepidatio magnum. rertotem attulir nofiris . ~Nondum,otdini_
" Cf"" bus infiru'tis , faltar-.e regiae quadrigae permifios milites :
! .
ramen
l
celeriter
_ i I
multitudine
i ~
telorum
. .
op rimuntur.
.
Infiiquirurhas,aciesl
_ .
: ( ,& clamore fublato confiigit,mu rum adiuuanre naturaloci,plu-_
. rimum Deorumimmorralium benignirate, qui cm omnibus cafibus
bellis interfunt,rm prcipue eis quibus nihil ratione potuit adminifira-A
ti i lMagno atque aci-i praelio commins facto , dextro cornu quo vetera`v
rialegio fexta etat collocata . initium vitoriae natum . ea partecm
in procliui detruderenrur hofies , mlulto tardius, fed ramen iifdem dus ad- (S
iuuanribus, finiffro cornu , mediaqs acie totae proHigantur copia: Re is;
g quae quam facilefubietant
premebantutloci iniquitareiniquum locum,militibus
. Itaque multis tam celeriter gradu
partim pu fie,
interfe'tis,
partimfuorum tuinaoppreflis, uivelocitate effugere poterant, atmisra-
men proieris vallem tranfgre i, nihil ex loco fuperiote inetmes -ptofice
re porerant . At nofiri victoria elati , fubireiniquum locum, munitione
que aggredi non dubirrunr. Defendentibus autem his cohortibus ca
fita, quas Pharnaces prfidio reliquerar,celeriter caffris hofiium funr po
Pblfmfugh tiri . Interfeera m ultitudine Omni fuotum,aut capta,Phatnaces cum pau
cis equitibus profugir: cui nifi cafiroi'um Oppugnario facultarem attulif- H
fetliberis profugiendi , viuusin Caefaris otefratem addutus effet. Tali
vitoriatoties vietotCaefatinctedibilieff aetitia arfetus, quod maxim
bellum tanta celeritate con fecerat : eoque fùbiri periculitecordatione lae
rior, qubd victoria faeilis ex difficillimis rebus accidetat. Ponro recepto,
ptaeda Omni regia militibus condonara , die cuni expeditis equiti
us ipfe proficifcitur. Legionem fexram decedere ad prmia atque ho
nores accipiendos in Italiam iubet. Auxilia Deiotari domum' remittit,
ciiufvimiam. duaslegiones cum Coelio * Vinrianoin Ponto telinquit. Ita pet Gallo
*"- graeciam Bitliyiiiamquein Afiamiterfacit: omniumqsearum ptouincia
tum
rates,dedifiribuit.
controuerfijs cognofcir,Pergamenum,i
Mithridarem c fiaruit. Iurainquo
Tetrarchas,Reges,ciui-I
rem feliciter celeri- "
terque gefiam in Aegypto fupra fcripfimus,regio genere otrum,difciplinis
? etiam regijs educatum ( nam eum Mithridates Rex totius proprer
mun/mm"nobilitatem Pergamo fecum paruulum afpottaueratin , multoqu
tenueratannos) Regem Bofphoriconffituit, quod fubimpetio Phatnacis
fuetatzprouinciafue populi Romani a barbaris atqueinimicisRegibus
interpofiro amici imo Rege muniuir. E_idem Tertarchiamlegibus Gal
lograecotum , iure gentis cco narionis adiudicauit, Occupatam 6c
poffeffampaucis ante annis a Deiotaro. Neque ramen quuam
diutis moratus , uam neceffitas vrbanarum fdi- K
ammirati". rionum pari Videbatur.. Rebus felicifIim `
m" celerrimeq's confeeris,in Italiam
celetis Omnium opi.
niorie venir.
m@
ifm w
PL
DE BELL() AFR'ICO ;
l
' N R V Sl _
x'.
lyy ' Ca/artlfin Affe-amLibri de Bello

redifuszex Africano
Sicilia Capita.
89 [me: aliquot pugna ad oppidum

; I `drfzromeffml, cui Con/[dim pmerat. > 4 ,
; (Ja/21mcal/dammdaaaaa/mda, eialemeandam cam Laoz'eno,
- l ) . ' -
. @jpowpffj ly' /: contra Cazrem: 59" ! /
.I Sozpzofze com'lmio.
\ - . - . . ` '.
. Regnum[noo a 'afarzanumaadztar.Cafar dam fzea 'va/fata /
i.;
.
-c . aecertJ eafru commet.
' Laoiemanomm aliquotdefeo'z'o ad Cefareaeeiafdengczmda cam ad#
. . .Granola/Emea
ner/araslougna. @fornendo
C eeafarzonueaz'a/oam
earz'aemgs ma adaerja:Cee/amaai.
Laoz'enampagna L
eea-nda." - _ . .
7 ex Sid/zia /1]; C! / reitaimgmriaf'
jfmelz'o elzeztez'przmumpo 71.41):/.
D- Ca aree/eritaznfer/equen ze oioa:,èiaz'em earzif tato Iacopo
. nendo: radentza. . _
9 ) di 22:27:14/,'//[ aa'aekfa:
_y Laoienam,6a [ adaerf.; Scipione . '
lo Pra/'15 ' a Cafan): mildiou: Mae 11[//, 59711:
/rzlx a'e Scipione (/. ' '
n . Vtioo. woz/'e olado; . Catania' vo/anfarz'anex. " Regie, ; Petreg',
, Fan/iz', 56ipz'onintertus,azra, in a/iampro.
, ' AE s A Ritincribus' 'rufis confctis, nullo die intermif i
'" fo,adx1t1r`. C_alridaslanuarias Lilybum cruenit,

* . , {atmwc'lu oc'ndjtffe naucs velle confccnccrcm
a : non amplis lgiocm tyrohaberct vnam, equi
n ` _ rcs lvix fcxccn'tos Tabernaculum fccundum littus
,l ipfumconi'ti, vt pro-pe'Hutus verbcraret.
` > eo Gonilio fc'cit', nc quis morse quicquarn fore {pc
` yt'o'mitin dies' ho'rafc'luc paratiqfcm. In
I . ` " I ' c1d1-t pcrl'd , vt tem'pefatcs ad naulgandum
xd'oncasnon habcrct'. Nihilo mins infnaubus remigcs nailitch'
- prrcrrnittcre ccaoncn , .
( ab incolis cus prouinciae nunc-iarc'ntur'aducrfriorum cop'xquil
! tatus
_rn.
_-"

226 . HIRT SVE PPIICOMMENT.
tatus infinitus, legiones regiae quatuor, leuis armatura! magna vis, Scipio-:E'
: -1115 legiones deeem . elephanti eentumviy inti , claffefque effe complur'es;
fm tamen non deterrebaiur, :mimoun Se confidebac. Interi-m in dies
& naues longae adaugeri , Se onerari complures concurrere,& le.
giones tyronumeonuenire . In his veteranalegio quinta,equitum ad duo
millialeg'ionibus colleeis Gex, Se eqiurum duobus millibusl , vtquxqiie _
prima legio veneratn naties longas imponcbatur, equitcs autem in one7
ranas i itamaiorem partem , c infulam peters:I
mm-kg * Aponianam _qu Lilybaeo:I ibiquecommor'atus, bona ,
- t , _. fum Vendit " ublicè.l Deinde Alieno praetori, qui Siciliam obtine at,dc
gff''f""'s""omnibus rebus prsecipit, reli uo exercitu celeriterimponendo dal;
tis mandatis , ipfe nauem confcendit ad vi. Calendas Ianuarihas, Scicli
quas naues fiatim confecutus.ita vento certo , celerique nauigio ve
tus , diem quartum cum longis paucis nauibus in confpetum Afri
cae venit. Nanqueonerariae reliquae rter paucas vento difperf atque
. errabunda: diuerfa loca petierunt. upeam claffe prteruehitur,deinde
?- Neapolim : complura prtere caflella : oppida non longe a mari'relirr.
Adfumcfum. quit. Pofiqum Adrumetum accefit,vbi prsefidium erat aduerfariorum,
cuiprzeerat . Confidius , c à Clupea fecundum oram maritimam curn
. equitatu Ad rumeti Cn. Pifo cum Mauris circitèr tribus millibus apparuit:
ibi paulifperCfar ante portum commoratus , dum reliqu nauescoll-H
uenirent, exponit exercitum: cuius numerus in prxfentia fuit peditum
* trium millium,equitum * centum quinquavintaafiriqu ante oppidum
'pofitis , fine iniuria cuiufquam confedit: cobibetqs omnes a prda.Oppi
dani interim muros armatis' complent,ante portum frequentes confidt
ad fe defendendum,quorum numerus duarum legionum intus erat. Cae..
far circum oppidum veetus,'natura loci perfpetauedit in . Non ne;v
. mo culpa: eius inipi-udeiitiqs afiignabat,quod neqs * certum locum u,
bernatoribus przefeetif's , quid peterent., prcepera't: neqs vt mos ip ius
confuetudoqsfiiperiorilnus temporibus fuerat,tabellas fi natas dederat,
vt in tempore his perletis locum certum peterent vniuerfquod minime I
Caefrem fefellerat. nanqs nullum portum terr Africa: , quod claffes de.
culrrerent,pro certo tutum ab hofium prfidio fore fufpicabatur , fed for.
L tuitu oblàtam occafionem egreffus aucupabatur . L.Plancus interim lega
tus petit a Cfare, vt fibi dai-et facultatem cumCondio agendi,fi poffet
aliqua rationeCperduci ad fanitatemltaqs data facultate literas confcribit,
& eas captiuo at perfereclas in oppidum ad Confidium. () mul arq;
captiuus cum perueniffètditerasq5,vt etat mandatum,Confidio porrigere
coepiffetzprius quam acci peretille,.Vnde,inquit,iflas Tum captiuus, Ve
Y nio Cfareum Confidius,Vnus cfi,inquit,Scipio imperatorhoctem
confidi mami. ore populi Romani. Deinde in confpctu fuo captiu fiatim interici iu,- K
et :_ literaqu nondum perletascuterantfi natae,dathominicerto ad
Scipionem perferendas.Pof uam vna notc _die ad oppidum confum
pta,neq5 refponfum vllum onfidio dabatur, ]; ei reliques copia: fuc
currebant, neqs equitatu abundabat, 5t ad oppidum oppugnandum non
fatis copiarum habebatc eas tyronummeqsprimo aduentu con uulncra.
ri exercitum volebat,& oppildi egregiamunirio , difficiliqu ad oppugnan
*.agnfu. ldum erat * acceffuscnunciabantu'rauxiliagmagna'equitatus oppidanis
fuppetias veniremon vif ratio ad oppugnandumoppidum
randi : nedum 1n ea re Cfar effet olccupat-us,ircunuentus a tergo ab equi..
f tatu
'i DE BELLO AFRICO. 257.
'A tatu hollium laboraret. Itaque callta ern m'o'uete vellenlubite ex oppido
etupitmultirudo,atqs e uitatus lublidio tempore eis cafu fuccuttit,
qui etat milfusIuba ad ipendium accipiendum: callraque vnde Cae'far.'
egtelfusiter facere coeperat, occupant, c eius agmen extremurn infe ui
coeperunt.Qi_ res crn animadueth elfenfubitb legionarij confillunt, Se
equites,quanquam etant pauci,tamen contra tantam multitudinem au~
dacillime concurrunt.Aceidit res incredibilis , vt equites mins triginta _ _
Galli,Maurorum equitum duo millia-loco pelletent,refugarentq's in
dum.Poltqum repulfi econieti etant intra munitiones,Ca:latitetcon
liitutum ite contendir . ~Chiod cm fpiiis facetent,& modo infequetenl
'B cis
tunmod rurfusquas
ex veteranis ab eflecum
uitibus in Oppidum
habebat,in tepelletentur,
extremo cohortibus pau:
agmine collocatis, par:
te equitatus,iterleniter cum reliquis facere coepit. Ita quante longius ab'
oppido difcedebatur, tanto tardiores ad infequendumetant Nu midae. I nd
terim in itinere ex oppidis ccallellis leuationes venite , polliceti ftumena
tum,patatolc'15 elfe,quaeimpetlfetfacere. IItaqs eo die pofuit ad O _ 2 _
idum Rufpinam. Cal.Ian. inde mouitt petuenit ad Oppidum Leptim i- .
vberam ciuitatemc immunem. Legati ex oppido veniunt obuiarnlibem "
ter le Omnia faetutos qu Vellet, pollicenturltaqs Centurionibus ad por-i
tas oppidiccullodijsimpolitis,nequis miles in Oppidum inti'oirct, aut
Ciniuriam facetet cuipiamincol, nonlonge ab oppido fecundum litrus
facircallra. Edem naues onerariaetlongre nonnullfe cafu aduenerunr.
Reliqu, vt einunciatum, incetta: locotum,Vticam verfus petere via
fx funt. Interim Caefat mari non digredi, neque mediterranea petere
proptetnauium errorem,equitatumquein nauibus omnem contineti, v_r
arbitror , ne agri vallarentur, aquamqs in naties iubet comportati. Remi- Mannequin.
gesinterim qui aquatum e nauibus exierant, fubite equites Mauri nec
Opinantibus Cfarianis adotti, multosiaculis conuulnerauerunt, non
nullosinter-fecerunt. Latentenimin inlidijs cum equis interconualles,
8c fubit exeunr,non vt in campo commins depugnent. Ctelatintetim
Din Sardiniam nuncios cumliteris,&in reliquas prouincias linitimas di
mifit,vtlibiauxilia,commeatus,frumentumque,limul atque literas le
_gilfent, mittendacutarent: exoneratifque partim nauibuslongis, Rabi :iraniana/ib..
rium Pollhumum in Siciliam ad lecun'dum commearum accerfendum'""
mittit. Interim cum x. nauibuslon is ad reliquas naues Onerarias con
.
quirendas
qua: deerralfent, _ .
mufmare tuendum ab holiibus, .
iubet _ _ _
proficifci . Item C.Salluliium Crifpum prtorem ad Cercinnam infulamjatf/Im q.
verfus,quam aduerfatij renebant,cum parte naui ire iubet , qubd ibi ma-
gnum numerum frumenti elfe audiebat.l_12ec ita imperabat vnicuiqs, praz
cipiebatgs', vt li lieti pollet,nec locum vllu excufatio haberet, nec moram
Etergiuer atio.Iplèin~tereaex perfu is'tincolis cognitis cditionibus Sci
pionis,& quicum eo contra le be lum gerebant,mifetari_. Regiumenim
equitatum Scipio in prouincia Africa alebat. Tanta hominierat de_men
tia,vt mallent Regis elfe veerigales,quàm cum ciuibus in patria in fuis for.
tunis elfeincolumesCaelr ad I i i. Nonas Ianuarias calltamouet,Leptiq t
lex cohortium praefidio cum Safetnarelieto ,iipfe rurfus vnde pridie'vene- ...
rat,Ruf inam cum teliquiscopijsconuettit : ibiqi fatcinis exercitus teli
55, }; Cum expedita manu proficifci'turcitcum villas frumentatum: op
pidaniqu imperanvt plaullraiumentaqueomn'i'a fequantut. Itaque _maa
gno numero frumenti inueto,Rul`pi`nam redit.-Hoc eum idcirco exllirnro
eci e,
228 A.HIRTIISIVEOIPIICOMMENT.
feciffe , ne martima oppidap'ofi f'evacua relinquererpraefidioque firmata F
aufm. ad claffis receptacula muniretltaqi ibi relieto P.Safèrna , fratre eiusjquem
Lepti'ptoximo oppido teli uetateum legione , iubet comportati ligna in
oppidum quam lurimalpecum cohortibus feptem quae ex vereranis le
gionibus in cla ecurn Sul(pitio cVarinio terri gefferant,ex oppido Pufpi
na egreffus',proficifcitur potrum,qui abefr ab oppido milliapaffuu duo.
Ibiqs claffem fub vefpetum cum ea copia confcendiLOmnibus in exercitu
infcijse requirtibus imperatotis confilium ,_ magno ttifliria fo
licitabantur. paruaenimcum copia,c ea tyronum,neq5 omni expofitain
Africa contra
rabilemfe magnasvidellnant
expofitos co iasc: neqs
infidiofae narionis,equitatumqs_
quicquam folarij in praef'ent'iainnume
, neque G
auxiliuminfuorum confilioanimaduertebant. nifl in ipfiusimpetatoris
: Il Vultu, vigore , mirabili ' 5 hilaritate . Animum enim altum t ete-ctum pta:
mmm gerebat. Huic acquiefcebt hominesc in eius fcienria 8c cfilio omnia `
fibi procliuia omnes fore fper'abant.Caefàr vnanotein nauibus confum
pra,iam coelo albefcente,cm proficifci conaterur_,fùbitb nauium pars _ de
qua timebat, ex errore eodem conferebarur. Hac re cognita,Caefarceleri-
-\ ter de nauibus imperat omnes egredi , arqs armaros in littore teliquos ad
uenientes milites expectareltaque fine mora nauibus eis in_porrum rece
pris,& adueetis militum equitumqs copijs , rurfus ad oppidum Rufpinam
redir :atque ibi caffris confiirutis,ipfè cum cohortibus expeditis x x. fru- H
CMT' fwli'df- mentarum profetus. eo cognitum Cfaris confilium , ill cum
" claffe nauibus onerari'js Cfluae
fe, ne cafuimprudentes uae naues
deerrffentfubfidio ire clam hofiibus
in claffem aduerfariorum voluif-`
incidetenr:
neqs cam rem eos voluiffe fcire,quii'n ptaefidijs reliti milites fuiffent, ne
propterfuorum paucitatem, t hoffiu`multitudinem metri decerenrln
terim
per cum 1am Caefatprogreffus
fpeculatores effet e
anteceffotes equites circitermilliapaffuumttia,
nunciatut ei,eopias hofiihauell
onge a fefe vifas. 8e lierclè cum eo nuncio puluis ingens confpici coe
ptus . Hac te cognira, Caefar celeriter iubet equitatumvniuerfum
( cuius copiam habuir in praefentia non magnam) Se fagirratios ( quo-_
rum paruus è caffris fecum exierat numerus) accerfi , atque ordinatim
fivnafeleniter confequi: ipfe antecedere cum paucis atmaris . - Iamque
GMW?- cm proculhoflis confpici poffet, militesin campo iubet galeari , ad.
pugnam parati , qiciorum omnino numerus fuir xxx.I cohortium cum
??? ' Midi equitibus . fagittarijs . Et hoffes interim, quorum dux etat La
mm" bienusc duo Pacidij , aciem dirigunt mirabili longitudine non pedirum,
` fed equitum confertani: cintct eos leuis atmarutae Numidas, & fagir
tarios pedites inrerpofuerant, cita condenfauerant, vt procul Cfariani
' pedefires copias arbitrarentut: & dexrrum ac finifirum cornu magnis
equitum copijs firmauerantlnterimCfat aciem dirigir fimplicem,vt po- K
terat, proprer paucitatemdagirrarios ante aciem conftiruir,equites dextro
finifiroqs cornu opponit: 8e ira prcipir,vt prouiderent ne multitudine
quitatus hofiium circunuenirenrut.Exifiimabat enim fè cum pedefribus f
copijs acie infftuta dimicarutum. Cum vtririqsexpecftatio fieret,neque '
Caefarfe remoueret, Se cm fuorum paucitate contra magnam vim ho
Ptium artificiomagis quam viribusdecern'endum videret,fubirb aduerfa.I
riorum equitatus fèfe extendere, in latitudinem promouere, collefque
Completi, 8c Caefaris equitatum extenuare, fimulqs ad circumeundum
comparare fe coeperant. Caefariani equites erum multitudinem aegr
' ,~ ' ` fufti
`
DE BELLO AFRICO.. ` 229
A funebnthcies interim medi cm concurrere Conarentur , fubto ex im? Cj
condenfisturmis Numidaeleuis armaturaec'um equitibus procurrunt, cfm'"
interlegionarios pedites iacula conijcit. Hic cm Cfariani in eos imp@
tum fecifentnllorum equites refugiebant,pedites interim reiftebtdum
equites rurfus concurfurenoriato peditibus fuis fuccurrerentfar nono
genere pugn oblato,cum animaduerteret ordines fuorum in procmrren-Y
do turbari ( pedites enim,dum equites Iongis ignis perfequunturJate- " `
re nudato proximis Numidis iaculis vulnerabantur : equites autem ho. "
pilum curfu facile vitabant) edicit per ordinesme uis miles gnis
quatuorpedeslon is procederet.Equitatusinterim La ienifuor mul
B titudineconffus, ris paucitatem circumire conarur. Equites Iuliani
auei,multitudinehofium defe,equis conuulneratis,paulatim cedere:
Eoftis rnagissfmagifti;l imitare. Ira pun to temporis omnibus legionarijs ab
hocium equitatu circunuentis , Cfarifcis copijs in orbem compulis , in
tra cancellos omnes conieti ugnare cogebanturLabienus in e uo capi. ver miem' d
te nudo verfari i-n prima acie, imul fuos cohortarimonnunquam e iona cmmmm
rios'Cfarisita 11 u,'inquit, miles t ro , tam ferocuis es E
vos qnoqsiftever is infatuauic? In magnum 1rne ~ercule vos periculum
impulit.m1fereor vetrium miles, Non fum',inqu1t, t ro Labienefed de
legione decima veteranus. Tum Labienus, Non agrio coiinquitlignade
cumanorum.Tum milesJam me,qui im,intelliges.8imul cafidem de ca
pire deiecit,vt cognofci ab eo pofet : atque ita pilum viribus contortum
dumin Labienum mittere contendit-,equi grauiteraduerfo petori aHixit,
&ait,Labiene,decumanum militem,qui te petit, fcitoeffeDmni ramen
animi in-terrorem conieeti, tmaxim (. Circunfpicere enim Cae
faremmeqs amplis facereniifl hotiumiacula vitare.C:efar interim confi-l
lio hoftium cognito,iubet aciem in longitudinem qummaximam porri*
i,alternis conueris coh'ortibuswt-ivna alteram ante igna tenderet.
ta coronam hofium dextro inifrocs comu mediam diuidit, 5c Vn par
, tem ab altera exclufarn, * equitibus in rrinfecus adortus, cum peditatu te-
D lis conietis in fugam vertt: neqs longis rogreffus,veritus inidiasfe ad
4'xos recipit. Idem altera pars equitum peditumcis Caefaris facit. His rebus
geisc procul hofibus reptilisonuulneratifcue, ad ( pridia (einer
: epit. Interim M.Petreius Se Cn. Pifo cum euitl- M-Pffffi'
tibus Numidis * .115,11 generis fatis gran i, ex
' iti-nere retfubdio fuis occurrunt. yAt * 1101165 fuis ex terrore firmatis, *rahmen
-rurfufc'lue renouatis animis , legionarios conueer equitibus recipientes,
nouifmos adoririe impedire erunt quo minus feincara recipe
rent. Hac re animaduerfa, Cfariugetfignaconuerti, cmedio campo _
redintegrari prlium. Cm ab 110itibus eod modo pugnareturmec com
fl mins ad manus rediretur,Cefarifdsfequites Se iumenta ex naufea recenti,
6 tilanguornpaucitategvulneribufcis defatigati , ad infequendum lioftem,
tardiorem haberen-t,dieiq5 pars exigua iam reli '
_ effet : cohortibus
derenrmeqs equitibufc'ls
remitterenr donec vltracircundatis im erat
vltimos collies vt Vno
hofes itu conten
repulifenmtqs
eorum eifent potitiltaqs {igno dato , cm iam hotes languide negligen
tetris tela mitterentfubitb immittit cohortes turmafq'a fuorum : arq; pun.
to temporis hotibus nullo negocio campo pulfis , po collemque deie
tismaci locum,atque ibi paulifper Commorati ita vt erant inru'tiJeni.
:er fe ad {uas recipit muniriones. Itemc'ls aduerfarij male accepti, tum de
_ . V mum
aso A.HIRTIISIVEOPPIICOMMENT.
mum fe ad fuaprfidiacontulerunt . Interim ea re gefla, & prlio ditemis F
to,ex aduerfarijsperfug plures ex omni hominum genere, 8c prtere
intercepti hoftium complures equites peditefq'uezex quibus cognitum
confilium , eos hac mente : conatu veniffe vt nouo atque inu.
fitato genere prlij tyronesnlegionai'iqu pauci perturbati , Curionis exem
plo ab equitatu circunuenti o_pprimerenturlit ita * Labienum dixiffe pro
concione, tantam fèfè multitudinem auxiliorum aduerfarijs fubmi
e" m niraturum, vt etiam cdendoin ipfa victoria defatigativincerentur,at
que fuis`fùperarentur . (luippe qui in nullo illorum fibi conderet : Pri
mum, uod audierat Romzelcgiones veteranas dufentirc., neque 1n Afri
cam ve e tranfire : deinde quod triennio in ~Africa.fùos.rnilites confuetu- G
dine retentos,ideles fibi iam eeciflet :maximaaur auxiliahaberet Nu
midarum,equitumq5 leuis armatur :Pratere fugapraelioquompeia
no Labienus quos fecum Brundufio tranf ortauerat eq uites Germanos
mtr-ida uhm Galloqu,ibi Hybridis libertinisU eruifq'; confcripferat`,ârmaue.
/ . rat, equoqa enato vticondocuerat.Prtereregiaauxilimelephanticxxi
equitatufque innumerabi'lis : deinde legiones confcript ex culufqufe*
modi generifque amplis xi r. millibus. Hac atqs ea audaciainlam.
*M-D'C- matus Labienus cum equitibus Gallis Germaniqu n . Numidar
fine frenis vii Lmillibus, praeterea Petreiano auxilio adliibito equitilaus
_. peditum,ac leuis armaturae quater tantisz fagittarijs ac funditoribus, H
h_ippotoxotif 5_ compluribus : liis copijs pridie Nonas Ian. diem tet?
( ricam attivit, in campis planiflimis puriffimiqu abhoradie'i
quinta qu; ad folis occafum decertatum. In co prlio Petreius grau'ite
gietus ex atie receflit. Cfarinterim- munite diligentis,praefidia
firmaremaioribus copijs,vallmq5 ab oppido Rufpinaqusad marededu
Mmmm. cerec cafiris alterum eodem,quo rutis vltro citrqs * commeare ,nui
xiliaqs-fine periculo fibi fuccurrere poffent.Tela tormentaqs ex nauibus in
caftracomportaregemigum claffe Gallorum Rhodiorumqse
epibataruni armare,& in euocare,vti fi poffet, ead rationequa @da
uerfarijJeuis armatura interieetainter equites fuos interponetctur: fagit; I'
tarijsqs ex omnibus nauibus Itliyreisyrijs , cuiufque genetisdutjsm
11115,1 fùas copias. Audiebat enim Scipionem
diem tertium eius diei quo prlium erat,appropinquare .
plas fuas cum Labieno Petreio coniungere: quorum copiae legionum
oeto ,.c equitum quatuormillium effe nunciabantur: orlicinas ferrarias
inftruerefagittqs 6c tela vti fierent complura,curare,glandes funderefu
des comparare , literas in Siciliam nuncifque mittere , vt fibi crates ma
M;., terimquecongererentad arietes,cuiusinopiain Africa effet. Prtere
. ferrum plumbuinquemitteretur. Etiam animaduertebat frumento fein
_ Africa nifi importato vtinon offe. Priore enim anno propter aduerfa-K
f :ifmmm riorum deleetus, quod Ripen iarij aratores milites effent meffem
non effe fatam. Prtere ex omni Africa frumentum aduerfarios in pau
ca oppida : bene munita comportffe, omne'mque tegionem Africa;
exinaniffe frumento . oppida, prter pauca qua: ipfi fuis prfidijs tuen
poterant, reliquadirui atque deleri, ceorum incolas intra {
coegiff commigrare. agros defei'tos ac vaftatos eifel-lac neceflitate Cazfar
c_oaetus, priuatos ambiendo, cblandea pelland.o,ali uantum umen
ti numerumin fùa praefidia congefferat, eov parce vtelaatur. OperaA in..
terimipfe quotidie circumirc, calteras cohortesin fiationehabcre prix
:
. .
ptet
_ _ _ DE BELLO AFRICO.' ' l:si
Aptetliollium multitudinem. 'Labienus faueios (nos, uorum numerus
maximus fuit , iubet in plaull-tis deligatos Adrumetum eportari . Naues / .
interim Caefaris Onetariae ertabundae male vaOabantur , incerta: locorum "
atque calirorum fuorum: quas lingulas fcapzliaz aduetfariorum complu-
res adorna: inCenderant atque expugnauerant. Hac re nunciata, Caefar
clalles circum infulas pottufque dif ofuit, que tutis commeatus fuppor.
tari polfet.. M.Cato interim, qui tica. ptaeerat, Cn. Pompeium filium'M-Cdffnild C"I
multis verbis.,alHdueq'ue Obiurgate non delillebat: ,?!
iliius aetatis cm effet, t animaduertilfet Rempubab audacibus fcelerul '
tifque ciuibus Opprelfam, bonoqu aut interfeetos , _aut exilio mul-ratos;
patria ciuitateque : gloria Se animi magnitudine elatus , priuatus
atque adolefcentulus paretni exercitus reliquijs colletis, pene opprell
_fam fundits Sc deletam Italiam vrbemqs Romanam in libertatem vin.
dicauitzidemqs Siciliam, Afticam, Numidiam, Mauritaniam, mitabili
celeritate armis recepit : quibus ex rebus libi eam dignitatem, qu
pergentes clatillima notillimaqs , concliauit,adolel`centuluqu_at seques
Omanus triumphauit. Atqueillenon ita amplis rebus partis ge is, ne
que _tam excellenti maiorum dignitate parta , neque tantis clientelis, no
minifque claritate ptditusnn Remp. ingtelfus. Tu contrà c partis
nobilitate Se dignitate , Oc per te ipfe fatis animi magnitudine diligentiaq;
C p_taeditus , nnne enitetis , 6e prolicifceris ad paternas clientelas, cauxili ~
tibi ,_reiqs publicas, atqs optimo cuique efllagitatum? His verbis hominis '
g/tauillimiincitatus adolefcenrulus , cum nauiculis cuiufque modi gene
rifque x.1nibi, paucis roliraris , profeetus ab Vtica in Mau titaniam,
regnumqs BO udis ellingrelfusixpeditqueexercitu numero feruorum .
liberotumqs tfuorum mi ium , cuius partem inermem , pai-tem armatam
habuetat,ad Oppid um Aleurum accedere coepit, in quo oppido ptlidium / ; '
fuit regium. Pompeioadueniente,oppidani quue eò palfi propius eum. `
accedere,donec ad i plas portas ac murum appropiiiquaret,fubit-O etup'tiof
ne faeta prollratos perterritfque Pompeianos in mare pallim naufque
Dcompulerunt . Ita te male gefra, Cn.Pompeius filius naties inde auettit,
neque poea littus attigit, clalfefmque ad infulasBaleares verfus conuer-BJkdmilh
tit . Scipio interim cum his copijs quas paulb ante demonlirauimus, Vti
cae randi prlidio relito , profetius , primm Adrumeti carita ponit:de.
in eibipaucos dies commoratus , noe`tuitinere fato, cm PetteiScLad
bieni fe copijs coniungit: atque vnis calltis fzieis, iii.` millia palfuum
longe confiduntlquitatus interim eorumcircum Cazfaris munitiones
vagari , atque eos qui pabulandi aut aquandi gratia extra vallum progrelli
elfent,excipere,& ita omnes aduerfarios intra munitiones continere.@a_
te Caefariani graui annona funt conflietati, ideo quòd nondum neque
ESicilia, neque Sardinia commeatus fuppottatus etat, neque per anni
tempus in mari clalfes line periculo vagari poteranr , neque ampliiis mil
lia palfuum fex terras Afric quoquouerfus tenebant, pabulique inopia
premebantur. @anecemtatecoai veterani militesl equitequ qui mul
ta tetra matiqs bella confeeilfentc periculis inopiaqs tali faepe elfent con
Hitatilga e littote colleera, : aqua dulci elota, iumentis efurientibus :
data,vitam eOrum toducebant. Dum hcitafierentex Iuba cognitis 4
Cfatis difficultati us,copiarumc'ls paucitate , non vilum dati fpacium
conualefcendi , * au endatumque eus opum. itaque compatatis equi- ...
tum magnis peditumqs copijs,lublidio luisegrelfus,evregno ire cortndit.
z . itius
232 Ai HIRTII SIVE OPPIICOMMENT.
fgiflSitiusinterimcrex Bogud coniuneris fuis cop_ijs , cognito Regislu'bat~ Fi
4m- egreffu, propius eius regnum copias fuas _1: Cirr'amqs oppidum
. eius regni Opulentiffimum adotti, paucis diebuscpugnando capiunt, c'
pratterea duo oppida Gerulotumzquibus cim con irionem fertenr,vt op
pido excederenrndqs fibi vacuum rraderent, conditione'mque repudifl
fent, pofiea ab eis capri interferique funt Omneslnde progrcffi,agros
idque vexare non defifiunt. @bus rebus cogniris,Iuba em iam non" `
rignrfongea Scipione at seius ducibus abeffet,capit confilium , fariiiseffe , fibi
"4. fuque regno fubfidio ire,quam dum alios adiuturus procifceretur , ipfe
{ regno expulfus, forfitan vtraque re expelleretur. Iraqi turfùs fe recepit;
atque auxilia etiam a Scipione abduxit , fibi fuifq5 rebus timens : elephan- (;
tiqutrigintarelitisfuisfinibus oppidfq5 fuppetias profeetus . Caefar
interim cum de fuo aduentu dubitatio in prouincia effet, nec quifquam
crederer ipfum,fèd aliqueni legatum cum copijs in Africain veniffe, con
fcripris literis circum rouinciam omnes ciuitates facir de fuo adutu cet
riores . Interim nobifes homines è fuis oppidis profugere, in Ca:
faris deuenire, c de ad uerfariorum eius acetbirare crudelirat 5 comme
, motare coeperunt. (lilorum lachrymis querelifque Caefar commotus,
ciimantea * 1111 115 1$,11&15 copijs auxi
liijuecoatis , bellum cum aduerfari's fuis gerere infiiruir : lirerfque ce- _
lerirerin Siciliam ad Allienum Se Ra irium Pofihumum confcriptis, Se H
Catafcopum miflis , vtfine mora, aut vlla excufatione liyemis vento
` rumque, exercitus fibi quam celerrim tranfpotraretur: Africam ptouinf
eiam perire,fundirfque euerti a fuis inimicis: quod nifi celeriter fociis
foret fubuentum , praeteripfam Afticam terram, nihil, ne rectum quidem
quofereci etent, ab illotum fcelereinfidiij; teliquum futurum : ipfe in
/"- tanta etat efrinationee expeetarione, vt die quam mififfetlite
ras nuncimque in Siciliam , claffem exercitmque morari diceret: no
res diefque Oculos mentmque ad mare difpofitos diretfque haberet.
Nec mirum. Animaduertebat enim villas exuri, agros vafiari , pecus diri- _
pi, trueidarque, oppida cafiellaque dirui, deferique, principes ciuira-I
rum aut interfici, aut in carenis teneri, liberos eotum Obfidum nomi
ne in feruirutem abtipi. His fe mifetis, fnamque dem implorantibus,
auxilio proptercopiarum paucitatem effe non poffe. Milites interim in
opere exetcere , munire , rutres c 11 facete,molf`que iacete in
,Sfirivflfpbm mate non intermitrere.Scipiointerim elephantos hoc modo condocefa
am cere infiituitduas infiruxit acies,vnam findirot contra elephantos, uz
quali aduerfario'rumlocum Obtineterc ctta eotum frontem aduer am
lapillos minutos mirrerer : deindein ordinem elephantos conffituit . Poft
illos au tem aciem fuam inffruxir,vt cm ab aduerfarijs lapides mitti coepif`
fentc elephanti pettetriti fe ad fuos co'nuertiffent,rurfùs a fua acie lapidi- K
bus mifiis eos-conuerterent aduerfus hoffem . quod aegre tardeque fiebat.
ElfgbmwmmuviAudere enim elephanri mulrorum annorum doctrina vfuque vetuffo Vix
a"""edoeti,tamen communi periculo in aciem producunrur. Dum hc ad Ru
c_.Vi1m {nn-fpm am ab vtriqu ducibus adminiffranturyergiliusPetronius,qui Tha
110 maritimo praeerar, cum animaduertiffer naues fingulas cum
exerciru Caefaris incertas locorum arqa caffrorum fuotum va arizoccafio
nem natusmauim uam ibiliabuit atuariam, complet mifitibus fa
_ girtarijs. eidem fcap ias de nauibus adiungir, acfin ulas naues Cfatia
nas confetari coepit : Se cm plures adortus, pul us fugatfque_ipdrI
\ r .
i -
' L

~ -1"1) BELLO 'AFRICO' e' " 233
A difc'efiet, nec ramen deifleret periclitari , forte incidit in nauem in qua
eran-t duo Titi Hifpani adolefcentes tribuni legionis v. quorum patrem
1 legerat': his T.Salienus Centurio legionis eiuf. nsaliemaana
dem,qui M. MeTalam legatum obfederat Mefanae , c {editiofima or'a-
tioneapud vfus : idemqs c pecuniam ornamenta trium `hi Cae
faris retinenda & cuodienda curaueratc ob has caufas time at. Hic
propter confcientiam peccatorum fuorum perfuait adolefcentibusme re
pugnarenn fefeqs Vergilio traderent. Itaque deduti aVergilio ad Scipio
nem,cu{todibus traditi, Se diem tertiurn funtinterfeti.Qiicm du- mmm,
cerentur ad nec , petife dicitur maior Titus a Centurionibus , vti fe prio- mm.
-B rem quam fratrem intericerent: idque ab eis facile impetrle: atque ita
effe interfetos. Turmae interim equitum qui pro vallo in {lationibus
elle folebant, ab vtrifque ducibus quotidie mutuis praelijs inter fe pu
gnare nonintermittunt. Nonnunquam etiam GermaniGalliq/ue Labie
niani cum Caefaris equitibus fide data interfe colloquebantur . Labienus
interim cum parte equitatus Leptim oppidum , cui praeerat , cum Wm
cohortibus tribus oppugnare, ac vi irrumpere conabatur: quod a defen
foribus egregiam munitionem oppidi , 6c tormentorum multitu-
dinem cile line periculo defendebatur. Qupd Vbi faepis facere equi
tatus eius nonintermittebatc cumfort ante ortam turma denfa afli
tifetfcorpione accuratis miffo , atqs eorum ecurione percuffo , c ad
* decumanam defixo , reliqui perterriti fuga fe in reci fa- *amm
to poftea funtdeterritioppidum tentare . Scipio interim quotidie
nonlong afuis Calris pabus ccc. inflruere aciem, ac maiore diei par
te confumpta, rurfus fein recipere . (lirodcm faepis fieret, neq;
ex Caefariscalris quifqua'm prodiret, neque propius eius copias accede
, def'peta patientia Cfris , exercitufque eius,vniueris copijs produ
tis,elephantif`q'ue turritis . ante aciem inflrutis,qum latiflim
tuit porreta e uitum peditumque multitudine,vno tempore progreus,
D haud ita lon
tis, Cfar amilites
iuet Caefarisqui
catris
extraconflitit in campo.
muniriones Quibusquique
proceerant, rebus cogni.
pabu;
ad earn
landi rem opus erant,omnes
autlignandi, intra munitiones
aut etiam muniendi minutatim
gratia vallum morciefteque
petierant, Y uque
ine tumultu aut terrore fe recipere , atquein opereconiftere.. Equitibus

autem qui in fiationefuerant, raecipitvtquueeb locumy obtinerent , 1n
quo paulo ante conlitifent , onecàb telum ad fe peruenl
ret. quod ii proprus accederetur, quamhonefhime fe 1ntra muniriones
reciperent . Alij quoque equltatuiedicit,vti (uq quifque loco paratus ar
matuqu eet. hc non pfelper fe Coram, cum de vallo profpe
cularetur, fed mirabili peritus fcientia ellandi,in praetorio fedens,per fpe- cafaaperfia ba.
culatores nuncios imperabat quae fieri Volebat. Animaduertebat enim,
uanqu ma nis eiTentcopijs aduerfarij freti,tamen ( fe fugatis , pul
isqaerterriti qsc conceffam v1tam,&1gnota pecclataa quibus rebus nun
uam tanta fuppeteret ex ipforum inert-1a, confclentiaqsan1m1,v16tor1 y
gduciayt adoririauderent.Praeterea ipfius nomen authoritaqu cama mmm
magna parte eorum exercitus minuebat audaciam . Tum : "'b'm'u"
nitiones calrorum,&vallifolàruml15altitudo , cextra vallum yli
mirabilem in modum coniti,vel fine defenforibus adit aduerfarijs pro
h'ibebant. Scorpionum',catapultarum,caeterormquetelorum, quae ad
defendendum ( parari,magnam copiam habebat.Atque haec proprer
3
234i A.HIRTIISIVEOPPIICOMMENT.
exercitus fùi prfentis paucitatem & tyrocinium prparauerat: non lio F
fiurn vi 8c' metu commotus, fapientem , timidumqs hofiium opin-ioJ
` ni praebebat . Neque idcirco copias , quanquam erant pauc, tyronum q;
non educebat in aciem , qubdvietori fuorum dif-'Hderet , fed referre arbi-y
trabatur cuiufmodi vitoria effet futura. Turpe enim fibi exifiimabat,
tot rebus geflis, tantifque exercitibus deuitis, tot tam claris vitorijs par.
tis , ab reliquis ijs aduerfariorum fuorum ex fuga colleetis, cruen-
tam adeptum exiffimari vitoriam . Itaque conflituerat gloriam exulta
tionemq'ue eorum pati,donecfibiveteranarum legionum pars aliquain
fecundo commeatu occurriffet. Sci io interim paulifper (vt ante dixi)
in eo loco commoratus , vt quafi defgexiffe Caefarem videretur, paulatim G
reducitfuas copiasincaflra: concione aduocata, de terrore fuo,defpe.
rationeque exercitus Ceefaris verba facit: c cohortatus fuos, vitoriam
propriam fè eis breuidaturum pollicetur. Cfar iubet milites rurfus ad
opus redire , c per caufam munitionum tyrones in labore defatigare non
intermittit. Interim Numidae Getulique diffugere uotidie ex caftris
Scipionis, cpartim in regnum conferre, partim quod ipfi maiorefqa
? Wiheorum beneficio C. Marij vfi fuiffent, Caefaremque eius aflinem effe au
diebant, in eius perfugere cateruatim non intermittunt. Quo
rum ex numero elettos homines illuflriores Getulos literis ad fuos ci
ues datis, cohortatus vt manu fata fuofque defenderent, c ne fuis ini- H
' micis aduerfariija dito audientes effent, mittit. Dum hc ad Rufpinam
Atllatiul'W- unt,legatiex Acillaciuitate libera etiam vndique ad Cfarem veniunt,
feqs paratos qucunque imperffet,c libenti animo faturos pollicen
tur: tantum orare : petere ab eo' , vt fibi praefidium daret,quo tutis id 8c
fine periculo facere poffent: frumentum , c qucunque res eis fup
_ peteret , communis falutis gratia fubminifraturos. Qiibus rebus facile
?- Cfareimpetratis , praefidioque dato, C.Meflium aedilitia fun
dl-Jffgzjoca tum , Acillam iubet proficifci . @bus rebus cognitis Confidius *1..
gus , qui Adrumeti cum duabus legionibus Se equitibus n . prerancel
eriteribi parte prfidij relita , cum oto cohortibus Acillam ire conten- I
dit. Meflius celerius itinere confeto, prior Acillam cum coliortibus
peruenit. Confidius interim cum ad vrbem cum copijs accefliffet, 8c
animaduertiffet prfidium Caefaris ibi effe, non aiifiis periculo fuo rem
facere , nulla re gefia pro multitudine liominum,rurfus fe Adrumetum re
cipit. Deinde paucis poil diebus e uefiribus copijsa Labienoadduis,
. sally/fg ma rurqu Acillitanos cafiris pofitis ob idere coepit. Per id tempus C. Sallu
' Crifpus,quem paucis ante diebus miffum Cfare cum claffe de
' monfirauirnus, Cercinnam peruenit: cuius aduentu C.Decius quaefo
rius vir,qui ibi cum grandi famili fu prfidio prerat commeatui ,
uulum nauigium natus confcendit, ac fe fug commendatallufrius in- K
terim praetor Cercinnatibus receptus , magno `numero frumenti inuen
to,naues onerarias,quarum ibi fatis magna copia fuit,complet,atq5 in ca
A,1,C/_fra ad Caefarem mittit,Allienus interim proconful e Lilybazo 1n naues .
,_ ; is .iumnerarias imponit legiones decimamtertiam : decimamquartamc equi
ml/"m" tes Gallos c.J funditorum fagittariorumque mille, ac fecundurn
commeatum in Africam mittit a'd Cfareml. " : naues ventum fecun
dum , quarto ' ad Ruf inam , vbi Caefar Ihabue
rat,incolumes perueneruntlta' Cefar dup ici letitia aevoluptate vno tem
pore autus , frumento, auxilijfque, tandem fuis-exhilaratis animo,atque
` leuata ,
. DE BELLO AFR'IC. '5 I 235.
Aleuata fol'ieitudine deponit le iones: equitefqu'e ex nauibus egrelfos iu:
bet exlan uore naufeaque refigcere . dimilfos, in callellamunitionefq di-l
fponit. Tyibus rebus Scipio, quique cum eo elfent comites , miratie 5
requirere. C. Cfarem, qui vltrO confulfet bellum infette, ac lacellere
prlio , fubitb com mutatum no n_line magno confilio fufpicabantut.lra
que ex eius patientia in magnum timotem conieti,ex Getulis duos, uos
arbitrabantur fuis rebus amicilfimos , magnis praemijs pollicitationi ull
que topolitis, pro perfugis fpeculandi grat-ia mittunt.
qui im ul atque ad eum funt dedue^ti , petierunt vt fibi licetet line periculo
vera proloqui. Potellate faera , Spenumero, inquiunt, Imperator , com- /
plures Getuli , qui fumus clientes C. Marij , &` ropemodum omnes ciues
omani, qui funt in legione quarta t fexta , a te voluimus in tuaque pre
lidia confugere : led eullodijs equitum Numidatum, que id fine periculo
mins faceremus,impediebamur.Nuncclara facultate,pro fpeculatotibus
milfi Scipione,ad te cupidillime venimus,vt perf iceremus num que fof
autinlidiae elephantis ante portafque val ifatae ellent z limulque
confiliavellra contra eafdem bellias , comparationemque pugn cogno.
fceremus, atque ei renunciaremus. collaudati Cfare, liipendio.
que donati, ad teliquos perfugas deducuntut: quotum Orationem cel-e
riter veritas com probauit . Nanque poltero die legionibus ijs quas Ge
tuli nominauerant ,milites legionarij complures ScipiOne in callra .
faris perfugerunt. Dum h_aac ad Rufpinam getuntur, M. Cato , qui Vtica: ncsu.
praeerat, d_eleetus quotidielibettinotum Afrotum , feruorum denique , Se
cuiuf ue modi generis hominum , qui mode per tetatem arma ferte pote
rant, abete, atque fub manum Scipioni in callra fubmittete non inter
mittit. Legati interim ex oppido Tifdte , in quo tritici modia millia rifdmpp.
c . comportata fuerant a negociatoribus Italicis aratoribufque,ad Cae
farem venere: quantaun copia frumenti apud fe lit, docent: limulque
orant ,vt libiprtelidium mittat,quO facilis Se frumentum tcopiae fu
confetuentur. (luibus Clar in praafentia ratias agit, ptaelidiumqsbrea
D uitempore ,le milfurum dixit, cohortatuljue ad fuos ciues iubet pron
cilci. P.*Sitius interim cum copijs Numidi fines ingrelfus, callello in *sigma _ _
montis loco munito locato , in quod Iuba belligerendi gratia Se frumen~ P'Sm N""""
.. mlm ":
tum , e res carteras quae ad bellum vfui folent e e , comportauerat, vi ex~ an.
\ - .

pugnando,elrporitus. Caefarpolquam legionibus veteranis duabus,e
quitatu, leuique armatura, copias fuas ex lecundo commeatu auxerat,
naues fex Oneratias liatim iubetLilybaeum ad reliquum exercitum tranll
portandum procifci . Iple v i . Calendas Februatias circiter vigilia prima
imperat fpeculatores apparitorefque omnes , vtlibi praelle elfent. Itaque
omnibus infcijs, neque fufpicantibus , vigilia tertia iubet omnes legiones
callris educi , atque fe confequi ad Oppidum Rufpinam verfus ,in quo
ipfe prlidium habuit, cquod primm ad amicitiam eius accellit . in_de
paruulam decliuitatem digrellus , linillta parte campi proptermarelegio~
nes educit. Hic campus mirabili planicie patet millia palfuum x v.quem
iugum in ens mari ortum , neque itapraealtum ,_-velut theatri elficit
ciem . In oc iugo colles funt excellipauci, in quibus lingulae turres
cula:un lingul petueteres etant locatae , quarum apudvltimam prae
fidiumtllatio fuitScipionis . Pollqum Caefar ad iugum de quo docui,
afcendir, in vnumquenque collem turres callellaque facere coepit, arq;
ea mins femihora elfecit. Et pollqum non ira longe ab vltimo colle
a _ _V_ 4 \ tur
236 A.HIRTIISIVE'OPPII COMMENT.
turriqs fuit',quae proxima fuit cafiris aduerfariorum, in qua docui effe prz- F.
fidium fiationemq'ue Numidarum, Caefar paulifper commoratus,petf`pe
faqs naturaloci,equitatu in fiatione difpofito,legionibus Opus atrribuir:
brachium ue medio iugo ab eo loco ad quem peruenetat, quue ad eum
vnde egre us etat , iubet dirig ac muniti . (mod pofiquam Scipio Labie
' nufque anim'aduetrerunr,'equitatu omni ex eduto , acieque eque
1 infirura , a fuis munitionibus circiter paffus mille progrediuntut, pe
defiremque copiam in fecunda acie mins paffus o. acafftis fuis con
fiituunt. Cfarin opere milites adhortari, neqs aduerfatiorum copijs mo-l
CG ueri . Iam cum non amplis *paffibus mille quingentis inter hofiium a
ciem fuafquemunitiones effe animaduertiffet, intellexifferque ad impe- G
diendos milites fuos , c ab opere depellendos , hoffem propius accedere,
neceffeque haberet legiones a munitionibus deducere,imperat tutme Hi
f anorum
clje , vt ad, locumque
deturbarenr proximumcaperenr
collem proper accurterent
: eodemqs , praefdiumqs
iubetleuis in
armarurae pau
5 confequifubfidio . @i miffi celeriterNumidas adotti, partim viuos
capiunt , nonnullos equites fugientes conuulnerauerunt, locoqs funt po
titi . uam id Labienus animaduertit, quo celeris ijs auxilium ferret,
ex acie inilrueta equitatus fui propè totum dextrum cornu auertir , atque
fuis quientibus fup etias ire conrendit.Ood vbi Caefarconfpexit,Labie
num rib fuis co ijs fongis iam abfceffiffe, equitatus fui alam finifitam H
ad intercludentfos hoffes im mifit . Etat in eo campo vbi ea res getebatur,
villa permagna quatuor turribus exrtuta, quaeLabieni profpetum ini
pediebar , nepoffet animaduertere ab equitatu Caefaris fè intercludi . Ita
que non prius vidit turmas Iulianas , quam 11105 caedi a rergo fenfit. Ex
ua te fu irb in rerrorem conuerfo equitatu Numidarum , recta in
ugere contendit. Galli Getmanique qui tefiirerant, ex fuperiore loco 8c
'ffd" rer um circunuenri, fortiterque refifientes, conciduntur vniuerfi.
@rod legiones Scipionis, quae pro caffris etant infh'ucrae, animad
- uerterunt : metu terrore obccat, omnibus portis in fuacaffra fuge
te coeperunt. PofieaScipione , eiufque copijs campo collibufque exrurba- I
ris, atque in com ulfis, ciim receptui C_aefar cani iuffiffet, equita
tumque omnem intra uas munitiones tecepiffet , campo purgato ani
: maduettit mitifica corpora Gallorum Germanorumque , qui partim eius
:mei'iWWIw'authoritatem etant ex Gallia fecuri, partim precio pollicitationibufque
' adduti , ad eum fe contulerant,nnulli qui ex Curionis raelio capri con
feruarique,parem
corpora gratiam
mitifica fpccie in 6de partienda
amplitudine l ue , caefapraeffare vo ueranr.
toto campo Horum
di
uerfa iacebant. His rebus geffis , po ero die Caefar ex omnibus prfidijs
cohortes eduxir, at ue omnes fuas copias in campo inffruxir. Scipio fuis
mal acceptis, occil is ,vulneratifjue, intra fuas conrinere fe munitiones K
coepit. Caefarinffruta acie fecun uminfimas iugi radices ropius muni
. tiones leniter acceffir : iamqs min s mille paffuum ab oppirfo Vzita,quod
Scipio tenebar, aberanr legiones Iulianae , cum Scipio verirus ne oppidum
amirretet , vnde aquari , reliquifque rebus fubleuari eius exercitus confue
uerat , ed'utis omnibus copijs , quadrupliei acie inffruta , 11
1110 1 1 turmatim directa, elephantifque turritis interpofiris,
armatifque,fupperias ire contendit. vbi Caefar animaduertit, ar
bitrarus Scipionem ad dimicandum paratum ad fe certo animo venire,
in eo loco quem paulo anr commemoraui, ante oppidum confiirir,
fnam
. DE BELLO AFRCO. 237
Afuamque aciem mediam eo oppido texit. Dextrum {inifirumtue
b1 elephanti erant,"in confpeetu patenti aduerfariorum coniituit.
1am prope _folis occafum Cefar expectauifetmeque ex eo loco quo confiia
terat, Scipionem
defendere, progredi quam
fi res cogiffet, propius fe animaduertiffet,
in cam loc ue feandere',
commins coniiilere magia
hon Vifa rati-o propisfaccedendieo ' 1 oppidum, quoniam ibi
idium grande-Numidarum 'effe cognouerat , hollefque mediam aciem
>fuam oppido texiffe: fibique diiicile'fatu effe intellexit,{i mul 6c oppidum
tempore oppugnare , i-n acie in cornu dextrum 5c inifirum ini*
u'io're loco Pugnare , prfert-im cmpmilites a mane diei ieiuni fub armis
-B etiifent 'defatigatr Itaquereclutis fuis copijs in , 1 ' .
pilis eorum aclem inilituitexporrigere muniriones. Interim Confidius, /{411113 ' ` i '
qui Acillam 8c oto cohortes {lipendiarias Numidis Getulifque obide
bat, vbi .15 cohortibus praeerat, diu multumun expertus, 'ma-Y
gnifque eribus-fpe admotis,& ijs ab oppidanis incenis,cm profi
cereenihi ,fubito nuncio de equetri Apraelio allatocommotus , frumen
to, cuius in 15 copam habuetat, incenfo,vino,oleo, caeterfque rebus
quae ad vieum parari folent, corruptis , Acillam quam obfidebat, defe
ruit, atque itinere per regnum Iubae facto , copias cum Scipione partitus,
Adrumeturn fe recepit . Interea ex fecundo commeatu, quem i'Siciliami /
ferat Allienus,nauis vna,in qua fuerat (LCominiusc L.Ticida eques Ro mm
manus , ab refidua claffe , delatque effet Vento ad Thap- 'mm
fum, a Vergilio -fcapliis nauiculf'que actuarijs excepta , 81 Scipio- vaginal
nem dedua. Item altera nauis triremis ex eadem claffe errabunda, ac
tempeflate ad Egimurum delata, aclaffe Vari 8c M. ) capta, in - _
qua milites veterani cum Vno` Centurione , Se nonnulli tyrones fuerunt, M'Omm
quos Varus aiferuatos fine contumelia deducdos curauit ad Scipionem: `
qui poliquam ad cum peruenerunt 5c ante {iigoefium eius conhterunt:
Non Veitra, inquit,fponte 'vos certo fcio,fed 111115 111151' maud
ratoris impulfu imperio coatos ,ciues c optimum quenque nefarie /
D conleari: quos quoniam fortuna in detulit poteflatem,f1(id
quod facere debetis) rempublicam cum optimo quoque defenditis, cer
tum vobisHac
loquimini. vitam c pecuniam
habita donare .
oratione,Scipio quapropter quid fentiatis,
exiflimaffetpro pro
fuo bene ` i'
ficio fine dubio ab ijs gratias {ibi ac^tum iri,pote{latem ijsdicendi fecit.
eis Centurio legionisx i i i 1. Pro tuo ,inquit,fummo beneficio Sci- , .
pio tibi gratias'ago (non enim Imperatorem te appello) mihi vitam 544 "
incolumitatemque, belli iure capto, polliceris . Et forf'iin 10 vterer be-jmm'
ne'cio, f1 non ei fummum fcelus adiungeretur. Egne contra Caefarem 9*;
_Imperatorem meum , apu'd'quem ordinem duxi, eiufque exercitum,pro "
1'5 dignitate vitoriaque amplis *x V 1. annis depugnaui,aduer *xy r.
fus ,armatufque ? Neque ego ifiud facturus fum, magno
pere,vt negocio deifias, adhor'tor.' Contra cuius enim copias con,v
tendas, fi mins ante expertus 'esglicet nunc cognofcas: Elige ex tuis
cohortem vnam ,quam 'putaseffe firmiiimam , cconititue _contra me:
ego auterrpex meis commllitonibus,'quos nunc 1n tua tenes poteiate,
non amplius . . tune ex virtute intelliges , quid ex tuis
copijs fperare debeas. Poqumhae'c Cent-uric praefenti animo aduerfus
opinionern eius locurus, ira percitus Scipio atqsanimi dolore inc-en
fus, annuitCenturionibus quid fieri-vellet, atque ante pedes Centuriob safmefmmim
` ' ~ nem
238 A.-HRTISVE OPPICMMENT. ~
nem interfecitxeliquofque veteran os a tyronibus iubet feecriiiAbdueit'e; '
inquit, 1 nefario fcelere Contaminatos , 5c cae'de ciuium faginatos .- Sie
extra vallum' dedufti funnc cruciabiliter interfeeti.- Tyrones autem iubet:
interlegio'nes difper'tiri , 8c' Cominiui'n cum Ticida in confpeturn fuum
prohibet adduci 1 ex re Cfar commotuS, eosrquos in Rationibus
cum longis nauibus apud Tha fum caufa effeiuflferatwt fuis one
- rarijs longifque nauibus prfi io effent,ob negligeiitiliz'im-Ign-umiriiae can?.
dimittendos ab exercitu, grauiflimumqs in eos editumpro onendum
6 curauit'. Per id tempus fere Cfaris exercitui resiaccid-it incre ibilis audi,
Pmgm' tu. nanque Vergiliarum fi no confeto,circitervigilia fecunda uOtiis,
/: nimbus cum faxorum granine fubito exortus ingens . Ad l'ioc autem G
"Mmm" incommodum accefferat, quod Cfar non more fuperiorutn impera-tof
rum in hybernis exercitum continebat, fed in tertio quartoque die roce;
den do,propiufq'5 liofiem 1'(;
milites circunfpiciendi non habebant facultatem. Praeterea ita 81
111 11 tranfportauerat,vt preteripfum militem 8c arma, neqs Vas,
neqs mancipium,neque_vllam rem qu militi vfui effe confueuit,in naues
im poni patereturln Africa autem non modò fibi quidquam non acquifie
rant aut paraueran t, etiam propter annonae caritatem ante parta con
fumpferant . Qijibus rebus attenuati, oppid perquam pauci fub pellibus
acquiefeebantueliqui ex veftimentis tentoriolis faeristque arundinibus H
coriijue contextisdprotegebantur. Itaque fubito nimbo grandineqs con
fecuta, grauati pon ere,_tcne_bris aq uaque omnes fubruti, difietiqs note
intempefta , ignibus extintis , rebqu ad Vietum pertinentibus omnibus
__ . corruptis ,per ,11151 ebant. Ea
P'Z'W WMM dem note v. legiones pilorumcacumina fua fponte arferunt. ex interim
'um uba de equefiri prlio Scipionis certior fatus, euocatfque ab codem 11
teris, rfeeto Sabura cum parte exercitus contra Sitium relito , vt fecum
d4 5`1 iquid authoritatis haberet exercitus Scipionis a terrore Cefaris,cur_n
ff'ftzfmmm tribuslegionibus,equitibfque frenatis . . Numidis fine frenis,
11111515 armatura: grandinumero,elepliantifq5 x. egreffus e re-I `
gno ad Scipionem profeetus Pofiquam ad cum peruenit, cafiris re
gijs feorfum pofits, cum eis copijs quas commemoraui , haud ita longe a
*MPM* Scipione confedit. Erat in 1'15 * Cfaris fuperiori tempore magnus ter
ror , expetatione copiarum regiarum exercitus eius magna fufpenfio.
ne animi ante aduentum Iubae commouebatur. Pofiquam Vero ca
firis contulit,defpee`tis eius copijs, omnem timorem deponit.Ita quam an
ltei abfens liabuerat autlioritatem , earn omnem prfens dimiferat . Qup
1 fato facile 1111&, Scipioni additum animum fiducimque
gis aduentu. Nam 1 vniuerfas Regifque copias cum eleT y
? phantis> L . pi'odutas -in aciem, quam fpeciofiflime otuit, inflruxit;K
ac paul longis progreffus fuis munitionbus , haudPita diu _comm
ratus, recepit in . animaduertitScipioniauxi
lia fere quie ex.pe6tffetomnia conueniffe, neque morarn'pu nanjdiyl;
lam fore, per iugum fummum cum copijs progredi cpit brachia
protins deducere ,6c clafiella munirc , ropii'ifque Scipionem capien,
do loca 1 occupare contendit . duerfarij magnitudine copiar
rum confifi , proximum collem occupauerunt ,Zatun ita longisbi
progrediendi eripuerunt facultatem. Eiufdern Collis occupandi-` taria
abienus confilium ceperat : : quo propiore loco fuerat , eceleriu-s ,Oca
' currerat.

. DE BELLO AFRICO. _ :39
Acutrerat.Erat conuallis fatis magna latitudine, altitudine ri'upta, erg.
bris locis fpeluncaz in modum fubtutis , qua: etat rranfeundii Caefari ante
quem ad eum collem quem capere volebat,peruenirerur : vlrtaque cam
conuallem Oliuetum vetus crebris atboribus condenfumHic cm Labie
nus animaduertiffet, Cfarem, li vellet eum locum occupare , pris opor~
tere conuallem Oliuetumque tranfgredi :eOrum locorum peritus,in in_-
fidijs cum parte equitatus leuiqs armatura confedit:c praeretee
tem collemque equitesin occulto collocauerat, vt cm ipfe ex im rouia
fo legionarios adortus effet , ex colle equitatus fe Ofienderet : vt re uplici
pqtturbatus Casfar, eiufque exercitus , neque tetrò regtediendi , neque vl
tra procedendi ablata facultate,citcunuentus concideretur. Caefar equi.4
tatu ante prmilfo , infcius inlidiatum cmad eum locum veniffet, abufi
liue Obliti prceptotum Labieni,liue veriti nein folfa ab equitibus Oppri
merentur. rari ac li nguli de rupe prodirec fumma petere collis : quos Cre
faris equites confccuri, partim interfecemnt , partim viuis funt potiti . De
.inde prorinus collem petere contenderunt, atque cum deculfo Labieni _
ptlidio , celeriter Occupauerunt. Labienus cum parte equitum vix fuga /84
libi peperitfalutem . Hac re perequites gefla, Caefar legionibus Opera i
leribuit,atque in eo colle quo etat potitus,caftra munir. Deinde fuis
maximis catis per medium campum e regione Oppidi Vzitae, quod in-
Cter fuacaflracScipionis in planicie politum etat, renebaturqueiScipio
ne , duo brachia infiituit duci , t ita erigere , vt ad angulum d'extrum fini
llrt'imqs` eius Oppidi conuenirent. hoc hac ratione opus inllruebat,vt cum
propius Oppidum copias admouiffet,oppugnat ue coepiffet, tecra latera
fuis munitionibus haberet, ne ab equitatus mu titudine circunuentus,
ab-Op uffnatione deterreretur. Praetete que facilis colloquiafieri poll
lent, ' iqui perfugete vellent ( id quod anrea accidebatmagno cum
~ eOrum periculo) tum facile & line eticulo lierer. Voluit etiam expe
riri,cm propius acceffiflet, abertne in animo dimicare. Ac
cedebat etiam ad reliquas caufas ,q_ubd is locus deprelfus etat, puteique
D ibi nonnulli fieri poterant. aquatione enim longa angulla vtebatur.
Dum hare Opera quae ante dixi,fie_bant legionibusanrerim pars aciei ante
opus inlirueea fub holle llabat : equites barbari , leuifque armatur,pra: `
`lijs minuris commins dimicabant. Cfar ab eo opere cmiam fub ve
.fperum copias in reduceret ,_magno inc_urfu c_um omni-etuitatule
uique armatura, Iuba, ScipiO,Labienus,i_n legionatios impetum fecerunr. .
Caefatiani ex v1 vniuerf fubitq; hofiium multitudinis pulli,
_Jumper celferunt : quae res aliteraluetfarijs_cecidit. nanque Cfar ex me
dio itinere copijs redu-ceisfquiti-bus-fuis auxilium tulit: equites autem ad
uentu legionum animo add-iro , conuerlis equis in Numidas cupide inle
quentes difpetfofq' ue impetum fecerunr , atque eos conuulneratos quue
in cantaregia repulerunt. multofque his interfecerunt . (lubd ni in no.
praelium effet conieeeum,puluifquevenro flatus Omnium profpe
ribus OffecilletJuba cum Labieno capri in potellatem Cfaris veuillent, WiWi-f*
Vequitarufque cum leui armatura fundits ad internecionem deletus effet. g
Interim incredibiliter ex legionibus quartac fexta Scipionis milites diffu ._i
gere, partim in caleta Czefatis, partim in uam quifque pqrerat regionem
petuenite. Itemque equites Curianidi lScipiOni,eiufque copijs,com
lures le edem conferebant. Du m-hc circum Vzitam ab vrrifque duci- 7
us adminillrantut, legiones dus; ix. ; x.,_ex Sicilia ifauibusonerarijs
_. _ pro
240 A.HI1_1TIISIV'E .
profeetae,cmiam nonlonge pottu Rufpinae abeffent', confpicat na- F
ues Caefatianas, uae in fiatione apud Tliapfum ffabantnferiti ne in aduer
fariotum , vt infidiandi gratiabi commotantium, claffem incidetent,im_
prudentes velain altum cilederunt , acdiu multumqsiaetati, tandem mul
tis pofi diebus fiti ihnopiaque confeeti , ad Cfarem peruenerunt. @thus
legionibus expofitis, memorin Italia prifinae licentiae militar-is,ac rapina
rum certorum liominum, paruulam modo caufulam naetus'Cfar,qubd
Anima: m'hm'l. C.Auienus Tribunus militum x. legionis nauem commeatu familiaque
fua at ue iumentis occupauiffet, neque militein vnum aSiciliafufulif
fet,po ero die de fuggefiu conuocatis omnium legionum Tribunis,Cen
ignauo: ' turionibufque : Maxime vellem , inlguit, liomines fuae petulanti, nimi- G
utile: ignominia
Nitrit. quelibertatis aliquando finem feci ent , meq'ue lenitatis, modei, pa
tientique rationem liabuiffent.Sed quoniam ipfi nequemodum ne
ue terminum confiituunt , quo cteri difiimiliter fe gerant, egometipfe
documentum more militaticonfiituam. QuapropterC.Auiene, quò in
Italia milites populi Ro. contra Remp. 111111 5111,_11111`16 per municipia
miliamqubdque
1661111, iumentaque
miliiinreiqu'e
nauespub.
impofuifii,
inutilistuaque opera
111111, 66 militibufquc-tem
pto militibus tuam
pote neceffario Refpublica caret, ob eas tes ignominiazcaufa ab exercitu

meo teremoueo, hodieque ex Africa abeffe,& quantum otes, 10661
fciiubeo. Itemque
lufque ciuis te A.Fontei
fuifii, ab , quod Tribunus
exercitu dimitto.T. militum
Alliene, editiofii
M. Tyrol, s,rna-H
. Clufiane,
l
cum ordines in meo exercitu beneficio non virtute confecuti , ita vos gef
fetitis , vtneque bello fortes , neque pace boni aut vti-les fuetitis,& ma
gisin feditione,concitandifque militibus aduerfariotum notorum im
peratoris , quam pudoris mo efiiaeque fuetitis fiudiofiotes , indignos vos
effe atbitror , ui in meo exercitu ordines ducatis : miffofque facio, e
quantum pote is, abeffe ex Africa iubeo . Itaquetradidit eos Centurio
nibus , ead fingulos non amplis fingulis additis feruis , in nauim impo
'n
yneiidos feparatim curauit. Getuli interim perfugac, quos cm literis man
-datifq'g aCfai'e miffos fuptadocuimus,ad fuos ciues perueniuntzquotum
Getuli Iulm defi authoritate facile adduei , Cfarifque nomine pei'fuafi , Rege Iuba de
dum.
fcifcunt, celeritetque cunti arma ca iunt,contraquete em facere non
dubitant. (hi/ibus rebus cognitis,1uba difien'tus triplici ello, neceffi
tatequoaetus, de fuis copijs quas contra Cfarem adduxetat,fèx co- y
hottes in fines regni fui mittit, quae effentprfidio contra Getulos. Cx
fat brachijs perfeeis , promotif/ue eo quue , que telum ex oppido adijci
non p_offet, cafira munit. balli is fcorpionibufque crebris ante frontem
eafrorum , conttaque oppidum collocatis, deienfores muri deterrere
non intermittit, eoque quinque legiones ex fuperioribus cafiris dedu
cit. @a facultate oblata, illufiriores notiffimique confpetum amico-K
rum propinquotum /ue efflagitabanttque interfe colloquebantut. qua:
resquid vtilitatis lia eret, Cfatem non fallebat. Nanque Getuli ex e

quitatu regio nobiliotes , equitumque prfeti , quorum attes cum Ma
rio ante meruerant, eiufque beneficio agris Hnibiifque onati poft Syl
Hjcmplrcx. las vitoriam , fùb Hyempfalis regis etant potefate dati, occafione ca
ta,no<5te iam luminibus accenfis,cum equis calonibuqu fuis eircitermil
e perfugiunt in Caefaris , (1119: etant in campo proxime Vzitae lo
cata. QiodpoftquamScipio,qu1que cum eo erant,cognouerunt,cm
.
clommoti ex tali incommodo effent , fete per id tempus M.Aquinium
\
,l
.'i" . D E' L L "'' '~ 24.1:
A cum C.Safèrna colloquentem viderunt. Scipio mittit ad Aquiniummihii.
attinere eum cum aduerfatijs colloqui. Cm autem eius fermonem ynun-'4
cius adillum referrer, diceretcjue, vt reliqua quae vellet, perageret: via
tor prtereaab Iuba ad eum miffus, qui diceret audienteSaferna, Vetat
te Rex colloqui. Quo nuncio perterritus,difcefiitcdito audiensy fuit
Regi. Vfu veniffe hoc ciui Romano miror, 8c ei qui populo Romano
honores accepiffet,incolumi patria , fortunifque omni us ,Iubae barba
potius obediente fuiffe, quam aut Scipionis obtem erffe nuncio, aut
cfis eiufdem partis ciuibus incolumem reuerti mal e. Atque _etiam fu-:MHWMMW
_ Rerbis Iubae faeum non in M. Aqluinium, hominemnouum ,.paruuma
que Senatorem , fed in Scipioneni, iominem illa familia , dignitate,lio-j
_noribufque . Nam cum Scipio fagulo purpureo ante Regis ad
uentum vtifolitus effet, diciturIuba cum eo egiffe,non oportereillum
eodem vti vefiitu , atque ipfe vteretur. Itaque faum effe illico , vt Seipiosfipi ruba .
ad album fefe vefitum transferret , dubse hom'inifup'erbifiimo inerrifIi-,l'i'mo"bmnpmm =~
moqueobtemperaret. vniuerfas liominum copiasde ;
omnibus educunt, cfupercilium quoddam excelfum nati non longe à_
tefaris , atque _ibi confifiu'nt...Caefar item pro-l
ducit copias ,ce-leritrque hisinffrueis , ante fuas munitioncs quae etant f -. -
incampo, confiitit, fine dubio exifimansnltr) aduerfarios, :cum tam,
magnis copijs auxilijfcjue regis effentiprrditi, promptiqu profiluiffenra
anteconcurfuros,propif ue; fe acceffuros; Se equogci-rcunuetus,legio
nfquecohortatus , figno ' _ato accefjfum hofiium aucupabatur; Ipfe enim:
fuisimunitionibuslongisine rationenoi) rocedebat,qu_òd in oppido, _ _. ._
Vzita,quodS_cipio tenebat','hoffiurner,ant ortes armati Eidem au
Pgtrgreffuseffet
tem , ex oppidoeruptione
oppido ad dextrumlatus' eius Cornu fata, ab latere eum adorti conci-
etat oppofitumwerebatrqs ne
derent . Praeterea hc quoqs" eurn caufa tartlauit , quod etat locus quidam e
perimpeditus ante aciem Scipionis , q)qu fuis impedimento ad vitro oc
cui'rendum fore exifi-imaba-t. Non ar itroreffe praetermittend quemad
Dmodum exercitus
aciemidirexit ytriufque
:.Collocab'at infuerint
fronte inaciem infiruti.
fuas ScIubae Scipio
legiones: h_oc autem
modo
sfipim
i i.
Numidas in fubfidiariafacie ita_ex_tenuatos , inlongitudinem diretos, ai
vt procul fimplex effe acties-media a legionarijs militibus videretur. in cor
nibus autem duplex effe exifiimabatur. Elephantos dextro finifirqscor.
nu collocauerat, aequalibus inter eos interuallis interietis. autem e.
lephantes armaturas leues Numidafque fubfiituerat auxiliai'ios . Equita
tum frenatum vniuerfumin fuo dextro cornu difpofuerat. finifirum enim '
Cornu oppido Vzita claudebatut , neq; etat fpatium equitatusexplicandi.
Praetere Numidas leufq armaturae infinitam multitudinemad dextram'A
_E fpatio,
patternfuse
aciei
Collisoppofuerat, fete
radices maffis interieto
appulerat non minus
, longifque mille paffuum l
ab aduerfariorum
fuifqueeopijs promouebat. Ihoc conlio,vt cum acies du inter fe con
eurriffent,initiocertaminis paulblongis eius equitatus circumuetus,
ex improuifoclauderet-multitudine fua exercitum Caefris , atque ertur
[ . Haec fuit ratio Scipionis eo die praeli'andi . C
fris'autem acie-s hoc modo fuit collocata , vt à eius cornu ordiar, 45 C'fd'
e ad dextrum perueniam: Habuitin { legionem. nonam c
etauam , comu trigefimam & vige m-amotauam : quartam
decimam
, . ._ : ` _ . decimamtertiam
A
, trigefimamtertiam yigefimamfextaman
n
244 AHIRTIISIVEiOPfP'II COMMENT.
media acie. Iplùm autem dextrum comu, lecuridum aciem fete, in eatum F5
legionum parte cohortium collocauetatPttereii ex tytonum legionibus
aucas adiecerat. Tertiam autem aciem in finillrum { cornu eontu- f .
_ etat, / ue ad aciei fuse mediam legionem porrexerat, c ita collocaue-f
rat,vtlinillrum l'uum cornu triplex ellet. Id eo conlilio fecetat,vt lùum
dextrum latus munitionibus adiuuaretur: linillrum autem equitatus ho~
{ multitudini telillere pollet: eodemque- lùum omnem contul'erat
equitatum: c qubdei parum conlidebat, ptlidio his equitibus legio-` '
riem quintam praemilerat , leuemque armaturam inter equites inter o
fuerat. Sagittarios varie pallimque locis certis, maximeque in corni usi _
collocauerat. Sic vtrotunque exercitus inltruti, non plus paffuum tre-G'
centorum interieto (patio , quod forli tan anteid tempus acciderat nun
quam , quin dimicaretut, mane vlque ad horam decimam diei perite
runt.Itaque Cazfat'dum exercitum fu um intra munitiones lùas reducere
coepillet, lùbit~vniuerlùs equitatus vlterior Numidarum Getulorumque
line fraznis ad dexttam'partem le mouere , propiulque Caelatis callra , quae
erantin colle, le conferre coepit. Ftaenati autem Labieni equites in loco
erm ancre,legionefque diliinere , cum fubit pars equitatus Claris cum`
f4'"f"5"" leui armaturacontta Getulos ìniullù ac temete longis progrelli , palu
demque tranfgrelli, multitudinem hollium lullinere pauci non po'tue-v `
runt: leuique armatura deferti , ac pulli, conuulneratiqs, Vno equite amiH
fo,multis equis faucijs,'leuis atmatut vigintilex occilis, ad lùos refuge'
runt. Quo lecurido 'equeliri Apraelio- fato Sci io ltus in caleta moete
rmminibihmcopias reduxi't. (mod proprium gaudium bellantibus Fortuna t'ribue-`
re non decteuit. Nanque poliero die Caelircm pattern equitatus lùî fLel
l prim frumenti gratia milillet , in itinere praedatores equites Numidas Gel.
tulofqueeximprouifo adotti,circitercentum artim occider'unt, partim _
8 Viuorum po titi (unt. Cfarinterim quotidielegiones in campum dedu-J
cere , atque opus latere , vallumquec lollàm per medium campum duce-V
re,aduerlàtiorumqs excurlionibus ollcere non intermittit.Scipio itjmu- r
nitiones contr facere , & in iugo , ne a Cacfare excluderetur, apptoperare. Il
Ita duccs vttique 8c in operibus occupati etant , St nihilominus equellri
Vm- bus praelijs inter le quotidie dimicabant . Interim Varus clallem quam an
tea Vtic hyemis gtatia lùbduxetat , cognito legionis leptim t otauz
Sicilia aduentu ,Celeriter deducit, ibique Getulis remigibus epibatill Y
que complet: inlidiandique gratia ab Vtica progrellus, Adrumetum cum
quinquagintaquinque nauibus peruenit. Cuius aduentus inleius Clir,
- L.Cil` ium cum clalle x v i i. nauium ad Tha lùm verfus i'n lationem
Ulm praeligij gratiacommeatulque fui mittit. Itemqs @Aquilani cum trede
cim nauibus longis Adrumetum eadem de caula praemittit. Cifpius que
tat miffus, celeritet peruenit. Aquila tempeliateiatatus ,promontorium K
luperate non potuit : atqs angulum quendam tutum tempellate natus,
cum clalle le longis a prolpetu remouit.Reliqua clallis in làlo ad Leptitr
egrellis remigibus, pallimque inlittote vagantibus ,partim in'oppidum
bus
vitus
rebus
fui mercandi
Varus ex pei'fugis
gratia progre'llis,
cognitisoccalionem
vacua a defenfotibus'
natuswigilia
llabat.fecuii
da Adtumeto Cothone egrellus , primo màne`Leptimcum `vriiuerlà
clallc vetus, naties
dit,c pentiremes onerarias,
duas ulongis-portuinfalo'llabant,incen:
vacu'as qdefenl'otibus nullosrepug-nante cepit. Cx.'
_far interim Celeriter per nuncios in caltis circumitet, efertiot'
: ,
_. - DE BELLGT APRI-(f0.4h " 243
_ A faus: quae abmant' portu millia paffuu'm v 1. equo admiffo', omi'st o "?
- mnibus'rebus celeriter: Lepe-im :'ibi'cue moratus ,omnes vt fe na.. ?
ues confequer'entu'rpnmm ip'fe nauigiolum paruum confcendit. in
(u Aqullam multitudine nauigioru'm perterritum- arque trepidantem na
cus ,holium 'clafem {equieoe it. Interim-Varus celerirateCfaris ~au /.
cum vniue'rfa alle conu'erfis nauibus Adrurneturn ver.
fus fugere contendie: Cfafinmill'ibus pafuu'm'quatuor confecu-
omnibusfns e'pibatis, acque etiam ho
hum cufodibus 0 . in'e'anaue capti's,`trir'emem holium proximam,
quae'i'n repugnand'o' era'tcomm'oatyonuflam remi` um epibatarumcs .
. Rellquae ` ro'montor'i'u-m fupe'aruntl, arque Adru
metum in Cothonem fe vniuer Contul'erunr. eodem vento` pro
montorum fuperare non potuit; acque in falo-in nehoris ea com-` '
moratus , prima luce Adrumetumac`cedit, ibicue nauibus onerafjs , quae
etant extra Cothonem, incenf1`s,lomni`bufcue reliquis alijsaur fubdutis,
aut in Cothonem compuls-gpau-lifper com-moracus ," Il forte vellent claf
~ fe.dimicare,rurfus fe recepit in . In _ea P'.Veflrius eques mmm.
RomanuscP.Ligarius-.Afranianus,quem Cfar in Hifpaniacumreliquis,P-Ligdfw .
dimiferat, c poe ad Pompeiumcontuleratrinde ex prlio eflxgerat", /
in Africamcue ad Varum Venerat : quem ob periurij perfidia'm Cfariuflt '
necari; P.Ve{l:rio autem, quòd eius fracer Romae pecunam imperatamnu
merauerat, qud ipr ( eaufamlCfari probauer'atfein Naldi clafl
fe turn , cm ad necem duceretur; beneficio Vari effe feruatum, pofle
facu {lbi nullam datam tranfeundignouirt.'Ellin Africa confuetu-
- do-incolarumwt in agrisc inomnibusifere villis {ubl terra fpecus conden- mmm mma
di frumenti gratin clmhabfeanr, atque idpropterbella maximedlollium-
. (lue fubtum qduentum prparent. @andere C-far. penindi'cemertior `
' , tertia'vlgllmlegiones duascum equitatu . fuis millia
pa'luum decem, 'atquefinde magno num'eroffrumenti .onuflos'recipit in
. `Quibus .rebus nits,y Labienu's pr reus n fuis ;
D paffuum v 1 I. er iugum collem.p'er farpriclieiter feceratbi
dna-rum fegionum facit: atque ibiipfe quotidie exillimans Cefarem
faep frumentandifgr-atia Conimeaturum', cumm agno equitatmle
uiduearmat-ura inldlaturus locis-idones conedc.t.aiinte1fim de inli
djjs Labieni ex p'erfugls cerdo-'r faus _,pauc dles i-bl1 commratus , dum '
hfes quotidiano inflitth (p idem faciendo in'eneglivenua-m ,adduce- .
. femur, fubt manimperat porta d'e'cumana legiones' e ) veteranas fumiwv
um lpartee uitatus fequi: equ'itibusipremixsmeque oainantes in
` diatores fu it?) ineonuallibus latentes-lent armatura Concl Ait circicer .
reliquosI in lgam turpifl-mam con-leeft .'f Ìnterim Labienus cum vniuer~~.
equitatu fugientibus fu-is'fuppetias'oeeurrit.: cuius vim mult1tudinm
ue cm equites pauti Cfariani iam fuflinere non poffent,
legiones hoflium copijs' ollendit . (lure- fato perterrito Labxeno,
retardato , (nos equites recepitincolum'es '.PoPcero ydie Ìuba Numidas NW'MW'
eos qui loc'o amilo fuga fe recepemn't in callra-,in cruce omnes fulxit. u "
Cfar interim quoniam Ifrumenti inopa premebatur, copi as omnes in l --. . s
conducir, atque praefido'LeptigRufpinlc Acillas felicito, Cifpio ` `~~ '
Aquilr'lue claffe alter Adrumet-um, alter Tha (um mari ob- ' `
n : , ipfe incenls quarta notis vigilia acie in mtaimpecli.r
u mentis in Iniflra parte/collocatis ex eo loco .procifcitun c peruenit
.f ' ' X 2 acloppi-`
'24.4. A.HIRTIISIVEOPPIICOMMENT. . _
adoppidum Agar, quod a Getulis anrea oppugnatum, fummaqu'e F i
vi per ipfos Oppidarios erar _deferifum . Ibi in campo cafiris vnis pofitis,
ipfe frumentatum circum villas cum parte exercitus profetus , magno
inuento hordei, olei,vim,f'icinumeto, pauco tritici', at ue recreato ex
etciru , redit in . 511 interim cogniro Caefaris difceffu , cum vni
uerfis copijs per iu um Cfarem fubfequi cpirz atque ab eius 15
milliaetat
dum paffuum v i. onaicinerat
Zetta,quod trinis cafris _difparriris
a Scipione copijs confedit.
millia paffuum decem, adOppi
eius
znfl Uffa
regionum,c parrem collocarum: a Cfare autem diuerfum
ac remotum , etat ab eo long millia paffuum x v i i i. HucScipio
legiones duas rumentandi graria miferat . Quod pofiquam Caefat per- G
fugis nouir, cafiris ex campo in collem ac tutiora loca collocaris ,
atque ibi praefidio reliro_,ipfè quarta vigilia egreffus praeterhofiium ca
proficifciturcum copijs, Se oppido poritut. Legiones Scipionis com
petir longis in agris frumentari : _8c cum eb contendere conatetur, ani
maduertit copias hofiium ijs legionibus occurrete fupperias. quae tes ~
: eius impetum retardauit. Iraque c_apto C_.Biotio Rhegj/no equite Ro
;fzzm mano Scipionis familiariffinio, qui ei oppido prerat, P.Arrio equite
' Romano de conuentu Vticenfi , 15 1 1. Regis yaddutftis,ptae
fidio ibi cum Oppiolegato reliro, ipfe fe recipere cpit ad . Cum
iam non longè a cafirisScipionis abeffer, qux eum neceffe etat praeter- H
redi, Labienus Afraniufque cum omni equitatu leuique armatura. ex
infidijs adotti , agmini eius extremo fe Offerunt, atque collibus primis
exifiurir. @od pofiquam Cfat animaduertit, equitibus fuis hofiium
vi oppofitis , farcinas legionarios in aceruiini iubet comportare, atque
celeriter figna 1101115 infette. quod pofiquam cptum fieri, primo
" mpetu leUiOnum equitarus cleuis armatura hofiium nullo negociolo- '
11`,&1& 11. Cm iam Cfar exifiimaffcthofies pul
fos deterritofque finem laceffendi faerutos , iter coeprum porgere coe
piffet,iterum celeriter ex proximis c_ollibus erumpunt, atque eadem ta,
rione,qua ante dixi, in Cfaris legionarios impetum faciunr Numidae, I"
_ . leuiqu armaturae,mirabili velocitate praediti,qui inter equites pugnabant,
'Y- tvnapariterq'scum equitibus accurterecrefugere confueuerant. Cm
hoc faepis facerent,e proficifcentes Iulianos infequerenrur, _8c refige
rent fianres,propius non accederent,& fingulari genere pugnaevterenr
tur,eof"ueiaculis conuulnerare-faris effe crederenr: Caefar inrellexir ni
_hil aliu illos conari, nifi vt fe cogerent in eo loco ponere,vbi omni
no aqu nihil effet, vt exercitus eius ieiunqs , qui a uarta vigilia quue ad
horam decimam diei nihil guffffer , ac iumenta, iti perirent. Cum iamI
ad folis occafum effet, : non toros centum paffus horis quatuor effet _pro
gteffus,equitatu 1110 proprer equorum inretitum extremo agmine remo- K
to, le iones inuicem ad extremum agmen euocabar. ita vim 110111111 pla
11 ptocedens,pet legionarium milirem commodis infime-_
bar.Interim equitumNumidarum copie dextra finifiraqs percolles percus,
_ i rere,coronq5 in mod cingete multitudine fria Cefatis copias,pats a me
- extrem um infequi.Cfariani interim n amplis tres aut quatuor mi iteS
".ff"_"d Vetera'ni fi fe conuettiffent,& pilaviribus contorra in Numidas 111-; `
_ conieciffenr , amplis. dummillium numero ad vnum ret-ga 'vetteba-nr,
e ` ac rurfus ad aciem paffim'conuerfis equis fe colli ebant,atque in fpati;
` confequebanrur, ciaculafiri legionario-s conijcie ant. .Ira Cfar modi).
_- _ pro
_ _DE'BELL AiilFRI' A " l' elfi'
Aprocedendo',"niodb'relifienclo , tardis itinere confeto , hora pria '
ma omnes fuos'ad Vnum in i ncolumes faucijs . factis reduxit. LaiI
bienus circiter amilis, multisvulneratis,ac d'efeflis infiando om
nibus,aclfuos fc recepit -. Scipio interim legiones productas cum elephan-i
tis,quos ante'cai'r'ain acie terroris gratia in confpetu Caefaris collocauea
rat',reducit incalira.- T Cfar contra eiufmodi hofiium genera,copias fuas 9
non vt Im e'rat'or exercitum Veteranuni` , vioremque maximis rebus ge;
{iis' , fed vt anilia tyronesgladiat'ores condocefaceret, quo pedefe recipe~
rent ab lioiiecquemadmodu'm obuerfi in aduerfariosc inquantulA
(patio refilierent-,modoprocrrercntmodo reced'erent,comminarentur
B que imperum, ac prope quo loco , Se quemadrnodum tela mitterent,prae
cipit. Mirific enimhofiiumleu-is armatura anxium exercitum
atque folicitum habebat: quia cequites deterrebat pr'lium inire,propter
equorum inte'ritum, quò eos iaculis inter'ficiebant:clegionarium mi
litem dcfati 'aban't, proptervelfocitatem. Grau'is'enim armatura: miles lil
mul atque a vhis infetatus coniiite'rat, in eofque impetum feccrat,illi'vef
loci-curfufacile periculum vitabant.l Quibus 'ex rebus'Casfarvehementer
commouebatur, quia quodcunque przelium quoties erat commiifurn, e;
quita-tu fuo fine legionario milite , liofiium equitatui , leuique armaturee
eorum nullo modo par effepoterat fSolicitabaturautem his rebus,qubd
Caiondum legiones liofiium cognouer'at , 8c qunam modo fufiinere fe
poilet abfeorum equita'tu,leuiq'u'e` armatura, quie erat mirica,{ilegioa;
ries quoque acceîliflênt.Accedebat ebetiam liaec caufa , quod eleplian
totum magnitudo multitudoque, militum animos detinebat in tetro-
. Cui vni rei ramen inuene'rat remedium. Nanque elephantos in Ita
liain' tranfport'ari Yiuilèlr'at','qui) e miles noier fpeciem _& virtutem beliiae ' "!"
'c'ogriofcere te-ui' parti corporis eius telum facile adigi poffet, * one- *malwa
r-atufque ac loricatus elephant'u's'cm eflèt,quae pars corporis eiusnuda ` '
line tegmine relinqueretur,vtcb tela con-ijce'rentur. P'rter'ea Vtiumen~L
ta befiiarum odoreiiidiridoremcfpeciem,cnfuetudinecaptarumuion
D reformidarent. quibus ex rebus largiter eratcon-fecutus . Nam c mi
litesbefiias manibusipertratabantarumque tarditate-m cognofcebant:` . .Y
equitefque in eos pila praepilata conijciebant, atque in confuetudinem - '
quos ipiartim befiiarum add u'xerant. Ob'lias caulas , quas fupra mme am' `
moraui , {olicitabatur Caefar,tardiorque& coniideiatior' erat fat'us, ex
prifiina bellandi confuetudine celerita'teque excefferat. Nee lmirum .
plas enim habebat in Gallia bellare [confuetas lociscamp'ellribus,&
tra Gallos liomines apertos,"minimeque infidiofos s qui er virtutem ,
per dolum dimicare confueuerunti Tum autem erat ei aboranclum, """"'0
vt confuefaccret milites 'hoiium dolos, infidias artificiaque cognofcere: '
quid fequi,quid vitare conueniret;l Itaqu'e qub haec celeris concipe
rent, dabat operam, vt legiones non Vno loco contineret, fed per cau-
fam frumentandi liuc atque illuc raptaret , ideb quod lioli'ium copias fe
{uoque veiiigio non difccffurasexifi-imabat': atque poli diem tertiurn pro.
duras accuratis fuas copias, freut infi'ruxerat, propter'hoiium caflra
prterffreifus , :equo loco inuitat ad dimieandum. Pofiquam eos ablior.
rere wen-,reducir fub vefperur'n legiones i' n .~ Legati interim ex
pido Vacca , quod finitimum iiiitVzitae , cuius Cfarem potitum effe de- www
monirauirn'us , vennmt: petunt c obfecrant, vt ibi prfidiummittat:
fe res eomplures, qua: vtiles bello fint, aclminiiiraturos.X Per id tem us.
_ - a " v 3 .

246 A. HIRTII SIVE' OPPIICOMMENT.
l
deorum voluntate Rudioque erga Cfarem , transfuga fuos cities facitF
Certiores , Iubam regem ce eriter cum copijs fuis , antequm Cfaris pr
~ fidium eb perueniret , ad oppidum accurriffe , atque aduenientetn multi.
tudinecircundata potitum ,òmnibuf`que eius oppidi incolis ad vnum.
interfetis,dediffe oppidum diripiendum delendumque militibus.
far interim luflrato exercitu, ad x i i. Calendarum Aprilis 11'.
dutis vniuerfis copi 's progrcffus fuis caftris millia paffuurn v . Scipio~Y
nis circiter dummillium interieto fpatioin acieconfiitit. Poftqum .
tis diuqs aduerfatios afe ad dimicandum inuitatos , fuperfedere pugna: a
nimaduertit,reducitcopias . 1 mouet, atque iter ad op
M''rr- pidum Sarfutam,vbiScipio Numidarum habuerat praefidium ,frumcnlG
turnque comportati erat , ire contendit . ( vbi Labienus animaduer.,
tit , cum equitatu 1euique armatura agrnen eiu_s extrem um carpere coepi't:
atque ita lixarum mercatorumque qui plauftris merces portabant ,_inter.;
. farcinis, addito' animo propius audaciufque accedit ad legiones,~
quod exiftimabat milites fub onere ac _fub farcinis defatigatos pugnare
non poffe. ( res Cfarem non fefellit. nanque expeditos ex fingulis
legionibus tricenos milites effe iufferat. itaque eos in equitatum Labie
111 immiffos ,turmis fuorum fuppetias mittit. Tum Labienus conuerfis
equis fignorum confpeetu perterritus,turpifiime fugere contendit . Mulf
tis eius occifis,cor_np uribus vulneratis,milites legionarij ad fe reci-H
piunt figna,atque iterinceptum ire coeperunt.Labienus per iugum
rnum collis dextrorfus procul fubfequi non dcfiftit. Poftquam Caefar
ad oppidum Sarfuram venit , infpetantibus aduerfari's interfeto pra:
fidio Scipionis , cum fuis auxilium ferre non auderent, ortitet repugnan_
. te . Cornelio Sci ione euocato , qui ibi prerat, atque a multitudine
` circunuento inter eetoque,oppido potitur, atque ibi frumento exerci
UWM? tui dato , 1 oppidum*Thebennam peruenit: in uo confi
dius per i tempus fuerat cum grandi prfidio, cohorteq'ue ua gladia
torum . Cfar oppidi natura perfpcta, atque inopia, ab oppugnatione
eius deterritus, , protinus profetus circiter millia paffuum quatuor, !
*vigih aquam facit cafti'a,atque inde quarta*die egreffus,redit rurfus ad caca
, quae ad Agar habuerat. Idem facit Sci io , atque in anti ua
TM"Ww/ pias reducit. Thebennenfes interim , qui fiib ditionet ote ate Iubae ef.
confuffent, in extrema eius regni regione martima focati , interfeto
regio prchidio legatos ad Cfarem mittunt,rem a fegefiam docent,pe_
tunt orantque,vt fuis fortunis op. Rom.qubd benemeriti effent, auxi
lium ferret . Cfar eorum confilio probato,Marcium Crifpum tribunum
cum cohorte, Sc fagittarijs tormentifque compluribus prfidio Theben
mittit.Eodem tempore ex legionibus omnibus milites qui aut mor
bo impediti , aut commeatu dato cum fignis non otuerant ante tranre K
TCC' in Africam,ad millia quatuor, equites c.fun itores fagittarijcjs *mil
le vno commeatu Cfari occurrerunt . Itaque cum his copijs c omnibus
legionibus edutis, ficut erat infirutus, v i 1 1. millibus paffuum a fuis
1, à Scipionis vero quatuor millibus paffuum longe confiititJn cam,
etat _oppidum infra 51101115 nomine Tegea,vbi prfidiumo
circiter c . habere confueucrat.Eo equitatu dextra finiftra
q'ue direto ab oppidi. lateribus , ipfe legionibus ex caftris edutis, at`
que in_iugo inferiore infiruetis , non Iongis fete mille primis fuis mu
nitionibus progrcffus, in acie confhtit. Poftquam 15111 vno lgco
_ C1
DE BELLO A'F'R'ICO. 2li-7
' Scipio commorabatut,&tempus diei in ocio eonfumebatur, Cfar equi
tum turmas fuorum iubetin hollium equitatum, qui ad Oppidum in fla
rione etat,facere imprellionem : leuemqs armaturam, fagittarios fundiro '
requ eodem fummittitlluod vbi coeptum fieri, t equis concitatis I_ua
lianiimpetum fecilfent,Pacidius fuos equites expotrigere coe' it in lon 1-p;, .
rudinem,vt haberentfaculratem turmas Iulianas circunliindpere,& ni i.
lo mins fottifhme acetriinecpugnare. @tod vbi Caefar animaduertit,
ttecentos quos exlegionibus abete expeditos confueuerat, ex proxima
legione quae ei prlio in acieconlliterat, iubetequitatuiliiccurrere. Laa
bienusinterim fuis equitibus auxiliaequelitiafummittere, fauciijue ac
B defatigatis ntegros, recentiotibufque viribus equites fubminillrarePolL
quàm equites Iuliani c c. vim holiium ad uatuot millia numero fu
l-linere non poteranr, t leui armatura Numiarum vulnerabanrur, mi
* nutatimq's cedebant, Cefar alteram4 alam mittit,qui fatagentibus celeriter
Occurretent. Qro facto fui fublati vniuerl in holles impreflione fata, 1n
fugam aduerfatios dederunt . multis Occis, complutibus vulneratis,inle_
curi per rria millia palfuum , qusin colles hollibus adarisfe ad qus reci
piunt.'Cfar1n hotam x. commotatus licut etat inllruetusf ad fua
recepit Omnibus incol-utnibus . In quo prtelio Pacidius grauiter pilo per paraffin.
caffidem caputierus,complurel`q5duces,ac fortiflimus quifque interfeei
vulnetatiqs funt. Pollqum nulla condirione cogere aduetfarios pote.
rat v_t in aequ um locum defcenderennlegionumqs periculum facetent,ne
que ipfe propius hollem propter a ue penuriam fe polfe ani
' m~aduerterer,aduerfarios non eo't virtute con dere, fed aquatum inopia
- fretOs , defpicere fe inrellexit, pridie Nonarum Aprilis tertiavigilia e ref
'fus ab Agar x v i. millia'palfuum norqprogreffus , ad Thapfum , vbi/'er-'tbpa
gilius cum gtandipraefidio praeerat,ca ra ponir, oppidumque eo die cir'I "3"@
`cummunite coepit,loc'acjueidonea opporrunaquecompluta praelidijs O_c
cupate, ne holles intrare ad le, aut loca interiora capere polfent. Scipio
. D interim cognitis Caefar'is conlilijs
ne perfummumdedecus diliimos, ad neceflitatem
fuis addueus'dimicandi,
rebus Thaplitanos & Vergilium
amittetet,confefrim Caefarem perfuperioraloca confecurus, mil ia pall
fuum Orfeo Thapfo b_iiiis c'afltis confedit. Etat fiagnumfalinarum,in /,
ter quod, Se mare,angultiatT quaedam non amplis mille quingenros
paflus intererant, quas Scipio intrate, Se Thapfitanis auxilium fette co
Anabatur: quod futurum Cfarem non fefellerat. Nanque pridie in eo
vloco callello munito, ibique magno prhdio relifo, iple cum reliquis _
`copijslunatis callris Thapfum operibus citcummuniuit. Scipiointetimrummim.
exclufus ab incepto itinere, fupra'llagnum die cnoere confeera,
_ cloalbefcentenonlonge calltis,praelidique quod fupri commemo
E rauimus , mille quingentispaflibus ad mare verfus confedit , t mu
nitecoepit . Qtlod um Cfari nunciatum elemilites ab Opere dedu
``tos,caltris praelidio A prenare rocfulecumlegionibus duabus relieeo," W5
iple cum expedita copiain eum Ocum citatim contendir, clallifque parte
ad Thapfum
vrriaxime relieta,
adlittus reliquas naus iubeto
appellifignumquefuum holiium
feruate: quotergum quam`
figno dato, fu
bito clamore faero, ex improuifo hollibus auetfis incuterent tertotem,
vt perturbati ac perterriti refpicere terga cogerentur: poli.
quam Cfat peruenit, Oc animaduertit aciem pro vallo Scipionis calins
clcphantiqu dextro finifirque cornutcollocatis, 8c nihilo minus parrepi
' X l 4. mi i

248` . HIRTII S'IV"OPP~I'CM`ME_NT. _ .
militum non_ignauit'et munitef'ipfe aciettiplici collocata,'leggi'oieii'gL , `
decima fecundaq's dextro cornu,otaua : nona finifito, oppofitis quinqs.
legionibus,in quarta acie ante ipfa coi'nua quinis cobottibus contra be
Ptias collocatis , fagittarijs funditotibus in vttifq ue cotnibus clifpofi'tis5le
ui'que atmatutaiiitet equites interieetadpfe pedibuscitcum milites con-l
cuffans , virtutefque veteranotum prliaque fuperiora commemorans,
i blande'qs appellans,animos eorum excitabat. Tyrones autem,qui nun
;:i:'if'ii"d quam in acie dimicffent, hortabatur vt veteranorum' vittutem Iemula
' 1'entu_r,eorumq;famam,nomen,locumque vietoriaparta
dere.Itaque circumeundo lexercitum , animaduertit cuperent
hofes poff
circa valluml
trepidare,atquevlt_rb citroque pauidos concurfate, tmodo fe intra por- G
tas recipere,modoinconfianterimmoderatqueptodite; Cumqsidem .
pluribus animaduerticoept effet, fubitblegati euocatiqs obfecrare C
farem, ne dubitaretfi num dare,vi6totiam fibi propriam a Dijs immot
talibus pottendi.l Du itante Caefare,.atqueeorum fiudio cupiditatique
refifi'enteJibiqs eruptioe pugnari non placereclamitantee etiam atque
: etiam aciem fufientantefubito dextro cornu iniuffuCefaris tubicen mi
_nmh " litibus coatus canere coepit. Qro f_ato, ab vniuerfis coliottibus f1gnain
' liofiem coepre i nfctri,cum Centuriones peetote aduerfo refierent , viq'i
continerent milites,neiniuffiiimpetatotisconcurrer'ent, nec quicquam
.proficerene @odpofiquam Cfatitellexit, incitatis militum animis H '
modo poffc, fignofelicitatis dato, equo admiffo in liofiem
l contraprincipesireconteiidit. Adextrointerim cotnu funditores fa it
El"1""""""'fg"tatiqu concita tela in elcpliantos frequentes inijciunt: quo facto , beize
fitidoi'e fundatum lapidumque perterritae, fefe conuertere, Se fuos
fe frequentes fiipatfque proterete,& in portas vaili femifaetas ruete con
tendunt . Item Mauri equites , qui in eodern cornu elepliantis etant prat
fidio, deferti , principes fugiunt. Ita celeriter befiij's citcumitis, legio
nes vallo hofiium funt potitae: Se paucis actiter repugnantibus interfe
V tis, reliquiconcitati in cafiravndeptidieetant egtefli,confugiunt.NonI
Mij'if".""f""""."videtur effe praetetmittendum de virtute militis veterani quinta: legio-'I _
ffdlfl VlTu-f - \ . . _
Ndmfm M_ nis. nam cumin finiffro cornu elepliantus vulnere refus, edolore con
- citatus, in lixam inermem impetum feciffet, eumque fub pede fubdi-
ltum, genu innixus, pondete fuo, probofcide etee'ta vibrantique Ptrlido
re maximo premetet, atque enecatet, miles liic'non potuit pati quin fe
armatum befia: offerret : quem pofquam clepliantus ad fe telo infefo
venire animaduertit, telieto cadauete militem probofcide citcundat, at
_ uein fublime extollit armatum : qui in eiufmodi periculo cm confian
fm'm, ter agendum fibi videret,gladio probofcidem quo etat citcundatus , cae
dete quantum viribus poterat, non defitit: quo dolore addue-us ele
liantus , milite abieto , maximo cum fitidore eurfug'ue conuetfus ad re- K '
liquas befiias fe recepit.Interim Tliapfo qui etant pta: idio, ex oppido eru
ptionem porta maritimafaciunncfiuevt fuis fubfidio occurrerent, fiue
vtoppido deferto fuga falutem fibi pararent, egrediuntut: atque ita per
mate vmbilicifine in reffi, terrain petebant. feruis pueriqu qui
in cafris etant, lapidius pilifque prohibiti terram attingere , rurfus fe in
oppidum receperunt . Interim Scipionis copijs profitatis,paflimque tota
campo fugientibus, confefiim Cfaris legiones confequi, fpaciumqs fc.
non dare colligendi: qui uam ad ea cafira quae petcbant, perfugca
/ tefeeti-s cafiris rutfus fe e defendetent , ducem aliquem tequirulnt,
- ' que m
l

`
- l
. ' f ' ,`
Aquemefpicerentscuiufcj;autheritatemperioqsreni ; (. _ - i
quam animaduerterunt neminem ibi effe praefidio , protins _armis abie
tisin te iacafra fugere contendunt. @o pofiqum peruenerunt-,eaq " ' `'
ipfi ab [ ianis teneri vident , defperata falute in quodam colle confiftu n_t,
atque armis dimiffisfalutationem more militari faciunt. uibus miferis
ea res paruo prfidio fuit. nanquemilites veterani irac oloreincenfi,
`non modi) vt parcerent non poterantadduci ,fed etiam ex exer- f
cituilluftres vrbanos ,quos authores appellabant, complures aut vulne
_ rrunt, aut interfecerunt: in quo numero fuit Tullius Rufus Qifiorius, - ;
uipilo traietus confult) milite , interijt . Item Pompeius Rufus bra-vfwf L
B ium gladio percuffus , nifi eelcriter ad Caefatcm accurriffet , interfetus P'"P"f
effet. 030 fato complures equites Romani Senatorefque pei-territi,ex ' _ _ _
prlio fe reccperunt,ne militibus, lqui ex tanta victoria licentiam fibi f _ l
-~affumpfiffentimmoderatè peccand-i impunitatis proptermaximas res ge
, ipfi quoque interficerentur. Itaque omnes Scipionis milites cm _
foaris implorarent , infpetante ipfo Caefare, c militibus depre- <
cante vti eis parcerent,ad vnum ' potitus, :
occififque hofiium decem millibus ,fugatifque compluribus, fe recepit, /?
quinquaginta militibus amiffis, paucis faucijs, in . Ac I7
itinere ante oppidum Thapfum confiitit, elephantfque fexaginta qua- iai-Pima' Mac..
tuorornatos armatfque cum turribus ornamentifque capit, ca tos an /
teoppiduminfirutos confiituit. VIfdhoc confilio,fi offer Vergi ius,qui.. . _
eo obdebantur,reimale gefize'fuotumiu icio,ipertinaciade'- "" . - c
uci.ueDeinde
am ipfe Vergilium appellauit,
lenitatemcclementiam inuitauitque ad deditionem
com'memorauit.-Qidem fù_~y
poquam ani je l' _.
' `
ma uertit refponfum fibinondare, ab oppido recefht. di- ' -
vnina te bta, concione aduocata, in confpetu oppidanorum milites _ _ i. "
collaudat, totmque excreitum veteranum donauit praemijs : ac fortif- ` `
funo cuique ac beiieriierentipro fuggefiu tribuit. Ac inde di ref- '
fus, T. Rebillo roconfule cum tribus le ionibus ad Thapfum, Cn. . ;
D-Domitio cum uabus Tifdrac, vbi Con idius praeerat, ad obfidendum"m.
relitis, M. Meffala Vticam ante praemiffo,cum equitatuipfe edem iter
facerecontendit. Equites interimScipionis,quiex praelio fugerant,cm " -
Vticam verfus iter facerent,perueniunt ad oppidum Paradam. Vbicm Pm'tfif ."
ab incolis non reciperentur, ideo quod-fama de vitoria Caefaris rae- " 'j ' `
eurriffet, vi oppido potiti, in medio foto lignis coaceruatis , omnibf- - s,
que' rebus eotum congefis, ignemfubijciunt, atque eius oppidi
las cuiufque generis aetatifque viuos confiritfque in `Hammam conij-"WM ~
eiunt, atque ita acerbifiimo afficiunt fupplicio . Deinde protinsV-ti'
'cam perueniunt. Superiore tempore M. Cato, quod Vticenfibus pro- wcm.
E'ptetbeneficium legis Iuliae parm in fuis .partibus praefidij effe
uerat, p_lebem inermem oppido eiecerat,& ante ortam oelli caufa, ca
ris,foffaq5,paruula duntaxat, munierat, ibicis cu odijs circundatis habi
coegeratenat autem op tenebat. Eor . ui
adortiexpugnare eoqubd eos Caefaris partibus fauiffe cie
bant, vt eis interfecis,eorum pernicie dolorem fuum vleifcerentur. Vti
cenfes animo addito ex Caefaris vitoria, lapidibus afiibuqu equites re
pulerunt.Itaq5 poqum potuerant potiri ,_ Vticam oppi- viudiri'piw.
dum coniecerunt, atqueibirnultos Vticenfesinterfecerunt,domofqa - _ a :
expugnaueruiit,ac diri-p_uerunt quibus cm Cato perfuadere nulla J
- - - ratione
250 A. HIRTII'SIVE'PPII COMMENT.
` ratione quiret. vt lecurn oppidum defenderent, 8: caede rapinifque delilie- F
renue quid libivellentfciretfedandae'eorum importunitatis lgra'tia, fin
SjlPMM- gulis C.diuili t.Idem etiam Sylla Faullus fecit,ac de lua pecunia argitus eli,
vnaq; lc_u'm ijs ab Vtica prolicifcitur,atque in regnum ireicontendit. Com
plures interim ex fuga Vticam perueniunt . quos omneis Cato conuoca
tos , vna cum trecentisqui pecuniam Scipioni ad bellum faciendum con
tulerant , hortatut vt leruitia manumittere'n't ,oppidumque delendetent.
quorum cm pattern allentire, partem animum mente/mq; perterritam,
.atque in fulgam dellinatam habere intellexillet, amplius de ea te agere dea
liitit,nau queijs attribuit,vt in quas quifque partes Velletprocil'ceretur.
ple omnibus rebus diligentillime conliitutis, liberis lùis L. Catfari, qui G
~ tum ibi pro quaeliore fuerat',commendatis, 8c line fufpicione, vultu at
ue fetmone quo fuperiore tempore vlùs fuerat, 'cum dotmitum illet,
/ . ma
fm errumintrb
nondumclam in cubiculum
expirata concidillet,tulit,atqueita fe traiecit'.
impetuq'uel fato @di dumexani
in cubiculum fu
fpicione medicus familiai'fque continere; atque vul'nus obligate coepil
. lent,iple luis manibus vulnus'crudelile'e diuel'li't','atque animo praefen
ti feinteremit . Quem Vticenfes , quanquam oderant partium gratia , ta
men ropter eius fingularemintegritatem , Se qued dillimilimus reliquo-
tum ucum fuerat , quodque Vticam mirifiis operibus munierat, tuttelj
Leif. que auxera't , _fepultura afliciunt . (lilo interfeto LL'Cfar, vt al'iquod libi H
' .ex ea re auxilium pararet, conuocato populo , concione habita, 'cohortaF
Vtut omneis Vt port apetite'ntut, le in Cfatis clementiam magnam fpern
habere . Itaque portis patefatis,Vtica egrelfus Caefati imperatori obuiam
" prolicileitur.Mellàla,-vt eratimpetatum, Vticam peruenit, omnibfque
portis culiodias ponit. Cacfarintetim ; Thapfo progrellus, Vzitam per.
uenit,vbi Scipio magnum frumenti numerum , atmotum , telorum , cae
terarumqs rerum cum paruopraelididhabuerahoc adueniens potitur.
Mmmm" Deinde Adrumetum per'uenit :1 quo cm line mota introillet, armis , fru
/ mento , pecuniaqs cliderata, (LLigai-io C.Conlidij lilio, qui tum ibi fue.
ignffir. ` rat,vitam concellitDeinde eodem ie Adrumeto egrellùs`,Luneio Regulo I]
_ ibicumlegionerelito,
. Vticam'irecontenditmui
fubitb fe ad genua in itinere
proiecit, Vitaqu fibi, nec amplislitquicquam
obuius L.
deprecatur . cui Cfar facile pro lùa natura c inliituto concelfitldem Ce
cinnae,Ceteio,I.Attio,L.Caela: patti t lilio', M.Epio, M.Aquinio Catonis
ilio,Damali pique liberis, exlùa confuetudine tribuit: circittque no
eem luminibus accen-lis Vticam peruenit, atque extra oppidum ea no
te manlit. Polleto die mane oppidum introijt: concione/:que aduoca.
ta, Vtcevnfes incolas cohortatus , gtatias pto eorum erga fe liudio agit :ci
ues autem Romanos negociatores , c eos qui inter c c c. pecunias contu
letant Varo tScipioni, multis verbis accufatos, de eorum leeletibus K
longiore habita oratione,ad extrem vt line metu prodirent , edicit le eis`
duntaxat vitamcon'cellurumbona quidem eorum le venditurum: ita ta.
men , vt qui eorum bona ( redemillet ,- le bonorum venditionem indu;
tutumc pecuniam muletas nomine relatutum-, vt incolumitatem reti~
nere . ( metu exanguibus , de vitque ex fuo merito defpe..
, fubit oblata falute, libentes'eupidique conditionem accepe
runt, petieruntque Caelare Vt Vniuetfis trecentis Vno nomine Pecuniam'
A:imperaret. Itaqs bis mille Peliertim his impoli`to,vt per triennii'i lex pen
lionibus populo Rom. folueten't , nullo eorum recufante ,. ac fe eo 'die de;
v mum
I -* ' A'PRl CiOi- f " 25f.
l
Amum natos- pr-xdicantes , laeti gracias agu nt Cfari. Rex interim Iub'a , vt,
cx prlio fugerat , vna cum Petreio interdiu in villis latitando,tandemno @PP iM l
turnis itineribus Confetisinregnum eruenit, atque ad oppidum Za
7l .
mam, vbiipfe domicilium, coniuges, iberofque habebat, quo ex cun
to revno omnempecuniarn, charlimaqu res comportauerat, quod '5
inito hello operibusmaxir'nis munierat, aceedit. ( oppidani antea. /
rumore exoptato deCfaris vitoriaaudito , has caufas oppido pro- /. `
-, uod bello contra po ulum Rom.fufceptodnoppidozama
lignis conge is maxlmam 1n me io foto pyram conllruxerat, vt fi forte
' . bello effet fuPeratus , omnibus' rebus eo coaceruatis,cleincleciuibus Cun-z
tis interfetis , codemque proiettis, igne fubie'to,tum demu`m fe ipfeina `
fupetinteriteret, atquevneum liberis,coniugibus,ciuibus ,cuntaque ~ _ -. . .i
ga_za_ regiar-ematetur.. Potquam Iuba ante portas diu niultumqsprimo
minis pro imperio egiflet cum Zamenfibus, deinde cum fe pro.. .
ficereintellexilet,precibus quoqsorffetvti fe ad fuos Deos-.penates ad, . ,
' tibu's fuismouet-
'mitterent'z quofententm
vbi eosin magis fe te'ciperente-terciol petitilb
perl-lare animaduertit, eis, vtfibiqniu,
necminis nec pre- "'f" ' .
ges libe'rofq;tedderentwtfecum eos :ifportaretilkilquElmlniniliiilcixpiiiii1 . ~ f '
nl 'o_ppdanos tefponf reddere ammaduertitimllzt re ab his im gettatagabg d
` Y . Zna dfcecli'tgat s ad villam fuamitumM; paucifqufe equ itibus fe,
eo'fer't ;-' Z'men es interim legatosde his re'busad Cfarem Vticalmmit'.
trnt,'petun'ttp ab-eo_,vt_ ant'qum Rex colligeret, fefeqs
guatet,
pe'te'ret,V[ibi auxilium
ofpp'i'dum mitteret
feqs : ramen
ex referunref paratos
Legatos elle , quoad
collaudatos vita f'u-pf
Cstzlfzirdjomurn
rubet antelc'edere, aduentum prnunciare. Ipfe poero die
Ca 'egreflus cum equitatu in regnum ire eontendit . =51 in itinere- ex
'regijs copis duces coompluresgd Cfarem vtnxunt; orantquevt (ibi ign'g t: _ _u ,w _n
{ . @i us fupphci-bus venia dat@,.quam pei'ueniunt._ Rumoreintef
rim perlato de eius lenitate-clementiaqs,progemodum omnes re ni equi, mmm.
tes' peruenium ad , 'a'b eoquefuntmetu Voqueli.
D berati .1 Durnhc vtrobique getunturgonfldius, qui ifd-r cumfmx
miliafua ; - castle fuorum,Do _
mitiqu, tleoionum aduentu -, de_fperata- falute pidum Qclef
ferit', (eque e m cum paucls barbans Pecunia onulusfub : atque
in regnum fugere contendit:quen{.Getulifu1cdrpltes 1n grillen: prdae cu Caldi man.
itli co'ncdun't, {eq's in qu'afcunqe poture partes confe'runtl. C. inter-im'
ergiliunpoflqum terra mariq; laufus fe nihil procereintellexg't,{uofq5 ...
interfetos aut { Catonem Vtica: {ibi'ipi manus intliffeeg
vagumi fuis defertuni,al5-omnhus afpemari , Saburarh eiuqu copias ab
Sitio effedeletasNticae Cfarem ne mora recept : de tanto exercitu re
liquias effe nullas,qu fuiqu liberis rodefentz Qaninio proconfule, Mya-Md
qui obfidebatde aeceptafeqs & uaomnia coppidum proconfuli
; interim Iuba ab omnibus ciuitatibus cxcluiiisdeperatflute, .
lcum iam conatus effet cum Petreio, vt er virtutem interfetiwele vide
_re1'1tu`r, _ferro >interfedeptl ; rmiorimbecillioiem ?
facile ferro confump it. Dem e ipfe fiblcu-m-conareturglgdio trai)- mn.
c'erepetus,nec pollenptecibus : (erizo { ;.`_&@\5
_dqsobtinuiLRSitius interim pulfo exercitu Sti utptfeci , ipf- PSirim
-3 ,qum perMaur~1tngam ad ); fateci,
ret, forte mciditin Pauflum Afranimque, qui tam vmanuninhalebant
.. " qua
232 _ A.HIRT_I'I SIVE OPPII'COMNIENT. _
qua_Vticam dir_ipuerant,iterq`; in Hifpaniam intendebanr, terant nume-_l
i'o_ci'tciter n.1taque - tempore celeriter infidijs difpofitis, _eo-s.,
prima luce adotrus,praeterpaucos equites , qui ex primo agmineageranr,
teliquos autinterficir, aut in deditionem accipir, Afranium cFauffum.
_ __ cum coniuecliberis viuos`capit.Paucis pbfi diebus diffenfionein carer.,
ggf' @Afm citu orta,Faufius 8c Aftanius interficiuntur. Pompeia: cum Faufii libe-_
ris Caefarincolumitarem fuaq; omnia concefiit . Scipio interim cum _Da-_
mafippo c Torquato : Plerorio Rufiiano nauibus lo ngis diu multum'cj
HiPPHfsiw- ia6tati,cm Hifpaniam peterent, ad Hipponem tegium .deferuntu vbi`
clafiis P.Sitij per id tempus etat,a qua pa-uciora ab ampliotibus'circunuen
S'P""*""'i' interijtfarintcrim
ta nauigia deprimunrur.
Zamae
Ibiqs
auScipio
rionecum
regiaijsfaeta
quo_s, boniqu
paulbant'
eotum
nominaui,
V@pdr
tis qui ciues Romani contra populum Roman arma t-ulerant ,i praemiiji
Zamenfibus qui de Rege excludcndo_con`filium ceperantnribllls, v_eti;
cryin galibfque regijs ii'rogari's, ex regnoqs prouincia fata,.atq_u_e_ ibi~__C_r_if`pQ
Z""P"" Sallufiioproconfule cum imperio refiero, ipfe Zamacgreflus-Vricam ~
recepit. Ibi bo nis vendi'tis eotum qui fub Iuba Petreioque .otdn jdqxff
: Thapfitanis - viginri 4millia, conuentui eotum _H__SS _triginta
millia, A'clrumetanis'H-:S'ttiginta millia, conuentui-eorunifHquig
quaginta millia,i_nuleiaefnomineimponit . Ciuirares,bonaq5,eoturn,ab
omniiniuriarapiniqudefendit.Lepritanos,quorum fiiperioribus armis
1 diripuerat , & quiad Senat-um quefii, perlegatos atquearbirros
a Senaru datos fua-receperanr,tricies centenis millibus Onderibus Olei in
annos fingulos mulerai ideo, quod initio per diffen ionem principum;
fo'cietatem cum Iu b_a inierant , eumc'pl armis militibus., pecunia iuueranr..`
Tifdritanos,proptet humilitatem ciuitaris , cetro numero frumenti mul-I
. etat. l His rebus gefiis; I'dibus Iunijs Vticclaffem confcenditcpofi diem
215195597 . reitium CaraleisinSardiniam peruenit.' Ibi Sulchitanos, quod Nafidi
i
ei'uquclaffemi'ecepera'nr,copijf`q5iuuerant, H-Sce-nrummillibus mul

Etat, 8c' ro deeumis-fo'etauas pndcre iubet, bonaq'ue paucorumyendir,
cante iemfiii.'Calendarum @intilisna-uescon eendit.jEra_Qaralibusl'j _
fecundum terrain pro'ucetus,duod_etrigefi mo die, eò quiad` tempefaribus
in porrubus cohibebatut,ad vrbem Romam veni't._. _ -. _i _
D____B_E_LLO HISPANiENsig C.,I

:;f`;s.:.~.iv~Liii
. . 'I i:i;._~__ oAEsARIs.
.VNVS. ` LIBER.
' y ffy.,
l _ :_ y" .,.Libr-ideBello Hifpanienfi capita. __

l.

.
'
.
r
. _ ..
'
_
'i
.
.
i. : C Hif/mniam, initium #/
. " /12102. Pompcyl'/z'or- . t. -: _. _ _ _ __.
s, . i` z [miba:aliquotprz :advppidum frguamfaz',mndem appid@
' " ~~* nari deditionem recipit,'"vrcpotitur.` _ _ l
_ 3J _ -Jtegudnmmpeffdiag : leuz'piigna Cefrzcunda,itemg;-alte,
` ' rddueonitura. . t 5 _
4i /1? fvz'i'ia exi/:relic , f5 cada: Pampeinomm magna ; i
. Varinteritur. 'fg . _ _. ._ .. (
_ " -v 5
D BELLO I-Il'SP Al\TIEi\TS"l.4 7-1 . 253`
. 5 Ca. Pompey ado/femelle , [ prolafammppiolo
l
ramone malforam deditio. '
' . p fia Hanna Efuperato,Africarecepta, qui ex his praeir
v lijs cum adolefcente Cn.Pompeio profugiifentm en. amplia d
i '-igc vlteriorisHifpaniaepotitus effet, dum Caefar mua lefm
` 'q neribus dandis in Italiadifiineretur,qub facilis prac'
` 'Cfidia compararet,Pompeiusin vniufcuiufque
ciuitatisconfugere coepit. Itaque partim precibus,
partimvi,benemagnacomparatamanuprouinciam
'3._
valiare coepit. ( in rebus nonnullae ciuitates

` fuafponte auxiliamittebaiitzitem nonnullae contra
portas claudebant : - quibus fi qua oppida vi ceperat , cum aliquis ex ea
ciuitate oprime dC Cn.Pompeio meritus ciuis eifer,propter 'ecuniaa ma
gnitudinem aliquaei infere latur caufa, vt eo de medio {iib ato', ex eius
pecunialatr-onurn largitio fieret. Ita paucis commodis holiehortat'of,
mai'ores augeban'tur copia. Ideoque crebrisnuncijsinltaliam rriihs-,ch
uitates contrariaePompeio , auxilia {ibi depoiulabant. . Cfar ! .
tortertib, defignatus uarrb, multis itineribus ante confeetism "?
lcri fefiinatione ad be lum conficiendum in Hifpariiam Veniffet, legati /:
Cordubenfes, qui a Cri . Pompeio difcefferan't , Cfari obuiam Veniunt, 4W/mm
a quibus nunciabatur, notfturno tempore oppidum Cordu-bam capi poil
fe, quod nec opinantibus aduerfarijs eius prouinciae poti-tuseflet; :
mlque qudrabellarij a Cn. Pompeio dif ofiti omnibus locis effentj
qui certiorem
terea proponebant.
verilirnilia . Pompeium deY@ibus
Cfarisrebus
at uentu facerent.multa
adduus,'q'uos prae'.
legatos'
exercituiant praefecerat, 'Qi/Pedium, Se @mum Fab'ium Maximum,- @um
de fuo- aduentu facitcertiores, vt quem {ibi equitatum ex prouincia~ fe-` UWM
ciffent , praefidio mitterent . ' Ad quos celeris' quam ipfi opinati funt, ap
propi'nquauit : atque vtpfe voluit, equitatum ~fibi pr'azfidio habuit. Etat
per idem tempus Sext. Pompeius fra-ter, qui cum prlidio Cordubam smpampesw. _
D tenebat, quod eius prouinciae caputelfee-xifiimabatur. Ipfe autem Cri; fafffm'fwm
Pompeius adolefcens Vllam oppidum lo pugnabat, Se ferè iam aliquot .
menfibus ibi diliinebatur : quo exoppi o,cognito Caefaris aduentu,le
gati clam praerer pi'aefidia Cn . Pompeii Caefarerrfcm adiffent, petere
coeperunt vt {ibi primo quoque tempore_fiiblidium-mitteret.. Caefar
eam ciuitatem omni tempore optime'de-populo Romano me-ritam effe
fciens, celeriter * fex cohortes fecunda vigilia iuber prolicifci , parique' .
non parum
equites fclentem,
numero, Iunium hominem-eins
quibus praefecit vPatiecum:v qui cum' ad Cn.norum
`prc'iuinciee Pompei]
, ruimimiwimn.
praefidia veniffet,a1nciditidem temporis vt tempefiate aduerfa,vehemen
ximum
tiqs vento afliitaretur, qua _.vi tempeliatis ita obfciira'batur.,yt uix pro-
cognofcere poffet. cuius incommodum lfumm'arri ytilitatem ipfis' /,
praebebat. Ita cm ad eum venerunt , iubet binos equites incedere , c re-;Z;""""' W
ita per aduerfariorum prfidia ad oppidum contendere .'mediijue ex
prlisdijs cm quaereretur quieTent , vnus ex noliris refpondit, vt fileat
verbum facere : - nam id temporis conari ad murum accedere, vt oppi.4
dumcapiant. Et'partim tempefiate impediti vigiles' non poterant dili
genna-m praefiare, partim illo refponfo dere-rrebantur. _Cm acl portam
appropinquaffent, {igno dato ab oppidanisfunt recepti: t'pedites'efaiin
refqu'e clamore facto, difpofitis ibi partimqui remanfere , eruption ciniin
t antler 4
254. . HIRTIISIVE-UPPII CGMMENT.
aduerfatiorurn fecerunt. Sic illud cminfcientibus accidiffet,exi F
{timabat magna pars hominum quiin ijs cafi'ris fuiffent,fe prope captos
effe. miffo ad 'Vllam praefidio, Caefarvt Pompeium ab ea oppugnaa
tione deduceret, ad Cordubam contendit, exq5 itinere loricatos viros
fortes cum equitatu ante prmifit: qui fimul in confpetum oppidi fe
dederunt in equis, recipiuntur. hoc a Cordubenfibus nequaquam po
terat animaduerti . Appro inquantibus, op ido bene magna multi
tudo equitatum concitiendum cum exiffet, oricat, vt fuprafcripfia
mus, ex equis defeenderunt, Cmagnum prazlium fecerunt, ficut ex in
finita hominum multitudine pauci in oppidum fe reci erent. ti- ~
more addutus Sex.Pompeius, literas fratri mifit, vt celeriter fibi fubfi- G
l dio veniret , ne pris Caafar Cordubam caperet,quam ipfe ill veniffetlta
que Cn.Pompeius Vlla prope capta,literis fratris excitus ,cum copijs ad
Cordubam iter facere coepit . Cfar ad Hum en Btim veniffet, neqs
propteraltitudinem fiuminis tranfire poffet,lapidibus corbes plenos
1111111. itainfuper ponte faeto , copias ad tripartito traduxit . Tende.
bant aduerfus oppidum e regione pontis trabes , vt fupr fcripfimus, bi
partito . Huccm 15 cum fuis copijs veniffet, ex aduerfo pari ra
tione onit. Cae ar vteum ab oppido commeatuque excluderet,
brachium a pontem ducere epit. Pari idem conditione Pompeius.
Hicinterduces duos fit contentio , vter prius pontem occuparet :
contentione uotidiana minuta praelia fiebant,vt mode hi ,' modo illi
periores difcederent.%a: res cum ad maiorem contentionem veniffet,ab
1711112151511, cupidis locum tenere, pro
pterpontem coangu abantur,& Huminis ripis appropinqu'tes coangu
fiati raecipitabanturHic alteri alteris non folm mortibus mortes exag
era ant,de tumulos tu mulis exazquabit. Ita diebus compluribus cupie
Caefar, fi qua conditione poffet, aduerfarios in aequum locum
ducere, cprimo quoque tempore de bello decernere. Id 1
uerteret aduerfarios minime velle, quos ideo a via retraxerat,vt in aequum

deduceret : copijs Humcn traduetis, notuiubet ignes fierimagnos. Ita I '
'W' rmiflimum 15 praefidium Ateguam proficifcitur. Id Pompeius ex
perfugis refcffet,ea die per viarum anguflias carta complura , multoqu la
1 retraxit , c ad Cordubam fe recepit . Caefarmunitionibus Ategu'am
oppugnarec brachiacircunducere coepit. cuius rei/Pompeio cum nun
cius effet allatus, eo die procifcitur. cuius in aduentum, przefdij caufà
Caefarcomplura 11 occupauit,partim vbiequitatus, partim vbi
delires copias in fiatione c in excubitu cafttis praefidio effe poffent. Hic in
aduentuPom eij incidir vt matutino tempore nebula effet craffifiimalta
queinillaob curatione cum aliquot cohortibus equitum turmis-cir- _
cuncluglunt Cfaris equitesc concidunt', fic vt Vix in 1 effu- K;
iii/mf* gerent. Infequenti no te fuaincdit Pompeiusc trans Humen Sal
PP' erconualles cafirainter duo oppida Ateguam chbim in monte
con ituit . Caefarin munitionibus, exteriqu quae ad oppidum oppugnan
dum opus fuerunt , a gerem vineaqu agere inflituit. Haecloca mon
tofac natura edita ad rem militarem , uae planicie diuiduntur Salfo fiu
mine,proximetamen Ateguam , vt ad umen fint circiter paffuum duo
millialx ea regione oppidi in montibus habuit pofita Pompeius in
confpeetu vtrorumque oppidoruin , ne ue fuis 111 venire.
Aquilas cfignahabuit po 1 ta tredecirn egionum : 151
i ' rma
__ ne BELLO tij-tsrauisnsi. _ _ ;
A rinainenti fe exittmbat habere, nicmar vernacular ,- q ne Treno.
quarta
nio fuitAfraniana
transfugerant ex' Africa,
8c' vna quam fecum
exclonijs quaeadduxerat.
{ in Reliquae ex `fu__=
_regionibusi
_ gitiuis auxiliares conlillebant . Nam ele'ui : equitatu longe 8c
` virtute c numero nofiri erantfupetiores. Accedebat hue, vt longis bela
_lum duceret Pompeius , quod loca { edita, 6c ad callrotum munitiones
non patm idonea. _Nam' fete totius vlte'tioris Hifpaniae regio_propte't`
tetrae foecunditatem , inopem dichilemque haber Oppu _ natione, 5c' non [ .
mins copiofam aquationem .- >Hic etiam propter bat'arorum crebras
excutliones omnia Oca quae _funr ab o pidis temfota,_t'u'rribus t muni
B tionibus retinenrur, ficutin Africa: ru ete, _non tegulis regu'ntur', fim'l.v
que in his liabentfpeculas , : propreraltitudinem longe lateque pr'ofpìci__s sptuzrinu.
unt. Item oppidotum magna pars eius prouincias` montibus fete }, -..\
ra , 8c natura excellentibus locis con llit'uta , vt G_rnul aditus afcenfufq'

habeat difficiles . Itaab o pugnationibus natura loci dillinentur', vt_
uitates Hifpani non facile ab liollibus capiantut. uod in hoc contig'it
bello.Nam vbiinterAteguamchubim,quae Oppi a fupr fcripra,
Pompeius tune habuit eonllitutain confpeeTu duorum oppido-z
rum, fuis callris circiter millia affuum quatuor gtumus excellens
C natura, ui appellatut
Clr heilbuit
conllitutum .
Pompeius qui. eodem
ibi raelidij
iugocaulacallellum casu Parham.
_tenebatur loci "
natuta, : quOd remotum etat caliris Cfatis, animaduerteba't, loci _.
difficultate, Se quOd ilumine Salfo intercludebatur, non elle commil
furum Cfarem, vtin tanta loci difiicul'tate ad fubfidium committen.
dum fe mitteret. illa fretus Opinione, tertia vigilia proferps , callellu't'`
oppuvnare coepit, vt laborantibus fuccurretet. _ Nofiri cum appropin
qua ent, elamorerepentino,telotmque multitudineiatusicerecoe.
perunt,_vtimagnam partem hominutn vulneribus aflicerent. _ Quo er
afo, cum ex callello repugnare coepiffent, Se maioribus callris Cae ariS
nuncius effet allatus , cum tribus legionibus profeceus. Et cm ad eo_s
D appro inqualfet, fuga perterriti multi funr interfeeri, complures capri,
in qui us multi ptaerere atmis exuti fugerunt, quotum { funt_rela
ta Oeroginta. Infequenriluce Arguetius Italia cum equitatuvenit. Is argus.
figna Saguntinorum tetulit quinque, _quae ab oppidanis cepit. Suo lo`
perterritus , quòd equites ex Italia cum Afptenate ad Cfaremye
nillent. Eanoete Pompeius calltaincendit, cad Cordubam verfusiter
facere coepit. Rex nomine Indo , qui cum equitatu lùas copias adduxe- imm.
rat, dum cupidis agmen aduerfariotum infequirur, à vernaculis _lpgio-_
narijs exceptuseleintetfeerus. 'f die equites nolitilongiusad 2
_ Cord ubam verfus profecuti eos qui commeatus ad calltaPompeij ex
oppido portabant . his capri quinquaginta cum iumentisad noflra _ad-_
du eti funt . Eodem die @.Martius Trib.mil.qui fu_iflet 1 . mi.
nos transfugirzcnoris tertia vigilia in oppido acetrime pugnaturn ,.
ignemqsmultum miferunt,ficut.c omne genus quibus ignis per iaetus
{olitus mitti.Hoc prterito tempore, C. Fundanius eques Romanus ex ammi.,
cafetis aduerfariotum ad nos transfugit. die ex legione vernacula
milites capri ab equitibus nollris duo, qui dixetunt fe fe'ruos effezcum

venirent, cogniti funt militibus, qui antei cum Babilio & Pedio fuerant,
8c Ttebonio trans fugerant. Eis ad ignofcendum nulla facultas data.
t militibu's nolitis interfeei funtlodem tempore capri _tabellarj qii a
2 I
Or u
_ 256 _ A.HIRTIISIVEOPPIICOMMENT.
' `Corduba ad Pompeium miffi erant,perperamcjue ad cafira nofita perue~ .
?! nerant,praecifismanibu_smiffifurir fai . Pariconfucrudinevigiliafecunq `
P"'P''f da ex oppido ignem multum, telorumque multitudinem iarando , bene

magnum tempus confumpferunt, complurefque vulneribus affeceriint.
Prteriro noctis tempore etuprionem in legionem fextam fecerunt,cum
in Opere noffri difrenti effent: actiterquc pugnare coeperunt. (mort-_ini
vis repreffa a nofitis, etfi Op idani fuperiorelocodefendebantur. uin-~
quaginra cum etuprionem acere ctie iffenr, ramen virtute militum nos
totum,qu1er'fi inferioreloco preme anrur, ramen repulfis aduerfarijs, "
bene multis vulneribus'affeti in oppid fe contuleruntPOfiero die Pom
peius ex cafiris fuis brachium coepit ad fiumen Salfum facetc: : cm no- G
. fiti equites pauci in fiatione fuiffent a plutibus repetri,de Pratione funr dc
WMM { c occifi tres. eo die A. Valgius Senatoris filius, cuius frater in cafitis:
` Pompeijfuiffet, omnibus fuis rebus relicris cquum confcendit, ik fugit.
Specularor delegione fecunda Pompeiana caprus a militibus , : interfe
tus efiPeridem tempus glans miffa efiinfcripta,quo die ad oppidum ca J
piendum aceederenr, fefe fcurum effe pofiturum . Qua fpe nonnulli dumY
fine periculo murum afcenderec oppido potiri poffe fe fpetatenr,pofrero
die acl murum Opus facere coeperunr : & bene magna prioris muri pats del.
iera efi.Quo facto ab oppidanis,ac fi fuarum partium effent conferuati;
miffos facereloricatos, quiqs praefidij caufa praepofiri o pido a Pompeio
' `11 refpondit Caefarfe conditiones daremonaccipere
are no /- i - \ - -
, confueffeIlli cum in oppidum reuerfi effent,relaro refponfo,clamore fub_
lato,omni genere telorum emiffo pugnate pto muro toto coeperunr. Pro-
ptet quod fetè maglia pars hominum qui in cafiris nofiris effenr,nondu-.
irrunr quin etuprionem eo die effent faeruri . Ira corona circundara pu
gnarum efialiquandiu vehemenriffim . Simulqs ballifia miffa a nofiris
turrem deiecit, qua aduerfariotum qui in ea tutte fuerant, quinque deie-f
eti funt, c pucr ui ballifiam folitus etat obferuare.Eo praererito tempore;
Pompeius caffeilum trans fiumen Salfum confiituir, neque a nofitis pro
hibitus: falfaq'uc illa opinione gloriatus eff, quod prope in nofiris parti-I *I
bus locum renuiffet. Item infequenti die eadem confuetudine dum lon-_
gis profequirur, quo loco equites noffri fiarionem habuerant , aliquot:
turmae cum leui armatura mpetu facto, loco' funt deiertae, proprer
paucitatem noflrorum equitum mul cum leui armatura inter turm-asl
aduerfariotum protrita: .. Hoc in confpetu vtrotunque cafirorum gere-`
baturemaiore Pompciani exultabant-gloria, longis qubd neofitiscea
dentibus profequi coepiffent: qui cm aliquo loco a nofiris tecepri effent,_
vr confuffent, ex fimili virture clamore facto auerfati ptaelium fa
fin/fiimfffM-cere . Fete qpud exercitus hc eff' equefiris'prlij confuetudo , cm eques
, . . . . . .
ad dimican um dimiffo equo cum pedire progreditur, nequaquam parK
. ~ - . . . . \ . .
--- - haberur. id quodin hoc accidit certamine. cum gedites ex cui armatu
` ` raleeti ad pugnam equitibus nofiris necopinanti us veniffent,idquein
. ptlioanimaduerfiim effet, complures ex equi-s defcencletunt. Ita exi-'_
~~ tra guo tempore cques pedefire, pcdes equefire prazlium facetc cpit,vf`que
c_b , vtcdem _proxime a vallo fecitrrinr.'r In quo prazlio aduerfariorum _cca
ciderunt centum viginri tr'es , complurchs armis exuti , multi vulneribus;
affeti in cafira funt tedti'.~ nofirir ceciderunt` ttes,faucij xii. pedires , c
equites quinque. Eius dieiinfequenri tempore priffina confuctudine pro.
muro pugnari coeptum eff. Ciri'bene magnam multitudinern telor/uni
. ignem
DE BLLO HSPANESLi ~ 257
Ai ne'mque nofiris defendentibus inieciffeiit , nefandum crudeliffimumqs .
acinus funtaggreflian conf erque nofiro hofpites qui in op ido erant',`
iugulare,&de muro praecipites mitrere coeperunt, ficut apu barbaros,
quod liominum memoriam nunquam eff facturn. Huius diei extre.;
mo tempore a Pompeianis clam ad nofiros tabellari'us miffus', vt eaV
moete turres aggermque incenderent, ctertia vigilia eruptionem face; i
rent. Ita igne, telormque multitudine iata, ciim 'benemagnam at;
tem muri confumpfiffent, portam quae e regione Sein confpetu ca rov
rum Pompeii fuerat, aperuerunt,copiaeq5 totae eruptionern feceruntfe
cmque extulerunt calcatas ad foffas complendas , cliarpagone's ad Ca /
Bfas, quae firamentis a nofiris liybernorum caufa aedicat erant, diru-
endas,
iri cincendendas.
in prda Praeterea
difiinerentur, argentum,
illi caede cvefiimenta:
fa`ta ad praefidia vt fe
Pompei) dum no.
recipe
rent . Nam , quod exifiim abat eos poffe conatum efficere, _nore tota Vl
tra ibat Humen Salfum in acie. Quod ( lict nec opinantibus no
firis effet gefium , ramen virtute freti , repulfos,multifquerulneribus af...
fetos,oppidoreprefferunt: praedaque Se armis eorum
que aliquos ceperunt , qui pofiero die funr interfei . Eodemque tempol
re transfuga nunciauit ex oppido , Iunium qui in cuniculo fuiifet, iugula .
tioneoppidanorum faeta,clamaffe facinus fe nefandum c fcelus feciffei
Nam eos nihil meruiffe quare rali afficerentur, qui eos4 ad aras 8c .
focos fuos recepiffent, efque hofpitium fcelere contaminffe : multa
praeterea dixiffe : ua oratione deterritos amplis iugulationem nonf
ciffe . Ita pofiero ie Tulliuslegatus cum Catone Lufitano veninc apud . _
Cfarem
potis Verbaquam
miles, fecit:Cn.
Vtinam
quidem Dijeffem,
eij farus immortales feciffent,vt
chancvirtutis tuus
Confian
tiam in tua victoria, non in i lius calamitate praefiarem : cuius funefi

laudes, quippe ad hancfortunam reciderunt, Vt ciues Romani indigen
rcs prfidij, Sc proprer patriae luruofam perniciem dedamur holiium
numero ,quinequeinillius profpera acie primam fortunammeqs in ad -
` D uerfa fecundam obtinuimus Vitoriam: ui legionum tot impetus fufien
tantes, noturnis diurniqu opetibus gladiorum irus,teloru mque miffus '
&,1&1 deferti aPompei,tua virtute fuperati, falutem a tua cle
mentia depofcimuszpetimuf 5,vtqualem te alijs gentibus pi'aefiitifii,fimiM
lem in ciuium deditione prac es.Remiffis legatis, cm ad portam Venilfct
Tiberius Tulliusc eum introeuntem C.Antonius infecutus non effet,re`
uertit ad portamc hominem apprehendit . @od Tiberius cm ani
maduertit,fimulc pugionem eduxitcman eius incdit. ita refu erunt p
ad Caefarem. Eodemts tempore fignifer de legione prima trans ugitc swf PMM
nunciauit,quo_ die equefire praelium faium effet, ( figno periffe homi- lignea/entrar `
Enes trigintaquinqsmeqslicereincafiris CnPompei) nunciari neqs dici pie-Mm d _ u _
riffe quenqiiam.Seruus,cuius dominus in Caefaris cafiris fuiffet,vxoremqs mm m
ciliumin oppido reli iierar,dominum iugulauit, 8c ita clam a Caefaris
. praefidijs in Pompeii caradifceffit,&indicium glande fcriptum mifir , per
quod certior Heret Caefanqurein oppido ad defendendcompararcntur.
1ra literis acceptis, cm in oppidum reuertiffent qui mitrere glandem
{criptam folebant, infequenti tempore duo Lufitani fratres transfug
nunciarunt quam Pompeius concionem habuiffetzquoniam oppido fub~
fidio non poffet venire,noru ex aduerfariorum confpeetu fe deducerent
ad mare verfum. Vnum refpondiffe, vt potis ad dimicandum defcen.
Y 3 derent,
258' A.HIRTIISIVE COMMENT.
derent, uiim fig'num fugaz oficnderent. Tum , qui italocutus effet,iiigi1
latum .qEO'dern tempore tabellarij 15 deprehenfi,qui ad oppidum venit
bant,quorurn literas Cfar oppidanis obiecit: cqui vitam fibi petetet,
iufiit turrem ligneam oppidanorumincenderes id fi feciffet, ei tomi
fit omniaconceffurum. uoddifiicileeratfaetuwteam turrem me pe..
riculoquisincenderet: ita faeturusdeligno, propi-s accefliffet,ab
oppidanis occiqu . Eadem noeee transfuga nunciauit, Pompeium 8
La ienum
propter de iu ulationeoppidanorumindignatos
multiturfinem effe.fuiffebtb
telorum tutris lignea , quae noftra Vivilia fecunda
imo vi
/: tium fecit qus ad tabulatum fecundum e tertium.l tempore pro
muro pugnatum acerrirrie, & 11 nofiram,vt fuperiorem,irieenderiint G
Maffffmdmuroidcirco,quod ventum oppidani fecundum habuerunt. Infequentiluce .
f Wm materfamilis de muro deiecit , c ad 1105 tranlijt , dixitqs fe cum fami
lia confiitutum habuiffevtvna transfugerent ad Caefarem, illani oppref
fam, 8 iugulatam.Hoc praeterea tempore tabell de muro 1,1
I'Mffiff quibus fcriptuin efiinuentum :L.Minutius Cfari. Si mihi vitamtribuis,
uoniam a Cn.Pompeio fum defertus, qualem meilli prazftiti , tali virtute
gc confiantia aturum mein te effe . tempore oppidano
rumlegati,quianteexierant, Cfarem adierunt, fi fibi vitam concede
ret, infequenti die oppidum effe dedituros. @bus refpondit, fe C
3filterneffe,fidemqspraeftaturum. 111111.111`11 H
. oppido potitus,i_mperator appellatus.Et Pompeius ex perfugis cum
' ditionem oppidi faetam effe feiffet, mouit chbimverfus: fed cir
g _ P ealoca 11 11`0111118 munitionibus continere eoepit. Caefar
11101,8 propius 115 eontulit . tempore mane loricatus
vnus ex legione vernacula :id nos transfugit, 8 1111111 1
-1:11105 Veubenfes conuocaffe,eifq's ita imperauiffe , vt diligentia adhibi
ta perquirercnt qui effent fuarum partium,itemque aduerfariorum vito
fautores . praeterito tempore,in oppido quod fuit ca tum, feruus
depr'ehenfus in cuniculo , quem fupra demonfirauimus cibminumiu
ulffe. is viuus . Eodemqs tempore Cen turionesloricatil
oeto ad Caefarem transfuverunt ex legione vernacula, 8c equites 1
aduerfariorum equitibus congrefi funt,& faucij aliquot occiderunt
exlcuiarmatura.- Ea noete fpeculatores prehenfiferui 58 vnus ex le
ione vernacula.Serui funtin erucem fublati,militiceruices abfciffPo
1 ero die equites cum leui armatura ex aduerfariorum cafiris ad nos tranf
fugerunt. Et eo tempore circiter vndecim equites ad aquatores nofiros
excurrerunt, nonnullosinterfecerunt,item alios viuos abduxerunt. Ex
equitibus eapti funt equites oeto . Infcquenti die Porn eius fecuri er- /
gm/2"' cuffit hommes feptuaginta quatuor, u1 dieebantur effe autores Cae aris.
vietoriae :reliquos in oppidum iufiit 1: quibus effugerunt centum K
viginti , 8 Caefarem venerunt. prterito tempore,qui in oppido,
Ategua Burfauolenfes capti , legati rofeeti nofiris,vtirem.
gefiam Burfauolenfibus referrent, ui f erarent deCn.Pompeio,cm
videtent 110 itesiugulari? Praeterea mulia fcelera ab ijs fieri, qui prfi
dij caufa ab iis reciperentur: qui cmadloppidumveniffent,noftri,qui
fiiffent equites Romani, c Senatores, non funt aufi introire in oppi
dum, praeterquam qui 15 ciuitatis fuiffent. (Liorum refponfis vl
tro eitroq'ue aeceptis 8 redditis, cum reciperent, qui
. tra oppidum fuiffent: illi de prazfidio infecuti , ex auerfi one legatosAiugu
larunt.'
_ DE BELLO i \ 259 ' f
A'larunr. Duo reliqui,qui ex eis fugeruntiy Caefati rem gelfam detulerunr;
efpeculatores ad Oppidum Ateguam miferunt.' @i cincerrurn compe*
ri ent legatorum refponfa ita elle gefra- quem adrnodum illir'etuliffent, ab
oppidanis concurfu faeto qui legatos iugullfet , lapidare ,6c ei y
nus intentare coeperunt:illius opera fe pei-ille. Itavixpericulo liberatus; ^
_ perijr ab oppidanis vt eilicerer legarum ad-Caefarem proeifci , illi le fatis
facuruni.
to cum ben'ernagnam
Poreliare.data,cminde
manum feciffet,
ellerfprof'etus,
noeturno prarfidio
tempore comparati
per falla ~~ `
ciamin Oppidum effet teceprus, iugulationem magnam farcir. principi.

bus quifi iconttatij fuilfent,intetrèetis, Oppidum inlùarnporellaterri
'B recipit. Hofe praeteriro tempore, ferui trans gx nunci'auerunt oppida'ly
bona vendere, ne cui extravallum licerer-exire, nifi `dil`cinetuitti
idcircoque ex quo die Oppidum Ategua effet eaprum, metucotirertitos
complures profugerein Baeturiam', neque fibiivllam fpem vi-roriae prof
politam habere, Otliqui ex noflris transfugerentjihileuem armatura-m
conijci , 'coqu non amplis lexdecim accipere . Inlequ'enti tempore Cerfa#
;& btachiumfad flumen Salfum duceret coepit. Hi'e
dumin operenoliridillntielfent,comfpliresex fupetiote loco aduetfa .
; multis telisiinieeiiis com
C plutes
rumper.vulneribus affecere'.
Itaque praeter Hic ramen,cm
confuetudinem vt aitE-.nnius , nollti cefste pa~
5nofltris'anitnaduerfum ef- Ei_
i
fer cedere Centuriones , ex legione quinta flumen tranfgrelliduo
runt aciem', acritertiu'e eximia virtute'plures clim agetent, ex fupe'riore
loco multitudine telorum alter eOrum cncidit. Ìta cmis compat prae "r _if-'Tg _
lium facete coepilfet ,ecmvndiquc fecitcun'uenjiri animaduei'tiffet,pa ` '
rumperingreffus, pedem Oll'endit. 'Huius concidentis viti eafu pallini
a-udiro, cm complures aduerfatiorum concutfum faeerent, equites no; '
litittanfgrefli ex interiore loco aduerfarios ad vallum agere coeperuntjta', -
dum cupidis intra prlidia illorum liudent cazdem facere, a rurmis de-a .f t
ui armatura funtinterclufi : quorum nifi fummavirtus fuilfer, vi'uica
D pti elfent. Nam Se munitione prfidij ira coanguliabanrur, vt equites
fpacio in terclufo vix le defendere poffent.Ex vrroquegcnere p_ugnee com
plures funr vulneribus affetti, in ques etiam Clodius Arquitius . Inter .
quos ita commins pugnatum , vt ex nollris prteter duos Centurio-
nes fir nemo delideratus, gloria fe elferentes . die ab Soticaria .
vttqueconuenerecopiae. Noleribraehiaducere coeperunt. Pompeius
cm 'animaduerteret caflello l'e excludi Afpauia', qu'od'ab chbi millia .apatia magnum.
paffuum quinquediflat, hue res neceffatib vocabat, vt adjdimicandum
defcenderet: neque ramen aequo loco fui poteflatem faciebat,led ex Gru
mo excelfum tumulum capiebat, v-fque ee, vt neceffarie cogeretur ini
quum locum fubire. -Quo faeto ,cum vttotunq; copi tumulum excel
lenrem petilfent, prohibirianollris funt,deie6tique planicieQuaeres legi l
'cuiidum nofitis efficiebat prielium. Vndique autem cedentib'us aduen

farijs , no magnaincde verfabantur: quibus mons ,non'vi'rtus fallith
fuit: quifubitb rune, ni-aduefpetlfet, a paucioribus nofir-is Omnifau
-xilio priuat-i ellent. 'Nam cecidetunt ex leui armatura _trecenti'v-igintiqua.
`tuot, ex legionatijs centum t i inra Oero , p_raztetqum quorum arma Se
fpoliafun-t ablata. Ita>pridie uorumCe-nturionum'intetneeto; haend
.uerfariorum poena elllitaralnfequentidie pari c_onfuetudinecurri adeun
dem locumeius praelidiu : , illoqu vtebantur inliglto.
f _ Y, 4 am
:ira4 AHIRTIISI'VBOPPIICOMMENT.
Nam : eguites nullo aequo loco lè committere audebant.` ridip
llriin opere ent,equitumcopiaeconcurfus facete coeperunt. Simulque.
vociferantibuslegionarijs, cmlocum elllagitarent, vt confueti infequi.
exillimate ollent paratillimos le elle ad dimicandmollti ex humili contl
ualle bene onge cin planicie in aequo loco conlliterunt. Illr
ramen proculdubio acongrediendum in :equum locum non funt auf
; li deleendere, rtcr vnum Antillium Turpionem, qui lidens viribus,
Skt@ ""'P' ""- ex aduerfarijs libi arem elle neminem cogitate cocpit. hic (vt fertur)
'g' u' Achillis Memnoni qsconorellus fuit. Q_Pompeius Niger eques Roma.
nus Italicenlisex nollra ad congrediendum progrelfus ell.quoniam
ferocitas Antillij omnium mentes conuerterat ab opere ad fpetandum, G
acies difpolitae . Nam inter bellatores principefcjuedubia etat pofita
Yioria, Vt prope videretutfinem bellandi duorum dirimere pugna. Ìt/a
auidi cupidiqs fuarum quifque partium,expettor_um virorum fautorumq
voluntas habebatur.(horum virtute alacti ad dimicandum in plani-
ciem le contulillentfcutorumqs laudis inlignis praefulgens opus clatum
opponerent: ( quorum pugna elfet prope profe6tò dirempta, nifi propter
equitum confelfum , vt fuptademonlrauimus , leuem armaturam prazli.
dij caulà non longe ab opere califoru'm conllituillent ) vt nolltos equites
in receptu, dum ad callra redeunt, aduetfarij cupidisinfecuti,vniuerli
clamore facfto impetum dederunt :ita metu perterriti cumin fuga ellent, H
multis amillis in callta le recipiunt. Cfar ob virtutem turm :
donauitmillia xiii. Se rfeto torques auteos duos, t leui armaturae
asin. millia x. Hoc die A. Begius, c C .Flauius, t A. Trebellius equites Ro
. - s
mani Allench argento prope teti ad Cfarem transfugetunt,qui nun
ciauerunt equites Romanos coniuralle omnes qui in callris Pompeij ell
fent, vt tranlitionem facetent : ferui indicio omnes in culodiam elle con-y
ietos, e quibus occalione capta le transfugille. Item hoc dielitetae liant
s. ' deprehenllfe,quas mittebat. Saonem Cn.Pompeius, S. V. G. . V. 4Etli,
prout felicitas, ex lententia aduerfarios adhuc propulfos habe
opinioramen
mus, , bellum confecillem
li aequo . Sed exercitum
loco fui potellatem tyronum
facerent, non
celerius audentin
quam velita
campum deducere, norifq'ue adhuc freti prlidijs bellum ducunt.Nam

lingulas ciuitates circunlident, inde fibi commeatus capiunt. @are
8e ciuitates nollrarum partiumconleruabo, : bellum primo quoque
-tempore coiili'ciam. Cohortes in animo habeo ad vos mittere. Profe,
te commeatu priuati necellari ad dimicandum defcendent. In
lequenti tempore cum noliri temere in ere `dillenti ellent, equites in
oliueto dum lignantur, interfeeli . iquot lerui transfugerunt,qui
nunciauerunt ad tert. Nonas Mattias prlium affote ad Sotitiam: quo
faum eo tempore metum elle magnum,.& Atium Vatum citK
4cum callella prelle. T die Pompeius callra mouit, & circa Hifpa
gym- 1im ineliueto conllitit. Caelar prius quam edem profeitus, lunal
hora circiter lèxta vila . Ita callris motis, chbim praelidium quod
.Pompeius reliquit,iullit vtincenderent, 'cdeullo oppido in maio.
. .rale reciperent . Infequenti tempore Ventifponte oppidum
"""" coepillet,deditione , iter fecitin Carrucam,conttaque Pom
peium pofuit. Pom eius oppidum, quod contra fua praelidia por.
tas claulillet,incendit: mi itefque quifratrem lùum in callris iugulllet,
..intetceptus
v" ._
ella. nollriscfulle.percullùs
. d
Hinc itinere falo, in campum
Mun
DE -BEL-L'HISP'ANIENS'L rsf
AM'un'denfem cm elèt ventum , caftra _contra Pompeiurn confiitite. .
guenti die cm iter facere Caefar cum copijs vellet, renunciatum efr a
peculatoribus Pompeiurn de tertia viUilia in acie Reriflei nuncio
.
allato ,vexillum . Idcircb
propofuit, . copias
enim . cduxerat,
qubd Verfao~ .
nenfium ciuitati fuiflent fautoresr- Faufio antea literas miferat, Caefa.
rem nollein eonuallem defeendere, quod maior'em partcm exercitus
t ronum haberet Hae liter vehementer confirmabant mentes oppis
anorum . Ita liac opinione ,fretus , totum (e facci-e polie exifimabat.Et
enim 8c natura loci defendebatur, c ipius oppidi niunitione, vbi ca;
habuit-conftituta. Nanque (vt fuperius deinonrauimus)loca ex-4
lBeellentia tumulus continet, interuallum prouinciam diuidit. Sed ratio-l {
nenulla placuit tacere id quod cofincidit temporezPlanicies intervtra- l `
. que intereedebatcrciter
peij duabus millia
defenderentur rebus., paflùum
oppidi quin
exeeli : auxilialiine
, rcioeinarura: Pomdi; -1 . A l
rigens proximaplanicics quabatur , cuius deeurfuni antecledebat ri-f _ "
uus,qui ad eorum aeeeffum fummarn eiiciebatloci iniquitatern .Nam `
11 c Voraginofo folo currebat, ad dextram pai-tem :--& cum
aciem directam vidilèt,non_habuit,dubium quin media planicie in :c_
ad dimicanduni aduerfarij procederet. hoe etat in Omnium conn
petu. liuc accedcbat, vt locus 'ea planicie equitatum ornaret ,. c'diei'
'QSolifque ferenitas
mortalibus : vt mirificum Seadoptandum
illud attributum-effet tempus pro um.
praelium committen ' adijs im-
Nofiri. I -. g ` `
ltari,nonnulli etiam tim_ere,qud

nium deducerentur,vt quicquid poliinlioram
cum locum
ealiris res
heret,in 'ueomj
tiilbiopoal
neretur. Itaque nofri ad dimieandum procedunt,;id quod aduerfarios
exiftimabamus elle facturos . ( ramen a munitione oppidi mille pall
fibuslonis non audebantprocedere,in quo prope murum aduer;
farij con ituebanr. Itaque noiri procedunt. Interdumaequitas loci ad..
uerfarios efliagitabat vt tali conditione contenderent ad Victoriam : :
que tamenilliafua conlhetudirie d_ifcedebant,vt aut ab excelfoloeo, auf;
I)I ab oppidovdifcederent. Noltripede prellb propius riuumem appropinf
quflent, aduerfari) patrocinari loco iniquo non deiinunt. Brat acics
xiii. aquilis conitituta, qua: alateribus equitatu tegebatur, cum leui .. ~
armatura millibus (ex . Prtere auxiliares acecdebant prope *alterum *mum
tantum.Noftra praeidia Lxxx.coh0rtes,&oe`to milliaequitum. Itacum
in extrema planicie iniquum in locum noltri ap ropinquffent,paratus
hoftis eratfuperior: vttranfeundi{uperiusiterve ementerellet periculo;v
`fum. (mod cum a Cfare effet anim aduerfum , ne quid temere culpa lila
fccus admitterctur,eumlocum definire epit.Q1_od cmliominum au?
ribus cllet obietum,molefie& acerbe-accipiebant fe inipediri quo minus
Ii praelium conficere po (fcntl-lac mora aduerfarios alacriores efhciebata:
`farisco ias-timoreimpediriadcommit-tendumpraelium.1tafeelerentes,
iniquo oco fui poteiatem faeiebant,vt magno ramen periculo accelus
.eorum haberetur. Hic decu manifuum .locum Cornu dextrum tenebant, /7;
iinilirum tertia 5c quinta legio_,itemq5caetcra auxilia, cequitatus . Pr -
~liurn clamore fatoicommittitur` -I-licetli virtute noltri antecedebant, " ``
-aduerfarij loco fuperiore defendebant acerrime , cvehemens ebat ab v..

rrifque clamor, telorumque milu concurfusfievt rope noltrididm
rent vitoriaeongreffus enim,.& elam'or,quibus re us maxime hofies
Conterrentur,in collatu pari erantcon'ditione. Itaun ex throqs genere pug 2:31;:MW
. , - 5 gri
:262 A._HIRTIISIVEOPPII COMMENT.
gna'c cm paremvit'tutem ad bellandu'm contuliffent, pilorum miffu fixaF
cumulaturt cncidit aduerfaiioruin multitudo. Dextrum demoniira
uimus decuman'os Cornu tenuiffe, qui erfi etant pauci,- tamen proptervit:
tutem magno aduerfarios timore eotum opera afficiebanr , quod afuo io
hoffes vehemenrer premere coepcru'nt,vt ad fubfdium , ne ab latere
~`_ nofiri occuparentut,legio aduerfariotum traducicocpta fit ad dexrtum:
quae iimul _eff mota, equitatus Caefaris finifirun'i Cornu premetecpit. at
ij eximia virtute praelium facere incipiunr,vr locusin acie'ad fub'fidiiim
veniendi non daretur. Ita cm clamorieffe't intermixtus gemitus, gla
diorumque crepitus auribus oblatus,.impetitorum mentes timorpraepe
mi diebat. Hic, vr ait En nius,pespede premirur, armis teruntutarma. aduer- G
fariofque vehementifiim puguantesnoffti a etecoeperu'nt: quibus oppi
_ dum fuit fubfidio . ira ipfi fufi fugatic'jue non uperfuiffent, nifi in 'eumlq
P"P""" cu'm confugiffent,ex quo etant egre-ifi. Inquo'ptac'lio ceciderunt millia
des. . ` . ~ . - ..
Mammary... li'ominum circirer triginta,t fi quid ampli's , pttetea-'Labienus tA
"mms tins Varus: quibus occifis, vtrifque funus efr fac`tum . Itemquerequites
Romani partim vrbe ,partim excprouincia adlmillia tria . Noffri defide;
rati ad liominum mille , partim pe itum, partim equitum.: faucij ad quin
genros . Aduerfariorum aquilae funtablat x1 i i. tfigna,&fafces.-P\raei
terea duccsbclli x v i i. capri funt.Hoshabuirre_s exirus.-Ex fuga haccurri
madam.. oppidum Mundam fibi conffituiffent prfidium, nofiri coOebantut ne- H
,_ccffarib eos circunuallarc ex hofiium armis; Pro cef ire cadauera collo
cabantur,f`cuta pila pto vallo infuper Occifis, 8c g adij t mucrones 8c
capita hominum ordinata ad oppidum h_ofiium conuerfa vniuerfa, vr ti'
morem , virturifqueinfignia Iptopofita videtent, evallo circuncluderen
tur aduerfarij. Ira Galli tragu is iacul.ifque oppidum ex hofiium cadaueri
bus complexi, oppugnare coe erunt. Ex hoc prlioValerius adolefcens
Cotdubam cum paucis cquiti us fiigiensexro Pompeio ,qui Cordubae
fuiffet , rem gefiam tefert. Cognito hoc negotio , quos e uites , quod pe
cuniae fecum habuit,eis difiribuir, c oppidanis dixit fe de pace ad Caefa
tem proficifci: _c fecunda vigilia ab oppido difceflir. Cri .- Pompeius au-I
_ tem cum equitibus paucis, nonnullifquepeditibus ad nauale ptrefidium
parte altera Carteiam contend'it,quod oppidum abeffaCorduba millia
. paffuumc L x. ub c_urn ad Ocrauum milliarium v_enifler,P.Caluiriu_s,'
qui calins antea Pompeij ptaepofitus effet, eius verbis nuncium mittir,
cum minus
poffet. bellhaberer,vr
Literis miffis Pompeiusmitteret leticam,qua
Carteiam in Oillfarum
deferrur. Qiii pidumpartium
deferri
fau tores effenr,conueniunt in domum qub etat delarus, quiarbitrari funt

'clanculu'm veniffe, vt ab eo,_quae vellenr,de bello requirerent. cm fre
' uentia conueniffet, de leticaPOmpeius in eotum fidemconfugit. Ca:
fiit ex praelio munirione circundara Cordubam Venir. (lui ex caede eb K
refugerant,pontem occupauerunt. cm eo ventum effet, conuitiari coe
_ 'erunt, nos ex praelio lpaucos fu ereffe,qub confugeremus P ita pugna
coeperunt de_ponte. Caefar umen traiecit, Se ofuit. Scapu
: f" la totius fedirionis familiae Se lib'ettinorum Caput, ex prlio Cordubam
` cm veniffet, familiamtlibertos conuocauit. pyram _fibi exrruxit.coe
nam affetti quam optimam imperauir . item optimis fupcraddiris vefii
mentis , pecuniam t argcntum 'in praefent'ia famili donauir. Ipfe de tem
- '- porecnauir:vinumenardidentidem fibi infudit. itanouiffimo tem'
`v ' ` __. porefetuumiuffit, tlibettum quifuiffet eius concubinus',alterum`cirb fe
iugu
or Berro iiisririiizusi. A t @a
iugulare , alterum pyram intendere, Oppidani autem fimul ac Cfar ca;
Pera contra id oppidum pofuit,difcordare cocper'unt,quueee,vtclamoi
in cafira'nofira-perueniret, quae' fere inter Caefarianos c Pompeianos e
rant. Hic legiones quae ex perfugis confcriptae , partim oppidanorum fer
ui,qui eranfa Sex. Pompeio manumifli,tu ncin Cefaris aduentum defcen=
dere coeperunt. Legio i i i. oppidum defeiidere coepit. nam cm iam
repugnarunt,turrcs ex parte c murum occupa run t.Denub legatos'ad Cae
farem mittunt,vt fibilegiones fubfidio intromitreret. cr'n animadav
uerterent homines fugitiui,oppidum incendere coeperunt: qui fiiperati
anofirisfunrcinterfeti,liominum millia 1 1. prt'erqua'in qui ex..
Btra murum perierunt. Ita Caefar oppido potitus , dum hic difiinetur ex
prlio, luos circummunitosfuperiiisdemonfirauimus,eruptionemvfm
cerunt, bene multis interfeeris, in oppidum funtredari. Caefar Hifpa
lim cm contendiffet, legati deprecatum venerunt . Ita cum oppidum fe
fe tueri dixiffct, Caninium legatum cum praefidio in tromittit. Ipfe ;
ad oppidum ponit.Erat
idium,qubd bene magnumintus
Caeiaris prfidium receptum Pompeianarun'i artium
indignabaturmlam te: -
qiiidjem
Philo ille qui Pompeianarum partium fuietdefenforacerrimus . ,Is tota abili,
Lufitania notiflimus erat. Hic clam praedi'o Lufitaniam proficifcirur, c
Caecilium Nigrum nomine Barbarum ad Lenium conuenit,qui bene /
anam manum I u'itanorum haberet . Reuerfus in Hifpalirn oppidum de- Umm
nuò notu per murum recipitur. praelidium vigilefque iugu ant, por-_
tas prclucliint, de integro pugnare coeperunt. Dum hc geruntur, le;
ati Carteienfes renunciarunt, quod Pompeium in potefiate liaberent,
quòd ante Caefari portas praeclufiffent. illo beneficio fuum maleficiuni
exifiimabant felucrifacere. Lufitani Hifpalim oppugnare nullo tempo.l
re defi fiebant. (Mod Cfarcm animaduerteret, fi oppidum capere con.`
' renderer, vt homines perditi incenderent, Se moenia delerent: ita coni
lio habito, patitur Lufitanos eruptionem facere , id quod con@
fuite non exifiimabant fieri. I;aerumpendo naues qu ad flumen ?
Dfuiffent, incendunt. Noliridum incendio difiinentur, illi profugi'unt,
& equitibus conciduntur. (mo fao oppido recuperato Afiam .
facere coepit , ex qua ciuitate legati ad deditionem venerunt. Mundenfefl
que qui ex prlio in oppidum confu erant, cum diutiiis circundcren;
tur, bene multi deditionem faciunt: cm effent in legionem difiributi, .
coniurantinterfefe, vt fi no dato , qui in oppido fuiffent , erup'tioAw
nem facerent, illi caedem in caffris adminiiizrarent . Hac re co nita, infea,
quentinoerevigilia tertia,teffera dara,omnes extravallum untconcifi
M'undenfes duccs. Caefar in itinere reliqua oppida oppugnat, qu proprer
Pompeium diffentire coeperanr : pars erat quae legatos ad C_aefarem mife~
Erat: pars quPompeianarum parrium fautores effent. fedirione concira
ta portas occupaut,caedes fit magna,fàucius Pompeius naues .
cupat longas , c profugit. Didius , qui Gadis claff ` i
i preefuiffet , ad quem fi-.Didim
mul nuncius allatuseft,confelrim {equicpit,partim peditibus ,
tim _equitibus ad perfequendum celeriter iter faciens' . Item quarto diel
nauigatione confeeta, infequuti quiimperati a Carteia profeet'i fine a.
qua fuiffent, ad terram applicant. Dum aquantur, Didius claffe occur
rit,naues incendie, nonnullas capit. Pompeius cum paucis profugit : Se lo
cum qucndam munitum natura occupat.Equires 6c cohortes quae ad per
fcquciidum miff eifent,lpeculatoribus ante miffis certiores fiuntcglciernl
' , fno.'
264. A. HIRTII SIVE COMMENT.
8 no tem iter faciunt. Pompeius humer'o t' 1111110 erure vehementer e-'fl'
rat faiieius. hue aecedebat, vt etiam talum intorfiffet,qu res maxime'.~
impediebat. Ita letica ad turrem , qua effet allatus ,in ea ferebatur .- Lufi
tanus more militari cum Caefaris praefidio fuiffet confpetus ,celeriter`
equitatu cohortibufque circuncluditur.Erataeeeffus loci difficultasNa'rrr
idcireò quod propterfuos anofiro prfidio fuiffet efpeetus,celeriter mu
nitum locum natura eeperat fibiPompeius, quem vix magna multitudi.
ne dedueti homines cxfuperiore loco defendere poffent. fubeuntin ad
uentu nofiri, depelluntur telis. Quibus cedentibus, cupidis infeque
bantur aduerfarij , 8 1 tardabant ab acceffu. 15 faeto
animaduertebatur magno id fieri periculo . Opere eircummuni-J
re infiituit. Pari autem Se celeri fefiinatione circum munitiones i-n iu
go dirigunt, vt aequo pcde cum aduerfarijs congredi'poffent. A quibus
11 effet, fuga fibi praedium capiunt. Pompeius, vt
fupra demonfirauimus , faucio Se intorto talo ,idcirco tardabaturad fu
giendum . Itemque propter loci difiicultatem, neque e uo nequevehi
5 culo faluti fuae praefidium parare poterat. Cazdes a no ris vn ique -
minifirabatur, 1 munitione, amiffifque auxilijs. Ad conuallem
autem, atque exefum locumin fpeluncaPompeius fe occultare coepit,vt
cnmpfgndu. a noftris non facile inueniretur, nifi captiuorum indicio. Itaibiinterfi
eitur. Cum Caefar gradiebatur Hifpalim , pridie Idus Aprilis caput alla-H
tum , 8 10 datum 111 confpetum. Interfeeto Cn. Pompeio adole
fcente, Didius,^quem fupra demonfirauimus , illa affetus laetitia, proxi
1110 fe recepit 110 , nonnullafque naues ad refieiendum fubduxit.Lu
{itaniqui ex pugna fuperfuerunt, ad fignum receperunt, 8 bene ma
na manu eomparata,ad Didium fe reportant. Huic etfi non aberatdi
gentia ad naues tuendas,_tamen nonnunquam ex ca_fiello propter eo
rum erebras exeurones eijeiebatur. 8 fic prope quotidianis pugnisin
iidias ponunt,& tripartito fiona difiribuunt. Erantparatiqui nauesin
Cenderent , incenfifq'ue qui fubfidium repeterent. Ij fic difpofiti erant , vt
a nullo confpetu omnium ad pugnam eontenderent. Ita 1-1
10 Didius ad propellendum procefiiffet cum co ijs, fignum a Lufitanis
tollitur,naucsincenduntur, fimulque qui e caffello ad pugnam procef
ferant, eodem figno fugientes latrones dum perfequuntur,a tergo infi
Did'mm' die clamore fublato circunueniunt. Didius magna cum virtute cum com
pluribus interficitur. nonnulli ea pugna fcaphas , qua: ad littus fuerant,
occupant. Idem cplures nando ad naues quae in falo fuerunt,fe recipiunt:
anchorifq'ue fublatis, pelagus remis petere coeperunt: qu res eorum vi
tae fubfidio fuit. Lufitani prda potiuntur. Cfara Gadibus rurfus ad Hif
-1.
palim recurrit . _Fabius Maximus , quem ipfe ad prfidium oppugnandum _
-reliquerat operib.afiidu1s , ho fiequ circum interclufi ,inter ecern ere. K
faeta bene magna eruption facit.Nofiri ad oppid recuperandum
_ occafionem non prtermittuntc reliqu os viuos capiunt, 1 1 1 1. 1111:
V'w'" ae deinde Vrfaonem proficifcuntur, quod oppid magna munitione con
tinebatur,ficvt ipfe locus non folm opere,fèd etiam natura editus,ad op
pufgnandum 110111 appeteret. Huc_accedebat,quòd aqua praeterquam in
ip 0 01011011 erat: nam circumeirea riuus nufquam reperiebatur pro
pius milliaaecedebat
praeterea paffuum oeto.Qi
, vt agget.y res magno eratvnde
materiefque adiume'to
folitae oppidanis.
Tum
agi,
propius millia paffuum fex non reperiebantur: ac Pompeius, Vt oppidi
(
OPPU
^ D BLL HISPANEINS. 265
A natione'm tutiorern , omnem Oppidum
fuce'i am int-r"o tongeit. It hecefari'o diclue'eba'ntur , vt Mud."
proxim' materiem illo deportarent. he ad Mu n4
geruntur Vrfaonern, Cfarcm Gatlibus ad Hifpalim fe -recepll
fet, infequenti die concione aduocata; commemorat initio quflu rae fusa
earn prouinciam ex omnibus prouincijs peculiaremfibi `,&0; :
qupotuiffet tempore beneficia largitum effe. Inlequenti "
pliato honore,vet1galia quae Metellus impofuiffet, Senatu petffe, &
. Simulciue patrocinio ,
tis egationi us ab (ein Senatum indutis, Ifimul publicis .
multorum inimicitijs fufceptis defendifle. Suo item in confulatu
tern qu potuifet commodaprouinci tribuiffe . Omnium com
modorum elle immemores Stingratos eos in : in populumRomanum
hoc bello & praeterito tempore cognouifle. Vos iure gentiumiuiumcue
Romanoruminflitutiscognitis,more ,1 Romani magi
{lratuifacrofanto manusemelcfaepis attuliftis , Se luce clara captum
in medio foro nefarie interficere voluiPtis . Vos ira fem per ,
vt nullo tempore legiones defint populi Romani in haberi.
Apud vos beneeia pro maleeijs, maleficia pro benefieijs habentur. Ita
nequein ocio concordiam , neque in bello virtutem vllo tempore retine
. Priuatus fuga Cn.Pompeius adolefeens vobis receptuls,
fafces imperiumc'lue fibi . Multis interfectis ciuibus,auxilia contra
populum Romanum comparauit, tigros prouinciamtiue vezro im
pulfu depopulatusln quo vos vitores An mc
deleto non animaduertebatis decem habere letas '
quidem le 'ones opulum Romanum, qua:
non vo is , (ed etiam
Clum diruere poffent? Qia- '
rum laudibus cvir
tute .
Cerem dcflemntur.
p-lIl-i"
IMPRESSVM FRAN(be`
FVRTI AD MOENVM. APV'D.
croaeivM ,
IAC., STRADA?. MANTVANI, s. c. . .
- .
MANI.' ..
`4
ine
i,
'
`\y
~"';.~.~-"_.-,`.-'~."l.Y~-".' 1
if.
i
iu
li
~_
L.
_
J'j
v
Ic'
Piv
~
_._ `
4,tr``
uitrit\
i,

rfi.
QI
*J
\

RERVM ETVERBORVM'

j' MAXIME MEMORABILIVM.

DI-GNissIMoRVMtUE NoTArv 1N
DEX LOCVPLETISSIMVS.
31 S in Britannia non /Egyjitp @lecana'ria C12/ar{Jorim/f lbcana'ria receptm/iigitiuarum

I f ji a/ntia
prournitve/Jementiu/f54.7
llo 2.12. manorttm 199.1:
( tlaJ/r Tomfeianaprajlm lbcandrzam /14: occupa: 199.e
* mirzum mentetlbertun Tomfeimlim 167.6 /z'lrandria incendio tuta :oak
[zat io 6. k. /Egytij militer fa/ain/izliantur. 198.1' ll'ana'ria: fle/triftio 203..2./
dlyntz etiam erimle acpr/ntti/rio /Eno arlm. Vide Damitim'. landrina licentia 199.1.`

ui/licruzleC/ari/lulita
itat timetursefuam/iaz
181.1! aguinoflialti nauzgatiofericu @21.4.9.5 ltandr'ini belli initia 2 o 1 . . (9' dein.
56. 1 ' ' lcana'rinorttm (/610154 ?
tto Senonumprinci/f1.68f; tim/itf amria/um in guirania 37.1:Y
inria/iria 2 ; .11.5. 'ver/ima z o 9.4
licium \ 78.1 /217285101 129. lecamlrini :potmti/i1
in zic/)aia /210 a` Cit/are re arei iiummi , (7 annuliferreipro ; mlent ' . 203 .
a 8 a fitilfritannor 54j' Allxamlrinorum tet/Jnaaduer/iu' ?
fit/Jillar pra/effin Ttalemai atl ma /I/3ritarmornon11a/ihm ibid.y
manor - - ' 205.6
occidendum Tomeiam 197.: lcamlrinorum :liuzfo ' 2454.);`
aimatio rerum /lutio arbitraria ):
idem kercitm l'aizdrini tlm. atl decreto (afar/a aaniima 171.6 [/ animifrafli ' z'o 5: t
uer/iu f/ar'.198.& ein; /. timaticner rerum (y Foeionum in lbtafzdrinorum rlaif'faa'uer/in 65/12
199.. Cofitt.199.t.inttritln _zo of / 16 6 romra.' zo mfg. :o 7.a. zo 8f
tilla
thillttciuitar libem Cay:lati/'1.234./;.i
tong r11/fir; 2 6o aM marl/'5 : irztitatlu x.orar'ba lramlrinorum/itga (wade: 251.11
le'kamlrini @fari
34.1 albcamlrimim delluntur 116
( ajart'spniculum. 212
giua?elzg11m ?omjleiamtf ( ttf/litt marini 'wr 52k.
Cie/are incolumt's a'imittitar 130k afl/tf maritim : maiore: comitat lena c)M'amluliorum of?. ' io 2
Elin/r R11/its L/ranium [/} luna 47.e atllkiam Grt/aria 103.11
qulat . 191.5 um 'invitent Galli . 74./i licyilol/r'perjflitar.1 04.3./1
:tra: (9'forma in 1li/rimeJ. :14.1
/ari omfeiani . 129.11. : [ladri memoria 119.:
' [ illizl. /ftolia a` (/3714711}' odia Ca;arian.d1'j]z`cilti.18of .
.fliiu Varna Pileron'apul/it f/:ri franij rer. 138.&139. a. la. alga iumentit infra/lum data '231.e
capro/aibn. 135.1. eilt: copia. 158. g. 14; .6.145.c.e.14.6..147.a.1l.148.15.& llienwr Sicilipnetor ( mim magi/i
ciu/lem ca/lra 158. k 149.5.a'.15o.f placer/bali aumA/lftnut ) 22 6
Vari cil furionejzltgna. 161. mor: 251.1 alliemu Frama/itl Cav/ari commeatam
ricul',tla:le.r,a_/l11tiaa,. 161. . 1 62.gb fi'aniatm legi-0.55.11. Vide /5. . in jriram mirri: 234kO
2181114 taellorfrfi'ma 6 . fri,in/i1lio/a natia 228.f alle-bregumanimru : 3.a
mor: 262g frica calamita: 2 3 2 .'/1.238.g llolrogc: all (tg/arent rem/igizmt 5.5
aquaria : 50.1 ` / 246 i'uman.fumHeluetijr :lare {
afl/1.717: /- ro/lra impo/ita 215. al j'rorum mot jrummttr { - 1o./1]licitantur. 99.11 -
all - 65. tuM/itlterranecomlrmlu 245.5 allol'rogef /: 'virinoiler a` 121
Mlm-illu: Gall/u/lorox 182.1' Agar oppidum z44jlz47.c /2:71!2!.82.5. (
arlzarititiirii/u rliathi relellio at gen/licum alb. 78.@8Lb. 96.1' 6111.191 .e ^
`, ' deflito 37.d agger e36 lateriti/'tmnni tonflftmal alpium trarr/irzittendardiyffultat.31.4

aa'izitorwalatmlinario flat/u' 18; .d agger Kgmanoru atluaricum of. 8 7.5 alttrz (falter: 9.e.z54.b
a1lfilf/enterfafil
. J
tmducumur
\ ~
91.1: agricultura tur nonua'eant Germani amamumom ' 174./1
drumrtum olb.158./1. a Cre/a. ! . . . . 4o.:. amlafli enuitum Gallorum
j ` o l
71.e
" ta;itur.226.g./1.z5o,l1 agrljirzuatz olzm Sueur/r nullz amlarrarumazl a/arem legati 5.1
zlrumetanorilmulla Cie/are 15'2.g agrar afinibit: latijiim ! amlianorzma'alirio. :5.a. eorumjwtr
zluatitiaorum rer.z5.l.z9.a..t.d.(g / a'utunt Suem 41.4 [larva
~ ' dci11.6i.l.66.fi 67.? ' alacritar animiimgnutlio incenditur amliliater Galli ' ~ 34.3
adun'tz'vilori C/arinonfhife, non ambiorix (7 Catz'uultlu Lurom'l rin--l
' 14a-g
magnum ofjitium zzn/Q lla oppidum , 13 0./7 afer 56. .57.5
.adueera/cere 259.11 allem 145. ambiorix (/ leneciariiu' 5 7.1l.e
Uv-m ttm lori/,m 198 llicicontra Cajarem /ailienf amiorig fram @familia /:
ffgm Gal/1u' /Illolirx ajuin' Ca/arem actiti ' 136.1'.142./1.152.f ; 7.1l.(ydcin.59.a.zlk61.
' actu/atm'.182.i.a1lonmei11m tran/ lbicarumfritar. 142.1. Wirtz. 155.a amliorzgem 'vlci/c'i ' (lele/lare (ie/ar
fu it ' i 183.4
.lter/em atuit ' 38./1.i.74..i.117.d
/ ~ 74.f
i 13ml amiorzlgl/'t mira/aga .
JEgrz militia iugm: anima: afluer/itr 75.11.78.1)
bfi/le: ' e ` 77.5 / "wfg, ? Cit/ar lber umbiuaiti 4.2.
)ijfti munimenta ' . /guitur ` _. 198./1 amlratia 175.e
d amlrua
.
/
IN COMMENTARIOS CAESAR'IS
ambruaretil-Ieduorumrlienter w3.: ramllmz'lviu 25.11 .f1/uni...iff/fmmn/m 14;.
amcztzapop. Rgmanijzdemt frana c'u'lij iure'iumndo/mitur. 1 1.4 auirior' - rclzgz'om' olf/:runny T/ur
debete - [ra/Hin dc ardor . militum 85.1 num |23J
trzmemo 17.: arduenna/jlua ,51.c.74..i aut/:oritamilar411156
mf/Jlof Gef/re receti |81'.d recomici _ 81.0 aut/Jorim: (9- 1171107 umani
nd opp. 13 7.c drehten/: naar! : ruf 13 7.0 afud arbaror 44g
/. 73.e arguerim 255.d autumnmgmu 22 6
malim Britannipof. 55.: ariumte: robdranfrater 222.f auxiliarzbm - mm multum
0'. 229.: arminum 011. 128./2 dit 38.
finden . 3o.g.33.c.80.i fiobarane: cc cc c. :fuite: 7omj:cio uimum of. 1295
]! : Tbelipnetor 190./1 v 16 6 fixen.: 22./.23.a
animaduerfionon "vbiq, 182. k' ; Germanorum . 11. 11..12.
nnimarum immortalitfu 7|.d a.l1.r.l.(g*le|n.|4..z`.Q|6.k- dein. . '
nmm Cx/zr 01:10: ereflw 22 8.5 |9.4.b.'e.58./|. 65.e.7 oJ.' lz'lz'uf |55.e
minsz indamail'f Gej/rianorum mz armis c'rrepamli mm 4111107 Galler. 86.17 Barenl/k/j'lua 7 of
lrum 84.1'. 477210 /!1:/:101.29.11. /{ 2|9.|l.254..g
animi brtituda, maxima? /Jominpm armorum offcin lZflrin/lz'tum. 312111714 259.5
Bagmdau. 58.1J
rum 13 7.c 2o3.
animi magnitudo/kdb): ): yfcillim armorum/militudo norm'guamfrau : 171/1111: 231.1v
21m 28ki dulenm 056 94..{. balli/Ia turrem :le/Hem z 56 .
.mimos aa'audemlumflzcientz'a |63 .a concilum Gallorum 66 burlaror'mo: _in (114954115. |2 0.6
Stafula: 2|8.J rmma minor Deiotari regnum. 212. /' Morini 45.:
: 'w ingmue/Eat.14.2.d ).222.f alLu 2 17.1!
annanme : 53 .a armorica: ciuitates 65.c.|o4..f. 119.4 171/1414 42./2
.umu/1ufrreufpro 'lumi/mare 54..f ar: locorum angu/j: impedita 2 6 lfflvx |.a.2.a.21.u.5
arl/rem riranm' /1471: ibidem Ttalemai regu: minor lia.: o3 lfl Gallorum/'artiz'n 2|.r.|25.5
muur/rer
equitiluu
(/21710 {mmf/l1' |89.
|3 o a 1.4.212. belgarum in Kgmamf couiuratio. 26.1@~
ruernor' - IJeduor/zfr'ionef n.5 22.1.24..f
Amiot/:1' fomagenauxilia Tam/m 67.4 ruerm Rut/Jeni 'laio / 5cl /1594 (y (elle: 24.5
[affari in ritanniam cou/1:50. 5 3.:
Anti/lz' Turjzz'om/'f ) emu 17.: belgium 56./Q'57
mar/za 26 of ruernorum nmor Cw are 81.4.4
: |e/rian1u.|24..fl 166.l<._ |72. arundnum mdfcusuffi sfu: 18 2./1 bfamli /111411016 2.
l1.i.|73.e.177.4 in /am [ky'arfrojzfiitur 224.12 bellafarulf momenti: magno: ( ai
: Galli 31.4 /ulum ) Cnr/re rerifz'tur 3 . |31.e
Apollo 72. /urum . 23 1.c elli commune: (- |88f
pollonam (ze/.2r reci/)ir.169.a.l.172.i /I/fmmgum Dyrr/mr/Jinorum 74g belli milim'prmia /ui [Marl/'i
1M/lam): (: Ge/rz 189.c .//aamacq/lellum 161.11 -: 161.
poniana /4 22 6 /rmaxlvromn/ul 147.11 Lelli : Juri/imi 8 3 ]
/1051714. 169411714 A'114 ). fag/ri derlit 163 . Lelli im 13.4
in /Juliam @/rfroc/itur |3 2.1 0454..1.}1 |58./2.| 1/11 iure 10:
4011110mmh autummu |66.l1 trclate: z|.e.25.l|.27c.|o4..g atem aber 23 7J
agua dulcu adlitrom marina 2 0.4..f uaric'opprurzgum. 834.01.8419 Lelli de/umma iudicium, dun/'s e dc
411111: ammenda: lalwr 2o3.e 88..c'.94.g.|80.g _ ere, non militum ' |31
jms lula magna 1118 inuch 2 o4.. [ commenta 1744 elli ratio (9- 1111. |79.e. |8o.2'
fum igni: 78.10 auartia imperatarum malum 15.c ello mate /1:1, (171102160 rl/o !
agua: / laborf'mgo. lui auflio anorum /u regu: 252g Gallouome/li 1154
quam '1g/q, /: (/217121711, /211 Faij ?elz;gm' |26 lello inutile: eijrz'untur "5.5
'vtcum decertmt 55.6 t|il.milit'|;gnomnio /: on~let
` @frzlagmtim 3 6g
gui/aria locru in jrira |58@
bellum con/fc! gui 111.
/zrc mittitur 24.0. `
guii/ri (/117111711 marilunrli/brt16 ulerri Klamm/'5 dediti.3 o .g. reellft. digauzlct 218.
$417185 36.f103. 1: ellumnemagmtlu 'pz'ucz'pcon
ayuili/rz'decimlegion'virtmqmk 113110110: eque: 260.12 /n/ugm' non[la: "6k
aguzramaertia Galliiar: 3 7.4 11.670111105 193. ellra : 158.{
limite: 1.4.2.!" .Fonteii ignominia/ m/io 24.0./2 udc/miller { Galli. 65. d.
aguirauipurx maxima/ Cm ledit . Gabimm' |674 80 .flx o4..f
l . Treellim eque; 16oJ) ellideryx /2702dedant |69.:
aguu'anlum (/07 eadit |22.i zij/'algn 256. ellocaifof. 104,"
: e ' , 13 7. 111/4710 Wj Bellomz tfmplum 22|.:
aguizanorum clude: 38.1' urigarum Britannar'infmljfmim Bellouacmorum, re:.2|.1.24.k97.4..
aguirauorum rebellie aduerfm' R9. 37.: 4.8.1( |o4.f||o.lk||1.4..|13.d.||4..i.&1|5.d
mruuim 5. auriumzlejz'o in minorilm/upplicz'j / maximum 3c
.ranrerpianmiliresffli. 23 o. Q 8 3 8.1' confbrrepom 16.@
mndendarum a/luf 411/51'1112 iran quam dediti Barone: 217.:
345
f INDEX "LPHAKETIEVS.' T .l
3.3/5 { Tompei'j 16 7.a (/51744 bellum. nobililm' [fomm'lm' Cie/ar 7-ompeiam term'arcet, ?ompe1'1u
lrafle opp.Hed110rum.8.1`. incenditur afflilor @retratar 212.1'.kl Cai/arem mari @portions 169.11
. 96 Cie/ar adueirz'oruni/aorum m/eretur. Cie/ar guam/epe (7per ten
ilarax. oppidum 22. 227.e.eo.rmulfa_t 252.g tauerzt 193.e
klingen/e Gallorztmcanrilium 98. Ca/.zrntonz'o adefl inaugurata; pen' Ca/ar tardorfaflm' 245.d
Eltron' ritaimz'apop. 55.e tione 124,.f Cie/ar Klamm: rmz'jcz't 4.5.5
356141144 : Cie/ incendit.167.e. Cie/ar dadi/'5 accepta culpamje remouet Cigar quo/dam tribuna: militum gno
ela/dem odum in Ca/arem 151.17 o .8. - 188.3 mima dimitri: 24.0.3;
crudelitar in (ie/arianor.169.e.mor.r. Cie/ar conditioner dare,non /611 Cie/ar 511014211151111 Italiam ila: 5o .1'
17o.k.l]1`lz`je1`1uduo acci/i 199.e ' 256./1 Ca/ar/ei aduer/ar elepbantorpugnandi
; Kammer dediti 38.1' Cie/ar .dft/:nio dimirae.138. ;9.a rationem tommon/lmt 24.5.4
$109]nia ac ! compa/ito Cai/ari dif eJaddeditionecooellere Wult.14.8.1`.k
Cefar/21p licilm lilentii'me gno/cit.
fiez-lei' 221. C.e/ar rumpaucoi militilua/iffaduer/iu 222. .
liturz'gum rei' 8o.&81.a.1o9.e.iio. ingentem multitudinem boz'umpu Cie/rama aate duo maxima lella con
Carin: Cie/arianna 13 : nare non detrelat
. . . 64..g /frlt zo.
. , _
Mruz'orum dux 27.d Cie/ar tzer eproupzczafr(;
:gno/cit _ 2
222.f Cie/amaimilitum/umm deem/1in@ in
! auritania rec Caoin ! primam aciemprouolat 28g
. 219.e.aduer/iu Marcel Cie/ar deprecam /ui militilm non ): (afar contra duaticor.25.l.c.fll}can
11'2lpu na.:20.fig./1.a`?ompeo flio
audi'm/r 24.9.5 drin 01.200.110 dein. mz'anoi. 25.
xnfe azur 231.6 C12/ar dzflator a M.Lepido digiu.157.e. a.rioui/lum.12..&i7.e.19.a. !
: fr Frieda/r lala re 1'd'a'15t'aror guano dii/ignorar. 253 .l 1.15.2 o . 1121.4. ellouaroiazalk.4 n'
gla' oppidum { 232.)" Ca/ardi/fdentilM/oi arcedentilwr ani tannor.4.6.flg./7.51.l.c. 52. Galloi'
opp. 83.5 re/limitan laloramilm/ii 107.d. Gemanor.41.e. 42./ 4.3. d. e.
301713.11. Heliieriorumauxiliarer.9.. uenz't 4.8K Hed11of.922g.lalien17.228.i.l<Ma/l
Hedui/i attrilut 10.1' l Cee/.ir (a ?ompe1'1ofvicina tamponunt ]1e7e.1.13 6.1.QNeruoL 64../1.1`.P/iar
Loiorum oppidum Gergoli'na 82.f 169.d.177.a.l. nace. 223.@ 224..a.l.Sf1'pion 226.]1
lona lala regifi/ab lia/la vendita 252g C19/ar ek loci natura ton/17117tapiz. 178.f 227.e.235.l. 23 6. d. Sontiatei'. 37.6.
/{ 73.1: (/ ' iubemr. 126 .lt Suff'aoneraadiffenetor.; 3.c.e. /er
lo/pbori r): can/limitar Mir/:ridare: Cre/arfdem/ieam implomntibzof , liber cingentoriaremnd.
PergamenM 224..i tend-eff 232.11kl Ca/a1oiad1167]a re1.27.a.l.59.b.c. 18 6k.'
rac/:iam adflumen Sal/imi ?ompei114 /: lenejicio in /[ 187.22.69' dein. i93 . . 14.9. .
facie 256.g nue wilur 195.5 15oj2127.c.d.166.g.168.1. altitude a
mezouij 1o3.e Cie/:111 Galliani contendit. 3.a.4.k.17 ]: - _ {{,9/.42{.22541.22 8f.
lrannouice: ibidem. C15/ar Gallo: con/alamr.12.g. Gallorum ~ 2 3 4.g.amorapud municpe: (Jimi 1
mtuantium / opp. 12.i eau/'farai nimz'um/dit' 37.d ~ tes.129.d.i4.3.e.219.l.c.ang1fia.4.7.j
ritanm'a dijrzptio , (y Briraanorum Cie/at / accu/afpurgat@ 6 81. . 82./1 ardoracfeinatio. 232. a.
rer.4.5.l.c.d.e.4.6.g. 5.1'. @4.7. a. l. c. 14.9.: _ auta.64g.audac1a.28g.198.li.2o 5
4.8.fi4.9.l.c.d.e.52. 53.l.e. 54..flg. Ca/ar/iiga can[/i1llata , 'vinrendum la.aar/Jorita.r.15o.l1. 221.5.e.d.e. 233.6.
).1.55.a.e.56.a.c> duntaxareepefjiiadrr 204.1' Lmeffcenriaa. klenzlgm'tar. 252.
ritanm'am difeiplina erg adilam Gal Cie/ar ipj inpralz'o non ade,/d lonitar.2o9.c.celerita_1.5.a. .13.e 4.2 .
li ' 71.c /: imprratZua 'vide c.63.d.65.a.81.e.167.d.189.l.2:5.d1le
funda/i1? re:gea.132.& 133. tur.233.d.inpr1elio_/eliyi wafer?. l mentia.8j128.&4.7.c.922g.1ioj14.6.
a. 13 5.4.1 66.5.167.l.d. 172.11k 2 1. g.155.a.173.c.2o9.a.25o./1.1.1Q251. .
rutmadoleyeem Ca arianmne. eine Cie/ar in mare/e ? nando evadir. 257.d.comiiienrar1`j "ot/npti (
ela/fu / Matllen/er. 152./1.i. 2 08. texti.1o8.b.123.d. arcanum.
153.4.b.158.f Ca/legatos/o: "violato: 'vlc/eitur.34..g 128./1. pra/em in emi deplomta.
Lulli/'f (9* mantia oppida 1 77.a Cee/ar Marij affini-5 _ 234g 14.2.ffton/latm.12.~i4..1`. 12 6.g. (9
Lur/auolriyerpap. 258.@ Cefar-milite: jaar / mtu/at. dein. 16 6.fl continentia in.
2Mo/:rotura opp. 17 0.5 ` 14..&95.l 132.a.crudeli'tae122.61111211141115. 18.
Cie/ar natura clemem, {anrur/i1 militum l). 85. d. 14.4.@/1 227.4. deatertas in
. 1n aieitiampropellitur 121.4. plurzl. rel./imuloleundei. 28.g. di/l
052110711): (7 c)vlatyona 1o8.g Cigar nolfilem bo/lem gum I'gnolilem _mulatio.93.a.182.@dclordepmre
Cabanes /Illolrox 99.c delellare nulli: 209. [/ apuli lionoremempe con/ala
fadauem /io/liumpro 2 62k Cie/ar non temere militer/ao: lio/libro: tu.128. 08.1). Gritti/er..
Cadeterpop. 104..f olijciat 226.sz 7.a mom/'5 perizia. 63 .e. /). 27. a.
Caa'urci 103.12 Cie/ar anni/'r /2,1? militia/oi 167. /;5..49..122.{
Caei/izo:
i 2 63 . Tompeianm
.
' 128./1 173.5.afidut1a z3 3.e.24.3.a.)brtitudo
Cie/ar Pompez'o familiari 'vellet 13 2k 28.]1gfortuna.47.l.173.11.215.a.gm
-} iniguz'za: 171.: 168.5.17o.h171.a ; apud lio/lian: militer.14.6. k:
Celina de rep. remota/1 17|. e Cie/ar Dompeium oppugnare/emel deli- apudprouinciale:.157.a.cgratzt11dm51~
Calif' violniinafi'11/lra : 172. ' emr 134..f e.124./
131.4.132.1.19o.i.
157. . d. e.ialanu'a
bumamtas.de robore
64..
- Vineland: C12/arianne 224./2 ivompei'um adpugnam elieere
Cere/1- Germani 21.0 s pit . 191.11. - legionum Kamanarum. 261. d.e. in.
2 comme
IN COMMENTARIOS CAESARIS
(y ret /111. 4.741 SLIM. fig/:adscfianem /4144829" (/2714111 militer el fmm'o Terrell
168.5.nduriaac tolerantia. 8|. ad.
infkmattoie?ompeian|e.|9ofi ini Cie/hres /115117 in crediotrum 118 147x.'
mi ria 166 Cee/riant militer in fuoa'tzm taello om
miei.|z6.g.l1.i. innocentiaagino [/[1713172 [Jeduormerta 95-8 ne: 'vulnemti 181. alf
4.230.1.191 Tom Ce/militerjer omnet wulnemti. 64k Cie/_rz'mzi militer {/}?
) detertet. 192 .f. iudetlijiuultar. Cre/rei ! i3 7.e etenter 61. 4
123.4.14731.137.! (7 m4n (/11711 : longe ` |67.d Cx/rimii milite: indomaile! 2 8.
/uetuzlo.|zz.g._|47. . . 196.fi 249.t. Cre/res mener -747112 lneendtur.:31.4 (iq/trianorum ' elif
16): le delitorzm. |71. . liberalitu. Cd/'rt't neuer /1450 agitata. 47. el. jfcultate: 4.6.i.47.4
1o8jl|1.flg.15.flg.157.l. memora ineen/fz |67.e C/iranofum milit'aduerfm Genna,
Lile/zfum in creditormeria. |66. Cit/krt? mage? yum/ieoferieulo eommo no: tre/:Matic |4.1'
jimetmaputl/Joetg 3.e. 34./'l |31.g. uetur Domitim 11.4.f Cie/rianorum /10:
motliylzm | 8f 29.d.149. el. munem Cie/. in Hzania retgeie. 16o.k._|6 1.4 gnaac'viloria z6|.e.z6zi
'- acmuni/ze'tmlz.1491.152. lz. 253. Cre/erts in/tientia - ton/illa omnal e.77..l.e.94.i.|o7.a.|41.a.rl.e.179.e.
Cee/rianorum militie' /1112. 27.
a. nomen puel barbaro: cla/ur'pm fil/ita militer exz'llimaant 2 28]
Pompeij nomine. 143. el. ozlum apud C15/rte /[ / interceptt' Cx/ranorum mil/'tum dader. 95.1). 96.
gua/diRomanomztyig.127.11.227. 1| 3.a ~ fi|86fix87..e.el.208.i _
e.ojoe_m . 3. . Mlexiam. /{ intermimttut 11i/ Gal Cejrz'qnorum milltumfmexgy' tolemn
|oz.e.| og.4.:oz.kzo3. 4. 411321112 lia : |7.1l ti.84.|'. |:|.d.e.|95.b. inclua @nu
lu/ium.133..|34.f.' ad llefdam. |38. (1e/krijt? dedunt 0ritum,/pollonia,3el dim.: 3|.d.e.'virt|es 51. k.
keddailiamagemmd Dyer/.1a [iden/er, /lmetini , es' tota Epu-wr. ijrianorumjlmger ?ompo. 183.e.
t/nz'. |78.i.18c1./1.et4I 7/mrum.zo7.e. '169.b.c - fe/rianorum
184..f.154.ktum jinamfs
' _ una?!
zoSflad/{itann:39.5.0pinio de /Jo Cefari/pplieer Helvetij 102g
le /e/lbz': 72.59.5.23 31112415 (/1114120 deeret4.49.e. : /15.14. o./z.eord'collofuia.144.i
entia.233.c.z35.4. peritlitatio. 193.11. Xbilttl _ |24@ ( milz'tum diligentia@ in
2|4.fl feriti): in re bellica. 46. g. . Cie/rrm e9 : iniuriarl duer eluria/ingular.51.4. eorumlem le.
|33.l.jber_@iczcita.r. 5nd. /314111144]: /ief/erguit fioui/Im' 13.1: mtas 149.c_
11710.12.&11 ?omjoe1'o.1z9.c. 13 6. Cee/arent Romana rederlemnr. 2 zi. e (ejlzranorum mlt' lieet fautori? ad
6 8./1.potent1à /1071141. | :../l Cle/rem ape/zit 111/2710: Seifz'o 1H uer/iu multa: /Jacr ingram'm.38.j
prouizlentia.4z.1`. 48.g. 67. e. 193. 1l. Ce/.rem/e e/]e [ej/r reomlrt 15 8. Carianorum militumleritia militari:
194.@rudenti4.7.a.zz.i.k4|.e. 46. Cre/rem Qmeryeraree//imt 251. :6&194J1 'i
k65.c.|o9.e.117..13|.e.146.g.|8z.k Cle/re tolli'mlo graham/e nza/torino C/ritznorummf'lftum Perflkta, 4:5
querela de inimit/ne.|z.8.flr.13 6 ilium Romanorum /, etiampm/m nimm 32.5.
in ltaliam.iz4.g. 2:4. &zz. a mlip/itm Cog/rem )inou/lm dy; Cet/rianorum militum /eu /1471114.
firmloti 191. Ljententia memo :mu ut 17. /eupertinaca miranda 62.6.2; 7.e
ralvilt. 222. Mueritasa9od. / elafe ineemlium 19 6.1' Cjrtanorum /121111effe 188g
tagemataaliguot. 33.e. 19|.e. 263. e. 09271472471'2'10/147101113:13:60. -166_t Cc/n'an tmm/ingaer
tlrenuitu.z43.a.11.timor purl lto Cie/riem muet/ olij peiumprecium.i83.lmilitarngyb
er. 167.6. traielio in 3rit4n11iam. eiutu /: 173.4. Cayrianorum 'virtue /101417101 tol
46. .mfp/21- ornamenta. 23 3.a. 'ver ( copiarum :lute: tontmrij lata z37.e.
ia atl/uo: 11 aetepumJSSg z|9.e Ce/iriam militilue Laliemu irt/ltat.
've/litlmnpmlzjt |o7.c trianicenturioriti caprini 411 Serpie 219.5 ~ _
Gyrauxilium Galliimplomnt. ii.e. ' nemforte U itztrepta'um rebon/m. Cnti/im legame C12/r
12. I3 7. ' _ 6 7 .c
Cerca/lmof/ugnata 64.i.9z./z.i /417111111 decreti de delitorilm quitar. Cm'emu tril. milzgnominrye
fie/rte { // dure legione: 171.: jre mittitur 24.0
'alam 87.6 C12/riant keratin tolerantie, ttt?, afi: Kegymu eque: Kom. 41 :
( duere re: l/arronem falte me: |9.c. 144.: are :44.
nant. | 5 6 Jweiem Cartoni animo: /1171476 militi: veter/1111.44 Lalez'emlm (; Salim Ce/zriamu 17;. _
(11471! 162.1
verla _ 129.5 Caninim l/xellodunum otlet. 119.5.
(/4118 aduertar Rgm'nunn'atamul .Ce/rianimiliter inuifmlz'um mfr/l tlez'n. l/itle Quiniela
tot / adijeit |41.e jimt ' 248g Carpteteiueeg. Rom. 57.6
; aduer/irumorer in Callie. 97.41 Ca/trt'anorum amitorum /1411154. (az'm Sy
/ Romanas/effa |144' 16 Mfeflm 167.5
Cee/fle eleuatio 193.4 Cle/krimi /faudfer 4:1?11 CCluanMilgnomz'nio/e mitttur.z4o.
Cae/roi kertitzu optima finzlel'uelz'm'. ]5164/!/ contr. 'vbi U fio-_ @Con/dem TompeanmngJr. 226.g..
18o.1'.'w'de Cie/krimi, - militer (e tam marginal'e reporte, / eine crudelita: ilid. Q_
frm'. Cee/re ompeium 18 3.5 Crt/[bine Salluituniele ( Sal
! Tomfeilami' in colloquio con
; iuitm non ol/eruantium (. lu/lizu. .
5 .g telo eontmdem'vulnemntur. 17|. @Curio trib. (Ie/rfnutor 114.1..
Cie/rok 7o;_n_peij 1_/ Mue. @/trianieguiterjtgantur. 43 .4.|87.e 'v1 urto. .
io - ein.: o7.4.eorum out/Yia ; equites mille eontm/pt' mi# C. {/20711 /1134.
mum /; |94./1 l4.7ompeianomtoni e ant. 191.4' t34.1. 4
CFA
INDEX ALPHABETICVS.
CFaliibu
13 7. Ltgatm' @ajar 56 "8 tu; 2494i cata/afm 232.5
Calf/tiui mmcij Ca/ariani ad Conrlium ferreaprofunihu' 3 5.a
CFlauim eque: 2 60.5 Dompeiarlum,in/lix brita/f. 2 2.6.5.1l
Caliuulrua
57.5.taxo'vitamnit
.Eliuronumprinayr 56.
75.5
CFundanim egim . ad Ca/arem Captoy/Jialo Bt-ire, ?
:raux/u it 255.e tra ere , omne: interfeiun Cato Caj/arl/'f 5o_/l.f'5.127.a. Sz'riliapr.1g 5J
CFuj Cotta YQ. cguitiimorr 80. tur 2 3 2/ :im a'e YJameio fuere/aah'. eiu/lem
Galloniu: cfu . . 156. Cafut C11.?ompeijaa'olejc''tp's Cie/ari a - . Tompciumflium ; 1.a
@Mael/1u Yilioa/ia' clais 7ompeia latum 264.3.5 Catena Lutam' omtio ad : 257.:
/ 167.5 Capua op?. i 129.5 Catania Vticen/i: molirniua afluer/iu Ca
ilaria; 14.1@35.5 Capuajler/ugium
Caralitani /112
Yoryeianarum.
io/i 131;o5.6 [3 5.c. eizdlem apudytira'gra
@Ma/u' Cie/ariamu 234-5 tia,la5or,)citw:.24.9.e.250g. /itle
@Tletoriua / 212k Caraleiit Sardinia Ca/aradit 252.5 . Cato.
167.5 Carlona o ._ 219.a : 21.6
CSallu/lim imjrat. 227.a. 252g Car/alena: Cie/arianna/98105. 21nd : Galli 4.5'
C. Sa/rna >'2.4.14 Carmonerytlbolb. 157.a Cauarilllu Hallum' raitur 1.a
C. Tre5oniu: legami Cie/aria 55. 5. Carnuteraorumrer 57.4.66 68g Cauarimu Senanum 65. . 68g
77.e.81.g..13 7. 5. Mailiam oppu 71.5.80.f1119.a cau/am ): 'vinca/u" dicere 2g
gnat. 151.5.iravr5anm' 171.c Carliere agmen ' 144./1147.: cau/ula :influer/u 1.
C. Triariiu 7.5. simile Carra camp/um 254..i Cerimia Cair igno/iit 250.1'
frotar/i4 nulitumprarejit. 194.f:g Carri ( impedimenta Gallorum iu 5el Calza le er 171.d.
CValeriM rmotaurua 99. c l.113.c.14.1.5 Ca/ari. 63. 1.82.1192@ Viale
C. l/alcriua .Flaccm' 18.5 :arri Heluetiorumpro 'vallo 9.: Cie/ari: celeritat.
C. /alrrim Traacillua Galliaprouin Carrara afp. ' 2 66k Civ/aria immir'iuta ac tardata
: 7.1i Carteia opp. 262J 24.5.d
. Ver . Caruilim' 56.g celeritaJ/ama admiramla 80.5
23:.ei1udsa'itia 251.a'.e ca/a: Knzaiioritm incemluntur 62.g cclerita: mutf'ia'i'f iumtu' iuuenta. 168
C. Tull/u 74..i ca/iu 5tilli commune; 188.f teleritatui in 5ellii' momentum.58.i. 1; 0.
C. Velu/mu lQtadr. 53.a.4.5.c.123.5. ra/iumemora5ilrf 15 3.a 5.93._1l.153.a.175.e
ca/i ritannia/m. U 55.e
1834 celta',gui (9 Galli 1.4.5
Calagurztanipop. 14.3.5 Caiuellaumu Britannorum alux. 53 .e celti5eria regio 143.11
Calamitar ): amici/i inimicorjariz. 197.e Caiaua turma 5onora` Caz/are 260.5 celti5erijw . 1374i
Calamitatem aut/uam auf Caiiu?ompcian1u 19 6.5.1' ccltillm crcingeutorigpater 80.5
unimediorrii' effauimi 171.al.e Ca/ij?om[1eiani timor. 175m'. . :im - Ceuimagni ritanniajwp. 55.e
C cata 157.a fuga 196.5' tentronetpop. 4..
( Cie/arianna 169.d Lamina: ?omfeiamu' impera centrouef, Neruzorum cliente: 61.5
! z1.e tor appel atri/1.2174. ein( i . ceuturwm/s 5m@ meritipremium a Ca
Calida o?. 175.c i5i.e. eiu/a'em ozlium militer. /are 181.1:
Calorie: inerme: armati: lia/215115 intre 216.1Q2151.l.e.fugnacum/Iarllo. centuriamfs Cie/ariani taftiui mira
idi occurrunt.18.i.eorumfuga. 27.: / 5. i. 'vu ner/:tio @con anatio. autia 23 7.11
Ca paruim' Saluiamu' 218. 15 217.e.218.i. eiu/ilemmarr. 221.5 / . 94Q_
Cameli xxi : lu5a Caireca ta/lcllani,ca/lellorumdomini 214.5l centuria nu legione/ua ric/i 219.a
jm 244g taella caell munitione iungit Ca/ar. _ ceuturiouttloritatioloatl Ca/ar' :rauf
Camulogemu/{ulerrxm9 6.i. : . 17 8 .i fu ieute: 258.i
98.5 cacllorum iugm: . 179.e Centurionchai1luo a` C_urioueafll"
intra Cancellorjmgnarc 229.5 Ca/lic CatamantalezllPaf rumfer/agian: 159.c
Candauia 168.5.1189.e ca/lra ca/lr inclu/a 186.5 tenturwnum cade: 28. 1186. "
Caniniuf legata/t Cae/ar.134..fi ca/lra Corneliana 158.1' centurionum duorum C12/arianna"for-4
176.i.263 .5 cara lunata 24.7.J titudo 259.2
Canopus 2 09.4 cam munir: guamlofrimm : centurionum : atl maiorer ordiuer
Canta5ri/iop. 13 7.a' Galli 88.5' promotorum ingenranimuain re ad
Camium Britannia 54.5565; ( lQfiwrontif Galla appagam uer/a 77.
( opp. 13 2.1' tur 61.11 Cercimia iu/iila 227.d
Caf/illa1aromio/nt 3ritanni religua cam/ua a5 5oi51u Cit/ar oppu Cercinnam Ca/arcm commeatu iuuam'.
omni /: m/a natumallrifaruminumfer
54.5 ca/igra/ua 'vererur 2 3 3 .
[orant 23.1.4.5'
auffallen: in topi/.1 ?omj1eij 166 ! 1n oper15m militarihu 1 0 3 .5
Cappadocia regnum rio5araui's. 212 .5 5ar5ari 122.i Ceteio Cyar :gno/it 250.1'
Pita 5ominum acci/rum / 5a carorum Cie/ari: bciguitar in Britan @tratafrouincia 13 7.11
iumfidum ronuer/a ` 2
iniCajiita ugula lilierorum ac/ruorum62.5 ~ nia 48.)" :erratifraniani occiduntur 14.5.:
ca/lrorum Tompeianorum luxurier. c/mra radicw/iufropam 18 mg
\ tributumzmpotum - 174.5v 195.5.: Cbrrromyiu' _ 2 05.a
non ni/i Capire Cae/ru relatapacemeri cara To5umiaua,locm 255.5 (-{
Clara/ii trium men/zum molita/icum
ferumHe/uerij
Germaniafop. 7
fat?, La5ieni ifylem' 171.1.' Catamantalede: Seguanorumpriucep.
Cajas 'vi'vrbis incolarz' mmklu Dt-1 2.: 3.a
.l a. 3 (zi
\
a ' ~
1N oo_MMNTARios GAI-:sains
@Il quilua Britannialz'neant 54.] tim neder 264./1 toniuratio .saluer/1u fie/:trent 4.8./1
toniuga Gallorum
tilnofferuitute 1o 5 .c (h3-omloon aduer/ios Ca/arem iniqui
@teramo b_ylernorum oppognandorum tar 125.4 11er/io: Longinum 217.e
con 61.l.c 01.?ompeprie/idiumfragile 2 5 8. coniamton con/21] mu 218.5
/. 62.]1perrul'. 63 .l _ Cn. Tom/7er] rerpratlarge/lw 231.1: ; loetimia/e redimunt.
Ciceronu :um Cie/art 64..g (31. . 5'1.81.5. : 7ompeiua'. ibidem i.
@refonte ol/ruama mandatorum Ca `Coro/attr quitam' @viajar-tz'. 38.{ coniurationtreplatio 217.1.
/ar 76.1 (/2011. 1o4..f ton/1`: mor/io: ' 183.4.
( ordinatioper [/ 221.: coloortcs : 157.a ron ertio oellantium :
mlerilof (9' ila/ita 5 impera col/orti Wm' ?ompeiandetem /2714715 (/ Longz' e.Pomjwiani trudelitat- -
tore.1 13. urtare non 2 5 7. 226.1.e11orala.234.. . 237.12. 24.9.1.7.
C'mlri ac ! Italiani YQ/lantet. colloquium rum/{_riou/lo Cie/arnegate euamorr 25ml
_ 12./1. 1o5.a. / 14k. uampetit. 1' 2.1'.@derni-lat 18.g ton/ilia/yo/Ioraudz'emlanon 58g
ngmtorix, etui-q; re1.51..e.56.g./1.66. tol tum Cit/are/99217214 tonlizm in :lo/o negado
g, 69d m 14.9.11 59
(Inga 14.0.k' colloqm't' C12/ar cum 7ompeio}1etit. 129. con/lium/itarum rerum z'ruemleridar'`
Gngulum opp. 13 o.g 177.1 [ma tommumyalute 83 a
(i { 105 .c tollouijfdem Cie/ar 'violare neciniuria con/ilum/um Cit/ar otcultalat 228./2
:nino rivelut dreumluum3.11. [/1211111 18j` con antire loonum 15.4
6114 ' tur 2 32.j co loyuiumfraudulentum 57.c.61.e tori/alendioctaojreuti 58.8'
Criua (y Aqui a (/2714715 24,3. collofuia militum inimicorum 14.6.1' / Cie/artanorum /13
:mili/'r dzen/io Romanorum 1 08./1 collogztorum militarium av/iof z4.o.k_ ton/itlum (7 Tamper] ad Cfarem man
tiuilo'fdi'n/oma remea'ium
tilien fen/ionum/c'ditlo 124k
220.1
col75514 / tum oiolu, data 129.5
ctt (it ar 259.1: tantinet/tia Germanorum 72.@
: omni: Heluttza m uatuorfagor ( delelum balentfbmpeani. Tbaptanorum @dimme
a'ui/a 5.o 15 . tanorum/Zjiamtim ab if/i: T/za/
: Rari/forum (y S 68f Contana oppidi?. 112.k._Bellontemj/lnm. tauro (7 tlrumetari (1e/ari mul
ciuitatum Germamtarum lam 7 3. 221. e flatua _ 252.g.l1
ciuitate: Cie/ari amica al: inmz'ct'o Comilu/{trelaten'rexiur rer.4.5.el Conuz'oltanerledulu 89.l.l.91.l.
'vexantur 156.1' 4.7.c.56.l.68.t.1o4.j111o.i.116./1.117. 92. l
:ius: Romani ; 1li. k a. 123. a.c copiarum Cie/arti*1paucita.1'.166.5. elcua
Komanorum lona /. commeatilua rluolxu riportati 371 tio 195.a
. Komarrna , ama 'ven ita. tannia Romcerrtua 56./J comm magos inter dure: de :'zlitiom'ltu
252. commentariorum Cie/arri elegantia. 108. tonucm'refoe yumjler internati-
tlaa'er ingerir /: 187.1l 1.111. : 172.k_
(141115114/' commentarios ; Hirtim tonte Corone/r ellouacorumduxaio. 111.11.
rer ducerpru :ntiorer /funt 3 7. a . 108./1 eine mort 116.
tlamor e'kercitru (: ]? tommiltttt commilitij coryiteturlint's im' 19mg ( (.156.& Iii/jamie.
16o
m 'vllatau/aauditzuntiot/zia.198.g taf ut 253.c.254..t
clamor { inutili: 194.@ tommrttendofmlioyroturjiu militum / Cie/ar contendit. 254..f
tlamort'fterror 1o6.k.'261.e ilamnamluor non eff 194.jl g.(gdein.262.c.1l.e
-tlao's ?ompeiana.1 67.5.(.1yarianadli :antilla - ocoulta 65i (/: Varronem ):
.r. concilium Gallorum 11.a. 6 8f 1ludz`t . 157.a~
concilium armatum apud Gallo: 78.:
fla/foi Cie/ariane incendium 19 6.1' Cordulm'omu (az'oLongno. 2'17.
:lat: Gallitaaduer/io: Romanos. 35a tontlamantli mo: in ca/ro'r 188.@ defelz'o 219.a..c.d
Cleopatra fumfratre/opugnam. 19 7. tl condamne aia/a 14.4.. [Q_ Cor/imam Ca ar oppugnatagod. @de
Cleopatra Cit/are regina /Egyptz' con 01mm 58ki m.1;2.c. .161.c
/Zituitur 212. conflitto z'm'ua Cie/'ari propouitur de : integre turret 86.1'
( Galloruma'e: 92 eio 129.6 Cornelana (/{ 158.1'.162.kt
/71:41:19 C/arian tit/iu. 259.1 conditionem al armato lao/le Romani ? Corneliua Ballua 'vulneratur 171.1:
(loa/iro: Cre/arto /. /ateipiunt agua guando
q maxime62 Corni/fdr Cie/arianna' 214.. 4
infranto oufgum terni.
'
18 2 79.e [/ 168.1' 73.1:
[Indiana: radi/'1 reua ilo rondrit/ Germani
171.: 21.e. 75.5 auream barnace: Cie/ari mz'
CnfDomr/'ti'9 i58.z.226. comlrujoner Treuirorum diente: 4.1.e
flu rain laCaluin.164.. . 175.5.249iii /rat 223.21
ronduflorilm tea'um, annua merce: ba 'virer animnon/egu'ter. 215.11
01. Magimpra/efmfk rm Dompe tatiom da nata 171.1: cortito karorz'lua potir je vifurot
Conetodumu um GallorI
anno ad Ca'jarem . Cit/arianz' minantur, quam e
1321&133.. .1_ 80 .g _ ium manibuadimzitro: 18 0.6
anejo cPornloetanua' 22 6.229.1 225..226 'venuta 52./1
(n. ibornpeiruproron/l 67.1:
confluent (; Klum' 4.3.e (yam 1_1 agro Turina Milo oppugnat.
(n.7om elm',Qlimrij interpret. 6of ( C9' damore[Jo/le: maxime ter 1 7 2.
Lafomjzej adele/emo . : 4.3.a Cot/oo 242.1121935.
I Corta
INDEX` ALPHABETICVS.
@1m {urnncilnj'pfmlmta 4c'nimm per'jpm/fw 167.4.177.a.196.g /EnolarZ/u /:3 0
$9l vezg'alei' in 084144: mutant.
( e9' @netarlunmGallorum du 0.152: defisadex Corfmfo, mfg/illn-
252./1 . tio.131. 0. . // '
ce: 80.3 decumamumilenexa'ecimalegione231.1
89..l._1oo.z' dediti C/an/ujjfu z'terHe/uerz'j',retm exclu/ @iz/n.13 74.111,2@ /2504
@nu / rex - 58-/'
51,@- o/lz'um balia' 1o. @omirimproalzionargut 91.4.1
pei/ pulita! 166.@75.' deditirz'orumtum 29.d.227.
Cra/fini rmt'l'u'lz' Ge/ani/rrittado. Domir'vrbanagrhn'a - dignitar. 191.11'
de'fzon/imdemlz 'rer/lle: 64.2' 177.. ciYmr
193.e.mor:.195'.q_,` a/luu'.: 183.4 .22.1.213.
,Ultrium / z'n belli/'1 179.11 a'efndere lellum,prapul/xre 17.6
credimus gu'ivolumm 3 6.1' domini in oculr'f /, atriof
3 rer.166:1Q212..1'.Q214. 14.2.2
159.0 .22: jl: 24.4@t
eredita/01':1]2`1 166.f zlomiimfedirz'on/ilzi:vllum Hel-1
de iler/ztz'om/iprtextm" Apg uer'fm'M/ilr'segreuri 3.1!~
peruaiarumne'v/r/l Delf/)or Calenrnfqrianmretz'pit.18M Danilan; G11/logren CCCieuz'teJ T53
ucmlarum lex 17 i.: Deltain/Egy to zio. 12050/pjlefl'tat ' 167.a
! emrz'.: @nimm . deuorz',gu1` So a'un'j. 37.0 earum ]; lori/i mtio apud Gallo: 72.1)
1 dem'lz'a'. _.
tremandarum cadaurrum : ! Gal : . 1:8.{.&19.
Diallintre: Galli' 34g captar.12o.i.inerliamortmu.izz./1
lo: 7z. Epi/1.71.1:/Lzmmr Sr1'
.fallu/lim .zamen/: proton/l.
. i
Apia.175.4:z'nrerucfiru Cle/fifi impedi flutere 11e/lum 162.@

2gela/lem adCercz'rmam tr.198:/'
dultagumwmarlalent omnia .
_1/fa 234a/1 Jiflator [ (irl/211 1.57.e.166.f 2 04.11
vines mulerilm , (a ex illi? zor cliffdtum/ : thi/7 mlum zlux.1:7.e.efufiga
menta/fa 168./' z'dz'm /11m/effin. 2 63. e.
"9.4
Gitogfzan' ruemz' crudelt omtz'o in 06 64.2 Dnmncri'x I-Irrlulu Dietitian [
/idz'one lrxtc 104./2 dieraJ/ru/endar 3.a fling/Ires.2f;4.b.7.4.6.8f52. -
Acialilz'rrr {/085 Scipione (ig/: /4:20 :'71 exdionefecunglom- _
redem'uld
rranimz'lirer captz'uz' 13 8f /1674 17m/Q fluo 'in'ri inrlnarnz'tuunt 259.@
dude/itu 001472124 : 218.1' diei'vnmunteuerjio in itinerefixirmlo
ducaletrzgz'ma lenga.' : 51.4
nud/:lita: Gallorum 71.1. 1 o 5.0 guamum all/mmamfaciat 189.11
@maxim Tiffor 117.4
wm'culorum agendorl0er:'r1_'/.f1'rrin' Galli Dz] /2 .
3 7.a8 6.1'
flu'umuiri munct'lz'brum 13 2.6.1354:
z'j' vmm'lm ram elli/ r11 duxfiigz''r,dolo al /Jo'e L6:.r
cu alims? erum' malum 73.4_ i- tedimt 224.9" :lux gufmfui'z'n rc dq/lemriz'ma animo
ne Citi/.iranMacina??I rei'. 129. c.13 y. . Dij',guorprojelm'lizuvlcunrur, im
non (,143 88.5
158.g./).i.l._159.a.l.e.i60:95.161.c.d. ~~ un ngmkripermt'ttunt 6 nl_zlxpruatz'm ron/idem mii'rz'luw
e.162./1..<._163.e.EI'M ]: als' 1gentk(/rinu/imm 81.@ tirrmg/i/l'rur 131.5
@rianorum militum trellidatiaawe, . 113.4... :lutz/i apudmi'lz'teJ/horgmue ozlium 218.f
i 6.pg/2.1' _ _lsf " _ _ _ _l __ :luminlello'v/in 24.8-kl
( Galliac Germani 23 6.1', / mzlz @MFM/inria animm militf'lm rfi'ruz'
Curiani : Saffoaliyri'te: 239.e' ' un nere/jarra 80k4 . my 28.0!
Qv''rJ/o'lz'mptp. Rpm. dediti'. 31mg. 33.1'.' 1 Ditjoridrr (7 legati Tolemm' met CQQTM ' 7707722654211' al 011'11'2'
o: ' 4.-!" v regadr/:llmn 199.
' . collo 17
1 . _ . dirz'pz'emli milirilancez'Gamebz'. 19 .1' lurum /50 58j; (ydein.
! Gul/0mm: ' > 72g urotom'um opp. 78.1
/ lilm'd Cie/2r . { memoria :en_/Zan: , non limer/'1.
/: 221.4
25o .1 71 .c acl Djrr/mt/Jz'um ram 'vicina [zommt
/ q
.. 2. _ dyz'plna mrlz'tam largi'ti'one/l
C/r @- _ 169.1'
damnumpriuarum/'ulutpublz'm tau/.z uzrur i 217.4 } filmt/)iointertludzrurlomj1c11u.177
L nonfbrmz'dandum 83.b_ allr//irormnaguarumcllert'nzs_. 196.1'
[ etiamperirulorum/a Jin/ionr'fmalum ' .-58.1{1891' 1.178. K _
n / r/)mcgtimna @_
4 licitud() addita 217.5 dz'z'mulatio Cit/riff _ i 182. dein.
aia'am' in copi/'r / 1 7.a iuz'co Heluetz'or'um legnta'u 401 (iz/kr?. D_yrr/mtliina Cle/frmnonni
lehre gui/ftmlunguo orefoitzrzte 5.a ! Jelilz't'runt 193.4...
.i gms tenerepoz'oner _ 17nd IDz'uitiucmHeduorpfntei/)nenni rer. D): what/)impugnar infrlirz'tate C11/r
Jeitorum cau/4 . Gele Raju/rf_uc 2f.' 6.1'.7.k._11..15.l.21.17 oa' - ?0 1111131J rmdutitur 19 of
. tur' 1511!.: tlz'uz'tumpericul ,1_ 253.5
_ Mitorum
. i' Cle/kr exz'z'matz'om'
_ 'vt con/isluerz't
166g diuturnirardiligentz'am'minuit. 113. 4..., ; .
186.9243# _ . / . Treur'or'rlen
: c'mdatz'o.15.r.16./127,4 diuturnimro'uincialemfkcit 218.f ter.4.1.e.vlzfirigkor'le/i181 .
Jaime
m'ua'
aguilifrz' virtue 4.6. le, dolo: ey' mjidz'ar boz'um'ruare milites
dalt/Sem.34..i.rl/?1/'141l 57.5.58jil1rd omm'lmi C12/re ex
/arzlocetGe/r - l 24.5.@ onuntur.76./lamantur.78.g
/1// 3 7.5.14.2 .b domq/licorum cvfgarummalum183 .E urom'ce: miner/iu : con
eciwLlz'm arirarum nau'?om Jomm'lia Gal arum ind/lu 74..k raul. _ 3671*'
,
_n4 edi'n
IN CoMMENriraios cAEsARis
ezlilum?om ez'jffrpln'polzffl' |9742' egm'mm ; nomma/l Vern exertltm Ro.olHeet:fyM, r/l
/ iumafml Druide: 7|.c gentorigc 99.4L; { 4f
Egi/retu: T/lealu: Tomjeijfiwtor. e : n.prlij: exequi/'f exertitfor timoropercul/jgl "
|7.C
pedihorpmliantur 4.o exertlnu totim/lurjmrun in re 4119105
Egimurum o. 137.6 egum: non' Romani @e . llo /111: |69.(_,
Egmium off. l |9o.f /zrianit _ |87.d exerritum /211141771!
egregium milt'vetemnfaclnuraduer Romani omne: ex erg/lm // qumjiernieicy 37.@
[1/5 24.84.@ Pei/'ad (/ tran/rewolenten/r explomarja/ renuncian: 8.5
encore |72.k.'| 73.@ ui indiciojbroditi 26 o.1
.
/1:1. 89.(J / Kogenero/mr ||8./|
F/lij?elz;gnf 'muaualox |62.f
elephanti rondoreflli 232.1' /2411. _ . 131.11,
Folin: umRytenw/ruerno:
' :lef/:mn } 226.f.232.g.233.c. equi Germamr egumlm' atm
99.11 /u :mult |7..

l 238.1 fuere[1ro/imo Loc elf, ,uol/ni e et.,
elijo/imicommunipericulo in aciem edu equorum mim florlira: it ok
4
' . z 32.keorum :errori: minuen / Galli |511.
lli ratio.24.;.c quo: / Cie/2r remouet , 'vt fieri-mu -. |62 .jli8.544.841t
/! L X. durf/iu Cie/rianorjoro @rinfuse : 9.4... liorrena'um |56.
` 1615.238.@eorurii/4g4248ji / forfait Cefar non reformi [admifi/ diligente: 92k.
clef/muzi L XIIll. (ic/rojrri 24.9.c clef/llanto: 4.5.: : Gol orum . .7o.
emolumento , {/ detri erga/lulu oudom /431141: | 71./ fC ? magnum 26mi
memo i: eridru lellirum inrummtum |86 'wr/ i.
Ennirzr :imm: 259.02 62.3 rlorum 'i1/iu { aloud ritam [ aletem ritamia non Inlet.
tia/51457zu (iz/2: im: 4.6.b.4.8.k 'i4-f
ri :radii |22. : renti |984' fa[tiene Quadrige 224.f
1b/ujfaml'ctunz'iem 5(110 come eu omi Tompeam' |93 .c [2:112 Murlo: bellici/i' i1/iu' 35.6
fiilfm milzzum auf
tur.:75.a.cl/rrlure' (le tiro/left |98.f / leluu'wrform :o 6 .li
Ej /njbfzorum 'ii/io: aj uil Sueuo: [11:13:0 eim o9.(__, referente: Imperator idrlatl 182.11
fama in voulut.' unicredit |754:
4.1.4, exaflz'mir: graui/.limc Sn'piom:
' 23 0.5 einem |744 fama.' calentar. 6 5.4...mira full Gallon
Efdaurum Oflauiona oppugnation: li exaionergmue: 2|7.4.... Sog
lvemt /atiniuf 2WD exaflor improllu mini/lne etiam/l: o fame: penuria dfranianorum .i4 7.a
:om @/rdedz'tur |69.e.|78f dio/iu' A 217,' fame: (ie/ri'anorum ' tole-
efr/hilo allegand ratio 63 .LJ exolorumpullicorum |7421( mmm 84 951871
Eiorealorix Heduue.9|.c.<_,.98.kmpi extommunirati'o 'veterum Gallon? 7|.4 jamzlsa 1593, .1mm willful-Cri 1'
tur | o i. (a, exrur/iu miltumincommi'ionejugne, num . :.g
{/ :jl v |94..f exfamila 'wia /{ Senatu
:guet/lsu: copia, perlire: aparentar.
21 . exell'virilitaem non/e poe fallime duoenon : 8941
/: 6l (/2741: :Jak janapecumjrclam 8f
egu : relij (/ 2 4:./1 exemro /21 omnino 'vlei/z'loer [ off. ' |29 c
/lri : multitude tonfo/: no ne 34./1 jiz/iumprelation r'mlirlo :9 8.5
ce! ` ||.<_, exertinu dindin/e comparato: Cefar
fauonm Sefionemraganl izf
eine/lm pugni: mim exern'mto purl Jlmltrlruflt 14.9.@ fautore: } lxxiz'zj. ffonqeio/.b
ermano: |84 exercituo amore ,prouincia ofenonom uz |58.|.k
/ ornamentum, lociplanieienw' gmc/lor imfroliu: com_peryre Fail/liu Sylla
joh/'rat diei rmz'ur 26:.114: 2:6 /110: '/rmr'mvlui Sitio enflure
:guitarra/:flu o/io: /erciazgentorix 8 .1< exercitus incommoda :agenda nonnun funzt: fl eorum mor:.ibi|l. '
euite: Que/lui [raler: quam 6 .b Ferrario: iturzgum 86.#
rum i8 2. exercitie: (/2114125 ara'or in re aduer- Ferrario: offcz'me Tompeiani: 54/15!!!
coul-nlm fuingenn ] quatuor fie/:urlare |884' : 23ml
ini/lso eguz'tum Komanorum/iropel exi (; imminutio |934: ferrum in maritmrrimnniicloe na<
lun: exertion; (/275! maiorfar: girona. /tur ,upf
equitum contento ai: legiomrij: militi ... ' nimz'z : 263.5
tedant'iiirtute 28 . exercituo rriani/ito'r 244.4' (ie/Cirri 232.5
: (ie/riani Germano: eguinlm exercitm ojlile: mane "iv/g aal/Joram fidoitommlru exercltm :64.5
ugaritur 4.3 .4 doelman in con/jullie alter alrerz'm- fdr: (Ie/Ema 258.5
quite: mille C/riani/pt'millia Pom immotiperante: 242.3 filer (ic/rionerum militum fora/14mg;
jm'onorum equitum/inere non ' exercmo: non mmorem gumfmomror a
/zma 23 7J@
191.14 laudemeon/eeunu' iin/Q fda: ( Gallorum 92.5
(fuite: Galli |71# exercitm ommllu' impedimenti/5 nuo/1o: fills: tctoltalfaangufor 16f
eguirum temerarium { ex Sicilia "portarlo: 23 8. fideilzijlflnomrmfr tre :ultim |73.J
dum 99.(_J exercitie: 7etreij (7 .lfranii los. firluda
t' l y`-
Lehm"
.- '
miranda
14.3.4

egutc: Galli (9- Himm' in [ ngo-.' j. `ru A v.argo opera legata 15of
torialulx regie |63.g_, exercitujeimz' 'Ck/Cire met |694 regnum _ s 09.4
[
INDEX ALPHABETICVS.
[ rolenui regi? minor -{ fi'umentimoelia . . (ie/ieri ofe Gnllinjirinezlber @-e'z'rf'gmfultur 161
jeton 'er1 201.4... runtur '135.1' 041114 prinriper/eeum in rirnnniam
filijr infizmininogeneremniori ex flun frumento ( iedzfciaprofriu eorrnmpen (1e/r duri: 51j:g'
lmjilijr :n terGnlli 99-4 Gnlliieprouinciie/ruinn 10 4.i
finitirnor l'g/ilmmou't Germani. 73.. frumento intra munitioneiim |8111 Gnlliie rouge/ln: .Hirtiue .el/luie 108.5
flume 'velut cireino circunnlulum tir jug-u mliorignmirn 78.1' Gullier Gallorprodenr 3 6./1.63.5l
cum Oppidum i3 .1l uga ernox lof Galli Belgie 2 o.
flumimealri /43:44:11 ratio :54..g fuga: lio/ier celanrl mrio / Gulli lellico/i 36.k65.d.71.a'. Sof
flunien nuertere Cie/ir molitur 14.3.r.e /ugjimulnr/rnur 161. L, Gallufelr lingua Gallienelili 1.4
flumine in trnijriendo cura @june de mi fugie#em/i114 adimit Cee/211* 9.4 Galli roneilium [ ina'irere permitti 4
/1414 14.4.{46 fugitan: mulrorum/jidei committenr, Oe/referune 11.4
flurnina Romanormilieer non momnrur 1nperitlo maximo 'ver/tur 122 .le Gulli dyiilblinee erg in ritannium111m'
96.l1 .. fugiriui etiam legato: dejure mitteln? de Y jiti/relmntur ' 71.18
Flu/later Rgmanai dediti 38. i '/nltu yrenno 17MLJ Galli eguim fie/iirinni rlrleli 20 7.5
faulen/'r militari: /nciendi rino: 4; uil Fuluilu Y"o/i/1umiazliurorLtuli183. Gnllorum 94111-111111mor.77.l.c.iuumn
Galloi` . 80g [ Gallorum magnzfca 425 dum remtmrium. 99.6. "virtu: arfor-
jirminee notitiam imm an. 2 o. Germani F14/ine @lenire Cee/rianu 167. a'. eine tiendo mimlilei. 14.1.6. 2 2.7.4.
non lnlelant 72ki indu/fria 181.1: Gull/1 eguitilzer eguoeudimit Cie/ier
jizznime virprodi lo/liluof metu'ter, F11/ine Cotta occiditur 8 o .g ` i6. .
liiror loilne ip/ieprodune 87.e
Gul/oan; 'veterani more: 4 {
faminarumjmuor in wle: offugnario G
7o.g.l1.(dcin.71.jier rerum.
ne 94./1 lmlipojr. 99.5. 1 631e
joli/'rarlorum 4,91 equi 182 .le Galini] Ce/nrianifelidta: 215.11. Gulli , Ditefntreprogeniri.71g. Grie
rif literie . 7i..liun1dnui'vifli
[ cunicu o intereipit Cie/ier 121.1( 1/11011419' ilinfc mei dij: litnanr. 7i. il. Cimlriro lello
112g Galiniani militer 166.k197.e.199.c lumanei (/: 115.11.
forma @nate eommendelileryericlim Gazlimni (/: 156./1.l< in lello's/edere/olirini4fi ium'lia ma
ei _ 214.1' Gallo Sueionum rex Le xim delele'irur4oheei'ner mil
forti/limi Gallorum cur/int elgie 1.4 04154 regl/'5 Sue/fionum Cit/inizie 151.113.5.mul101 enrrorin bellis lie?!
fortifier marmi widen' Tompeia dulfu 14..: 14.1. lfrorero ac miri/ieo/iint :
ni durer 'wifii lulu - ?e1reiue/ con galenrum ex 'riminilnn 183 .c 29.:. 22875 religionilue dediti,
fiorente: z5i.e galrnri 228.i elif,ni'vota.71.d.e_,.7z armati in
fortitualo nnimimaximum lzominiprz 041114 dini/io 70./1 eonrilium ?t. 66.fname relier
[ _ 173 .d 041114// jilerunqi/luilentni 1l
forrituilo memomliloiCe/rianorum mi Entiomnoiadsept'trion'e
ericqu 123.e
[ veremuorum ~ 2 44k
Gallia 6. 5.4.5.5 6.1/11.. 10,117'. C11/1111...; 741414434.
163.1Tomfe1f1674 `
jorritudi'ni'sexempl/161111248}. lq Gallia .3 o .gre/15:1! tumul Gallijiroditorer in exercitu (Ie/.iron 25',
fortuna nalaer/,inluria/ulleuanda_. . ruatur` 33.c c. 69.4
188g Gallia_prouinciaa3 7.e. C15/Itridecreta... Galli : 44: incendun t 83 .
forium (ie/ri/zuer iy3.4.l.:15.a i3. 4... Gullorum aa'uerjiie Romeno: eoniura
]444121471 in 141411445 215.1` Gallia Germnno'r (9' o tio.33.1l. 65.1i. e. oilium - in/idim58
forearm inclinatio.zzi.a.e. in lello muta mami expo/itu.17.5.c/iilufla.1zz.i. i @59.4. e. 79.e.rclellio.1o.i.z .
tio fic-riti 11111110. 33.4... 14nd. 173 Je. mi / 3i.e.4.1.e.~67.e.8o.i
2 z o .1. 24.2. Gallia /4414714 81.5 Gallorum nnteCie/ri'f nduenrumnnnuiz
fortune momentum ne 'me in remilitari. Gallia:! ne orlo? fuirlern ter bella 7nd
74.@168J1 rarumpoitoljlee 88.i Gallorum coniugia. 72g. eon/ilia/ulitu
fortuna mornin/innen: Varro 156.g Galliie con/eryiuaeluer/iu (/41214 57.11 (g- re entina. 33.4. 4.1.c. con/umido er
fortune mutnlilirur 209.11 Gallia.' con/ruin in lilertnte 'vindicanda ali eroi/iro: natu minorer. 723.10
fortune murali'o 14.3.11... 104.3 micilio in e/lu.74.. in rumoril.
jorrume'vio' 76.g.78.f1186.k Gal/ue conuentnf Cee/4r agit. 2 029. conti noun exei iena'e'r.4.1.rl -~
fraternpiemtei Brenz/114.7. e.4.3 4. 23 3 . lium indirir 68. ` Golloriri Erf/rianteprelii3 2.910 5.e
qeliu nmulntio.7.c.e 041114 eguirnzne JQ/uren: in 3111411 Gallorum dyiplina exIBritanniaallor#
freenatiequi /14:44:11 lello? 23 eng niamjvrofer'urum ronuenit 5:.fl 71.e.l i
frigorzir tolerantiimi Sueur 4.0.1 Guilin efr Germania morum Gallorum durer .1J/flexion: 104.5
frigorilm ex ojita Gallia 6.n 11.41. 70.3 Gnllorum do .Felgarum miem e
frumentum edititzjr danalum cuni: Gnlliie ce' [alznniie regione:[41441771 nntio 22.
Cie/nr 10./1 mie 166.l1
Gallorumfortiturlo. 73x. indu/iria :zc/5
frumentum duplex len meriti/'r ( Galline [ 144 Ger
le'rtin.8 6infirmitae43 .laleuitnrac
v[or itur 180.i mania . 1i.: mobilita:.11.4.34../1. 41.u'.lilerfnr.80
frumentum milifiluf remi alieuendrne Gallus inyeriili'vinalicnre ?!Hel fini ollitier in daer/ir.37.a.'oemefitat '
-44:14 Cio/nr ~ 6.i . 2.5. rioni/lie: (fr (ae/mmHg innampm '
fiumentum/u'Heluetij eonzlurunt 3 4 17. . - ^ - /411414memernlile in mortis
umentiniigu/linjzrernimr (29/47 175.d G11/lire refentini 56.5 profatriurontemptu 87.11.
2 194454444; mail /[10.1 :4.3.: 04115474/1454 dyliluit C15/'4r 65 Gallorijugn 4: clade; 33 .lao54.16 7.1!
'
' i
)
1N COMMENTARIQS CAESARIS
Gallorum GermanarumLaHeniana Germani 01147140/771771 @ina ratione 607711667 ( nantozo :lie eiq|1ù`g|ia~
rum (44:1- 23 6 in Galliani tranerint. 11. . |2.7.|7.6. 190.5.:
Gallorum immen/ie copia 103 .e.1 4. 4.3.e.70.lninzlefu_l/|.19.LJ Gora'uniNeruarumrliente: . 6|.5`_
6411275771807114 candida (9' aferra. 245. Germani /4714711 TamIf/eiano: melun! granda/axorum in exercitu Cit/:v 6a
c. 181.5 zlen! 23 8.g.5
Gallorum inter/e a'yiriminaaafaflio Germani equire: in cabane/:rb grani/:armaturamile:,legionari 24.5.5 _
nenlna |1.5.7 0. ` toria Cie/ari: 82.5l Grac 44 Ciferanem/iri5it Cie/ar 3.e
Gallorum miraeoryucturlo in caneilijar Germanorum equitum virtu: 2|1,a__. Grc 1714087 Mruij 1511]
mari Indi-lione' f Germani[redire:/ummz 'velocitatza in Graficantra Kojmjreriumjugnarena
Gallorum /111771genera duo, Druide: ter eguitequgnante: |8.1.|22.5 lente: 169.4 _
@_ E uite: _ 70.5'~ Germanileul' armatura 14.9.5 Grafi: litera? Galli alim ofi 7|.c
Gallarufracipui Hedui.|25.5 Germani /712014711 continentercum Gradi] Neruiarum cliente: 61.6`
Gallorum principe: 44Cio/ari:pea'e:/ elgnfugnantm 1. 5. 31153155 4411137 gramm natura excellen: 255.5
a5ijciunt h A 11.4 jiu 7@Joniunfli.2|.6.eo: (4470171 gu5ernatore: (zt/ariani minii: periti.
Gallorum tutelam aduer/iuriou/Zum /iitur
69.4 ' :ank `
f/ar/u/iyeit |2.5.|5.5.|7.5 Germani cfr Gallilaienianicum (4/4 Guturnatim/iu Gutruatm, aut Coma
Gallo: ignara ritannia 4.5.6 rianif a'ata anejuaql,
tu.: (/481071151princej:
Gallirarum nauiumforma 34.5 te:.233.5. eorumLa5ienianorum6la 411117 121.4
Gallica fla/16 afinar/ii: Romano: 35.5 de: 226.5
Gallincflehfvilita: 70. 677'47107444/4771054710. 4.2.f.
Galline: vit'lnf cum Germanica no'can reicnta.4.3.e. deiner/io: Rgmanaiolar 5itationum mercederannua 65'
eremi//f 11.4 (9' 0411177158.6.477032'71442/21141110: dulariho: 4071411: 171.11
Gallica agro Germanien: ager non 60m 0071107.72.&' Remaneonjliflm. Haliacmonflu. 1.75.11
ammiro: i511. ` 19.04.4445: arfiiga.|9.e.4.3._, Harpilzgone: 14.24.2574;
Gallicorum murorumforma 86 Germanorum |na.re:jam.[1rcli2'litem Haru ufo?. 1|.d.13.6.|9.c
gal/mam Eriranni nongu/ant 54.!" 1111111774/711717 . |9.5 /217114:401700114: fg-max
Gan31..meile: eunuf/nof
. . nutrieim' . 71 Germanarum magnitudo corpora: ac ter calamita:7.0.5.i.82j19|.e.122.1Q61ien
noe:.203.1l.euo:aal|um.209.4. rar.13.e. ma: in 5ellzfaraiidfa. 73.5.6 . |0 3.e.tumulr1u ac/iditio9.6.1162'
:en: regnum - 212.57 folia.91.e
nuriita:.i5i. 72./(111rofaeita:.18.5/il Heiluan'ilex
\.
4magi/irati51o: 89.41
Garite: Romani/'5 dediti 38.i Per/litio in apr|clij.r/i1/iifieneie'f. 19. 5.
Garofoli-.Galli 4.5, 7742144710434 'vagano/eueregri Heiluarum re: /Crioui/io.: 3.5. cum
Garumnafz'u. 1a nadine? error-.73 .amim'a id. 'vir ruerma. n.5. cum iturilgih 80k:
Garni/Cquitani Rymanla dediti. 38.@ 0 . IQ - cum C16/are @Romania 5.a. 6.i.k|2.
Ge5ennamon: 81.6.9 6 .5 Germ/.110mm omnis 'vita in 'venationi .13.4.5.6.16.&17.5.J.52.5.i.65.l.
.
68
gen: ella legio 166.i 5u: aa'io rei militari:.72.5' jlg.83.e.84jf89.9|56.i92.g.5.
Gana umfarnutumolaf.82.g.||0.5. Germanorum [ 447/5 93.4.95.al.98.i.k 7.@.108.j.`6um
' rilbituratg,i||renrli1ur.82.5.i _ ionic/lm 4.1.6 elueiijL 5.a.6um Sefuan 70 .5
771/11177]1`414,07%"171710 84.@ Germana: Galli gaande?virtute117401111 Heleuteripof. 103.6
5ans* 15144 Heluetia omnia riuita: in guatuarfag
88g
genna/aceraira/rilom: 66.g Germana: in Gallia inuetera cere 17141 dini/a 5c
gemratim in ello can/lituenrlarum na gnanrur Galli 20. Heluetzjmteris Galli:/147171070: 1.5
rionum a/ua 19.6 Germano: non eeformiilanda: militi German/ueriarer. |5.a. Romania'
Geneua /llla5rogum opp. 3.(_J 5M/i115 (ie/ar o/lemiit 14.a.5 ( orridunt, exercitum/id iu
Genn/umfln.
Gerga5ia afi/1. ' Y 188.54
80 .i Germana: (/474471147, ' Germani. gum mittunt.4..fl (/4714710: 1441772
ro 5ello/inem imponit 4.1.e.4.3.|l.e 6. . 4/47472147.5.44.9410.
Gergo5ina Baz'arumo. 82.f
[kiera 4me 44 Germanorum 454707110 g5. |4..lQa5ale: ficri]1ere,r|andare/o-l
Gergauia ruernorum alo/1.89.19. 90. nrm,more: (Sr in/ii61ua17erlinent,vi liti.6.g.afpida/na eE'migraturi incen
' ein: off/ugnatia 94g 47/01. 72.5.67l ilein. '71.3/1147177.8]'3`
Germania: (fr Gallia morum dyirimen. Getuli (9' Numida' , Marij 5enefciar. 10.5.!I rafeflian in Galliam 4407712:
70g.(91l6i|1.72.i 234.57.44Cie/ar'dcfri17m3 5.5.24.0.i 1. 5. fuarefatriam relinquerent. 10.
Germaniai .ffmb'orlgiffer/icutione in GetulorumCandcomitumauaritia a6 747414734414. 1
amanofeanueiji 78g 6r11delita: 251.4 tu): Ca/zrepra5i5erztur.5.5. Grace:
Germani a5 hieluer/re/) 'vifli 15.4 Gerulcrum 4110 011171714cafiuntur 23 2
litera: v_/i.10.1.eorum coniurario.2.f; -
Germaniagra: in Gallialz 4471 i1 Getularum e /714742774 24.2.g ferita: ac[Jeruifacia in 5cl/o.par/ug `
]471771: 42j. <gladiatore: ajaris li5erraei canrmar . 10.]iaiantia5al legado/uff ex 44
Germaniauxiliare:.69.6.99.6.|1|.5. 122. Lentullu 13 of (4/477. 5.1i. mo: in zudifijL 2.511.
i.5ar5ar4a6jeri.12 .5.18.5.5ella 711740 <{14414107141/47711114714110717? j'ielia aa'uer/io: wmanoye. virale-_
171le
1areranrur. 42j. importati: iumento': gian: iryrzfta 'rice /0 maya. 2 56.g i5i.i. (/1611440]. 1.2.3.4..5. 6.7.8.
7107111111711177.4. 74741 471 2 57.e 9.1 o.v '
711217084 non/ie5eunre:.13 .5.6jortun' gana.. a. 230 i eluij op. .
contra amano: terti experiri no glaa/nfcium Britanm' 54. J Hema ea Sentita 190.f
11mm5L.. Saenz/:j impara/aten g aria' 041714174: x |16.f~ Hergnia/jlua. 73.c.i.e.eiueg,fera.i5i.
-
zur.4.2.f 00447117791741711071/471-57735'1043:55 80.5 Herczilifanum Gadi5u .156.55
_-
. Herta@
."-
n,... l. ' v_ viv-)Y
INDEX ALNPHABErievs.
Hertnlfano / Cie/ 157.d euadi't 189.1' [/: rernnge/lar/lz'cltate 5h
Herminia: mani 217.4 neuolenttexercitlu51p4r't.
lio/5111711 re: pri't diligent exflorand Imperatore: 1 6o
41115. exercitie: non pareaf,
H1'5ern1'41'n/1'1l4 54.g gumpralt'um commited: 16 3 .5
Hippo regine
bfppoto'acotd i67.4.2252
3 0.5 linmane'f corpori'5wcflenter Gallino 5.a ip/ot/cpe culpa nee 15.1."
rumanz'tarprom'nci'a 1. 5 Impar/:tornai /207114151; re maxime
Hlitlt'ft135.156.5457.5.e1'1 oliuet4.26 y5ernorum (1e/arto apagnandor'um cre/amat contra 88.1@
[keinf em 4c mode/lia 2 63 .c conlium a! ud Gallo.r 57.d.LJ mpetu/t (9' alatrz'tarprocnrrendi in l111-"
Hypalyllmo tngmti'tudi'nem expro5mt .flybi'da [4151enocon/Er1ptt' 23 mg _ griac'rmjf'zone non . 194..f
Caja 265.4` @amare/145pell1'5zor 169.d improlarnm 16 .e'
Htam' equites 57.c @emrsi'mportum'tar 38.1'.4.9.5 imprudth excu/atz'anem Caf/:tradotte
Hzanz' in copijs (ie/aro? 23 6.g 59eme: in Gallia matura 4.5.5 . camprudenti regt' non con.v
{'4ux1'lz'4 Galli/'i'/ H_yemp/alre Mok ucnzre 222. _.'_-.=_1-.
manor 3 7.o in Impalach etiam/Penn Blnlrot. 169.e

H:panorumpugnandiratio 139.11 I. dz'cz'orun, incur/ione: lof/lam:
Hi/panorum/edz'tt'o inter/ 22o.i ~ 'vnlgare/1 num .
Vi/ponia : (ardula 253 .c I'lurt/'f rez' familiart't etiam crimi- incognth rc for magos terremur 152.5
ifi/panix cura Cie/an' 156. numpericnla 217.5 incommod'r arcipt'endo'r /ercngentorl
Hiani'aprt'ncz'pe: 4d Cie/arent tran/ ladertz'norum z'npop. Rymanum officier. to / [it - ~ ""88
unt 14.6 214.5 incur fanti lic/5111's 'vulgaregn' io 9.
): Hzam'a apport454ntur nece/rz'a z'n/t'tla 54.33 index con."mariant/'1' excrttcz'atm' 218.5
adarmanda: : Cie/arto 56.1' Harm/lu. 14.3 .d indicium'lande/ripam ini/fum 2 5 7
Hi/p4nt'ca ret tam Tonzpeiaitorz'l,511m [ /itc5r0g1'1u Memory, 1434 indiligerttia Hednorum z'n re (afar-14114
' Cit/arianorum.137.d.e. 16 o t1
18 o g. 21. 8 ,
( dein. 253.5.d lccz'j'angn/li'a 22.5 Indo rex 2
hrt/panne duo. Ctr/ariant'spacatie. 188g :gna aci/oline; 255.1 induciarur/igenno ex n13'/.3r1'cord14 155.4.
[fz/panza /: {ff/itin. zgn/itllyilzrum :38.53 induciar oompcz'an'."p1.5/1'nlatit a (agarra
2 5 5.11... 155: (: 4r1'4n1' 2.8 nn,tg1'mpetrf1nt 17of
Hi/panz'a Cn . Tom 192171141 comltujli' amderyet expuc n4 lnduct'omarz' Trcltl'ri/imnlatfa
1101105'./.51.c.e.
65.5 `
et'nfadole cent 253.4... t1 24.9.
Hi'mm'arum de'tzo 161.c z'gm'5m' noflurnioprodunturalignando cade1.6 6
_Hi'tm . C a5alz'enat militer 180.115' inerme: alignardo Germani' terrorem
16 7.@ ignominia/a miz'o quorundam (/ Romanzo offerenempa/lea arman' ac
Lamine: Gallo'spr'o oie'lz'mo'rimmolati. norum - 238.]124o.g vigoret,/l5retl,/npemti ' 15.4
71e. Ilerda opp. 137.d.14.3._J iryfantl'lm in 47110701'213110

[temine: delicati4111 duri' Wfl'ant 1.5 lllnrgauoncn/etpop. 14,3 .5 88.3
4. 0.1' 1'n llyrieoge/la 3o.f133.c.5o.5._215.4 nffdclz'tatl/'r/ii z'c1'0grant/'i' ` 161.4
5omine: lillenter 1'dguod'valant credunt lmanuentt'nf Trino54nt1'nm rcx 55.e ingrato: 4c perdor @gar artnr.
36. 1' imitatorer/olcrtz'z'mz' Gal/1.86.1'. Item 24.3.5
[Jaminetperditt' (: 45 aarz'cultu /llexandrt'nt' 2 o3.c inimict' alter /. 62.510
impedimentornmagmeninapeditoni
- quotidiano la5ore ad 5ellum in dein.
clz'nantet 4 36.g 51u mediocre 111.d ini'mtcornn.1 gloram (9' exulta
50nor151u5enmer1'tot [ie/arpermouet impedimentorum reeitu in re du51'4. tionen: (afar alz'ua'dt'n colera! 234..f
181.1: ' . 59? . . z'm'nriat (/{ (o'pruata: Cie/4rde
.
bordsnmprofrumento (a3/aria :mpedzmentio ami/fu 5ellnm gert non Heluttij't nolmo 5.c
n1 non recu/allant 180. 83 .5 ; nllz'rar Cie/ar /1724270: ait
lordeo corrupto (9'panico /: - Imperator n11'l1'11'51or appellalaturnon remittat 22 2.11K
tti' Matlz'en et 157.@ nun uam 161.c inopz'excn/are,med1'ocrto e animi' 171.c
bardeofrnmcntum auflum 182.5 Imperatorjalutatur Curio 159.5 injfdz' 4dner/1'14 (9.4
50rr1'51'l1'f carorumecz'et 90.5l Imperatori/'S / atque legati' deroga 14.3 .cid
50rrorem aeflm glajlo/h' conciliant 18. z'ndt'apramom'tt'f mimos notent 116.f
3111.111111. 5ell1'f 54.5 Imperatore: / militer ex lomre
z'nji'df'arnm occultandarumjrauo' 213.1:
5ort4t1'om' 'v51' lotto: non[ 2 5.c non de5ere 14.1'.15. .95.4.5 indt'j: z5' dalt/'5 aduerjarz'orum mz'lz'tet
bo/pitalz'tar Germanorum 73 .c lmperatort's 'conlzefhmomto apra/em : it/ant @yar 24.5.d.e
bit/piti'nm/acro/anlluma57.c.em 'viola milit1'51or ammo:addz't (o conuer in ignia j1'51 t'n prall/'i- acconzmod454nt
t1' nefat.1'51' .4.. tz't 16.c.28.g.228.g rm'lz'tet Romani 2 7.4
oto /1114 7112 acct'pienda. 58748 itz/gnz'um gnornm militarz'urn occul
Imperatori/'s in con/rnandt's 115115:/lu
1.71am... tollendz' mno 66.1' dt'um.14.6.g.1'n commt'z'oncpugna of tandornmfranf 93.d
50/21'1 z'n { locum pertra/zendi/lm cium 19 4..f ift/omet ett' (o- inrioxzo: nonnnnguidt'j'r
t.: ema 69.4 [/ appellat Scipio.174..5. eo jto/acrlfic45't rreferer Galli' 7 1.e.7 2f
ltoem communem Germanum Se nani nomme zrtdzlgnnf ceri/tur (ontario tri/lar legioni/5 'vdert'nS{/142 caltor
Hednorurn odt'o in Galliani inducir. ne fajari'ano capta 23 7.d num zo 7.e
7o.5 ` Imperatore: 4c dona 45 amico: 4c initntum optzmnm wmtate ritmo
o 5enefcia oinz'ti'm
` I ericulnm alii'e54ntre 5cnt`gejl4 2 23 .a rum coe'rttnda 72.1'
271
1N eoMMENrARios eAEsAiiis
{ quddeatur 2 | 3 .a nem/ol|'eitatur.124.i. @ngulum ojo/1. legio'gemella 166.1'
171 integrum 111/1170 re/Zituti, gui/e 1111 l'aa't/lcat. 13o.g. /711110747, * legio/iyitimajrumentatrx _ 4.8.g
1711110 Lelli trullo: oltulerant 16 6.g 1111facere cogit legator, trilunor, legzo o'faua pradio nona zuletur. _
171111711114 127.c centurianer, (701691. Eizyr'lemtum' '93 -f' .
intermittsreflare olelen/Joc Cee/fare 1/4117110 ele/lace altercatio. 1 71. . 411 legioni/1 nona imminutio arg, ajiflio.
@Promi/1ere 4.8.g uer/e: (/4714710: 1711110111'41. 187. e. 186..193.c ._ , L
inter/ella amzam /174111111" a 1711411041170111. 192. katie: legio ne: decima Wirtin, aprecian: !
nonPa', Cie/arti rafforyitm 222kt contra Caf/are'. 228.l.1`n/1`1ltatzo 171 7711 @farmi 17.6,
interprete: 0110111114711
_ . 7. d lite: @tj/arianonzml. ineliatluer legzo 'vndecima (ie/art: 177111117 taten/'5.
_per Interprete: Cie/ar' Galli/'1 100111114.7.11 /iu Cit/arem.23 7.a'.clete5fte.243 al./11 111.6 '.
inni/i: maga: terremur |52.1 ga (711711101. 23 6.o. 1. 239.5. 244./1J. legio 'vite/Imtyptmagronum 173.e
lo/ezlum opp. ` 98./1.g 246.g./1.mor:.262.g |75. _
yan/illa 167.e.216.i lalor gui laliore: omnerfinfatmon ingm legio tritema/exta. 214.g. 171141014]?
/:mum Ctr/ar munt 18|.e no: |45.c puma 2o4.
114114 ne 'vulnere a Cafarian talora. [aloft: intolerante: 04111 8 6j188 legio tjronum 1734*.175.L
141107141 411171114 a` [/111111711 Ger legio wernacula 157.5.
188g
Italia,... /ne 5111114 frica teneri non 7714711 Lk legio veterana 173.1
gotel _ _ 16 o lalrum Junta'kat eperlio: non 741111711 legione 'ima Galliawlterz'or oltenta.4.f
_]talzafa. ultate: - 13311/117714110 67.o 3711471711 54.1 legionn flute[/1154 111011181: 159.11
itinere: [Ie/armut ad lao/le: a/erz'tan Laeetani 411 Cee/arent tran 143.5 legione: (ie/arto'vetemn @nome 11|.c
|4 5. l lat/10mn/flas 2 09.1.1 legione: 110/7411070/110/1 eknyant
16. `
111710711 :lrfjftulta: 171 /ranano exerti 1451 @pecore 'viuunt Sueui 40.1'
tu 174.1] laflo,ca/o,tarne'viuunt Germani 73 .a legione: 111111 (/471 111174812 ,
lt/yrea' 114110: 23o .1 Lam: [ 2.g.4.g 17411114.125.. 129.4. exfrimariaze
111115form: 51.5 Lam/la' 171 /11771 [afar/i101 171 tyrone: mnt 171 810711111 Tompeij 19 3l
.Iul'aNnmitla rex,?omjoez'j/m/]1e: (ra atluerJ/n: el-:Lt/.fantor tri/lituit :45.4 legione: x. magna: numerua 12 7.
mitze:.158.k._2|7.c. Cie/arti /Nyltmz3 o . largttto ie/arli' 15 7. legione: Domjoeij 166.1'.254.k_
fianxz'lia Tompeto/itpjrerltat. :17. e. largrtone 712177114 di/iplina militares/ol legione:/emper a'uapro earta (4/4 ai
ei'ell'anto: 3 o. atl 5111071 arl/latir. largterpce
1111117 i 217.a7J extulalant 87.
232.g3 8.1.4111114 Stz'loz'one 70711 legionum Ck/aranar'um 171 gylerna111
14710 414111114; 2.flg.ad l/11121male [annate: 13 2.1 /lrilutto 56.1
pu nat.|59.c. /1.1efrmat. | 62. Lari/fa (1_/110. _ 19o./,'.195.c legionum inter/l' :liitllum @tornen .
77. 1171111464. latentim (7 ignota' 77111: maga: con/ 218.g.219
[Leno: er11delta:.1'lirl.1.243 .e. 246 '11 ata etiam ter-femur
Latorzg ijl1ijt1'tam/am de erunt.3.a.re 152.> leg ionum Komanarnm rolur aa'mrrnli
/ftrlia arrogantiao. 241.a. ter le 31.e.|15.1l.e.265.c
ror alma' Ca/ariano:,(9- fur/am con - 117117114 o./J.eorum numerua. Miel/<1 legiortilrungulngul legati - 0111:
temptnf. 23 8. 1. angle/lia. 23 2 2 3 5. larrotna apuzl Germano: infamia fue _/107.747110/111 19.1:
d.24o.1.251.a.mor:.251.e non/irit 73.5 legionarij milita: rolur 24.5.5.1'
inflitta-11m 771174formafvtalijaudirent, latrone: rlift' Romani al Heduti. 91.d.e legionarij 171 equo: mpv/iti 16
ali] 11111114707/1 16 6.g lander/ila: lilenter nomine: deprdiceft. legit/nat] Scipioni: adGe/arem deydt''t.
InLCle ..Conereatun |66. 'W'rle Cie/ar. 16 3 .c 23 s.
Juliana' legiones', (1c/art: egioneI. 23 6.17 laurea ingnia ?omj/er1u nonprayere legum 171175114" etiam contenti erant /4
1Q@ fuotie: oteurret. 1141 18 7.al 714711 milite: 171 mafia 18 o.g
iumenta alga 101174144 23 1.e legati 411gua: mittantur, ij: aut/rarita Lemouiee:11017. 104g
11171107114/114/4711714714 474711441 oc ttm 4117111117077:1115111 13 6g Lemouitum . 1|7.e
11 11711 14.8.1 legati alla/imt lparte: , argJ Imperator. Lenium of?. 263.5
tamente: maximzlelefl'tur Gallina@ legatz 18o.
tonffatz'o .1l/ente eo 7111jammam lenita: (4/4713.147.4.1111 (77111
.lum'jjznitenta 257.1 ta:
ufz'ter
11174 mon: altiznmm" 2.el.4.g
72 imperi/'tenera 3 6.17 Lento/1o: /eulo kpellitur 13 o.g
legati Heluetzorum arlfae/arem 4f Lentulua e3- Mareellzo: . (111/4771 170
iu/iumnzlum Lalieni 171 fauorem ?0 115411/417747181
legatt offenem 33.1:
156.g 1101. 1 24.g.13 mthma 4/4773'
et] Crt/are
iu/llitramlum mementlaequitum 169.c
temen/trium Gal aujugzunt ilia'.k.13|.a
legati/ngull/ipra/ellilegonlru 93 .1l Lentulna Martel/inne guorCa/ari
10711771 99.1: legatz vanolatz avemam Cie/are depreca 7110: 183.
1111701117471410 /1112710: (414714411) 1117 371147171: 48.!" Lentul cyitlo's a: 411enum. 12 7.a. odium
7071:,1717711117115/[171111711 173.1l.1` legatornm ariolatorum 'vltio 36 171 C/arem.|26.gjniuma91.11
legato: (4393771 1111710147.53.'.?0 Le'tulua Spintber Caf/aro: lenect'ariw.
L. 111714711 item.258.k_ 13 Lf; E1n/a'emji1ga. 13o. g. .
lienz' (/477317846 ea/lm 0171111 legato:del/meetutti ad?om[1e1ùm 7711110 19 8
4 _ _ nata.66.g. eilarmtagemata. tere 017141 (/47 17 0.109 71.1 lenuncnlimamgiajoeatoria 1 64.1'
66./r. 69.a.98jgfi1/erlement. 96.11'. legato: Germanorumfraudulento: t Leyrdloffroeot. 171 11111 (aio vo
cum Gal/1):pralii'. 98.g. 'vinta'. 89.a /ar retinet _ 43 .lle tatur. 219. 71. 771111141 inter <9'
Lalienm 1711011014111117151'10 legio Centurionerfieo: teilen: 119.11 Marce/lum 22 9.1
Leyontij
5"NDEX'ALPHATV'V
); _ 42.5 littora' omnia ?omfe1'auie . mittitur _ _ _. 129.@
leforem Britauninonguant 54g 178. ` L. ; _Gaium
Leith . 219.11 [/ wenuaqua 5a5ent. 217.1'._eiue` mor:.2_18.5 _
immuni' (7 li5era 227.5 _ 204.5 . LRQ/1114" _ ' 56.k.57.d.65.5.127.1
Leptim opp.La5ieuu: / cona loci eon/uetuiline mile: noununguam mo L. Ruhm: - Cajitr venite
< tur 1 233.5 uetur _ 139.1l ' l~ l s i ' ` 1 o'
-[ mul't'a are' 252.5' loci iniquitatla incommodum. 93 .11.95.5.L. Septimt] tr15. mtl. ?
Leuaci Neruiorumcliente: 61. _ 6. k' crudelita: ~ 197.()
Leucipolu. 15.5 locorum mutatie propter jalu5ritatem. L.Sertoriiu _ _ _ _14.3.11
leui: armatura inter :fuite: interieEla. 124.5 _ L.:;
21104 _ longarum nauium agilita: 52.5* #Elu/:alam {/?! 169.5
leui: armatura mirica/i legione: { Longinua Cat/arianna' 218.g L. Titida eque: o.- 237.6
acceclant 245. Lorzta 103.4... L. Titiua' tri5.mi . 2185
leui: armatrapeclite: 116 L. /Emiliiu decurio efuitum Gallorum. L. Ti5urt'iu: in colloguio
Lexouz-j-,leu Lexo5ij,aluer/iqumaizo: 8. i 171.@
con trant 34.g.3 6.g raniiu le at1u?om/1eij.137.c._pro L. Torijd_puclfiirdukn/e: terror 221.6
lex Hecluorum cle magiratiho: crean itionispoulatum91.5 L. : 0ricipra/5l1u7om]ieiai
:lia 89.c.e L.uriculei1o: Cotta legatue.56. keine mos/e - ricum (dellit. 169.a.
lex lulia 13o.f jiruclen: cou/ilium.58.g.frulma.59.1'. eine mor:.252.fig _
lex ?omfeia 1l: am5it1| 166.g mor:.61.a LJ/alerij Jracom'j legatimor 37.4
LJ/areni tenturiom': egregiumpro irzi-r
lege: [alia 171.11 L. Cala Cie/ar i rio/lit 250.i
): etiam locutif: [afar/ita 501111 LaCie/ar adele/c5: legaal/:99.5.1285 Ca / _ _ _ ' _ 62.1'
: 157.1l fait' Vticamwenienti o5uiam it. 25o. L. / Rufio: 515m Cie/arrapate la
li5erm, :I5/idum nomine ali/lralorum . .1 cem "venian, a5 eo/mper dimi 1m
dolor 31.e Lfauuleim legata: C12/.arianna 178./L` 168.5 _
li5erta: Gallorum 32g.80.g L. Caiui c/ulaleeluetij:ca/iu.4.f 5.t LucretiM-i ilio ompeianm* 167.1
li5ertati': ;7.edulcnlo.34.5.i L./ Longinu: Cie/arianne 175.5 Lufleriu: rc1u,5omo . 80.5.
muliu.104..g.14.2.i L.C1i1u Ca/arianu: 242.i 81.c.118.k._119.5.120.g
Li5ertiui /rui in militiam acl/c'rifti. L. Decidir Saxo Ca/arian.mile:.144.k_ Lumirzi5u: accen/i: Vticam Cre/ar
23 o. L. Domitiiu.127.e.in Ca/arpkpote/latem ! 250.1
Li5o Tomfeianu: cum Cie/are aa' Oric wenit.132.5.eiu:fu a.158.f Luna plena 1115 in ai5u: marinmcff.
colleguitur.17o.g. in/ulam L. Domitijntemia je tri5u: ta5elli': iu 47.e .
. finam occupat.172.g. /227547101 :liciluo: claudia cau/a earum gui a luna 11i/iuoua Germano: non contende
1 ret.i5icl.Brundu/io dieilitaltidi. /i uon/letint. 191.c. eiu/ilem re 19.5
' :le Scri5oniua mor:.19 6.g lunata / 24.7.11
Li5urnicacla`1a Tompeiana 167.5 L.Fa5ij Centurion/eu'virtcu eu teme-A Luneiual Regulier clrumetijirafeiua'.
licentiam militarJCat/ar catgat. 24mg
rita: miran 94.335@ 250.1
Liciniu: @ama/illy- 165.11 LLHirtiuf : miita Lie/irania 13 7.c.217.1l
lillore: 5a5erepr1uat1i: non lice5at. 127.a 191.5 Lu/itani Hzalim oppugnant 263.1'
Ligari1.. Ca/are,neca L.Iuniue?atiec1u 253.11 Lujitani leui: armatura 141.4
ri iuu: 243.1: L.Lateren/i:imperatorappellatm. 218.f Lutetia 7ar3/iorum.68f96.1'. incendi;
`Liguria C. Con/idijfilio C12/ar gno/lit. L.Laterm: mor: 218.5 tur _ _ . 97.11
._ 25o. L.Lentulu:co:.126.g.ei1umor:.198jl'vi lux/eu dietpua'orem malefalorihu afl
Li er uLi er1/'s u. 3 3.e.81.a.96.5
IJligum/inmiiitioiiiqi5iudlexia 103.c cle Lentulm : .. 145.4
L. Liciniu: S114511114- Caium uciat. luxurie: Pom eiani exercitua 195.5
Lilj5aumpromoutorium 225.1! 217.e [ ; um . 13.51.177.:
Liugoneqiop. 1o.f15.5.4.2.5 L.Lucei1u?ompeianue
L_yatrium v/iu' influminiho:traijci5111's /. 37.4 AL
1.. 5. L.Manliu:pr.?ompeianu 132.1'
Li/Eu: Hea'uu: Dumnorzlgem ? L.Merceliuf - 218.5 Acelera: :quite: in 7305111115:
/arem ile er: _ 6 . k, L.Mergilio_ 217.@ : 166.11,
-50,60:460114 26:._ L.Metellu::ri.pl.Ca/ari o51`je1`1ur.13 6.5 : li5era `175.e
Litauicio: heduiiiea'iufq/J[91.5.92 : a/ili1u.74..1. einem! Ca a Mae/:ina bellica Kgmanorum
.i g. e214perzlia aejuga.91.c. 92.g. 5. i. rem admiratiommt 29.0
95 L.Munatiue7lauc114 56.5.57.5 Mae/:ina varia Alexandrine 203 .4.
litera Grat ad Geeranem . L. Nadim' Tompeiamu 152.f Magetahia ade:
L.7aulu: ! 1234, magi/Imm: Gallorum 72.1`
litera
2 Ca/ar'vix atgI agr in Smatu re L./ mor: 61.12.. magi/imma:apud Germano: 73.11
f citata 126g L.T1`/b 127.11 magtratiulex apudHeduo: 89.11
literaer /): diffeultar. L7i/ Cafar/eer.5.r.127.a. mor: magi/lratmjirapoer dmmuntur o
- 63. i ~ . 7' . _ _ rmt 127.
literie Molina manda L.?lancru Ca/ariamu _ 1 3 8.1.2264 Magi/initio: Kgmam'zcro/ani. 265.5
.5atur 71.c Lqiiu: @murio Cet/are magnitudo animi Cie/artt 234.2
magm
magnitudo corporei drwz'rewt124111111 M. Titz'm rt'oui/lt' bo/er.18./1.de man1' Wlerturz'nflorczp11e` apud' Gallo: ifo/ela ~
4.0.1 _ 1114 Germanorum tur 72f
Malaca'ivrl: 221.4.2 M. Trei'ror Gal/ru _ 3 3. / off/1. 98g
malaria ac tranquillita: marie 35.@ M. ignominzore mittitur 24.0./1 Meer@qu . inpotratem Cay/21m re
malo/: malte medm' 14.8.1' M. /alert'ua 7700111114 18.1.2 of lum 190.1'
Malctof 2 02.1' M. l/arront's z'n 'vltert'ore 111/1111114 lega Gem'anua Vticam 111/101151.
Mandubz'orumfamer ac myeri'a 10 5.c t1 nutatz'o.156.fl(o dein. -5101111.
25 0./1
adole/c'en: . 219.c Me ante/1141111 196.1'
Marcomannr'fop. 19.6 m1 erfratroi'percubiorJu/lepercutz'tur.
5519 .
" Mamle 'Tu/1 ulm' 218.f mare 111 auant mmrumatio . 26 o. _
manu/ata Tompet'j 179.4 34-1 miler non min 1'11 moa'ff'a tontz'nentz'a
/17111: 142.1' mare conclu/umu? mare . 34.3 fue m 'virtute { animi magnitudine '
manne reeellrlm' 'vifloi'przcr'jk 12 2.1 marl/'1 tran/itu Ca/aremoro/)llore commendalu'lo's 95.c
1111 ( tabellari]~ capri. [mue conatur 16 7.5 milr'toi'aduer/iu 1mpemtorem {1111111
2 5 6. marium omnzum non eandem natu 'd0 :9 8f
Marce/lz' odium ailu rr/r'ofCa/aremn24kt ram 34..g mrlto'f etiam egerri'rm' ac 'vellet mort
/1115 (ordullen/lbua Manja/fno? (ot/ar 234g undimz'rua animm' 77.6
deficit-219.53116.' M. c/Iartell. marztzmorum Gallorum reeellio aduer miL'to's 1'n (/ eaui'llum 16
Marcin: riof/the/dz'o Tbeennen/ /u C/arem.33.d.e.(9' dem. mrlz'tt'o 'veterani' cum clap/unto 111137144.
ome Cie/are mim-'tur 24.6.1' mart'timorum oppidorum munitio 34.1' 24.8.1'.k
Wlarcomam' Germani 19.1: 'Iaruci'mz'polo. 132.1.161.L_, militer mane adauer/1m z'eiuniin ar
M.cz'l11of @Station (101113411 Ca Mar/1 Marr Centurionetferfugz 72.)"
159.1` : 23 7.a..
ari/'1' 170f milite: al 1operatori: aut/:ofitatepmle
ntonr'm le atm Cie/aro?. 106. g. vlar/orum mil. tum 'vzrtue
].gua/lor.109.4fg3ruml1g'opr1en72. 13 141 redi'llfre 95.a. ~
Mailien/erdolz' 155.4.. milita redruntes, Latrobe ce
heim erdot/zetr'ttonzaf Matlicn/i'um ; 6.1'.b.1;7.l.142.1'.k.l duntur 20.
11.4.140an affito: triLf. (ie/:erts 151.5. 152.g.tiel.b.&175.5.1514.k155.11 militer in cozieflu Imperatori/'f enixr':
fautore: 126.1' 5.1.15 7 .e. eorum nomine' (9' 'velu/lati' /11111 35.11
; zomo. 24.0.k24na 11fg-r (2t/arme corperdat.158./lg 11111 luce mago? in o't 1'o ertrur.
irl/141111111. Caronte/flea (1e/ar {gno/crt. materzarz',frumcn tart 10 3. 14 5.a
250.1 mater/amil. le muroje dei'j'cz'en: 253g militetprapauore teamenta candentes'~
trlum' militum muera cade: materia inopia laborat/I rz'ca 25 0.1' 14./
92. /oti/'c'ona o. 108g militerproftrr rer magna: l'snege/lar,
M. 311141114 Tom/:eff prie/e511: marte /111. 1.a fettarm.'licerztam/umenret 249.5
Q.Maui zeon/ter
. . 227.6
maximiu.167..'wde 311111114. /;1151: 188.1'
.(111.7(9. 171. Maur: :fuite: clep/Jantorum [/1111111 militum amor erga (ic/arent 15:#~
M.c1'111'l1
C411'de" omlbey
enrentz'adere. 248./1
(g- C'ie/aro'sin dzwo ne
126./1 militum alacri'ta: /4 magri' altem
Wlaurorum equitum aluo mz'llz'a minut refrimentla 194.4"
M. Cato /1143142;542211941, trtgz'nta Gallia efum'lm 1n vrlfm re militum imj:orturtorum/edanelorum ni
250.511 . clima-'tur 227.11... U'O 25of
M. /111 inter/'efm- 174./1 7 aaca 22M. mil.'tum in lenti'a 1d
M. Epto (2111 nt'fli'o Cae/ar regno/c1: . , telorunigrnera ] militum magna/frage: 28k~
250.1 Mediomatrr'f et 4.2..1o4..f militumpre1 um irt/edz'tz'onz'lm ciuz'lz'l.
WLFauonz'ue ompel'anue 175.11 MedolregaLuji'tarii' afp. 217.4 2 01.4
Mieridmlpr. 175.e Meloelunum opl?. 96.k militum/uorum cum {e/ri. 64.@_76j1
ci/trcel Iyente'tl'a 11: ftlm'n diyeno
memorable( agarr'ffaflam in 85.5.110.b.14.6.g.193.e
ne (1: .'ac e1"'.1 26./1'11/:1121 . te taria 166 militum { rudz'tar 77.0
111445219! elitt//r'lemlrrudentgi
memorabile (/121713 documentum in re/z` militilror anirnmfvelmz'nmae
(9- 10 5.g.
ciendo:r 111112111: 188.1' ri'a /111114 accendirur 38.1'
M.Mefala,fg WI. 7 /1111: 13 .a memoria exorcitatio 71.6 militetfort'e: [1c/ar zonorz'ltef ac mune
M. Mejzla legata/r 23 g .a /111111 cig/ite in confliflu naualz'. riliu/Jrr/.i uitur 181.1.'
NI. Olauz'lo: Pontbez'anue. 167.54.2156 153.4... /120111 1' conrmat (a5/er. 128g.
vl. prie/eflz' equitum Scrpionte _ Mena 611111214.;4{.39.4__.4.1.5.41 16 7.5
more 17 6.1' Vifetiluo: . 4.1. c. milite:/ram'aniaal [ejercen .
M.fPeirrer'j Centuriomefraclarum/aci atio. 4.9. relatllt'o. 67. e. deditio. 14,6.{14711
nm'. 94..Q E111/lemfauor erga (ie/a 68.1' milite: /raniani iureiurando afgun
rem.175.c.fauor erga 7ompeu'. 229. mendaczj''iv/io: in captando) militum ani tur.14.7.c.atlCie/arent 1115/111111446.
el.'vuln.230./r. uga.251.b.mor1.25i.e me'r 91.1.11 [047.11
M.7lot1'1oe 1n col oquz'o'vulnerntur.171.1.` Menedemne Macedoni'eprncepr. 175.c militer (/2114111 ignominia 24.0.
Mom/oom'ue (ie/arianne 19 6.1' mercatorum commerci@ turadmz'ttant .
M. Krijn; quie/lor. 1 58.11.164.11. eilt/elem 5u fut' 4.0 militer Cie/errant' nullumpro (

/n tencia de Cie/are (o ?ompeio. 12 6.1' mmaturie commercio nationum virer 1117144.173._.. er
M. { . 671 eneruart' 1.4 bla
. INDEX ALP111.111:Tmstl
77mmeu.'v/1,aeleaj1utnaguam 1li/ 'video-1'' 251.e cerme . 261.@d
{/: 55. /11 con/ijeere Ivalenti.: { Nadjclao'fqpta _I 24.316
militer Cee/ariam 'vzflorz'a occaonem/ tatto 2 63 .d Na/lij otlio Sulc/n'tam' a @1_/are mul.
t eri/Ji ieza'zgnantur 14.6.g mortuzyatile mlfantur 116 fantur . 252.19.
militum fee/arianorum alacrta: 14.4.@ Mo/aflu. 42./1 Na-diam 21,1'nutlle: 153.5
mulieref 5 in muro (-114211106,
milltumCa/arianorum dilzlqtz'a. 53.11.17; Na/iea 001127110: Sueuorum Impera
#infill/ze animar. 2 08.@ eorumlem tiem a'untaxat 168 .g ! ` . 13a"
lan/.1.160 .1. miraloatentia ac toleran muliere: Germanoruf r/mlo 'carrt* : 14.2.-f
tia.81.c.180 g.rolur.2 4.4..kl im 19.6 : @yan/'1. 33.L,...1..f2'4.844050.1.52.1>
milzte: 141 de l11erj`1lia @feriurz'o a mulierum Gallztarum : inpralz'j: ca 1023.11. 135. e.142jl166.l1.167.e.17;.
aintilioaro 'velutargu'turn59 pillumfafam a'emitteneli , ( : .
militerDomtanzyacramerltumapud Ca froferen i l 941/1 natte: con/Eenenrumpeaje/2111111111101,
/arem dicunt 132.1' mulier'crine:oraylz' adtormenta lel com reo . 164.a'
militum Galinianorum clade: 215.1' lta #foiena'a ' 168.7" : on a: _ 4.6.@
milite: Tomfelani (g- Ca/arian in 'vici mulz'erum in extremofereulo ne ele/era nauium s/arana'ram afifazo. 4.7.e.
niaca_/lrorum tollofuz'a mi/ent.171.a tur,eulatz'o 87. L, 53.1.177.a.2511a. 23 7.o.felicitat in marl.
militum Romanorum ardor 85.1! mulierum matrumfa.a]1ua'GermanoJ in 56.1.173
militum Komanor-um tolerantia at 121 bello autoorita: 19.c nauium Gallicarun1forma 341935244
zt/fria 61.1l mullerum trefza'atio in 'vrl oppugna nauium leumilz'tates 'v/iu' ` v 50k.
militare? dyeiflina @feueritax largtz'o tzone 1 94g nauium naufragium 173.5
ne mmza mznuztur 217.a mulierz'lm" /472216114 non parfum' nauz'llezenum @yarin
militarzf'f reieledec11e in exercitu ( Rami/leef in tvlez'fcena'a., Gallorum dzgnatur 4.4..
nonaalniirtem 186.f
per/zata 88g nauium Romanarum im
militarium/zgnorum conferendorum ce mulionet, equitum/falen: ex/n'lenter. [/ 35.4.5
remom'aajuzlGallo: infiederilm/an 93-0 nauale certamen Romanorum (9' Gallo
riendas 80. 111[[41 10 3.11 rum. 3 5.d.e.Marlienum(`/ara
Milo cada Clodana re11e.171.e. ciu/Jem multitudine melemlorum fviloriam { . 14.2. Vatinij (e- 013mg).
molimen ac mor:.172.f ypedine
411051714
conantes lloremg2342120
21 A A V
Mnerua dea. 72.]1e1'11/.f templum.198.f naargatzol?omlbezanorum re
mi11utatim/e recipore 23 3 . tratjtzt ` 217.1: 10/44 137.14:
Minutiue Kafka 'Pamfez'amos 167.o Manda . 262./1 nauigatz'onesfajare'slice: 56.1"
M1nuti1u 5110.7{4111 217.11 Manden/tazzwei 261.a__. upa ^ _ 175.
Minuten: coniuratorzz/'s aduer/iu [ai Manden/lum ucumclaale: 263.4' @ejarz'anorum 229.e.235.1
_ inebxxcruciatur 218./1 munera ac a'ona /ocz'j: ce' amico? retipe nau/efaizlium 173.!
miraculafowiloriam Cle/aro.: 198.a. re/olzt Imperatore: Romani' re f 226g
m'riamfortiterferre,virme: efr.' 104.1 ` zgez/la
nebula crae latilulum 254..:r
225.a...
': .2 09.e. Cle/ari manera milano: 171.e necearz'um
nece/fifa: '
rana 89.a.9223`
omniaperguirlt 2 5.e
je iungzt.: 1 0.g.lQrex o/Jori a` C16/a munerumcontemptorDomtiua 213.5
re conltuztur 224..: mum'dfz'a Komanafetuttm exllguntur neglzlgentz'a ex diuturnitate. 113 .a. 168g.y
momenta maena/2e_p I1arme in rel ver_' 128f` 24.3.d
/antur 182.]L munition imperfeee malum 184..f neglentza ac remi/fjono'spernz'cz'e: in ob
Mona in/iela 54..g munitione: C12/aros aJ//lexiam .102. A zone 168.3'
Monomac/Jia 2 6of munitione: [Ze/are: (g- ?omoe1`jad- v Nera etes Germani 19.1'
Morini Galli.21.e.34..g.'vltimi GallerieJ
r/zacbium 179.11. Nemetocema o_pp. 123.4
javali.; 8.1.eorum atl(Ie/arent legati. munitionam ambita;{/1241105. 183 .QJ Neruz'jeguitatu ni/zilolim walelt. 25.1`
45e > via'e Opera Gallorumferociimz'a 0.e. Gra.'
Morini Cdarz'ano: ex rita'na reducer muri'offz'dorum Gallicorum 86 c inele'li. 63.e.n1iltar1a o_pera Ro
inztaalunt.4.9.c. infote/latem Rom@ mur1` o/Zz'le'sjrimm coyendendglo n'tano'sjaeerealofi. 62j. 64.1'. earum
noum redigunturilz'dd. 10700411 rza ' 94g . 61.c. moret.25.a.64..:.11114111'111>`
la: a C/areattrlutiao4g - mira longitudine? 4g Jo.62.g.1eruicacia 1`nredaer/21.1.8.1.
.a Morino: in ritannz'am traielm re mu/Zulzforma.154..g.cg1lein. in emana: relellio affram. 25.e.27
uiz'mue eff t 4.5.11 mutazione: magnefaru mom'tlsunt 11.6... 64./1.66j. 67.e.oled1'uò. 28k
Merita/gm' @marini/ 65.1` 187.6 ' 67.a
122./1 mutufe/eeoneerg'tonanturlula Niromedo's nobilita: 221.()
morxrgnomimafrlata - 77.11 - 7etre11u' 251.2 of?. 213.6
: 0114 71d 216. \511àgualimo/aat13 turla'a 2 03 .e
morto'sperculo 51mlagant milite: 1 64..g N. ' nmlm [grandine 23 8.3
morti/.5j)ree/entes[1roPatri@ mino; Mtiolrige:fop.81.l1.eorum rex Tenten
tem tm' 87.4l Alataorum rex 202.1' mame 89.4...
morti e/acilz'eguzolam /121241440; : Galli 545 nz'ue alriz'ma Cee/ar non/2112247 a5.
` doloremjfatenterferant ' . 104.1 Nantuaterpoj. 4.2. itinere 81.6
nortem/li /: rgentorx 2k Narlo Wl: ~ ' 37.531.511 nobiliare: inclinado nhg),
mmm[1' 1a/jerenfanfbreiterom'.y - 'vinum jfl/1l injmelem mori ` nomini metzf/atiMalen/um _Ca/ar
2 gert
eorperzldt |58.g palulo .il/lenta iumentd lolo gudtriiluo;
i68. .eine cum Vutinio nauuleprie
oreiu opp. 3.a lium.2|6.fig.fugu.2|6.b.i _ |49.l
Noriciuuger' ibid. in/igne in Lelli:
0floloruc Veragrorum Wiciu.28.i.inc' 94k.
l; 1.4.4 _ lin-ssl Tuciclij 228.2'
nouem unnCt/ar cum ijfilemfer mili Ogogeju op . :4.341 7ompoini Jardin Clt/ifm
tilm felgerit |28. oculorum cioio in minorilru/upplicijt pugnu.24.7.u.eiu/flrm mornilitll
Nouiodunum opp. 244/24. 82.i.k83.4_.. 8 o. Txmuni Germani 9.o
. 97'9' . . offcij di/Eiplinie neglellur,'w'tieq'I li pugi centum Sucuorum 4:1 rip'am Klient'
Nouztntefamu unteccdte |751 lierturyvircr, (9- mugnitudinem corpo /: |3.c _
nox x xx. in iryult': riaddit 4.04 pagz nguriniroluf 5.o
'i4-'g _ _ ojjiciu exterorum /47: omni: finita: Heluetia
nox 111414 16oJ Rmuni 16. clzui 4 ibid.
no licentia |3i.J olei : cententfs millilmpondo mul Talop/lurlicafvilloriu 116
#tollem dieipmponunt Gulli 72g llanturLeptitani Cie/ure 252.5 palma expuuimento emita |98.
Mle: in ritunniu quam incontinente Ollouico Teutomutiputer 89.4_2 puludutiprfctoro: |28.
omnium/lutempaucu committi,gmue palude: cMorinorum
lreuiore: 54..g
i 2o6 palm' inter clito cri/ira merlin
49-4
non numero: tem acm/rum 2 3..:
metiuntur Gulli 72. onu uccum Genitiuo 24.3.4 puliofperpetuu.. in Sequunam inutnr.
Gallorum concilia 655 opera lellicuQimunorum/{iluatic ocl 96.i
noflurnu opera C/rianorum ol/iari'. mirationi/unt 29. c punir jumelicir in lio/liumcam 4121:
6 ml opera Cie/21m udlexiZ. | onlundMui M |8o.
noflurnorumpreliorum incommoditac. lium.|53.c.d. |55.l. vide Cie/urlo ope pant/i ex milite[451114 ili
|4542 . panico (9 bordea je ulente: Muilietyr.
nudo corpora malint [ Heluetij, oppidum alti/limi: mnilw: ? |57.e
qum impedire' 9. no nec toto die expugnutum |904 ?414}1. (2 ciu: mijlrandu clude
Numeiuc (9' /erodoflim' Heluetiorum oppidum Biliralleul/uurinclitur. 96.)" 249.
legati 4.)" oppidum quodzlicutur ritunnif 56 7artconium :ml-.
numerum militum aut eguitum ful/icm Uppij Coffinij cum Cie/uri ne deripiutur_ purenture ciuilu: MHK
referente: delitti |82. 4 militzluo |3|.e.|32.jl Turi/ijpop. 639".
e9' @tiet/gittur in exercitu oppidi Surjruprcfelliu Scipio , mul Tart/ii Rgmanorum : 174..
( ris 22./| titudine inter/icitur 246.l ?4rt/||'cum bellum 125.4..
Getuli Scipione multi di. oppida ill/panix natura loci munitud. Turtlinorum oppidum Cie/ur expugnat.
lulunturutl 234.3l 255. |77 .
Numidu in /; 243.11 oppida/ dedentiu Cie/ur al iniuria mili Rift/iin o: Tompeiucprzdu loco habuit.
Numidarum ucluer/iufurionemjlmtu tumpre/runt 22 7.c |78f ~
oppida/ua c? littico: Heluetij incendunt.
gema |64..f paru.: re: magnum/[epe momentum 14
Numidarum celm'tar. |44.. i. eorum e 3 4' et |87.:
gui infrunnti 2 3 o.; oppidorum (9- 1, afg, edi tiorum puorc: indomiti 14.2.3'
Numidarum claden |58? |59. 4. |63. . jicorum intendendorum (/115. 83.1 pif/lore: Turini Milone/olicitantur.
incur/io in exercitum .e/uri'r. 227.4. oppidunorum?arazlenzdum 'Viexpugnu | 7|.e
1. 2 4.4..k torum mi/mmluc e: 24.9.e patientiu Cie/:vit (quier, inim ico: illizu
Nutriciucpuefiregni regnumprocuri''r. 0ppiM legati Cre/urti 24.4--f in admirationem (7 tim ( udducit.
19 8 . oppugnatio 've/iementzimu 6no' 23 5.4
173.4 oratio cruzlcloi - inhumana 104.11 [ ropugnatorum'vtclleuufb
in / alum/iu lio/lc: collzlgcnali m in ol idionearllz'ima |68.f
. tio 4.9.c.59.l pax guancia inter duce: aduer/urio: opti
B/orum forti/'r (y uuclax eru Ure/iomenum (ig/.ir rccipit 18|.;J mut |684'
ptzo,nec minut/elia' |68.g Orcinia1511144 73.6 par 'vniur diei y 29.:
ol/identium inflitutum |8 . Orgetorix (qui (7 rgcntorix in 'vecu puc_conlicione:Heluetij: 4/4propo
eil/ide: Cie/riunial Hedui: mnl mul r'r furla/lum codicil. dicitur) Hel nit 6.
uncur 98.i uetiorumprincepr 2.c puc milio/iu Cie/2r |68
Gullorum mul haletdriouiu: Orguorig ' lia @flimcapiuntumof pacemcum Tompero/tpfruru @e 2r
" Orgetorzgoi mor: 2. tentut |34..
oldum recuperandorum cum 33.d qipidumn 67.c.e. Cie/2r recipit. pacem/ejemper ? @nur iam cum
Olucula opp. 2|9.4_, |9 6.4 Tpeio decertuturiu rote/latum93.:
occa/io con/ulenu'i lreuo't |72.f /en/etpop. 14.3.5 peccundi impunitutem ibiarrogante: mi
` occa/ioni: momentum 93 .il O/ni Romani: dediti geg lite: propter rerpraclur .
occuonem cum 7ompe|o zlecertunclipri 24.9. \ _
mum Quang, (ie/kr urripit |924 . pecuniie /1471114 commenta. |744. 2|7.7
Ocelum opp. 4..k luli eguorum inopiaupucl?om 4.21 8.2
@cijpemicim'n curi'fmilitum |6o.f pemnor |82.2 pecuni cupiditato': mflum 73 4.25141
flucilim' Cruiu 7ompeiunu: |73.c.e pululiinopz'a iumentan occidente: pecuniie fumo tolluntur |28.f
Pompcium' cnru oppugnnntur. _14.844495 pecuniupreciumat'v 2|8.l|.s

INDEX ALPHABETIC'VS.
,etunampuz'oam [ o5latam (aj/ar 213.6.214.g.5.i.221.d.222.i.223.11.6.11'. ?ompeijau150rta1,nomen do' exi/Zim
: 132.5.: tio.14.3.a'.178.1.'193.5.219.6.am'i61a43
: /217 mutua: tri5.mil. (7 con Y?/Jar/alia [- 1751 (2e/ar militer/uo: 1l.am5itio.179.6.181.e.a5unda'tia.180.
/: 13 7.@ exp 1 67.6 flacceleratio an' Dy rr5a15ium. 169.6.
_Pecuniario flamno ctiampericulorum/ 735ar/alici exertitm' clade: 19 6 inde exclu/io.177.e. Br'duo a5ituri `
li6iturloa1lu'ita \
ferm loto/rnmonti imperatum l 14.1.6
217.5 lnlautia [numana 163.6 aaluer/iu C12/fremd 3 3 .a.13 4..
T5ilifjno: trl-5.305 127.(_, cara ugnata. 195.5. de @e
? ! 5ar5ari 7 6.5 D/:ilo Tompeianm'.Halpmf'm'. /are.17o. @dominado Romani/1
facon/1 in a ro: o5uer/arijinendiautia 263.5 . fla. 1 24.11611 dates. 167.5. ,
adoaculanda: india: ' 213 .c / eunu65m' nutricim Ytolemi 'vnile /. 166 (9' dein.
fede:egue/lrepraliumfacien: 256.k_ regugegnum ./Egyptijlrocurat. 19 8. ciu/dem exercitfuenuria. 182 . 5.
[ladite: Germani inter : jmeliari .61M modem ongJ dein.lux1o1.195.5
/oliti 99.6 Ticenilwf. 13 mg Tomeijdignitati @jar/5171117mluit.
[editer mira teleritate euorum cur/um 7i&onum 'vexatio ` 117.11' 128. '
azlquante: 18.5l ilorum racumina ardentia 23 8.5 / {/1711111 6011171.166.
peditum eximiernicitat cmi/Zendo Tiru llyrici.5c.l. eorum legatio a6 1.167.11.711/;14.5.3724
rum inter euiter in pugna/hange Yijaurum of?. 5o
129.6 tia in Senatu.129.o. ianiaay.
ma. 99.6. 116.f. 191. 6.2284'. h244.: ein/lem 5onor.187.d
elletpro 'vello 35.11.., oz/15m ouuauium'viitanterpofuli Tompei'jfunq/a laude: 257.6
/ Sueuorum 40.11725 4.2. / in ca/ro's n' li6e5atdi6ere gum
?elz;gnzjiojz. 13 0.5 Yvo guitanm tumfratrgJ occia'itur. quam ex Tompeiantjzer 257.6
De/ujiurg@ confert Tompeimwizufu 4524* . . 730mpeij legati (y mandata ad Ot/arem.
111111.19715 id21 Mit/)ridare capitur. Flamme: X lf. millzapaumjiatem. 128.5
21o. 235.e Tomjeij nomen in/ militum ifi/Eri
lfrentirofnes 111m @xrian ca_piuntur. ple5: Gallorum,/ruorum loco 5a5etur. detmflum 229.11
242. 7 o. Tomlbeio inuidiam Milo/adr 172.f
Heduorum alueru : Gallica
riore: y tutamen aduerujzoten
}? Poijeium adjugnam fie/ar 6u
92. it 18 7.4
Pajuva Gallus' ad Gallo: aa'ornatur. fk5: inermi/1 affido 249.@J Tomfeijfuga ( incommoala acaduer/a.
: 3 6-/1 /, 'vix 5tllum 6onflarejvo. 195.a.194..k._197.a.213.a. mor:.198.f.
per/uga Ca/arani 183.a.5 116 'a'ein. .
_perfume multi ex Tom eianz/'f fuotia'ie 7-letorij K11/Zianimor1 252.f /. 176.&:231..260..262.
a Cie/amm ant i5ia'. YJeumo/j, Mruiorum cliente: 61.5
1.264..g
.per/ugarum/al/aalelatiov 159.a'.163.a flum5umal5um in ritannia 54..f PomPeij periculum 24.9.5
perfigarumdomeicorum malz. 18 3.5.6 jiluuia/axorum 238g Tompezan ane: inrulo 193.5
perfugarum ignominia _ 159. L, Tomy eia lex am5it1u' 16 6. Tomlbeian cla/fos admini/lmtorex 167.15 '
porfugz'faditum ail/ ! Cayar. 239.6 ?omjbeiefaz1 i 'vxori Cie/ar gno/oit.
`per/L11ffijloraetextu: 18 3.a /ar {/: 250.24
2 5 2.f
itarifortunam 18 6.5 Tomfeij ' Cyan/'1 amicitia.67.11. a5a inclinatio. 180.
- 05546111] Tompeiani 173.6 lienatio omlbeij.125.5.128.f &251..:1.
; morte omfeim @rf/arent mari @portihuar /
._ tur 24.3.5 cet 171.1 jingularertamm 26 og
pertinaciam 5oium Cle/ar magnojoer C/ariano: a5eunte fru/lm omjeiani {luceffu5a ' .76treim inter
'vinilicamlam cen it 121.4 . fY { contendit 188.5l / spugnantyvtalter alterum occidat
pertnafium [Jaminumfnitentia 1.4.9.d Tompeiuf (9' (/// inutem munitio 251.1
.Jiefyedeloreiu a [ugnantzhu znuicem. 7116115114.179.4.111#4 pompeianimilzte: mala 'valctualz'ne la5o
am5o cara locant A 189.4 rante: 18 .
2 62 .g
11mm locus 4 177.@ ompeilu/amazcujbidm 181.e Pompeiani priefefr'i perf/'dia aduer/u
_?etroifu [ ?ompeij.13 7.6.6116:fu 3302111116116: 5onorem/uum cum Scipione Ca arianot girone: 173 .6.
ror.14.7.a.5n1uln1u.24.7.5 Partitur 191.4 / ad Cle/arm de/i6ie5ant,
{ T5calm?ompeijfautor 175.6 ?1jzei1uim .187.11.2 rar contr 183.5.257.d.e.258./g
.JetreiM /171725115 754110141' verifie taxatur.13 5.1.1921@ _ pompeianorum Gere metio: 169.6
iungunt.137. d. Cio/ana calamitatem 790mpei1uwtferjugar Cie/ariana: am pomfeianorum 'vilon'a/firint 187.6
Komam/upra verum nunciat. 14.1. . : . 183.5 pompeianorumjuga a66]ade1.179.c.181.5
eorundem trudelita: in (/217147105. Tompeij mulatio, o5treflatzo, acua'ia 19.2.11195.@.252j1255.d.256.&262.
14.7.6 aduer/iu Cie/aram.125.a.126.5.127.11.
251.e _ crudelitafadueau [1e/ruzutomf. poipeianorum colone 'wide . 13 7.6
. _ 1o4..j~ ` 258.115.l eiulem alberaazlrumlu/i jompez'anorum 6rudelita1.259.a.exafio
-j/ 'Jalanx Germanorum 19.11l / Cit/416211.13361 ne:.174../f .
.Aff 'alanx Heluetiorumfrafla 9.a .?omfezjarrogantza a6]uj16r51a,j1arem pompeianorumdeditio . 19 5.1.'
iiD/)arm guid/it' 2 o of. nonfrentt's.127.5.13 6.5.179.6.1869, /; Cayananorum deflate
.iQ/:arme 207.6 jara/umpzz'o dewztoriacfuga Cle/a collouium 171.
. D5amaci5'rmenia rego? re: 21 2.1.1@ rzanorum.191.a.1921 [ompeianorum/ame: (/11}: 182.5
\ 3
Tompeianorum in 'atie Y5a1falita tte/ lat 230.51 [ itjiti ' :
rum numerm ' 19 6g Pro rataparte _ __ 13 0.5 pugna aterrzma Mruiorum at Ron .
Pampeianoru in ilifftultatihujratien__ / imperia atlvr5em . 28.5.1'
tia inclu/rum eruptia_183_.e

17 6 7.6 pugna non![rotar/ria L15/i
froturator regni nutritim regr'szueri. tanorum 139.d_
Pompeianarum iniguita: in tondtttan15. 198kl eitit' 4.6.5485l
(ie/arent _ |70_.g.5 frotter/iu militum in c'miianepugn, pugna naualt's 35.11'
oomfleianorum ile'viflorzp. inutilisnon e 194g pugna/ix 5am: duran: 32.5.. _
191.4. . prodigiumfluui/axex 23 8. pugna ratio auta 59.15
? 11i/1'capite (/} relatopa 117014110 |76. ineuntium Gallorum vota."
6em ee nonpage. T.La51en1 dzflum. prouinciafaffa ex regno 1145.: 252 72
171.6 frouineiie Gallia/rumor 105. j/ulueru excitati inditium in 56 ."1'1 48.5
/ 'viflis'vix '1r/quamPerfugi' [ 51rmarzita: 1.5 futei Ca/arianlix/oaliuntur 2 04.1'
effi 197.5.6 Prattintia ofen/iaxertitmamore tam u51z regt/'1 in effido @ma 251.4
Tomponiiaffranfd. a/itriamo: 19 6.1 fen/ata 216 fyreni monter. 2. 6. Cit/are
fanti/5 in Mena (/481 ratio (7 frutientemretli/5'5iputant 160.5 tur 136.1'
arma 44 .5 69.1i ad 7talemum /!
ponteminterti/iretientli
fonti/'5
[ /
celeriter @e(/.
efficit ar_r./61n.i|t9 4.f
ratio 9.15.14.:0 /ugiem/e can/art
Ttalemaum inter (g- Cleofatram C163 ar
1o 7.11 Q,
ar5itrum/i interpanit 19 8.5, Vadrzlga faltata } atl
fontein in rare (/: _ 5._l ?tal:maij>atris tj/lamentum 199.4_1 uer/iu (ie/arent 224..f
ponte: {}; to: rejuere ( ?tolfmaum[ u rum rege' Cre/ar in/uam gute/lua'vndetuny gua/inn 217.5
5etur` 141.5 /[ rettfit 151156 gua/forum neguitia |74
l[lontane: l _ _ . 173.e 7tolemai regis fila lat5ryma. gaa/loramimprarumoa'ium 216.5'
[tantum [Ie/ar : 221.117.2245 209. guatuorwniu: toltortif (glarian
?5arnate: : 2:4..5 fno/amai regi: tara alaptgnat Cie/ar. turione: in Pigna... otulo: amittunt.
[]! (yciuitate:atlfarte:fa/r16 trii/ ' 21|. 181.6
eunte: 14.3.5 ?talemaireg1's mor: iQiintzliua (7L. Canuleim legati (kJ/L
Impulz' iudicium guanti fateret Cie/ar. fu5ere: omne: armati tonuenire conun 1 78.)"
16 6.g \ _ _ _
tur armata /{057111630 4144041 l@guila (Ic/arianne 24.2.1'
Partenta'viiariam (a/aru/ituta 198.f la: 66 Q'trins nauium Clt/arianarumfriefe
portoriarum ac'velzgalium redemptw : tliuturna, [audi apud Germa cim 53.4
ri: familiarem augen: 7. _ no: eff 7 2.5 lQ_(aiu/f [1.6518 ('.e/ariamta.
fortrumuniendi ratio _ 176.1 Pfl'iiu: 158.5 156 Gaditanorumyrqfet'imf. 15 7.
_porti51u longis ?am}1eian1/ tommitte Reima: eque: . (Ie/are mitm. &(] Longini odium in Htanos, (y
re non aude5ant 17304...) 24.4 { danatur.25 0.1' contr.2|6.1Q'vulmos.2|7.e.mar:.221.
Pa; largittr 7.5 7.(aluztim' Temjoeianm 262.i 5.'vide ina.
7o/l511miana tara _ 255.5 ?.Con]1'd||upra exploratoremiiujal a rQ_Cajioniu: Media tla'r': Tom/reime
Potentiaparand ratto 7. renunciat 8. rajtflio: 173.4..
prada'virtute/:ana , Quanquam tenuit, T'. Cornelij Stipiano': mor: 24.6 @omi/itin: C'a/riairtu 214.4'
grata militz51u _ 214.5, 7).(ra/1 41101159473 0g.33.d. lQ'CiroCee/arianne.56.Q6i1m'a/lra of
rada ( etiam luci at dam: e.34../1.37.a.(_, fugnantur Narni/'1'. 61.6. ein/lem
na/ua afferunteomite: 251.15 7. Dominar, 'vide Domitio: valetuzlo tenui/.Tinta 15id.
ne: e tiam legata: mithin?t ~ Tientalm Spirit/1er in poteatem . Caminiue F15/riante adStoionem de
171.a /arr'f Wenit.132.5.'vileLentul1u. 165511: 23 7.6
fPraiionum 5ellum 158.5 7.Liarin: /'ranianuf iuit @fari/'5 _Q_Fa5in: maxima: legano: Cie/artis.
fraliumeurrb. 239.d.nauale. 205.5 netatm` 24.3.5 253 .5
20 6.1 TP. .Ya/erna 228.1" (Q1 Fulginij Catriani primi lea/lati
/ a (at/arevno /2:84 181.5 T. Seruiliu: (. 166 X11 11. legioni: mart. 14.0.5
[1ra/iriptiofratextur. 174.53. r/u 6. 7)..S'extij / 7rimi}>ili mtr: 28.)" Qan/im [alena: legame (/ 150.1'
fradinm regir ! T5e5ennam 7. Sea-tij Yaculi centurionfvirtut. 32. ./unilo: Hi anu: 57.1.
1nterji1itur 246.i [Ur-_5 iQ5a5erij Durim5111111: militum mor:
prestare: inter/e aduer/arij 171.6' 212k 14
oratorum de { atipojzulumfere5a 7. Sitiue Numialiam u5ie regnum inua QrLigarioC'a/ar igno/_iit 250.5
tur . 127.e a'it.23 5.a.eiu/ilem virtue. 251.e I(45m-any centurianrs mor: 59.:I
orauertere rei ,506 eff , anteuerterb, PJulfitine 16.711.14.111. 4.6.g @utretim' Senator 131..:
@_pruenire atgue 89.6. d 73.5:4/1. |96.i QMarim tri5.mil.7am[1e1amuail
?re61ani @mandetliti 38. . la dexterita: 180.5 /izrem tram/agit 255.()
o reci 5 nfail 4 de te are' 7 5'5
. 73.1/atiniror Ca/arlegatm 17|.a @fac i/iito: : arianna 212.@
jzrintepjzrzma 15.4l /[ e511e: Qualora; 24.3 .4_1 lQi?edi;;s legano: Cae/artis. 2|. . 172.f.
printipem alifuem 'vt {/141319: fuelle: taedium alo. 253'
61a: 117.6. 2 09.4 'Q__am tij Nigri equini: . Itali~
[amato: Cit/aram5it, ce 5lrtna'.11iel_7 oneri muliert: in muro ailietiem mi 6en/{ro5un2 6oJeiu/em tum n
tiio
INDEX ALPHABETICVS.
tio fingulare certamen. religio/acenloiiim Gallicorum 71.c.il Romani geniiorcfiinf
milite: in iiiclijc 113m.:
Gal/iko8.cle-
11141. reindeieigi 2 6 .i
milice: 37.@ remulco naucm al/lm/Jere. 58.1.4144 lire/ieii 59.4.6
Q'Saliiiiis I 181.4 Romilitiim ance/ii coit/iiltatio 32g- i
re.177.a.aclducore 2o5.e
lQ15ktiiualevitapecuniam Paci/'citan /74:47 fi'atre in magi/lmL Komanoriim militum niagnanimiiar.
218.1' ` tu 89.4 59.e.84../g. fine/n: in
Q'tatiiu V47145pra/e5?. eguitag repra/ntare,iiijirantia dare 21:.i 3 7.5
QITituriii: Saliiiiii legati Cie/a. 22.8 /1404 militilm Cie/ar, yuoilin Romanorum militum olfijirimeiidorum
eiu/ilcniproiiincia.3 4.i.afuJVnelloi 104510700:4'1/4: 15.6 con/ilium afualritanno: 4.9.4
4514. 3 6.f/lmtagema. 36.1Q5 6 29' rc/Eri ere adeqiiiim 16 Romanoriim militum trelliiclatio. 14..f.
demain/clem mor: 601" ne ullitadetrimentum cajiat, cau Virtua 19.41.5941
QTulliie: Cicero 75.c tio ktrema 127.6 Komanorumamlitio 105.4
anriuyrajeiu efuitum Domi-tij. rempullicam concernentia magi/ratios Romani auxilio I-Iediiori'iJ /10511
Cit/arianna* 176g 474514: 72.1 lolrogei'v/i 17.41
_ - 33 .c 41 Kiffemotiia Cceliiia i71.e Komanoriim ac BritaiiiioriJ iliar
@ire :5m/zwijn 1. : Romanik clc'a'iti 30.8 ma
@winter 89.41 @emi Komanoriim amici. _o8-kin iii/i Komanoriim ciuium etiamlo/lii'/iiori
clia: rBellouacoriim iiicicliint 113.5
mijoricoi'ilia mouetiir i12/ar 14.6.g
R. Kliemi/ (4/4714144114224441. eori'l anzi
Romaiiorum ciuiumiiiiiiriai in Tonto
lii'iiu 7o/iumiu 227.41 citiie (/471214. eoiuiidem acceftai YJ/iarnaciCa/remittit.222. k.
Radix 0444 vice pani/'f Werentur afua' Cie/arem aus/Jorim: gmiia. Komanorin Galliam euocaiioer Didl
|80.g 65..68.g.7o.i. @dei-ii. uitiaciim 7o.:
radicibiu aruiidinumjiai equi 182g Klieniuminii lar'iciiilo altitiiilori'- Komanorum incautorum offri/o ab
117410 ojo o, ' iii/alie 41.5.4.4@ Heelal/'5 93.3`
74: zi7.c Kfomimii/ire Ca/arjlatiiit 4.3.e.69.01 Komanorum mo: in liilrnacommitten.
/140744422 caigat Ca/ar 24.0 .g Rifiodaniif/fi/.iiiiu z.cl.3.il.1z.i a'a 194..
Kajifoli'f Macedonia auxilia Tomfbe [14/03 /47248 /451145 C. Komanoriim/Eriiitutem 641 i
w 166 Marcellin cum C.Yomoonio 167.1 conantur 33.11
ratione (y /1110 Romano: larbari's iia Rliodioriim in niaritimiifralij': 'virtue Komaiioriim timor alinea' Hca'iios. 8k:
tioniliis in belloprjlare 15.5 205.6 aloud 347114701 .Mfg
ueima olif. 17.7.4l 701447 magnitudo corjior 'vt124744447 Romani/'s olmurmumnt le'kana'riiio
Kauracijiop. maf: / I-eluetifi domo: 4.o.: _ _ rumjirzncijiei 2o3 .t
3.a Koma male admini/tha
/iiac relinueiiiiliof iui'igunt :zic Romario: in Gallia inueteriyiere incli
rebellionia - 444164110: con Komaterrore
u cle
I /:
129-8 gmmeur
omaii. Belga coii/iilar/iil iugiim
exercitie: 2 .
[ /4771 422.81)
magiii 'v/iia militari/'5 'vir 161.1.' Roma omnia iliuina iiimaiiaai iicm ini- miiiltio 5.c
in iercluilere Civ/ariane: 70 jieiztur Tomjieij at Civ/am 41#mijl-01 Romani imferij dignita: vt
jieiiu nitiiur.179.il.iji/e intercliidiiur ne 118.f iur 212.19
181.4 Romania armato lic/leconditionem n' : adMailidm 14.2.1'
jfc'cliiiic Cie/ari'f in Italiam 444107107? accifiunt 62f Komanariim legioiiiim plm gnam :
ficiu 124..g omani 40 1' 6.g erliolica 14140 2 65.c
: lulamiile 11414. Romaniadmirationi/iint /xelloiliinen Romanumprailium crudelieer al He.
` .Kegem Komanapfellari amicum bii: iai-g dui: inici/Mam 91.e
maximum beiieficium 16k Romani arliiri regni tea- /11224: guiliu tegelantu'b
} }414511042291/14110444 mento eleli 199.4 ___ - 17o.
~` tio.ili.'15iile eiotariof. _ Komaniarmiigraue: 54kO `YQO/iil - /egiu llolrogef/ratra:
/! 4:44: milliiif elli/4 2 09.41 iomani /ecuna'i/'s conrmantur, C/aread?ompeindejiciunt.18i;
Regem aclilicenclam cau/am euocari in ' ailuer/i: incitantur 113.c.2 o8.k i.(9ilein. I
dignatur regnijirocurator 198.@ Romani/ocioi'um dignitatem augen/o Ko/iiiujirior 7omjieium ?14447
Regex Egyptijc /2444414 Cair zizf liinonmiiiucie ' 17.4 gat . 128.:
ege: Britannici gicaiuor 56.g omani iiegociatores` imjirudente: 6 ifo/ira aguariji nauibus Vaiinzios :info:
' .regina 'vcitii/r Deioiaro 4 Cie/are 70/11 nali Galli/'s @primuntur 8o.g
nit ' ` 2:5.4
tuitur . 222. Komanipop. cli/ciplina (y olie: 67.cl rumoribiu incerta/ape Galliruiunt.
fegnumfiiluciarium zo9.a Romanijiofulidiiii/io _ 13 6&13 7.4 41.41 .
fegniim [ula inliiroiiinciam conuer/iim. Romani nonfine Deorumofe 1441550 rumorum coercendorum ratio 72.3~
252g rcre Galli/'1 'vi/i 29.4: rumori/i incrementm.159.e. 'mile/ama;
\'
regniimmagiii tiieri guamalioi 441 . Romani Sicamlri pradaund lliro Kuina 0ppm.7.1.primam 441amicizia'
iutum {/144441: [ula 74530 z3 2f iliintiir 76./i.7 7.a Cie/ari): acte/fit in frica z3 5.0
~ regni amliiio oilicya 80./i /1441474 170441, Galli/'i luililirio/icnt. zit/Jeniriierniiconciliantur 81.5
' fegum controiier/i/e inteilbonit Cajar. :9.a . 127.0114. 1324.185@
198. Romani milite: /414440
l `
rei e'): 'vinculi'f cau/am apud : interfzcienter 61.4 l S .
lini legati cuizllatio K
.M 36.5
inlaat mg Romanimiliterdetrimento a'ili
a . 4. Sal-'fl
\
S4514 ` 25.5 Sciyia fompeijfautor (y af/in. 127.4. Senatui110114104; Kem/ Ca/ar/itijcere
11154 regpra/FZM. 163.4.2323. 1829219145. vult ? /. 168.1
Senatu/con/itlttJ/1:4 C11/are'. 125. 4
/ ema.163.1l.mor1.251.e Seipiont's ccc`>pi1e.225.e/Inte111ia de?om
Sacerdotum : 89.1.2229" (7' 1e are 126.5 Senatu/con/ttltum extremum , dent
Sacerdote: Gallico ruicle 7o.k' Sctfiono's largitio ' auaritia. 174.. 1. d1 magi ne re . detrimentz'
SacramentieJ 4 ucl/e dicere Domitianot cafiat.12 7.c.4uan1loi eret 128]"
113072114411.175.1{[84
milite: C18/5r iu5ct 13 2.1 acclazlec.176.g.23 6.5.23 7. a. Seneflrua udGa/lo: etiam militat.113.5
Sacramenti omiciani religione mili- t Scipionocommzfemtur @e ar 227.e /ne15ello 111utile1l , Cim5rico 5ello aloud
S)!ont):legionari]lmulti ad C12/are'cle
tee/i101 ! Curio 161.4.5 Galloscome/li 105.4
Sacramentum militare'vt/oluatura1.5 fzciunt.23 5.5.239.e. ema' orario acica- fenz/'s 5onorprofcerperitiam 96.1'
Sacramenti redemptione,pecunia cogen ptiqu Cie/arzanom3 7.. '114: Senonet in[ Ieduorum 68g
ila inuenturn 218kl aduediu eolem 23 8f Senonum / /
Sacramento ro 4re.67.c.1licere 15o. Scipionuacie:ailpugna'inrula. 23 8.5, Komano66eorundem .65.
facrati iria ( Cle/ariane? 24.1.4.eiu/ilem 'vilorio/a 24.2.5 c.re5ellio. 67.e.cieditio 68.5
]? 187.a' Sci/*ionn/era'ii Cee/ interficit. 24. 6. 5 Sentinx'vitia 173.41
Sacricia 'veterum Gallorum. 71.e. 72.4 Scifioni egatot C12/:cle[ace mittit.182f fentire reliyuocemmm' qua: nor/enti
Sacri/icior'interdifiograuima. 71.4 Scijfionzyufpetiacfertluh rex 238.5 ' 159.1:
fagittarij Galli 89.a Scifionem'vnum eefopjqm. impera Seguanaflu. 1.a
jagittariorum @funditorum torem,Còn/iclij"vox 226.i S" ager optimuf torito: Gallimnd
no1-um caa'ec 194..i Scipioni/f milite: ad'mum : cu. Seguani Germano: in Galliam indu
jagittarum triginta millia in ca_/lellurn 249.5 cunt 70.5
Cajarianum coniega 181.c Scipione: mom 252 Seguaniprinci 4tu deijciuntur 70.1'
- Saguntinorumgna 225.1! in/lrumentum. 87. . Seguanorum miu animm' nf
Salinarumagnum 24.7.11 23 3.o. d Sefuanorii Heeluor'jalionet. 7o.
Salona 011210. 167.11.168.f.215.5 Scri5oniqui5o c/Jaicacla/uTompe Seguanorum mria Germano). 11.11.
Salonarum conuentuf.168.fl offugna- iance/1511442: 67.5. cum Cit/aread 45 rioui/io uf
4 tio 1511!. 11071 17o. Seguam Hedui/u5aliti 11.c. 7o. 5
Sal/innflu. 254.5 Scri5onium Li5onem C/ariu5et depa SeguanotfihHeluettffer Dumnori '
Saltus Y?)/141041922}? 13 7.c ce cieJDompeio agere.13 4f."videLi5o. conciliant 4. 1.1'
Salumjnro mari 24.2.@435 Scumm/cuacenturionucc xxxfom Sergiu: Gal5a C11/ari amicus` 124.3;
Sali (9' ea: mole/lia 173.11' mini51u'confoitm 181.c Seruiua Gal5a.31.5. eimperfle'citac.
5411171?411.071112114'55114. 234..i /Zuta (7l11i/a[1ro 'vallo_po/ita 262.5 31@
jalutatzo mzlitaru 24.5.11 /cuta ): corticejafla, (9' rimini5m in /erutofdominum
258.1 l iugulans.157.e.jmnitnr
jalutem omniumfauci: committi, graue texta 29.e
ac mzrum 2 o7.4 / ca'latnm 2 6 .5 /eruinf/loret armZtur Tompeio. 13 2.1'
Samaro5rina of. 56.i.63.c.65.5 num/127.21... fluuiajlrotegente: Ca /eruipu5ere1 armati le'bcandrino 5ello
Samaro5rinen e Gallor'concili'. 56.1~ /ariani 23 8.5 2 o3 .5
: To atium'vicini 4..i /Zutata (y cetrataprouincia 137.1! [ifuere: in extrema .
_
jafientdg-timicluf uare'viderinonnun Se5u/iani op. _ _ +~Q99_ tate manumii 168}`
quam 'voluerit afar 2349" jeio 01915141'a'uaticz 'venol1ta 3 0.] /ermcculatoret capri in crucem[14114
Sar um
` j). 24.6.g Sec'darz/ legiont'd militer. 218.g 258.1'
S11/ale: ott rego'fliuf inter ?om17e1'j fecundo? din relnu' cur/celerati /eruot/e mtitecmilite:inte1'ii.255.e
co 14: 166 vtipermzttantur 6 /ruillit tumultu: in Italia 15.4
S#ernavra/reflue Leptitamu 228.j. jeditioni Komanar'cura Ca/ari. 224.. k' Seruilim con/ul 171.1!
233. /Edulij Lemouicum ducnmorc 1o7.d /eru1111115: condicio odia/a 34.5
_[414 manu 179.4 Seduni Galli 31.5.e /ertza C. mili1i51e: donar Longinru.
Saturnini (y Gracc5orum ca/iu 128g Sedu/ij Germani 19.1: 216. 11.32174
jauczjetiam
untur milite: infugna reereco- Segnipop. Germani 75.5 Sduuij Romano? dediti 30g
32k Segona'kr);c 56g
feuerzta: .3 6JIM-rcingentorigo's -
jauciorum/icorum cura La5ieno 231.4 Segontzaci Britanniapop. 55.1 8o. k
jaxeapluuia 238g Segouia . ' 219.5 /cjzralia 'vno clie /484 181.5
/caua centuriomisfcutum 23 o .foramzni occulere mgm-111154 :She S. Cie/ar. 157.c. ulij Cayaro'f auuncu
51uconfoum 181.c /ementeefacere 2. luf 221.1!
Scaldi:jlumen 75.4l Senatoret Rgmani in [lote/late Sex.?omj1eiusfrater Cn.?om eij.253.c
a /ne 4.7.5 reda i 132.5 y fratre CnPomfeio auxi iumjletit.
fcajula rogo 1480111 e'kitum Parar. Senatore: trete): excenttff religuiquin- 254g
262. entimilite: klx. m1111511: 28.5' S.Qtfz'ntiliuff 132.5.159.1l
fielemtum (/: Scifio. 237.c Senana 4"/10 41471144- interfeffm, Si5uta'te:fuitani Koma.dediti.38.k
fielero': con/ciencia 34..f.183.4 uo`1l5ellu cum Romangererenol- Sieam5ri 44..@76.gan
Scibi@ 1414 regi; witum murat. le: 36 Sicilia 4c Sardinia Ca/are !
. . l .
24.1..1_/24. 44. S Veneta: , relz u1 13 5.c
232.i.imoeratorem/eafpellat. 174.5 /u5 corona 'vendiri 1 1d. /ceitatihufrumentum .
22 6.1 SenatturmerentiaainalChr/arent. 124..: en: . 1 56.1
S1mm',
l
1
.IDX ALPHABETICVS.
, e , taie11111111.11..- uut...bym... 169.11 /{ 179.5
23 7. /u coaat5oraegn1 acl 'ritana'a te ' 5 _
temerartum /[ eguztum zig/iuran
Sieoru. 137. 014.015.3434. la _ _ _ _ 179.5 a'um
ji orum cantus in /. 194.. /u51liari/55climferre 113.1l . . 9M'
_5514 militamjjituginta 1l: Gal/tf ca fiale:11t5ellaloamtee 200. e _ ' {
de non reuerteueio in /{ ni/i miga.
ta 107.11 Sueione: /- 21.c.,1 ria acleluta
[ }: xxxij. Ca/ariana amgit Kliemi'e attri5uti.110 . _ _
Cie/ariele tmerzta: _ ___ 193.11
Gallia innata 92 ,k
187. eluntur '
2 .z / ; 164.5
[ militaric' eonfereuelorum mo: Sueui.19.c.2 ]: Germanorum 5ellic5l/1f
/ naue: Cee/arti . 47. d.
Gal/icio: 8 og jimi.4.0.5. tran/ire molith-I
gnormilitariic' Ybomjoeianor' ad is
;..'/5?'/; K_o temfeati: meommaalum in 501117611112'
jizr'elelator ingen: numerm. 18 6. mano: 45.a.69.e
/um _ _ 253.6
fi :jerizlgnominiauotati 188. _ Sueuo's ne guillempare: 4.2.f tempeatum cale/litem '111: 3911.49.41
ompezanueael Cee/arten Sueuvefligale: /5ij 4.1.5 14.0.1
_fil ien: 257.11 Sulc5itanorurn : Cie/are 252.5
temporumacia Galli non alierum, eel
Si ; flume 219.5 Sulmonen/e: Ca/aru/autore: 13 0.@
Siti: in en: 121.e .Sugoitiue legata: /0713 numero deniunt 72.8*
14.7.a 'Ilenc5c5erorum 5ellum 65.1?
jeio: /5enemerim Rgmaninondn Cee/ieridecreta 15.a'ierum.3 o.
tentoriola Cee/ariauorum 23 8.5 -
/ire5ant 17.a.e.110.k 6.494 _ ._ 'Iergeinorum 117.1.`
Soleiuriarum a'euotorumele: 3 7.6 /iejilolicia 'Gallo: 71.e /{/regt/'1.19 8.199
jlitudine: circum /124: amant /ukplicum rit/aad vigore: A'euntium.
` Germani _ 73.5 212. Tcamentfauore cona'unt Cdyicriani
Sontiate: : 37.6 fuji/:lie i515: ( ignojiit. 122.5' milite: uera' Germano: pugna
Soritia op?. ` 2 6ok Surm'Heduri: cajita: 122.i curi 14.5
Sorte: (7 'vatitinationee /0. Ger .SyllaaltenLentulue te/luclojiedum lx. 151. e
127.11 Terran/fia aa'imitu rr224..i
-5471}:
?infiralzj:
- militaria .
dona 19.5.18ml
2o _y/la interceionem tri5unitiam non 'Teutomal'ua Mitio5r1g' . 89.a. 93 .e
ulit 127.c.128.f
255.5 Syllapranomine 7. earoruen Cet/arti: ? (5.2./;.4..{1 ni5m
eeulator / cajita; e? oeci it: elgarum arceutur 21.6
[ira/5&1. 180.@eiu/ilem dxterita. T/mmefeflu. _ 23.1. 55.5
256g _ 181.a. T5aji/io: afp.247.c. ein: cuoa'e: Cie/r
: miiJieorum /114 513/51 Sylla Fan/li largitio 250.!"
aperiunt 235.5 /jluarum lati5ula munimenta. 25.4.12 ignominia/i mittit 23 8f
eculatorum com_pre5en/i1rum frena. T5atanorum anguia. '247.15mulfla
2 58 .i -53.5 Cee/are 2_ Lg'
_yriaca re: Ca/arii 221.5 : Calenin /217527210:
eculatoria nauigia 4.7.5
T5e5euna Oppidum _ 24. 6.5
#e1-,animera_patientiam allait 180.5 .
@n 'vna religua 164.3' T5e5ennen .: C15/rik auxilium inuo

5ella tre: iudicum 191.1: cant _ i5ia'. i
/ 4.. 5 Ta5ellarij Cet/arti: T5arna`ce im
Sguillu: ind): coniurationi 218.5 T5eo'logia Gallorum. 71. . ' dein. Ger
tereoti 213.: manorum 72.115.
S/011214714; 24.7.11 ta5elri! cafti,mani5mjireeci/i: climii
5tatia: Wlurene /010} legalite 17 o.f T5eo5ane: ompeianue 170.@
25 T5errn1uprator 7omfeiarma' 129.6
jlimuli inyeri51u5ellic_ _ _ 103.4 ta5ernaculorum ?om[eianorum luxu
/Peneli' ultilec 5ene merito: /47147 T5ealiincopij: / 167.11
rie: 195.5.c T5eablia (fr /Etolia legatiaelfa .
itur 181.c.al ca5ula in Heluetiorum raril:
ipena'iemilitiauertente:elelati. 182. k 175.
re erta 10.1` / eliui/io 175.1:
ifenclium 'vigoret'ril 1u ta5u a : 166.7: earum [ 7.
re 5elli 1 7.5 T5e1lia in Cee/21roielition'wnita9ok
'Ialea 10 3.1l T5eutomatua , 'via'e Teutomatue'.
Scoriarum ii/io: in 5elli': 153.e Tulum interfase bompeiue 264.!" T5oraee:ael'vitando: teloriilue. 179.5
_mment integitur ea/ie Gallerie'. 62.g /11100]. 38.i Ti5erim' Ca/arianu:
ratagema m5iori if. 59.4. 2 09.15
Tarconelariua Ca/orccc. efuite: Tom 'I'i5erim' Tulliua 157.11
corum.113.a.114..@e/ar.93.c. do eio/u/ipeelitat 167.a Tignium o.Ca/arudiqcm
mitz'j.176.g.lu5areg1': 163.1i 129-.c
/5:41!Ca/ar'tran/211m. 14.3. gurznuepagm 5.a
ratagemafeditumjiernicium eguiti515: 5.157.e
infugnafermyiendorum 191.cl.e timor mricora'iam non reci itinjimi
Tar/ite Cilicia 'vr5: ' 221.0 mopericulo.87.e.mentem ommieri;
ratagema in eruftione. 183 .e. /: dea/iti 3 7.11. 3 8.i
Salonen/ium tiuiam aduer/ie: Offa it 207.18
Tagetim Gernuten: afin/'1ciui5ua' cd
uium 16 timori: /0:50 acpratea trot. 14 g.
ztur 57.4 eine tanima 164.. i. 2348]: 162114
_ratagema timorii/imulandi 69.a nunmaMa'ilienumca/Zell. 152.5
ratagema /ercingentorig infallen tim/imulana'iaiu3 6.5. 64.3.5. 66.
Taart/iv irl/ula 2154 3" 69" .
86g taxi 75.5 timorem Germanenmilitibucadi
rulore: 'vt/ muniant teloi' . Taxz'magul/ure'k 56.g
153. d. e. @dein mit Cee/ar 14..i.k._15.a.5
Yo/age: /olc 73.1! 'Ii/cire 'ojifialum 23 5.c. 24.9.11. !
)!!!caciextm Tal/um ton/iti _233.5 Ttgm 0H'. 24.6.5r (Ig/re 25225
_ 'Ian-_
Titurij /511460 58./..( Triump/ntf' Tompeianorm'ante "vigo V5y'.41.a.auxilium contri! S: Kg;
Jein.59.a riam 191.4 1411155petunt.4.4'.g. Sueu'vehga
Titi fluo H#mi adole/ientef C'it/iiria- 11154/oni non kauditi 1114114111 in rece tu 'i le.r.4.1.5.Ciezriconciliati.4.5.4.69.12l .
ni a5 ini-micio interrepti 23 3 .4.5 tanendo 94..f Vtu518'o Ioidum 254.5.'inte1yitma6ok.
lA/llieni ignominieya miio 24. 0.5 Tn5ero 45 io Vara @ful/it littor 1454 i4 Hi/llialenht: remitti _Cz/41" _
Tpfij/trilegiumimpeditur 198.f p5ricanipro5i5etur 13 5.e op. om.im]1etmuerat 2.65.4
T. Balueniijprimbilari'f : 59.1. Tulingi op. 3.4.9.5 'vefhg4lium multiplitatio 174.1' 4
TCeilij centurianiifmor: 14.0.5 Tullim [ 257.: Ve't'oneejzoji. ` 137.11 "
TLa5ienM Cie/ari: legami 4...@ 28.5. Tullij /[ 24.9.4 Vea'eliaem (/ 89.5 1
34.5.56.5175xmideL45ienu4. Turinum 01111.69' Turini Milam/oli Vellaunij 103.
TTnlrio.- 186.5i cztantur 171.6 Vellaunoilunum o pidum editar 82g
TTulonifcenturion inimicitiatum Turia: / inter/icitur. Veloraiumflote/f4.1' 21.: ~
L . Vareno, eiujiz'emqs /571 172.f.'g
've/orum 114111511.: inutilium reddena'or'
6 2.1 Turmiejirliaref nime.: den/ie non ratio _35.1
717%5ill1ulbroton/itl 24.9.1: a'e5ent 115.e 'venationis ekertitium (714114. 725.174..
T. 23 3 .4 turjiem cau/am ingrejfimefrurfeci e fleimualio/i Sueui 40.5.1'.
T. 67.1.94.i.108.f lvia'eantur, aliguid defgnant. Venetia W51 Gal/ite martima 3 34g
51li/os 33.6 171. Veneti Gal/1.33.c.d.7{oman.dediti.3og
VenetoriJ Senatu ( .3 6
T. '.Z''rra/iiliief i5id. turn/'5 altim' atto/[enh mtio 153 . il
T. Italicen/i: :lux legioni5m' turris [ 153.c Veneti 5elli / 35..4.$.4
qui5n/l'eligitur in odi' 611/. 219.4 zurrex 5elli141 Romani qu 'voluntjiro Ventionte opp. 26 ok
: 217.e ! 29.c ' 'renner Cle/ari 'velutadnutumferuieim
Gallia 117.c.124../1 turreur cxx. telerrime` [ ex 173 .5 .
tolerareeguofeguitaum :80.5.1825 titatie 61.6 Veragri Galli 31.4.
Tala/it Taio/ate: 4..i.3 7.4. 8 1.6 furnis ?/1ari44'mim5il 2 oo.f Verliigenm[mgm 10. .
'Toryuatue @iufm/@55141.169.a. eiie: Tuticani (4de: 18 7.1i Vercingentorix Celtillilimmhi. 83.
mor: 252.f tynzfanorum in 4161115/: 4. rodition rem".85.e.86.g.5. ciuf
Torque; aurei duo 5onort`s ergjirieje denzre1.88.5.9o.k 98. 5.399. 11.103.e.
19 6.g
flo (/ turma: @iL/filati. 2 60.5 Ty ranno; Cdar infidem recipit 221.1! Cie/arideditur 107.:
tragula mit epi/lola 63 .e Tyronef'w 5ortan4'i 24.8.!" 'vercri naui51u55ot e mal timere 53.4
tmieflm' ritanniic 5reui imm 51.5 Tyronum legio 175.5.215.4 Vergallaunm ruernuf G4llic4rum
Traryi'5en4nifo/1. Gallia domine/ama ino/litio: ignaui4 1734 cofiarumdux.1o4..g.1o 6. i. (.
audita levato: ailf/ar mittit@ o .g Broni?timia'ieatiCie/arpro/fiat@3 4f` 107.
Trelioniiu 3 7.5.fr015/i1l.2 21.4. Tyrone: Ce/ariani capii interlegioner Veiilim ?ompei4mu T54pfi /2
'vi de tri5unalieletur5atm.171442115; Scijiion dipartita' 238.]` . 1u 24.7.:
dem mim in retiena'tk operi51tf ina'u Vergiliarumgnum tonfeum 238.f
ria.155.1155141111111i141l 171.c V. frergo5retiu m4gi/lr4t1uHeJuor17. 6. i
Trecentli! qui V ac Scifionijiecunia: calor in/ieliz 4.2.5 'vernacul4rum legionumduarum ro5ur
contuli//en'vno nominePetunia im Vacta pf. 24.5.e 255.4
perata Cie/4r 250 'vadaliilem Sicorimfz'uuium eftig (4 Vtrota/7er, ett /5112017. 2LH
quatuor milite: /2754712, duo ar 14.3 .c Verodoilim 4.f
millia Numidezrin/tgam . V41eri1u /: 262.5 Veromanilui 21Y.e.25.5.27.c
244.5' ValeriM Flaca L. F. legano Caz/izr. Veijizo'nmy: 261.4
Treuiri.13.c.34..5.e5uitatu tieten/'s Gal 135.c.ei114 more 181.c Vertzco [1er/nga d Clt/armi.
frant.27.c.51.5. Valetiacm Coti Heduifmter 89.5 63.5. (7 dein.
#er/imi . 65.11. 67.1Leor' wal/114 in nia/inlino<genere. 183.11'. 2 0 3 .5 Vertym frizfeliu eccidi.
ferocia. 11 / 69..98./@2 2.i Vangione: Germam _ 19.1: tur 113.c
Triarij injelicita.: 223.5 Varro leganti7701111110]` 137.11 Ve/ontio Seguanorum opp. 13.1
Tri5oce1' Germani 19.6 ` Varronis coborte: Carmoneryihu' eij 'vg/limo regno: Deiotaro / rei
Tri5uni militum (7 Centurione: tiuntur 157.4 tuuu 222.
nianiaa'Cx/artm defitiente: 1474.1! V4rron1'f[ erg4 animiu. 've/itu ingni'vtehrur Cie/ar in[
Tri511niti4' contentione: 221.1: ~ 156.j.g.l1.1leditio 157.1. 1 o7.t
Tri5unitiir:interce/ioni/f'violatio.128f V4r1uinfrita.24.3.5.u54 / 115' 'veter/111m kertitiu' .
Tri5uni30l.41l /: 127. el 41149121645. eimjtg4.162jlz4.3.a. veter/warum legionumduc 23 4f
Tri5uni411i4'ii1fzilitum Cie/iin igno Varmflu. 15o . 'yetemnimiliti Cle/iiriani4111451.01141h
minieye dimittuntur . 24.0.3l va condamne 14.4.. f in/lta5un4'um'ver54 229.5.c
Trz5utum1n 14111124[/eruorum 4c 'va/Zitatem / amant Sueur' 4.1.4 'veterani militis mirri /: clef/1411
li5erorum imloo/itum 174..i Vatinim' Cie/arianiu. 196g. eiitf tumforritudo 24.8.1.5~
trigmta : militan: Centurio 23 7.e 'vilon'a aduer/iu 0&411ium.215.c. adscipionem
'veterani /1481, 'inmal
milite: Cie/ariimi mul
nauec4fti
triginta : Galli duo millia Mau 1l.e.216.g.5.i _
rorum equitum /11472: 22 7.4 Vatinianorum militumrtitudo. 216.g fr'ati . 237.6.
Trino5ante1,Britannorzriuim: 55.11 Vaiutacaellum, ( V}: dades. veteranorum 5ort4tio 24.8f'
254. 76.1
Triump/:i Cif/ari: ornamenti: 233 .4 veteranarum militumirrimorumgm:
an'
f
INDEX ALPHABETICVS.
1111 111110 24.9.4.5 /irielouix Vncllorum r): 36g 'vr5e1 xx. 3111171317'1110 die 1121? 4. 83.1.'
l)eteranorummilitumpruilentia @for 'virrm natura: incommodum 'vineenn Vrifem 74.
titudo 41112111.1734. tolerantia. 231. e. 215.11 /r/ao ofpidum natura munitum. 2 64..
vide milite: virtuti multa 6011661511156 182.5 /jijJeteI' Teni/:t/)eri Germani 40.5
/1411 ofpidi Ma'ilien' C16/ar ile ferwirtutem int'erj'ei 211.1'4'eri 'vo/17t lu 4 Sueu . 4.1. 5. Scambi/:f
ert 15 .g 54 (9 /5 feit'yo: /. itinrant 44./~
'rkillifroponemli teem 26 251. 'v/itragmuiim 176.
pilmlliu: ?14 13 o. 5. /110711111 militum fee/ar 50ne 'v/umrum leuatio 166
13251364.1618@ rat / magi/ler
181.6.11 153.1
'vigori aut5orita: adefC 21mg 'virtute non 11010 /131111 Galli.245. /tica ]: . 158.i.162.5.249.e.25o.i
1`510111111 Wigwpote/Ia: 13.4 item -Ieluetij 5.e /ticen/i: cfea'ieio Curioni': five/ariani.
'rii ? vioribiupacem/ppee: 'virture Kgmani Gallo:/iiloera54nt.3 5. 1581.5a
tant 212. 'vitafecunia rea'emlsra c 218.5 /ticen/: C16/ieri: amiei.1 62.5. eorum er
111620114 non/5111111 /111 'vitamfiilei/211111411 Cie/aman.' milite: 4 Catonem animie: 249.12250@
111114 eriam 191. 6 23 7.11 111111 111 5clli: e/ii: 141.4 '
'viiariu Cat/ari: ] terror 5q/ii51u. 'vitium/izeere 258.f vulgi ifyiientia leuitar ciuitati 15311
19 6. 1 lvizio: omine: -41411: Galli tie/i1 ; nonde5et 93.4
'Yifforie 15:11:10 fmdmda. 187.6.188f rVetere: 72. vulnera corf'ior tegemla 16 0.5
'vigorigloria l 116.f
Vleille: Hirn: /121411111 13 0.5 'vulneri51u Procum5ente: milite:
715107112/imulaerum/conueftm.198g Vlla oppidum 22 og.:53.1l.254.f lium reelintqgrant 28.5
171510711:jfeiimulu: 38.i 'vltio qmanorum milieu/n 9.4 'vultuf Germanorumfbrmid45ili': 6111
'rigoriam non qualemcunque C16/arvo 'vltionia euloidita: 121. c les'vi/ize 13.6
le5at,/edin6ruentam (7 mitem. 146 /nileuieejimani , 'vndeuicqma legion 'vultu Cee/ari: mier/110111711141114; eon
.gf-13+!" milite: 219.4 orrantur 228.
yiloriam eert/i5i[/1111111 7on1_peiu:
Voca5ulorumarmamentorum
Vnellipob. :mienne /xelloflunum ojitia'um,ein/5I o5ilio
30.3.3
190.5319146 e'kpugnatfo 119.5.121.5.122.g
/11:11:47 franinf C16/2m'. 14.9.6 malum ingu5ernatori5n: 142.5 vxore: rioui/liduie
wicor'46 caellorumgrauamina. 174.i Voeate: quitani Rymanis [lea'iti 38.i rmore: '37114111101. 54.1'
/enna 05?. 81.6 /occio Norzcorum 7136 19. Imore.: ducente: milite: emolliuntur.
frinuma j inferri nolune Neruij. 25.4 `/'oeontijpo/L 4.52374 199.4l
_ Sueui non 'vtunzur 41.4 Vo mon: 42.5 0. 23 6.5323952426. 250.5
binum (9- nardum identidem/i5i infm l/6564114: Tullio: C16/21111411114 181.5
den: Sra/)ula mori eertru 2 62.5, Volez/13u I/'olgerecomici 81.6.99.5 Z.
frire: - magnitudo corjiore': "911141111 Tegiyiige: 73.11
tur 4.0i@ 'voluntarem etiam 1170fago Czr 4661 111516, illum ekelualit.
Fyirilita: negociatoriho: 111 fait 166. 251.4. 5.6
222. l/oragino/um/lum 261. ~ AQ'rnen/i: Cie/4r?aecerentuia` 11154
71707/141 aa'uer/iu Txor' Co' li 'vota Gallorum 72./ rege/ilo 251.4
5ero: elim in Gallia 72g 71111111411/1111 83.11 @la opinTonti 223.5
/iridomarueHea'uu: 92.fl95.d.96.f 'wr5es Cie/re 66611114116 129.6 @wie f4-f
Figurarum triginta in 506 operepojtarum ndex.

Polio 3. 9. 14.16. 23. 26. 31.32. 39.60.84.115. 9o. 97. 100. 112.114.
' 115.119.133.134.13s.151. 177.178.18`4.185.192.200.201.
S ERIES CHARTARVM.
* AB CDEPGHIKLMNOPQBSTVXY..1. .
D G HI KL M N 0 QR. Omnes func tcrmoncs,
ter literam I,qu 1,&11$ (l. , quae fum qua
tcrnoncs .
61261:.
I
. . -. g e . f
n' ~
l. .
n
I
~
t
\ a .' l
. l
.
n | -
c n
I
1

l
l 1
\ .
\~ . I
A
` o
` .
.
.
\ l ' l o
\
. .
\ \ le
` '. 0àll
'
\ | l'.
\
l I I
i
' . .ra o \
. ~
.
.
Q 1
uq."
i ' l l
kl
- C
I . - '
. I

i
i
l l

n
.
\
a .

l
.
t

' \
O
s
' l
' D
.
O
U
n
.

' l
qu a
`
.
. l"
l. '
0 4
D
. ` l
' ' `
~
\
I
o . l
l

' v
I U ~ 1
n . s l
` l
l . . .
u
n .
. l
l I .
\ Il

.
w
l \. J ) _ .
n
1
n
`
s \ _
l ' . l ` .
l
` rw
. M` n l . \
u l I ' \ i ` l A
.
' I
.a ' I l`
` ..- ` .
f
- ,l Q 'l s `
~
n- l l ` s

l "i Y' |" l l a ` '_' g t ' Il .h
*'P
' " ) . l \ A _ 5. ' \
i v
.A - " l A s . ' 1 l `
i I l
\~\ l
:I\ I ' u
.fi l. a i l u a
a
`
' l v , . . - . .
|`l ."|.' 1 . .1 ' . ,
l ) _..vv' 'e f l ,I\J~) .n n '.4 `,...4

l _. _
L _ - ..
\ I - Q i
\
l
Q .
l' .
3 ! iy t'
'
1": 1 . \

e l \

. 1 1
_ ". . .
`. ;
ll .

"//5
.o 3 \
_
" '
_
~

\
| .'` "":
IVLI
CC)l\/11\/1]5'.I\I1ÀRIORVM DE
\
BEIQLC)(3ALI.ICC)IJIBRC)&
. Glar. Heluetij, Anno
taciones,
IN LIBRvM PRIMvM.
\ N T A Gal/ia I.
3 rij,(ùntlibri,in qui In hoc primo tria peragit Carfar. Primo Gallia:
bus tantmcapitare Tranfalpin deferiptionem ponit. Secund,Ilel
_ rumpoftafunt,itavt ueticum bellum profequitur. Tcrti, Germani
. ` videamurinijsadexe cum aduerfus Ariouium Germanorum Regeln.
` quendam hifioriam Gallia generalidiuifione duplex eli, Cifalpina,
mate c Tranfalpinapb {itumAlpium Romanis ita vo
riam. mal ve- cantibus.Ciàlpina ( etiam Togara) , qu
hodieLombardia diciturzextcnditurautem abAl
.. f A' l * \ J ` ri
riamfubiccerit
exequend hilio ` pibus ad Rubiconem qu; Humen,quod propeRa
, plan
uen nam in mare Hadriaticum decurrit, compre
A. Hirtius conqueritur prfatione illa , qu eli in henditq; Veneros,Mediolanenfes, 6c quicquid ad
oauumlibrum dereliorum de bello Gallico. Padum amn eli. Hc natio olim pertinaciflim
ait enim:Adeoc'1ue probantur omniumiudicio, Romanis obftitit plus quingtis armis. Originem
vt prceptamon probata facultas {criptoribus vi autem haber plurimi eius populi ex Gallia,
deatur. Porr cm Liuiustcopioliflimus , Salu vt tclianturvbinglaHici fcriptores nominatim
{ breuilimus,Ca:iàr, vt Commentatorem dc Liu.lib.5.ab Vrbe cond. c Straboli. 4. Li-uius e
cuir,mediocrisc,planus,rer[i1s,Gmplex,min1me nim hos cmemorar,Bituriges,Aruernos, Sequa
que affeatus,qualem liylum propemodum ha nos,Heduos,Ambarros,Car_nutes, Aulercos,C
buiife apud Grcos Ariotelern videmus. Scri nomnos,Salluuios,Boios,Lingones,acSenones.
pt enim hos libros in Caris, 6c fueciliuis qui Strabo vcr Venetos, Boios, eofdcm Senones.
dem horis, quibus hercl vel ob hoc maiordes Alij item alios.Huius GalliPraztor fuit Czefar , vt
debetur, qud rebus geliis ipfe, qui fcripfit , inter citerioris Prouinciz. De ea hc. Altera Gal
fuit. @am ver reliquos autores in locis perfeti lia Tranfalpina , Bracara alio nomine cComata
bendis diligentia vicerit,faci1 videre po elhcuius partem Romani quoque habebant, c in
terit,quicunque vel apud Geographos aliquid la Prtura Cfaris erat. Eius Cfar hic' tres indicar
borisinfumpferit , vel qui Galliam ipfam viderir. partes: Aquitanicam, Belgicam, 8cCelticam, qua:
Cterm ita res fuas ver laudauit , vt hoies quo haud dubi fuit antiqua Galli diuifo. Nam
que eius, inter quos erat 6c Cicero , veriflimos ieriorcs om nes Geographi quatuor eius fecerunt
hos Commentarios dicerent, Yautoribus 6c ipfo regiones,Narbonenfem,Aquitanicam,Lugdun
Cicerone, cSuetonio. Cautior hoc qud fem,c Belgicamtrabo lib.4.ait:CelticamAugu
hoies laudrit , qu maior ipfius gloria effet , qui Rum diuifife in Lugdunenfem',& Narbonenfcm,
eos vicerit. Prudentiim ver, cm bellum Gal adieis ad Aquitaniam populis,`qui interGaru m
licum Omnium laboriofflimurn deferibere vel namcLigerim amnes ante Celtar craignwod
ler,Galliae diuifionem ac luculentam cius deigna Ptolemus, Plinius,Pompon.Mela,ac alii imitati
tioncm przponit. funt.Non igitur cum Prolemo : ;,.
a tempo
i ANNoT_ATIo_NEs HENR. .
temporum ratio ; habita e. PorroCel'ta goeni'es , acElfatici magna ex parte mer Celtic
rum nomen lat patebat , vt non mod Galliarn loqunntur.Nonmirum igitur,quod {criptum rc
omnemJEdvniueriiimOccidentem occuplle af liqueritD.Hicronymus,Galatas,ad quos {cripit
rmat Strabo,quibus Celtiberi Hifpani,&Gala D.Paulus,quiq;Ccltis dcfcenderuntwt autor
populiad pontum Euxinum,ad quos D.Paulus Liuius lib.8.4..Dccad. eadem loquutus { tempo
fcripit, origincm rcfcrunt. re1ingua,qua Trcuiri vtcbantur. Qtiis autem ne
fcit Trenirorum linguam antiquam eil'e,nec mul
/172544. 2. t Germanorum lingua diuerfam? Etii concedi
Lingua Gallorum multis de caulis creditur ca oportet,quod Strabo ait lib. 7. Germani voca
ell'e,qua hodie Rhenusvtitur,maximeq;llel bulum Romanorum effe :quam ali caufam fuif
. Primm enim conftat,C.C credimus Romanis,quod eos Germanos appel
bello Gallico perlnterpretem locut cum lrinr,qum qudvel lingua ( moribus magnam
Gallis. Deinde eam quiclcm linguam, qua hodie cum Gallishaberentcommunionem? Vel, quod
Francia vtitur, Romanam elfe , quanquam cortit quidam non abfurd argumentantur. ab ipfa in
ptam,nemini elldubium , quippc adhucdcprifca teripfos appellatione; frattes enim lele etinum
lingua Gallicainnumcras retinentcm ditioncs. hac tempeltatein rebus ijs ac bellicis vocant.1d
Non igiturFrancica lingua olimGalli locuti , Romani liucperfc de GermanisrciciucrintJiuc
fed alia. Vcrifmilim autem eli , ca loquutos lin Gallisdidicerint,parumconat,neque huius eil:
gua,quaadhucij Galli vtuntur,qui Francicnon negotij. Nos enim hic de Gallor linguistraa
loquuntur: vt omnes populi citra Rhenum , pro mus,interquas, vtCaffar ait,diièrtia aliqua fuit,
ximi ramen Rheno,Hcluctij ,Rauraci , Sequani, vt etiam num hodieell. Nihil tamimpcdit,quin
Elfatici,Tribochi,Vangiones,& fer tota Belgica. communi appellatione eadem ac vna nomine
Nec mirum hocvideri poteflei,quiconl`1derat po tur,quanquam non quuequaq; eaclcm,lèdpaulu.
pulum Romanum , fuos exercitus frequenter in lum variata: id quodin Grcaquoq; lingua acci
Gallia habuiife, atque ade in Gallia: foccundiorc dit. Porr id non elipurum argumentum,Heluc
parte,diutiui`q. prelTam (quam nunc Franci inha tiorum linguam ver elle Gallicam , qud Latini
bitant Galli partem) feruitutc Romanor. Rhe autores multa Gallica' lingua: vocabula rec'fent,
nus quippc c Germania citis Romanis , quam quetimnum in Hcluctiorumfuntlingua,qu
Gallia alia defecerunt.1deoq; faum cll,vtRoma~ quam Romanis Scriptoribus partim mal feri
ni non potucrintfuin Germania ,ac regionibus pta,partim malpercepta,vtpote quai, quod bar
Rheni ita celebrcm faccre,ac vel ut propagate lin bara,non magnoper curarent , ac obiterdtaxat
guam,vt in teliqua Gallia, Hifpania c Italia fece in operibus recenfercnt.Q1 tamen ipfa nobisar
runt. Neq; nihil ad rem facit , qud Prtores Ro gumento funt,Gallicam linguam in aliqua apud
mani ius non dabant,nili (ua lingua : 6c miles Ro eos ( exiliimarione. Itaq;CfarGallor pro
manus argr cum plebe, alia qum fna lingua lo priac maxim Heluctiorum nomina mir toriit,
quebaturltaq; coaa cil mifcra plcbsRomanam omiflis f-.tpac mutatis literis aliquot, vtLatina:
difcerelinguamfcd mutilat, fed ita vt declinationi apta fierentzde quibus paulo pi di
in ca vbiq5prii`clingua veiligiainuenias. Latina: uri fumus. Idem Plinius fecit. Ea ramen Verba.
ver fonum in thematis audias,im prifc accen tcmporum iniuria adhuc magis dcprauata apud
tus aliquot,voculationcm, pronunciation prz cum legunturmemihcdc ealingua ab mille annis
teritorum perfeorum,per habui periphralis : at curante.lta lib.18. Aratra rotulis i11rua5Galli
ticulositem,quos Latinalingua non habet.Deni- cuminuentumflugmbt re nominauit. Vbi
que plurima nomin themata , qualia (unt Ignis, ramen codicesPlumarat,alij Planarat habt.Q1i
Puluinar,Paiiilluscamn,Cancer,Caput,Cam dam in Planctas,vt ineptos ollenderr,
pana,Mamilla,Vexillum,Calcar,Diues, Thorax, mutrunt.Apudcundcm lib.4.c.16.Bodicum Pa
Manipulus. Et verborum , vt dimitto, frico ,occi dumGallicalinguaLiguribus dilum ait, quod
do. Sed plan incptus vidcar,fi eaomnia perfequi iignicet fundo cartem ,8c Bodincomagum op
vclim,quaeiuilum requirerent volumen. @um pidum eodem ( elle. Heluctiorumlingua v0
ante annos aliquot Lutetidegercm,eratin {oda cat ( Pad um item Picea arbore,qu
litio noftro IafperAlphus Syluanus, egregij indi Galli ita vocant, nominatum ; vult dicere,
cij,ac eruditionis non proletariat vir , qui in char quod adhuc manet in nollralinguaJta apud Suc
tula propcmodum ducenta vocabula ab (e nota tonium inGalba,prpinguisGallicGalbintelli
ta mihi monlrabat,prii2:a: nolr lingu,qu Pari gitur: led vitulus potis. Nam ita perpinguem ac
ienfes etimnum hodie in mutila lingua ha obefum hominem per iocum vitulumvocamus.
berent. Vnde fatis liquet,Heluetiorum lingu, ac Et Beco rollrum apud cundem in Vitellio adhuc
Rhenivcr Gallica, nili quantum Germani quae habentBelgnofira aetatein fualingua. Heluerij
dam mifcuerunt,maxim infra Argentinam. S verbum inde , id elhroftro fcrire.Multa his
p enim Vormaciie,Mogunti,acin circumiaccn iimilia enumerar D. AEgidiuschhudus V. C. a
tibusca Rhcni parte populis mixtus cit fermo ex pud Heluetios, mihi non anitatc tantm iun
Germanica ac Celticalinguis : neque en1 m pur us ,fed eodem etiam liudiorum amore in libro
Germanic, neq; pur Celtic loquuntur.Helue deRhetia: antiquitate, c tratuAlpinarum gem
tij autem,Rauraci,Sequani,Rheno proximi, Bril1 tium. Vbi Strabonis, Plinij,Liuij, aliorumc'l; Claf
cotum
IN . IVLIVMV '. '
ficorum fctiptot locos plurimosd1gnifimrra reram Grcam feriptam fuie.Vtebantur enim li
in his Annotationibus fp in reflimo teris Graecis , quibus literis Grcis linguzrm Galli
niumadduccmusmcqucid immcrir :vifa enim cam,non autem Grcam fcribcbanr. Er pore et
traat, c fum mo iudicio lbrata,maxi moti; labo imnum lingua Heluetiorum optimGrcis fcri
re inucnta,qua: ab mille annis neminem : bi literis,quod multi facp fecerunr. Itaque quum
nouimus. Accedithuc quod Plinius ait, Gallos lingua Larinanullum nomen in chi haber,&om
medullamMargam vocare,&Germanos anferem nino Cfari ca nominain formamLatinam redu
Ganzam: qua: duo vocabulaadhuc mancnt in v cenda erant,aliquando deexir ad x.literam roxi
Iraq; lingua. Francorum autem hodierna lingua mam gura ad x. vr tertia: deelinarioni apra crt:
ex duabuslinguis ell, cx prifca Celtica, c Rom. in aliquando ad c,vel g,vtin fecundam declinatio
qua Romana ramen,quod ad themara artinet,do nem venirent.1nuenerat ea in Hel uetiorum tabu
minatur. lis Grcis exarata lireris,vbi , litera,Latinx,non
.deu/tu atgj, humanitate. . eltablmilis. (mod Chriianus vfus obrinut in
Feus air prouincias dias, qud populus Ro Iraq; ex ' fecit Orgenrorix, ex weleCa
manus eas proucerir,id elhant vicerit.Ali1l por itiguspmit r,literam,vt nos nunc ex ;
x vincendo voluit . Cterm ex regno fit cimus Fredericus: rurfus ex effw'efecitCfar
prouincia, quum regia manu in potcllat alcu Vcrgobret , abieta , ad . wie Ambotrix.
ius populi deuenit. Verm hoc loco ea ell Narbo-` Ex , Catamreles. Dumn orix_.
nenfis Gallia: porrio,qu mariLigulhco,Alpibus, ,; Germanico @mff/
cmagna ex parte Rhodanoconcluditur. Erneum,quod nom corruptum cin A
@a aelcfmmanelon 4.. riuium,ac rurfus deindc in AriouiflumNec
mirum videri potcll,quumGrci fubtililimi ho
. Merces intelligirc rerum om nium,qu ad lu mines,llebraica cBarbara ad eundcm mod cor
xum faciunt,copi:maxi m vcr,fcur ipfc polle,
ruperinr,`1 Romani Gallorum quoq51inguam ma
vbi cheruijs Cfarfaterur, vinum: hodie etiam
l rratrintd quod f'cmel nos ad monuie fat fue
aromarac fpecies,vr Yoca_r,ad idem pertinent. Plinio quoq; idem accidir,vt de B0dornan
[n 5ocfacil1u: ). 5. cis c Planararis, pro (, c Puograd,
Non poterat Cfar luculcntis veriuft; deferi paulo anr dixm us.
bere Heluetiorum regionem,qum tribus hifce 1i De / tanja. 9.
mitibus,Rhcno,Rhoclano,&Iura monte. Vt me
Caufam dicere cihquod Grci tum ; tum
rir pudearquofdam fui ertoris ,qui auf fuerint
Elfatiam dicere Heluetiam: qua in re AE neas JSM-5w dicunt,hoc elhiucundum fubire,&culpas
Syluius aberratihirod aur vndiq;lIeluetior_n2 fraudefc'luc iudiciorum fuorum aftorumc'iuc
` tio lit rura,vt Cfar quidem verum larexlocuit hoc Budus. _
duabus partibus,ad Meridem 6c Occafum. C Oppeelafua omnia. .
`ten`1m aduerfus Germanos arq; Rhetos,hoc elhad Hiclocus lris pro bat,per pagum non oporterc
Ortum 8c Septentrionemmon ita verum ell: non inrelligerc vicum , vr quidam inerudir expofue
enimRhenus taurus limes eil , vt tutam defenfo runt,& exfcquentibus lati s parct.Ca:term cm
nem prbeat, quando fupra lacumConflantien hodi' tota Heluetiorum democraria,fuerego in
fem plerifquein locis vado tranltur. x 1 1 1_. Ciuitates irdiuifa (vulgusAngulos vocat,
ltera expartemouteura. 6. Franci Cantone-S) quarum nomina, vr public in
concilijs fedcnt,h2ec Cunt: Tigurum,Berna,Lucc
MonsIura hodie multa haber nomina. Incipit ria,Vria,Suizia,Syluania, Tugium, Clarona,Bafi
: infrBrugas oppidulum ad Atolam flumen in
laza,Priburgum, Solodurum, Schaihulia,Abba
'Helucrijswbi btrgdicitur. Deinde ad
Occafum fecundumArolam adSolodur progre tifcella: vndecim ramen duntaxat intra veros re
ditur, ibi hodie dicitur.Deinde ad Bi gionisHeluctiee limites concluduntur. e
lpennes oppidum ad Ncacrim, vulg Nouum Ca: nim n in Heluetijsfed in Sequanis iacet. Schaff
hufiain Germania. Porr ex his x i 11.Vra,Suizia,
{lrum.DeindeinterOccafum 6c Meridicm delle
~tit Geneuam qu; , ac vltro etiam in Sebulianos, Syluania,Clarona,acAbbatil`cella,n0n (unt oppi
hodir: Bcllicenfes. Ctcrm in iam trau da,fedvicorum conutus, a'quara Omnium liber
: 6c ab his maxime Vris,Suizis,ac Syluanis,He1
pluribuslocistranfitur: _
i Que longztuelinem. 7. _ _
uetiorum efr otra. [pli ramen
K multis oppidis arcibus imperant, contrario at
Ell autem longitudo Helueti Gencua Con que in aliisregionibus,more. Rurfusexhis x 1 1 I.
flantiam quue,itcr fex dictum plus mins , fi L. quinq; xtate,cm torus Rhcn us fer,ac v
millia in vnius dieiitet confcremus. Latitude au 1`
tcm ab Iura monte ad montem qu;Gothardi,iter ' fam maiorum fuorum religionem feruarunt,ac
trium dierum,quemClàr allquanto maiorem fa armis forrirermec fine fanguinemcc lineDci Opt.
cit. Sed ea auditu habet,n0n vil'u. Max.auxilio defenderunr, @i mihi in hoc quali
In eo itinere[/: Caigo. 8. cunq; Commentario digni : honoris cau.
Non edubium , omnia nomina Gallica , qu nominentur.FureigiturLuceria,Vria,Suizi2,Syl
hc Cfarin x. nominat , apud Heluetios in y@ 1i uana,1ùgium. Sed omnino apud autoresloca
> ` 2 veruit:
1 ANNo'r-ATIONES HENK. GLTAR.
vctua in Heluetijs Auenticummunc par ni elle, deinde ex Germania olim'in-ol'idur
uum oppidulum propePriburgum,vbi multe an tranfeendile, Danubij loeaoccupll'e , ltaliquo
tiquitatesadhuc vifuntur : VindonilTa fupra con~ que petijlfemque aliquot feculis anteCfar eir
HucnrVrl'aaacArol. Ciuitascquelh'is:Ganno ca Padum confedxfewt Liuiuslibro quinto aer
durummuncConflantiaNinrodor,nunemine be condita reflarur,& libro pri mo de fecundo bel
tertfgur. Forum Tiberii ,quod multi Zurzachium lo Pun'ico,denique multis locis quarr Decadis,
cxiimant,quidam Cfarisfedem, oppidum Epi quemadmodum in quinto aerbe condita libro
fcopi Conanrienlis: vtrunq; enim peruetullum in Annotationib. noflris in Liuium diximus.Mul
credituLMulris prtereindiciis,quaeCom men ti eximij viri Bohemos anriquam ledemBoiorum
tarij huius angulia &folira nollra breuiras enar erediderunre Bauaros ab illis defeendrlfezlimili~
Ararenon permittinvetua creduntur loca , Tigu terin Francia Borbonios.
rum,Lueeria,Tugium ,Soloclurum,Aqua: Orba.
, Coniea etiam @swingen : Barona. Berna :1u l Et in agrurn /. 14.
tem 8c Friburg noua [unt oppida, intra quadrin Legendum puto,Et in agrumNoricum rranfic
.gentosannos ardieata. rant,Noricumq;oppugnrant,vr in priore loco
[/[ 6154114. II. liradieiuum,poleriore fubantiuum.Nam No
Parrieipum molo,is,ere,in Supino molirum, rieum nario ell inter Pannones cVindclieos ad
vndeParticipium molitus,a;um:atq; etiam is mo . Danubium lira.
. ` .
dus etimnum Heluetijs manet. Farina enim ex
ucna dcnfa,buryro (ale cdira,in magno ahe
rant omnino itinera duo. 15.
ignem coa,in valis ponitur,ac cum reli Cfar,cmduoitineradefcribercr,ea tanrm
quo commeatuin bellum ducirur,nec ad pulm exillimauir,qn proxima iplius prouincierant,
tarium coquendum quicquam additur , qum a 8c com moda Heluerijs in Santones proeifccnti~
qua ealefa,efuribundis militibus dulce condi bus: alioqui multa prartercex Heluetiiserant iii
mentum. ncra in Celtas,maxim in Rauracos e Seq uanog.
Arquivel ex hoc loco ln conllat, - HC1 ue
Per uadent }. 12. tiorum regionen] ex relatione tantum nor fuif
Rauracos ( Balla' habuill'e fedes,atq; Au fe,exterm nonvilam. Notandum hoc item lQ
guftam vrbem maximam,cuius etiam hodie velli co,Sequanorum longitudinem elle ab Rheno vf
gia funpperrigifeq; eorum imperium re lecun que ad Rhodanum , latirudinem vcr ab [ ad
dum Rhenum,vl`q; ad conHuentemRheni ac Aro
Lingonas. '
lae,dirionis hodie Helueticazfaris confonans veri
ratielt. @atuerigirurkhenioppida fupraBali R504'4nmuit. 16.
lam: Lclalbtfgor/ id ell, Syluz cuodia. 1 1.
Nora terminos inter Heluetios Se Allobrogas.
aufmberg/ minore Rhcni eatarae nomen ha ExquibuscolligiturHelueriorum olimfuilfe quie
bens. 1 1 1.@etfingtn/5equanis dium . r 1 1 1. quidintra Friburgum nobile Heluetiorum oppi
elegans oppidum, 6e quiequid ditionis : Gencuam rcrr interiacet.
cireum eae&,luram qu;,totam olimRauraeorurn
imperio fuberar. uidam aiunr,chuanos c Rau Proximus Heluetiorum)51115111
racos fuperarosumine Byrfa,quod paululum 1h Genena. 17.
pra Ballxam Rhenuminuit.
uatuor hc nomina, Geneua, Genua,Gena
i T11/inge. @Laoo5r1gzln bu111,cGebenna,mulrurn obfcuritarisLe'tori in
Tulingos eLacobrigos ,qui Lorharing par gerunmc non artenrum fp fefellerunr,qu 1
tem purant,prorlùs falluntur. Sed e qui Tiguri longe diuerfa . Genua enim Ligurum Caput
>nos aut Laufan nenfesnnagis decipiunrur. Qui vc in Italia ad marc ell : Geneua ver Allo
rGermanos fuiffe cxillimr fupra Rauracos,Hel brogum ad holia Lemani lacus,vbi Rhodanus
uerips ad Seprenrrionern,hidemm recrudicr. exit: Genabum Carnurum oppidum ad Ligerirn
Hodic nomen retincnt Germanicum, ; amnem,hodie,vt quidam purant,Aureli. Deni
gen/quod no men Cfar,vr caetera obLati nam in que Geben na mons,qui Heluetios ab Aruernis fe
exionem corrupit.Admonuit nos eius rei domi parar,vtlibro feptimopolle. dieet Cfar.
nnsAEgidiusTfehudus. Adiuuant hancopinio rm ab annis,vr puro,oingenris,literarum ae
nem,quod polle vili Helucrij, c Tulingi, &La ni fmilitudine, Gencua ab ndoo tune feculo
eobrigi,iuli funi redirein fuos lines, vnde profe Gebcnnaenomeninuenit,plurariuo numero.er
li eranr.Lacobrigi autem legendum perc.Hodie deGenerofis dominis Baronibus adGebennia no
`V11616 / . litera, confuetudine Cel men mancr. @idam ira etiam Aureliuminept
_tlinguznante l. Gebennam nominrt,proGenabum,c Gebena
Boiosgg. 13. nenfe udirrm,pro Genabcn . Ineprioresautcm
De Buijs non parum admirarionis przbet id hi,qui Genuam Ligurum Caput Ianuam nomina:
Lcori,qud tam varias apud auroresdictur ha. ri putant,qua Irali, cmaximLiguri ianua,
>huilfcfedeswtnon facilexpedias.qui hodiever ' quia maris porrus effet : 6c fortallis alijs diilin.
lint dieencli Boij .Primm certe videnrur tins nomen ell'et. '
4. L.P1.
IN CIVLIVM CAESAREM. .S
Lpg/ndulo G45inio. 18. Forum agro: eielbolbuleii
Hic annus eil ab vrbe condita D v 1.atq; pri antur. 24.
mus annus huius belli Gallici , quo Gallia: vtriuf
que citerioris ac vltcriotis Prtor eil faus Caefat. Et hoc fufpetum videripotell, cm Dumn
Ante Chriili natale L v. nx Heduus eifetr apud eos pote'ns,qui Heluetios
mueratper Sequanos.
L.C4f1ium Go:.o`66i um. 19. In Heeluor'um. 25.
Vide Florum in Epit.lib. 65. Nam Tiguriniilli Hedui intetDubidcm ( Ararim poifellionem
fuerunt ex Heluctijs . Caeterm Caiius Conful
habuerunmit Strabo libi4.. Ciuitas etat potentif
fuit,Annoab vrbe condita D L v 1 1. imain Gallia,& Komanis femper amica: hodie'
@1#/14. 20. Autum nominant.
Fortallslegendum,(n1em flumenRhodanum tem o5r'ogenquitran: R5044
influir. Quan'quam lib.7.de palude in Sequanam, . 26.
Iimilis habctur locutio. Leotipfe dilbiciat. Por
r hoc quoque confidetandum,an non idem (it N cil hoc aduerfum i1li,quod paul ant dixit,
Lacu Lemanno ad montem Iuram,quod hoclo~ Rhodanum inter Allobrogas ac Heluetios- limi
ait; clura ad Humen Rhodanum , quod ant tem elle. hc enim deAllobrogum terraloquitur,
clixerat,cm ramen duo diuerfa itinera deferibc quaein Heduos tendebaturintetOccidentem
xe velit. ccrt ego me hic non explico. Helue'tioscontingit-in
ter Septentrionem ac . `
Cie/ieri renuneiatur. 21. Flumene/rar. 27. I
Ptolemus Santones inter Garumnam &Lige
rimamnes ad Mateocciduum conilituit. San au Arat eilfluuius Celtarum, de quo re't Matlia
tem fufpeum ell, in tam longinquam regionem nus.Hocautem admonendus cilLeor,ill non
proicii'ci conatos Heluetios. (luanqua m cm exAlpibus oriri,nec primo quidem curfu,quod ta.
aliajn hac hiilotia Heluetiotum aa audaci men tradidit Ptolemus , ad Septentrioncm , fed
Cimen habeant,hocquoque intelligi poteil. ad Meridiem labi , nec cum Rhodano lineaparaL
lelaincedete. Denique nec eum effe Arolum, qui
15i Centrone: 65 Garate/i. 22. per Heluetios lapfus,hodie At vulgo dicitur.
Centrones c Caturiges in GtaijsAlpibus Pto : . 28.
lemus non long Lepontinis ponit. Ocelum Gratci fontem dicunt,1lew'f - in
oppidum ell ad Duriam minot amnem, de Latinis ditus pagus , cuiufque ; ttaCtus , 66
long abOfcela,quod Lepontiorum oppid vtrinquefecundumumen habitationes. 'Tales
lemus tradit,hodieq; in ea valle,quam flume To \ potr nauigabilcs ctim num hodie {unt-intra Iu
fafum mis Alpibus vt Ticinus ormm,perluit,in ram,Rhodanum,&Rhenum, veros Heluetiae tet
ma parte iacens,abDominicoibi,hoc eil,Cano r limites,ptotfus in Heluetijs quatuor:Vr,`Lim
nicorurn Collegio hodie nomen Dumdofcela ha . gus,Vrfa cArola. Vt genere fminino,opinione
bs,&Vallis de ofcola , quod nos fecimus @ftlgene quotundam non temer conictantium , Celtic
. In Ptolemo igitur id erroris , qud Cen dicitur Die Vr. poile fala cliione diphthongi,
trones vicinos facitLeptijs. Cm hoc cert con Celtic die Dur, quemadmodum Arolam dieAr,
Ptet,interCenttones acLepontios intefiacere me & elifa diphthongo ie, de artculo die, Dar. Item
dios Salallios: qui Salail Augullam Prtotiame @ie @web Vtaut produ dieitur , quam long
lc'brem apud Scriptores vtbem , inhabitabant, c literam cm Germanica lingua non habeat,icut
ipfa vrbs hodic nomen habetc vallis ab ca }; nec Graeca Dur verterunt in Saur. Vnde
non meminit Ptolemus: ni,qui nobis omnia antiqua corrupetunt nomij
autcm populi Alpini prop Centrones. Vocontij mina,Tautum voctunt.At Heluetiorum lingua
vetinterlfaram c RhodanumAllobrogibus ad pronunciar, cregionem adiacentem
Oticntem vici ni,abeodem de(cribtur,quee cum gw. Vr Huuius in im menfum crefcere folet, torr.
defctiptione Cfaris optim conueniunt. tis in morem, fed nauibus non admodum aptus.
Limagus apud Clatonenfes oritur, ac in media
'In Se5u/i4nos. 23. ipforum regioneSerniphium alterum ex altetaval
Sebuiani interRhodanum cArarim f'unt,ho le delapi'um amnem accipit. Deindeinfra Vrnas
die Bellicenfeswt teMatlianus defctipiit,qui (duorum vicotum nomen eil) (uperLatericium
bus hodi Sabaudia: nomen manet. nec enim alia pontem (ita vocant) cx LacuVefenio accepta
apud autotcsveteres otigo eius nominis inueni qua,March ( olim Heluetiorum in Rhe
tur. Ptolemus Sebuianorum mcminit in Lug tos finis, &Heluetii ita tetminumvocant) ca
dunenf Gallia,de nimis Occidentales facit.Sunt taRhetorum (66 huic loco ctimnum nomen
ctiam Seguiani Sebuiani in Gtaijs Alpibus manet ) diilerminat. Hinc lacum Tiguri
apudPtolemum , f/nomina non corrupta. num ingteifus , ad hoilia eins Tigurum amplifi'i
Seduij ver Germania: populus eil. mam l-Icluetiotum vrbem diuidit :mox .
a 3
e ANNOTATIONES HENK. .
memorabilem ianluctijs locum proptcrcalidas Prapter . 31.
illic aquasrci Thermus vocaut , dclabitur. Ha
Vidctur liberalitatcm pro largitione accepfl'c:
rum aquarum ltum non omnino abfurd
c m liberalitasin bnam,latgiri0 in malam acci'
pt PoggiusFlorcntinus,{Larin nominare po
piatur .
tuilct. Deinde haudita long Vrl: Arola: mi
fcetur. Vrfa ln , quem Huuium tranfpoftis dua. Portaria. 32.
bus prioribus literisvulgRulm vocant,in fum
Portorium eli merc'cs ,'qua: porrtoribus datur,
mis Alpibus; quibus hodie Sani Gothardi no ait Nonius Marcellus. Portitor autem, qui
m'cn elhoritur, ac rc ad Septentrionem labi
gal portus conduxit,quod Portorium vocatur.
tut',quum contrTicinus 6.ode lugo pcrLe
pontiosin Metidiem , Vrlulam liuc Vrl'cllam pri
mum vallcmlhticam, deinchriam Taurifc ,QuadDiuitiattfratrt'tm
rum,genti_sGallic reliquias vcnir,vbi lacui mi
bfcetur, qui Vros, S uitios , Syluanos, ac Luccri nos,
mum. 33.
@d amicis debeamus , eximium : exem
quatuor Sylu ciuitates(nam itaappcllant hodie) plum.
alluit.~lorr deindc Tuginis amnibus fufceptis,
Et quotidiana: interpreti5ue.
Bremgarten ac Smellingen (oppida ditionis
Vide hunc locum,vbi CCpcrintctprctcs cum
Heluct1) laplhs infra Brugas Arola: commifce
tur. Denique Arola ipfc ex ijl'clcm fummis Alpi Gallislocutus clk.
bus ortus,in Septentrionem verfus, paulo plus ta tloer' [ LEmili]
men qum Vrfa ad Occafum primum inclinans,
9er lacumThunenfem Bernam lapfus, & ipfam. / 34. '
ampliimam Heluetiorum vrbem ambit : dein VichautentiumVallam 1ib.6.ca.32.QLid Dc
paul infra Bernam altcrum accipir umcn , Sa curio. '
nam valle ciufde nominis altiffmis feptarn /55074}. .35.
_monribus , Nicolai Vuinman doi arta Sexlcgiones Cozfarlmbebat, fed cum quatuor
tc viri patriam delapfum , quod Fnburgum nobi duntaxatmore Romanorum prlium commilit.
lemillam vrbem ambir ,vrArola Bernam. Ibi in Erarenimcfularis exercitus quatuor legionum,
ortum ambo conuerfa ilumina, fub Arol autore Polybio.
nc Solodurum pctueniunt. Et hoc quoquc oppi . \ ~ .
dum antiquillmum cil non modo Heluctizr, (ed

Mtltte: e [Pili:
vniuerf Celtic. Deinde per retram nobiliflim miffi/t. 36.
abiplb Aroladcnominatam ,receptithI Li Pilum Romanum halla etat quinque pcdum,
mago, Rhenum infra (Slinguoiv (oppidum ell: fed fcrrum eins fcl`quipcdem habebar. Totiusita
Epifcopi Conflantienlis) ingrediuntutonflucn que Pili longitudo eratl'ex pedum femis.
tis nomen adhuc loco |na|10t,fèd non incorru .7l/[amara: at traga/aa. 37.
ptum,ob0[em3enim vocatHcluqtiorum lingua: Mazara apud Hcfychium, cli halla Perfica , ge
miirfimus hodic ell viculus. Nomen Romanis nus teli ,cuius formam non exprimunt autores.
loco cinditumm ibi aduerlthcrcynios excu Tragula ver, vt ait Fcllus Pomp.genus teli, diCta,
batent. Nec procul inde abel Rauracorum oppi quclfcutoinxatrahatur.
dllm QBalbfgut/quod nomen lignicar (; cu
odiamauracorm ne ad ucrfus Romanos mu Infine: Lingonum. 38 . f
nime_ntum,anaducrùs Germanos,inccrrum.Ad
Confluentcm igitur illum triaHeluctiotum liu ApudLingones,ait Cfarlib.4. otirur Mofa flu
mina,Limagus,Vrlà,ac Arola, in Rhen um exone uius: vnde n ell dicilconicturarc de eis, fum:
rantur. Vr autem paul luperis, infra maio'rem enim noti.
ramen Rheui cataracn', qui fub Schaffhulia elle Ver51genm. 39.
Rhenum influitJ-Ic igiturquatuorflumina qua Per flummis traum , c fecundum
tthHeluctiorum pagi crcdumur. Hunclocum cum hominem lxabitationesintelligi,fupcris de
haud (cio, an quil'quam ante me explicuerir, c m claratum e. Atqui tratibus hifcc (vr italo
ego doifimos :rtatishomincs ea de rc f quamut) non eadem qu fluminibus no
pis interrogauerim. Sed quale inde rcfponfum mina,cm Limagi accolse Tigurinidicantur. Et
tulcrimmon eli opus hc referrc'. hic Vcrbigenus pagus nullius Huminis nomen
Qu! 5ella Caiana dux Heluetiarum CII , fed ttatus haud dubi : at cuil'nam Huuij
inter treis teliquos , id demm clicultatcm no
fuerar. 29. bis ingerir. Codiccs vetuiores non Verbige
Nota bellum viel-is more Romanorum vo nus, fed Vrbigenus habebant. Vnde dum conic
. { diuetf do'tioribus . Altetiputant,ad
Interim quantite 30. Arolam habitationem Vrbigenum pagum di
Digtellio ellparuula ab hifloria Heluetiorum, ci :1b Orba, hodie adhuc peructullo oppidulo,
dedolispumnorigis principis Heduor, quicum ditionis Bernatium ac Friburgenlium , ad quem:
Romanis militabatfcd Heluetijs fauebat. fan vt proxim domicilium, homin milliav
cius
1Ne.1vL'ivM . i
ciuspa'g contendernt,qunm Cfarexiliimtit, Caput Hercyni { quando etat ( nunc Vulg
cos ad Germaniam tendere. Alteri per Vrbigen. ! nominatur ) ctendunt. Por
Durgeam hodie ditam terrain delignati putant, r ea tranfrhenana fuit , Autore Ptolemzoi
' aerumine,maxi m quod Germanorum Rhe ; Corn.Taci.cam quond adMnum' vf
niq'; hic : mentio,cui Rhcno fiumini Durgeani que amn,fuo imperio tenuiè Heluetios. Ptol.
vicini. Lcori' integrum iitiudicium. Reli aurCarudcsinGimbrica poni Cherfoncfoyndd
quorum duorum pagorum liuc tratuum nomi in militiam longinquam accerfiti videntur,Y vt fe
na nufquain,q110d fciam,inueniuntur. Itaq5eum r Germanorum eli militia.
qui ad Vrfam eli tradumogitandum quo pao
appellcinils,Taurif`cmue. Taurifc gemis re
magctoria. 47.
liquijs,qui hodie funtVri. Arqui illi polierioribus Amagetobria,quod oppid fir,ignoratur.Marli
Margerobriam ponit,& Gallic vocari ait Toaut.
feculis has fedesoccupfe vidrur, vt ab illis non
Quidamlibri habent Admaget'robria.
poruerit tempore Cfaris elle denominatio. An
potis Tugi num quum Tugiorum Strabo quar Cimlri Tentoiii 48.
to tfeptimo libris magnic memineritt locus Cimbr populi in extremo angulo Germania!
Tugium (au videtutantiquiflimus. Eum autem ad SeptenttionCherfoneliim habent:hodicDa~
qui adArolam eft.quidam IuraHiuin,quidam An ci,ièd corrupt,voctur. Nam Danos elfe eos no
tuati nominandum cenient: fortallis t Auen mi natos regeDano,in Clironic'is cor flzriptum
ticenfis nominati potuit. ellRegem habentpropri,cuius imperio parenti
. Heliietios Tia/ingu. 4o. Scandinauies,Noruegia, parsGorhiJSe multa:
prelar alioquin Inful. Vide de Cimbris Strab.
Mirum vero quid cum Rauracis aum Gt,nam 1ib.multisverbisdifferenteutonesPtolemus
horum hc non meminir. Valdefufpicor,incuria nlong ab'Albi uuiointer Phatooinos c Suc
librariorum omiium nomen,& eos quoq; iuffos _ uos ponit.Taeit. Tuifcone Rege nomen habere
redire in patriam, vt Hcluetios,Tulingos,acLa ' putat,& alludit vulgarislinguacdenominatio. Vi
cobrigos,quibus etant vicini. cus hodie cli regione vrbis Agrippin trans Rhe
Iii /371): Heliietioriim. 41. num,nomcn eius regio obtinens,vt . Neq;
Tabul-xhocloeo inrelliguntur militaresindi Te'utones c Germani ijdem ihnt,licut neq;
ces,nempcin quibus duces militum nominaper manitGermani.
. . 1
fcriptahabent.\/ulgusvocatRegira. Literis au Treairi autem pagos. 4.9.
tem Graecis, non lingua Grca c_onfetae eranr. 4Treuiriad Mofellaml. ciuitate habent,quam
Lingua enim Gallica, qua hodie Hcluetij vtun aiunt ab Abrah lijs trdicatammodie Epifcopa
tur,non mins Grcis literis, quam Latinisfcribi rus elhex leptem Romani i m perij vnius ElcCtoris.
poteft. Locus praeterccum nomine multas antiquitates
: ei? numerus. 42. oendit. .
Numerus hoiiium vitorumita poni Pagos ventum Soieiio'roim. 5o.
tutzprimm enim cuiufq; populi capita nume Sueuos Ptol.ad Albini . ponit, qui tam olim
ranrur :deinde ex hisomnibus,qui armaferre pof maxi m parrGermani occuprunt,latiilimeq;
{} fummafuntetiam protcndebaiitur.Q1jppequor erantcent pagi.
9z.milliaeorum qui arma ferte potuerunt, com .
prehenfa. niae fyluconfederuntzRetiq; non illius vcreris,
/ Gal/ia. 43 . fed Romane prouinci,D.1nubi,athenum ali
De Gallis,hoc ,1:1-$,111 deinceps lo quam pattern adhue hodie pollident. De hisCae-
quitur. farlibaf.- copioliiiim,vbi nos mulraalia.
cireiier.- 44. y Ve/ontionem. 5i.
Aruernos Prolemus ad fontes Ligeris amns Vefontionem oppid Sequanor Ptol. nomi-`
ponirzhodie ea regio nomen tenet.Fueruntenin1` natVefonti,& vulgusliodieiibntium': fluuius
HeduiSequanis Aruernisq; duobus locis clauli. qui oppid propemodum cireumdatPtolemgo,
Porro Sequani,cm ad Rhenum extenderentur, Dubis noniiiiaturzCfar Alduabin aut Alduadu
bim ( codices mir variant) appellat. Gaitea
perfacilhabebant Germanosin auxilium voca
re. @am bell ver eiufdem res illis ceferitfe rm qui fuerintenei Regis lines, nufquam no
quentia Diuitiaci verba declaranr. bis exprcllit GefanAt ego puto cum HereiniBrif
goize terra' fuiiedominumut non long ab ea.
Sea'; 4.5.
Vide an cam partem terrputet,quae hodie ad@ : etiam nnperin Italia. 52.

hue nomen tenet @unggm / Se fuperidr Elfatia _ ' certiSpartaco loqui gladiatore : quam
atmainus. \
vicini enim Rhenog Germanis.
_r _ Hariia'iim. 46. _ .Y rioni/lam mii/tif. .53 .
-- Harudes qui lint ex Germanismon fatis Loquitur de pugna Amagetobrifaa : de qu.
confianquidam eos exEtemo Heluetior, quod paul fuperis mentionem fecit.
a 4. Fm
` .
ANNoTATroNES HENR. .
Framentam Seq/nanos, Leacoelin rauienfesNam 8( Germanicavoxlludit {
gona/1i5mzn1r'are. 54. [aub/ matcha,hoc eil, termino.
Leuci populi ad Mofellammeeiralong ' Tri5otu. 61.

fonribus cius. Hodie Epifcopalis vrbseli eorum Triboccos Prolcmus locat (ub Rauracis
Tulliumin Lotharingiawt retannotauit Mar ad Rhcnum,Strabo lib. 4. Tiboccosvocat,idq;
lianus. reisNam tribus fagis nomen habent, Tribu
chen.Plinius lib.4..eap.17. vocat Tribocos: 6c vc
$1514, eampratoriam cobortemfa - rifimilc cli Brifacum delignari. Nam 6c conanc
. 55. fama eli. oppidum illud in Gallia olim fitum fu
Prtoria cohors eil , qud prtorc non , quod nunc iancrmania elbmutato Rheni
difcedcbatcipi enim Africanus Primus fortif alueo.
imum quenq; delegit,qui ab co bello non difce V. 6 2.
Yderent, t cartero muneri militia: vacarcnt, c fcx Vangiones Prolemus fub Triboccis 6c Ne
quiplex {lipcndiur'n acciperenr. Feus Pom meres fub Vangionibusponit. illic ver
peius. legitur,non ctunt Nemetcs Spirenfes , ]; Van
Heelaor Romanzi: auxilium giones Vormacienfespiraquippefupra Vorma
ciam e,Sedin his neque oportet in omnibus co
111/{ 56. dici accedere Prolemi , qui in partieularibus, vt
Argutum argumentum elhquo Caefarem vani ita dicam,locis ( exorbitat: neque com muni
tatis arguit : quippe Hedui Romanis non furc busliteratorum conicturis credere, qui pri
auxilio con tra Allobrogas, nec contra Romanos fea temere nouis comparant.
Hedui,cm aducrfusErnelum pugnarent.
Seda/fos. 63.
Et Ratenor. 57. Scdulij, non Seduni,fèd Germani,vt tclia.
Rutenos Ptolemus inter Aquitanos ponit, turPliniuslib.4.capit.17. thuamuis Tribocci,
quanquam cxverbis Cfaris Aruernis propinqui Vangiones, c Nemetcs, in Gallico littore fedcs
habeanr: tamautorigine,aurvicinitarc,autlin
videntur. Et quanquam Carfar hic ait,non reda
tosin prouinciam , ramen polie fxpe leguntur gua Germani videri poterant. Ideoq; Ernei Rc
prouinciales. @idam etiam duplices faeiunt gis partes fecuti. Andreas Qlltbamer/inlignis no
Rutenos,Prouinciales&non Prouinciales. Ciui tate antiquitatis indagator,Sebulios legen
tas eorum hodie Rhodes dicitur.Ca:rerr`1 m Quin dum putat. ~
tus FabiusMaximus hc fuit Cos. cum LO pi mio, @onV517 gazproximt. 64.
anno ab Vrbe condita D. . xxx111.Cum hic Vbij populi tranlihenani, tapud Tacit, 8c C.
annus lit D. 0. v 1. ab Vrbe condita. Meininit Cfarem,hodie eorum ereditur vrbs Agri ppina
Florus in Epitomelib. L x 1. Colonia,qua: olim tranfrhenanafuilfc dicitur, vt

reliantur illorum Chronica. Cuius rei hodie
: larios. 58. multa indicia. apud diui Panthaleo
Alarij milites funrn Faris folidi Iac firmi ,ide nis acvndccim nullium virginum templa plan
que lateribus adhibcbantur tanquam al. Vndc vereris alueiveigiavidentur. Sed polic Gallica:
cnomeninucncrunt. terras Fada,Diuirenfe munimentumhabuit,quod
/ 59. hodie Tuitiurn voeant.
Incerta cihinccrtaqucleio. Nam li Aa'6012116111741' agendas. 65.
leges Conliterunt, neccife ell fequi Nomina Conucntus quatuor modis intelligitur. Vno,
tiuum: fin Conlillcruntlegas,Accufatiu,quan cm quemlibct hominem ab aliquo conuenturn
quamConiunio,paribusq;interuallis haud fcio elfe dicimus. Altero,quun1 ngieatur multitu
qum apt hreatldeoq; locum corruprum opi do ex compluribus generibus hominum contra
nor,nec facilref'tirui poffemi fi vetulo aliquo ex ain vnum locum.'1`crtio,q uum @Magiitratibus
emplari adiuri fuerimus. @dam fufpicantur indici) caufa popul us con gregatur.Quarto,quun1
Harudcs Nominatiui elle cafus ( etcnim illorum aliquem in loc frequentia hominum fup
erat bellum ) alios autem populos in Accufatiuo plicationis aut gratulationis caufa col-
eonrui ad verbum Circuudedcrt, quod nefcio 1igitur. Haze Peus Pom
qum probem. peius.
` Marcomannor. 60.
Marcomnos Ptolemus apud Gabrilm Ger
nnotatH'enr. Glareaa'iz
manifyluam ponit vltra Danubium , ac regio
ne Pannonice fuperiorisatis confiar eos elle Mo
. IV
I IN CfrerVM' CAESAREM. of
lIN (LIVLII CESARIS !
l MENTARIonM DE GALLIco
LlRvM II. HENK. GLA n. ANNOTATIONES;
.
.1 hoc fecundolibro idoneo' capto': alioqui nullus . Eil!
l' ` ` liabentur qua: autem Topographia, hoc cli, loci deferiptio, pro
l be'lla gelfetit in Bel inruenda acieelegantiilimpoiita.
gis,tertia Gallia: par Seifionem eiu: oppieli ; 5.
te: ac prim de ori gi
ne Bclgarum differit. Selor,eil isilimator redemptorque bonorunj
v . Deinde, vtcumvni damnati atqueprof'cripti. Afcon. . Res
\ 50,5! ucriis congreiis lit, autemipifettiodicitur. 4
la., /f ac vicerit: pollein .delVerIeton Vrie/lon . 6.
Nw., Neruijs egregia Venetos Ptolemus mariti mos facit in Lug1
- \ pugna deferibitur: A
_ mw'
duncni Gallia,quibus : Strabo libro quat
_duaticorum item expugnatio 86 perditio. Deniq; to,Venetos in Italia (hum nomen habere: quod
ciuitatum Armoriearum, quae hodie Britanni verilimilius elhqum quod Liuius,perp'etuus Gal
nomen obtincnt,deditio. lici nominis lioPtis fabulatur, ab Antenore prodi.
Gum : Cigar. 2. _ tore vrbis Troi originem , ab
Secundus annus belli Gallici, Coss. P. Cornel. Heneto Paphlagonum duce Veneto's. Oiii'inios
Lentulo, c (ginnMetello nepote,anno ab Vrbe Ptolcmasus vocat, quos Cf-.u' Oliilinos, quan
condita, D. 0. v 11. quam hoc nom mir variatum inucnitur.
prtcre ad mate ex aduerfoBritannix politi .
Caleeo: . mil/ia. 3. Ctetm qui hic enumeranturpopuli,l1odie Bria
In hac Belgarum deferiptione fcrm populo tanni nomen habent : hocenm nomen in
`rum nomina hodie confiant Vetere appellatio tinentem migrauit,cum prius lnfula effet. Nunc
, quanquam correpta iue apocopata,de qui~4 ver Britonibus eietis , Anglia recens nomen eil:
'busMartianus ret fentit. @idam autem Calc inful,quanquam eiu-s Septentrionalem partcm
' tos legunt.per t,in vltimafyllaba. Quidam etiam tenent Scoti. Maniitigitur nomen Briton Gala
Yaliqua horum populorum nomina inclinant ter lia.PorrCarnutes eRhedondes populi inter L_i
tiaDeclinatione,qua: alijSecunda. Non eilau gerern cSequanam am nes funt,eodem Authore
temdubium,quin Romani Gallica nominaom Ptolemo: e non long ab eis Andes, vbi in hy
nia corruperint,iicutcontrnoflratas Romanis bernis fuit exercitus Caefaris. Aulertij autem,ho
fua deprauat. y die Normandie populi,dcquib.poile plura.
Loeopro /27121. 4.. . Henr. Glarean. in L15.
Videtur legendum eife,Loco opportuno atquc 1 I.
IN C.1vL11 C/ESARIS
MENTARIORVM DE BELLO GALLICG
LIB. III. HENK. GLAR. ANNOTATIONES.
tio Cfaris in _Marinos Menapioswbi 'nihil di#

` 1 liber,terrij an gnum memoria a'tum cit. I
'ni huius Belli hiitori ` _ Steinzeug 2.
L Retiimo ordine Cfar hofce nominauit poi
4p'ul'srfunt enim ex Hed ui'svvad fummas Alpes elm
ti,primi Antuates, medij Veragti ,vltimi Seduni:
fed non - ead egionis conditie: optim
l: ' lippolnfuntaut Antuates, mediocre Vetagri,afperam,fe`d mult
f w tuor bella. Pringum longior Seduni tenentzquiquidSe'duni fum
L "_" " Serg. Galb aduerfus mis Alpibusinitio fumpto ,atq; ade fontibus
Sedunos, Veragros,& Rhodanifecundumipfum umen vallem habt
AntuatesaSecdum ipiius Cfaris Bruti in Ve `C X.milliapailùum. Homines liberi,
netis.Terti Qu.Titurij Sabini in Vnellis. (lu/ar : quos Romani nunquam cogere potuerint, vt
.tum P.Craiiin Aquita11i8.Adiungitur his expedi~ ipforumdifcetent linguam : quod : }
.

` m 1
ANNOTATIONES HENR. GLAR.
nihil ibivnquam,vel patuo tempore potui'e Ro uium,tcrtia: 8c libro feptimo .vbi de Gallomm
manos. Habent iraq; adhuc antiqu lingu Gal. copisfecunda vtitut. Codicum dem vbiquein
li,qua etia'mnI-leluetij vtuntur.Rhodanus dubium adducerc nimium folcnne di. Scd iudi
inundatione frequenti multa illisadfert incom cerLetor.
moda,ncc minsingentesilli torrentes , qui ran Carina. 6.
tum faxotum, vt monteis adquatc queant,in
gerunt. Ip hodic priinaretentavittutc, Vera Carinainmanauispars. .
grs,qui Romana vtunturlingua,dominantur, Tranra ex edali5u: in altiru-
in prouinciam redegre, partceti Antuati oc inem. 7. '
cupata. Sedunum prcipuum eotum oppidum
cihin quoEpifcopum conlituunt , qui regioni c Tranra ttabul nauium dicuntur: 8c t1'gna,
vt Princeps,& vt Ecclefiaicus prful im perar ,li qu pro paticte in parietcm porriguntur, Autore
beristamen, non (etuis: nihil enim public agit .
abfque Omnium ciuium eius regionis confenfu. Pelle:pro r:Je/12:. 8. f
Heluetijs confoederari,vt Rhoeti , maxim Pellis poqum : concinnata ad calccos, 8i
quatuor partibus, Luccri,Vriae,Suiziae,ac Sylua cztcraoperafacienda,a1utadicitur.Varro.
ni,quibus cmverercm ac maiorem fuorum
dem noftra cgtegi defendernnt. Ctcrm Hi: 6umne:. 9.
OodorusinVeragris vicus hodie Mattanch di Antenna: ligna per tranfucrfum in malo
citur, Humini adiacct quod Pnino monte, polita,inquibus velumalligatur.
( maior S. Bernardi vocatur) Septentrioncm vet Tanta/Miro /4614. 10.
fus ucns, Rhodano com mifcetur. Agaunum
autem locus elhqui hodie fanCti Mauritij dicitur, Malacia ell maris quies, cm Huus omnino
ad Rhodanum amnem, in 1'st etiam Veragris. quicfcuntuidase''lvw'v exponit.
Antuates aut inter Vetagros Allobrogasmc lait/muta? die5u: ulerti
dijfunt, fed magis latere lacus Lemani,qua ad 5uronitef. .
Heluerios pettinet. fer Diui AEgdij
chhudiciuis noriRhcticveteris deferiptionc. Ptolcmus tri plices po nit Aulercos in ipfa ad
Antuatibus noflra prfuit generofus , Lugduncnl Gallia,quinter Sequanam ac Li
Lulini dominus Aymo Gebennis cum lijs, Ge gerim.Primos Diabolitas,aut Diaulitas,vt alij ha
orgio,Guidone,ac Profpcro. Porro fummis al bcnt codices, quos - paul ant hoc in libro
pibus,qui Paeninas clI'e Alpes altuunt ad Oodo Diablin tes voclfe videtur. Hi proximi funt Ve
rum,egrcgi decipiuntur. Nam Cfar hoc loco netis.Altcros Coenomnos,Andibus ad Ortum.
Sedunorum,Veragtorum,atque Antuatium lon Tcttios Eburaicos Ligeti ad Sequanam proten
gitudiucmexptimere volens , ait eos inibus Al fos,quos hc Cfar Eburoniccs vocat.Vnus igitut
lobrogum 8: 1 Lemano, t ilumine Rhodano hic populus Aulerci Eburonicesmon duo. Aulet
ad fum mas Alpes pertinere: qua deferiptionc ni ci Gallica lingua videnturdici bwltrtlzer/ tDi
hil luculentius dici potet. Cterm vbi potis aulit die ouuluot. Cnomanni vcr .
fummas Alpes dixerimus, qum vbi in omnes ntr/ quos Grc Thrafyandros dicete poiIis.
mundi plagas ilumina eximia Huuntaic otiginem Sontiate: in magma mpgs. 12.
habent Sunt autem hac Alpium parte feptem Sontiates populi Aquitania, quos Plinius Ii
hc,Ticinus,qui ad Meridiem, Tofa ac ad bro quarto,cap.19. Sotiatcs vocat,vbi dc Aufcis.
eundem, Rhodanus ad Occafum, Arola Vrfa
ad Septentrionem, Rhenus ad Ortum duobus .lia exparte ' 11610472
fontibus,vt poe dicemuslibro fequcnti. ruanur. 13 .
Canti/a . 3. fufpcnfus ell fermo per longius Hyperba
uatia, loca (unt marinis aquis tefcrta. ea ramen verbapoe repetir. Exemplum
Imilc eli Egloga 8.Vergilij ab initio:
Swim/[51' atiia'5el/um. 4. ?a/IorumM11/am Daman <5' {515%521'.
() hoc in loco numerantur populi, partim
Celr,ciuitatum maximArmoticatum,ho. / injine: /
die Btitanniae ducatus : partim Belg, hodie rum. 14-
Notmani Comitatus Morini. Vocates,vel,vt alij vocant,Vocatii , populusA.
Qua: ex Pzoni5u:. 5. quitani, : 66 Tarufates , vicini Sontiatibus,
Santonibus puto legendum. Nam libro primo qui non long Tolofa & Narbone abfunt. V0.
tenia vtirur dcclin'ationeJter (inquit) in Santo. contij ver Gallia: prouinci,pr0ximiAllobrogi.
num fines facere.Rurùs de eifdem: Dum omni bus,vt ex libro primo pater. Hic igiturlegendum
bus fortunis fociotum confumptis, in : c,aut Vocotiorum, aut Vocatium,non Voson
Heluetij peruenirent. Nifi quis putct szatem co tiorum.
nomine vtraque vfum declinatione,lcut Medio @a ex , Canta5rzl152. 15.
matrcum nomineJbto quattowbi _ Gantabrifunt populi Hifpaniad Seprcnttio
nem
1.-4
i
ÌN.C.IVLIVM CAESAREM.
hematq; Oceanum Britannic Gallicumq; Morini ; 16.
antes,qui&mari crcrra facile iu auxiliAqui MorinoscMenapios Caefarhoc loco coniun
tanisvcnirc pohntarbellos porrProlemus
xit,quafi vicini iinthipopulizrurfus libro fequcn
Aquitania: populos ad mare collocauir.
Bigerrones, non long abfunt Turia in Vafco re,vbiiturusnBriranniam.Q1inr.Tirurum,&L.
Aurunculeiumin Morinos arq; Menapios milit.
nia.TumPreciani,Vocarcs ( quibus putantVa
Ad nem autem ciufdem libri eos exMcnapijsve
fconesdiostVafconiam ) Tartifatcs (Tutliani
hodie ) Fluatcs ( quor 6c hodie nomen manet)
nillcait,quumipfè MorinosdomuerirperT. La'
bienumillucmiffum. Verilmileefhautlatum
Garites,his finiti mi fuerunr,om nes hodie (lib no
habuilTe imperium vel Morinos, vel Menapios,
mine Vaiconi.Aui`corum meminir Mela tPrO
lemus,hodienomcnquoq; manet. Cterm aut hic inept librariorum errore coniunos, vel
Garumniquiefe poliuntalij, qu qui Garumn alium quempiam populum alrcrutrius loco {up
flumen circumhabirant: Sibutzares ver 8; potum : quod equidem Le'dori difcutiendum
relinquo.
cofates,qui hodie lint,pati`1m confiar : certum ra
men eliAquiranos elle. iiiiotfieiir. Clarin lila Jimi.
IN . IVLII CESARIS :
MBNTARIORVM DE BELLO GALLI.
co Librum r i 13. Henrici Glatean Anno-I
tationes.
ac Prolemo colligitur, qunampaio rrienni
vagati,vt hc ait Caefar,Rhcnum peruenerinr,q ua _
' Vnrin hoc'quartoli
regione ( nam ira legendputo, non , quas regio
bro hc ordine :Bel
nes, vr etiam ipfius tranlitus locus deferibatur )
` lum contra Vliperes
Menapijincolcbanr,quodvtiq;Lctori cogiran
tTenchrherochr dum relinquo. Niii fortCfaris rem'pore alias
s manos,qui Sueuis
quam Cornelij ac Prolemaei habuerintfedes. Sed
pulii,in Gallia armis
ha:c de his.Sueuos autem Ptolemaaus triplices fa
-._ 'Y lcdeslibiquierant.
cir,Longobardos Aultraliores Sycambris parte
.if Vbi obiter Germa
Rheni (quanqu co in loco Oquebosinept alii
1 norum moresdefcri
buntur.Deinderr-au legunt : Bilibaldus pirtffgtpmtr cximius rer an
riquarum,dum viuerer,i`crutator ac iudex, 6c no
- iirus exercitus Carfa
bis amicus,Silebos traduxit: ac miror Ptolemzc
riani per Rhcnum in Germaniamzvbi dicillima
mentem id loci non exaisanim aducrfam.)Al
pontis defcriptio habetur. Vlrim nauigario in retos Angelos magis Orientales Longobardis, 8C
Britanniam infulam,qua:hodie Anglia dicitur, 8
in Scprenrrion ad medium Al bis extentos. Ter
reditus mediocriter felix. rios Semnones medio Albi Oricnrem verfus ad
: Germani', " it? Tent/i Sueuum qu; Huuiumlup ex iru,qum lat
Ithem. 2. olim paruerit Sueuorurn natiofatis liquer.Ptole
maensinrer Germanos,quos Rheno propinquos
Viperes 8 Tcnchrheri , quas olim habuerint facir, t Sueuos,Longobardos ponit. Polever,
fedes apudGermanos,apud plerofq;dub1.Altha cm Germanos Mediterrancos numeraret, qui
merus rameninfignis aerate return Germa ipforum lingua )geraumer nominantur (Plinius
nicarum indagator,Viipetes ad Rhen fuiilc pu corrupr aliquando Hernuones vocat :) ibi vet
trcis ingres commemorar populos , Sueuos,An
tat,maxime"in rra'tu, vbinunc Franci achlli
gelos,Sueuos Semnonas, 8 Buguntas. Verba
colr,nempc Franciuado nobili Emporio, M
ipiius Grca fubiungam : 'H51' i'rfulfnyid'wvb
nioio,ad Occidentalem , vulgo vocaram Sylu
ply/capii iii 16, 7 mii ZuiiCrov WAyyeiA'i, : cion' daim
trvalt/ cConHutes vl`q;. In qua plaga Rin Aaypafdli, aia'reiioise ad; nic Jenwutiigc
goiaelt infraMaguntiacum acl dexrcram Rheni ri ! fi; a'AiQ Gromit?. Ka; '11i ciw Zun'Cavf
pam.Tenchtheros ver infraillos ad Vbios quue 'iiivis Poirot/oi cae-ivf uw' iACii afa- fn; eifnia'liou : cmd; aia
eadem Rheni ripa collocatos aèrit. fli hodie , iigifi Sun''ou ; Kod ii / 'mi },
eas regiones teneur. Hire ex illo. Tacitus hofce @may fr irritiita (4719@wa ( ita ver..
duos populosaut proximo Cartiscolere Rhen, tenda etant : Interiores autem 8 mediterranea:
cert iam alueo quiq; terminus elle fufciat. C Gentes maxima: , tum Sucui, Angli, qui
term ipfe Vipios appelllfevidetur, fecunda de Longobardis magis Orientales Cunt, in Scpten
clinatione.Ptolemus Vifpios. Tenchrheros vc rrioncm protenl, ad medium quue Albis Hu
r Tingeros. iiwinw enim Graecus haber codex. uii. Tum Sucui Semnones, qui habitant poll:
autem Leorem merito morerur, (i Vlpe Albim przedia parte ad Ortum ad Sueuum
res t Tenchrheri Rheuani fuerunt, vr ex Tacito quue Huuium. Denique Bugunr, qui reliqua
deind
12 ANNOTATIONES HENR. GLAR.
deinde fequentia, ad Viflulam quue fluan te Mozproflmt ex monte Vagefo. 5.
nent.Buguntas putoPtolemaeodiios ,quos po
flera :eras Burgundos vocauit. Noflra aetate Sue Mofam Huuium Cefarluculenter deferibitfer
uotum natio de Vetere fede nihil pollidet. Nam uat autem etimnum nomen: fed parsRheni,qua:
h genres, vbi illi olim federunt, ne nomen qui ipfum excipit, hodie Valis dicitur, allulione ad
dem Sueuorum ferant,fi quis fort Sueuos appel Cfaris vocem,qui Vacalon appellar , quanquam.
vetuiores codices Vualin habent. Vofepus au
lrit.
tem mons,ab alijs VogefusJat pater. Separar
[icentumpagos [mme dicuntur.; . enim Burgundos hodie : Lotharingos, deinde
Elftiam ab eifdem Lotharingis. Meminir Cius
Centum horum pagorum lib. 1. ant mentio' Lucanus in primo Pharfali:
{ ei. Sed pagum haud dubi alia fignificatio Derure cano temorz'axa Lemanno,
ne dixit,qum Cum de Heluetijs quueretut. Ibi Carag; fue Vage/ curuam ardua ripam
enim pagus minimum . millia hominum Con ?ugnactrpf cobibehmt Lingonerarm.
tinebar: hic ver pro ditiuncula binorum aut rer Qua: Carmina, vt mdofa,Antonius Sa bellicus
nm millium virorum accipitur, quemadmod
aliterlegit,maxim duo frequentia:
poe , Cum de Morinisin hoc libro loquiturzRe
Cia/iraq', Voge/z'curuam/fer ardua
liquum,inquit,ExerCitum (. Titurio Sabino,c
Tugnacerpzfl coln'entmLngona: armis.
L. Autunculeio legatis in Menapios,atque Vnde de huius nominis fyllabis quante !
in eos pagos Morinorum,ab quibus ad Cum legati hil definire quimus: quando in vulgata lerionc
`non venerant,dueendum dedit. Verm hoc fei prio;esvtraq;correptaf,in Sabellici produlc
endum,quemadmodum omifl'a de Vfipetibus ac gantur. ( fi vulgata lelio vera effet,
Tenchtheris Coepta narratione ad Sueuos Caefat Vopefus fiue Vogequ fluan potis qum mons
diuertit,ita_mox relita de Sueuorum centum pa videri poterat. ( hoe Lelori neutiquam ne
gis coepta hifloria , ad omnium Germanor mo gligendum : nos cert nullum alium autorem ha
res enarrdosfiatim fermonem Conuertit. (mod bemus,quanrum equidem meminifl'e poil'um, ex
ex his manifeilum Cit. Nam qua: hC de equetri quo Certiora adferemus.
bus prlijsfcribit, mox in Vfipetum , ac Tench
therorum pugna eadcm com memorat.ltem,qu Rbenus oritur axle
de priuato nullo agro, de vielu ex lae , de corpo
rum nuditate, eadem omnia funt lib. v 1. de Ger
}. 6. \
manis.Deniq; cm de iumentis hieloquitur,qui Neminem ducat admiratio, fi vetetes Geogra

bus maxi mGalli deletent'ur,quq; im penfo pa. phi,quando omnia vel hoililia,vel inacceila,in
rent precio.eontinu non Sueuos,fed Getmanos cognitiveerant,de Rheni ortu trae'tuq'; ade exi
fubnetit:GCrmani(inquis)importatis n vtun guam nobis aperueruntnotitiam, quando "
tur,&c.AtquiCfàripf,vt hocloco clib. v1. fibi hac tate,cm omnia pacata,omnialu(trata fint,
confiet,vix equid expedio.HiC enim per millen quidam ex profefl'o de Huuiorum traCtufcriberc
virorum apud Sueuos commutationem neq;bel aggreflimobis &Rhenum &Danubium,duo ma
li,neq; agricultur rationem intermitti fCribitJn xima Celeberrim'aq; Europ fluminamon fatis lu
fexto ver,Germani,inquit, agrieultur non Pru Culenter, im vald aceis deferipferunt. Inter
dent. Rurfus hocin loco: Nequelongis, inquit, veteres ramen Scriptol-es Latini, quorum impe
anno remanere vno in loco incolendi Caufa licet. rium ad vtrunque flumen niebatur, mult ma
Paulo ver pfl,in hoeade libro,Sueuos oppida gisqum Grazei mihivif negligentes. Nam
habere commemorar,de quibus iufli fint , miflis Strabo atque Prolemasus, dij boni qum multis
nuneijs,pofthabitum concilium,dernigrare. Ad fladijs, diligenria,ac fedula Cura prcurrunr Pli
quid autem oppida habent , fi non liceatlong s nium,TaCitumq; , vrrumq; rei fcribenda: ocula
anno remanerevnoinlocoineolendicaufa? Sed tum (fi dijs placer) teflem. Plinius libro tertio,
habent hercules,habent inquam hiflorici Roma capitevigefimo, Sarunetes ortum Rheni acco
ni ,vbi haud dubi negligenti accufari queant. lunt,inquit. Itemlibro quarto,capite decimo
Quidam nofira tate de Sueuis fermonem ingtefl quintooiiiorum Rheni meminit , otiginis nihil.
latos eorum faciunt nes,vttoram fer Ger Tacitusin Germani deferiptione: Rhenus,in
quit,Rh:etiearumAlpium inaceeffo aC prareipitiv
maniam occupent. Vnde plan eueniffe Credo,
Cum German di cere vellent , Sueuum dicerent. vertice ortus, modico in Occidenrem ver
Qu; Confuetudo etiam num apudHeluetios,vni'-" fus,Seprentrionali Oceano mifcetur. Heee ille
eas veteris Gallia: reliquias, manet. ade breuiterde Rheno. De Danubio non mimi's
t n: ' ( Condru aCCifus eft.Sed quum de modico Rheni in Occi
dentem flexumentionem faciat,vt quid non cde
`. 41. eins modico in Orientem flexu aliquid Comme
Condrulbrum c Eburonum fu'pr etiam me'-
morat : Nulla hercl caufa dati potefi,l nifi quia n
minit libro fecdo,vbi Germanis originem eos notat,alioqui neutiquam taciturus.I.uculentis
ducere dixit. uidam Eburones hodie putant aliquant Pomponius Mela, quem vetuiorem
Leodienfes efi'e. Condrufos ver Aquenfes,vnius aliquant vtroqueexilimo, vrpot fub Claudio
dici ab Agrippinaitinere. Imperatore, vt quidam non imperit ex eo ipfo
colli
fr
IN . VLIVM CASARM. _ 13
60111311111,11115 (inquir libro quarto) ab Alpi fufcipit : mox Lupinum oppidum peruenit. Maij
bus decidens,propcapitc duos etiicit lacus,Vc cam pum hodie vocanr. Toto hoc traCtu `vitifera
netum cAcronium: moxdiu folidus , 8: certo al regio. Hic Sarunctes,qui nominati funt apud
ueo lapfus,haud procul mari hue 8:11111 difpcp Plinium, liniris relinquit,eleganrilimam lim
gitur. 111. At lg clatius Strabo Autor Gra: vallem,qulacum Rinatium artingit,vulg Va
cus,hc libro quatto ac feptimo differit. Vbi cti lenfe,nos ihperi's alicubl etiam Vafeni nomi
populos,lacus,accolas, iter longitudinisq; termi nauimus. Hc Rhenus inter duos monteisQllbcrg
nos commemorare non grauatus. Sed opera-'f 8: @beitgyulg vocantur) ad Efiio'nes reCr in
minis natividctur',quando
precium fumus,ac notiesprop
ipfumadtotum
caput
eius Septentrioncm delabitu'r. Meminir Efiionuin di@
: 11. 4. Strabo : adhuc nomen retincnr.
men nauigauimus,vtcertiora de hoc,fed maxi m Hinc adlocum Benedurum dextris Campum S.
quod ad capur certa ac indubitata dc Petri (Selbfilcg nominant) oppld fanelegans,
fcriprione Domini AEgidij chhudi tradamus. aliquot millibuspaffuum dilians,habet nifiris
Meminiife autem oportethCtoremfummas 1 Comitatum mei-Denbcrg/ >Gla'rotienis ditionis.
pes eife,qui hodie mons Sanri Gorhardi dicitur, Sub Bcncduro dextris iufcipit Huuium ll, qui
obcufam mox de Lepontijs explicandam : cui Rhericone monte ortus, ac per vallcm Druiirn`
Adulas mons ab 01111 cnnneitur, ctinentiqui nam (vulgo ) 11$,1111111 811081112
demiugo,vt fummar Alpium velut bracliium, alluit.Sub hoc conucntc Rugufcos ' 11111115 ha
aut mauiscornudiciqueat. Rhenusigiturinitio ber(3i111alnuncn0minanr) ditionisHeluctieae.
cx his Alpibus lhmpto , ab Orientali quidem ear Porro 8:101111 8: Rugufcorum regio Vitifer.
`partc,vbiAdul monti coniunguntur, populiq; eli-.Hint lacum Btiganrinum , vt Plinius ac Soli
Lepontij habitanduobus nafciturfonribus, vnius nus : vel Acronium,vt Mela: vel Conltantienfem
vt minimum diei itinere, propter montiuni iuga Pormicumq;,vrvulgus :trate vocar, in gre
diantibus.Altero magis occiduo magisque Se ditur. Circultus eius lacus Strabonelib. 7.fupra
ptentrionali,haud italong Ticini fontibus,qui ' 0.1111 proditurJongitndo circiter c . lari
paul Occidentaliorcsfunt. Ad cum AEtuatij tudo dimidio minor. Nihil hoc lacu elegan tius.
ptop ( hodie Tauetfch ) pertingunt.Perquorum Ad Caput eius Brigantum oppidum . Vnde n_o
vall re ad Ort non ad Septcntrion-,vt falso inen inuenit.Deindc dextris,qua parte Vindeli
veteres crcddre,currir. Hodie propri Canini ci, nunc 11113801113 olim habitru'nr. Lindauium
dicuntutcanis,lue Grifones,vtvulgus appellat. 1111111111111111 oppido parua alia
01111111111111111,1111111111111: habent.Sub quo Infula,etimnum 111 ful nomen retinens,qua ve
Glcnnerliumcn ex valle Lugnitia defccndcns, ab lut arce ad inuadendos Vindelicos com 111081111
hoc Rhenifontedextris fufcipitur. Hic fons an 'm vfus 111 naualibuspugnisTiberius,vrinquit
terior Rhenus vulgo nominarur. Altero magifq; Strabo eodemlibto,non fan illa quae inlacuin
Orienra11,magifq'; Adula monte,rc feriorc Augi nomen apud quofdam habct,vu1
gione Humi nis Muef,quod ad Mifaucorum val g Dttnam/quaf diceres diuitem terram, qua:
lem abluitc paul fupta Bellizonam Ticino con nonnuuquam liceo adiri 1.811 nt alia item ab
iungitur.1lic fons poirerior Rhenus ab accolis di eodem latere Oppida.angcnarg/Qutborn/icre
citur,(icuralter,anrerior. Labitur etiam recita in burg/ praefulis Confiantienls domiciliumflibfte
Ottum,acinlignem pagum Speluncam,deinde lingen eximium oppidum , extremo ciuslacus an
. ad Schams,& ad altam Rhaetiam ( ira nominanr gulo. A iiniris ver tlittore Hcluerico , Arbor
arcem in excelliflimo monte liram)prope pagum felix,Acronij 8: 11. Hic Rhenus {upe
Tufcanum , vbi luuium Abellam, ab ortu ctra riore lacu inferiorem lac ingreditur,quem Pom
rio cutfu lapl'um, dextris l'uf'cipit. Vallis inlignis ponio Venetum appellatum conrcndunt. Nora
fub eo confluean eftTumiliafca. Hic vera: 11113: tas Cellenfem ab Rodolphi cellainligni oppido
tice amnifiimus iitus,h_cinnumera,vt nufquam vocat.In hoc lacu, qui quadruple minor
alis viderim,multitudo arcium fuit, quarum ve riote,Augia Infula , vt diximus. Oppidula alia
tigia erimnum vifunrur: plerafque vel bella,ch funt ab Heluetiorum parte,tctlom/ ad lacum,
alius cafus affumpfir.llc vitifera regio . Hc infra autem lacum 8: ad Rhenum iam prorfus in
prorfusinSeptenrrionem conucrtirur,curritq'ue Occafum conuerfum @fein 8: / de
Rheuus ad Rhaerium arcem, vbi Anteriore Rhe inde Scaphulia naualibus nomen habens,dex
num fufcipit,qui cum coin Orrum prope paralle tris inGermanorum littore elegans oppid, quo
la decurrerat linea. Hic ambo iam vnum lumen Danubij fons quihodie creditus,vixviginrimilli
Rhrornm Curiam petunt, 8: hc quoq; funr veri bus paùum dilat. Sub Scaphufia ad tria circiter
Rhaeti 8: Canini. Curiaipfa ad Plefutamflumen, millia paifuumitinere pedeltrimon autem
clegansfan oppid um . Sub co Rhenus tortuo dum fluminis circuitionem , maior Rheni ca
iioringrcffus, Cicercs pagum adir. Ibi ad viginti taraes,hoc Huminis de alta rupe prcipiratio,
milliapaffuuni rein Occafum tendit.Rhuean cum ingenti lircpitueupcnda aquarum ad {co
tij (quorum Plinius meminir) vallum obtinenr. pulos collilione. @ern locum admodum miror,
Langarus , Rhazticonc monte' ( cuius neq;Plinio,neq; Corn. Tacito , qui leGermani.
mentio apud Melam)Ortum,& per Rhticam Galliamq; vidilc glorianrur, ne vno quidem ver
valle delapfum , quod hoc loco dextris Rhenus bo nominatum. Bum nos in Panegyrico de Hel
b uctiis,
1+ ANNOTATIONES HER. Gf-LAR.
uetiis, vbi Seaphufia: landes canimus, bis verbis , Sequanis ramen, qui non longe inde abi
obiter deferiplimus: , nomen habcrc,non Saceo,vtvulgus torlit
vocem. Huic Collegio non parum debeo,& pro
@am pro/:iut liquidifacier nitidiima Klient'
pter patriam meam Glaronam, qua: illi fderis
.dlluit : 5itrapid1u refluente in 'vortex
iure multis leculis obnoxiafuit, t mei etiam cau
Cernitururipum referem, SyllieqJ 'vorat
qudillic ab ipfo Collegio ac Senatu faep ho
LatratuaJJic 'vada alta de venice monti/'5
}: ruitpmceprerilemg/Ierulat arenam
exceptus fuerim. San per omnem Rau
racorum terrain Rhenus citarus ferrur , donec ad
In // nu5em,
quartum oppidum (innfelben/appellant, quali
.fut , <9 cae um[
dicas Rheni campum) deu'encrit. Id limlris
Sub eo iam cataracte in feipfum propemod, habentipfum elegans (an oppidum. Hic quo
vt de Marandro Seri ptores referunt,Rhenus redit, que aliquid cataralimilcvideturmullo ramen
duobus in longum lpacium gyris ad ruba.` magno nauium periculo : quippc qua: cum ho
formam fpiras faciens. Q50 i n loco cnobium, minibus (qui quidemvolucrinr, nam licet cui
hodie / vbi olim magnum fuiffe oppi que paul fuperis nauim exirc ) tur tranfeant:
dumfamaefl. Videnruradhuc aliqua vrbis ve quum in maiore catarae nulla: prorfus naueis,
igiafed n omnino vctulia,vt puto,nulla,quocl in minore vacu per funes aliquando Se cum ho
minibus , fed audacibusc vitam nihili facienti-
fciam , Romanis literis infcriptione. (
Sueuorum principum, dum aliquam Heluetior bus,trannitrantur. Hcautem,vt diximus,licct
partem tenebantfuiile regiam perliibent. Paul tran (ire, li velis, vulgus jjclllacfcn/ id , Tartari
inferis Rhenus Durum excipi r, dc quo in vncum vocat. Qui m Rhenus paruus , videtur in
perioribus. Hinc rurfus ad quatuor millia paf medio eius alueus aquarum inter rupcs , quem
fuum in Aurum verfus: Tofam Hu men lini nautal norunt, etiam turbulento amne. hoc
llris,adoppidum @glisom/ ditionis Tigurin, c oppidum nihil amplis in Rheno tumultus eli,
rurfus dein fado admod paruo arcu, prorfus ad placidus inde adhuc ad duodecim aut circiter-mil
Occafum conuerfus,paul infra aliud llamen iti lia palluum meat , donee Balleam venerit. Ibi
dem iiniflris,@[att vocant, ex duobus ortum la ver prorfus ad Septentrionem conuertitur. Hic
cubus,Feno tGryphio,accipit. l-linc oppidum itaque verus Rauraeorum rraCrus, quem ne
èpferul/quali dicas Cfaris folium, linifiris fcio , num quifquam ante hanc no
haber, rnox Zurzachium nobile empori ab co uerit : qui cum Balilea ordiunrur, Colmariam
dem latere ,multi forum Tiberij Ptolemceo di quue, plan errant . Cterm /
um putant,nonomnino abfque ratione. Nam ad quatuor millia paffuum liniilris Augulla Rau
locus peruetulius videtur, Collegio Canonico racorum fuit ,in humilem hodieredaa vicum.
r,ac diuzc Verena virginistumulo nobilis. (luj Vifuntur ad bnc veteres ruina: turrium , cloaca
dam autem Cfaris folium Ptoleman forum Ti rum ,pyi'amiduni, numifmata plurima aurea, ar
berij ditum putant , Zurzachium Gannodo gentea, a'rca : ab Hun nis vulg credirur diruta:
rum. Hinc ad quinque millia paffuum confluens alij malunt ab Alcmanis Valentiniano Ter
eltRheni ac trium uminum liuc pagorum,ante tio euerfam. otus ferm Rauracorum
in vnum Aquis, Vindonilfaq; commixtor. hodie ditionis Ducum Auriae. Terminatur
De hoc vbi dc pagis Heluetiorum libro primo autem ad Byrfam umen , quod quingentis circi
tis, vt puto,diximus. Hic Rauracorum incipit rra terpallbus fupra Balcam inilirisRhenus ex
ius , cuius quatuor elcganriafuntoppida,de qui cipit. Nam Balilcam egoin Sequanis conituo:
bus eodem libro primo.Primum ; artingunt enim Sequani ea parte Rhenum , vt
in latere dextro, eonfluente duo millia paffuum libro primo inquit Carfax'. Sungoij hodie baud
diliat : cui Hartziana, ab Ammiano Marcel dubipars Sequanorum. Heee hatienus de
lino lic diCta, non Martiana, vt corrupti habent Rheno certa ac vila potillimm hac de re
codices,imminet. At de hac pofic plura libro rulimus , qud plurimum veteribus neglea,
fexto.Altetuminde ad decem millia paffuum la recentioribus non fatis diligenrer, im, necvcr
tere Rheni (inillro : quanquam pons bina conne traCtata viderimus.Reliqua deinde Balilea ad fi
oppidula,lèd maius cum arce linilris e.Hc nem quuefluminis, etfi pleraque nobis vifa fun t,
minore Rhenicataratesmon ita prrupta, vt vcrm qudid multis annis faum ,nec ita re
fuperior, rupe, decliuis tamcn t fcopulis horri centi : nobis memoria, tm quod ab alijs di
dis, anguiliaq; memorabili inlignis. Nectamen ligentis qum fuperiora, quae nunc diximus,tta
minore altitudine, ii fupremo ciuslabro ad pro- dita,confult omittantur. Nam quod adhunc
cellarum ac fuientis vnda: nem fupputes. No attinet locum , fatis nobis ditum videturzde oilijs
m indciauffenberg/quafi dicas,Catarata: mons: eius (vt hoc Leori velut parergon adijciamus )
quippc cuius inlignis arx impolita . 0&0 milli varaeapud Authores opinio. Vergilius bicor
busindepalfu Infulam facit,diui Fridolinifanii nem Rhenum vocat oauo AEneidos, quod duo
viri , qui ante mille annos in earn veniffe dicitur, lint eius . Pliniuslibroquarto,capite t5.Hc
fepulchro nobilem. Tertium Rauracorum op lium Fleuum vocat. Cfaralterum quod Moa
pidum , c nobilium virginum Collegium eli.Nec acci pit,Vaealon, quam hodie Valim vocant:
apud me dubium,quanquamin Rauraeis hic 1 alterum
i ver ncuriquam nominat,olim Rheni,
_Vf lult
w
1
IN C. IVLIV'M CAESAREM. ' 15
quidam putant,hodieLecc nome habet.Sed culisinterpretatione Grci nominis credt, pra: ,
audiamusduorum hac de re author verba.Pom ullisintra iinus alpium niue membris. .
.ponius Mela eodem quo iam dixi mus loco , haec` Catonisopinionem comprobatlingu vihsapud
continu fubnetitverba : Sed ad iiniilr, inqui eosI.epontios,apudquos Rhenus oritur. Caete
ens,amnis etiam tumcdonec effluat,Rhenus ad rfninvniuerfum hoc fciendum,Lepontioslatii`
dextram primo anguflus,& fui limilis,po ripis fim olim difperfos , c in circum fummas
`long ac lat reccdentibus,iam non amnis,{èd in Alpeis occupfl'e.Primmenim :1d earum ortum
gens lacus,vt campos impleuit,I~`leuo dicitur,eiuf` Lepontij funt,qui Gallica adhue , qua hodie Hel
dq; nominis Inful amplexus, liciteriterumq; uetij,vtunturlingua,apud quos Auilralior Rheni
arioruuius emi rtitut.Haec verba,f 11 fo ns oritur,vt diCtum . Ad eardem autem Me
1111111 dextri nominibus vtitur,confùeto mo ridiem,qucquid inter Bellizonam , ac montcm
do,vt hoc Germanicum,illo Gallicumlatus defi S. Gothatdi , vulgus Leuontiuam vallem vo
gnet : Valim Rhenum vocat,alterum autem 1 cat,Vroru 1n hodie ditionis. Per cam vallem am
um Fleuum. Cornelius autem Tacitus Anguita: nis Ticinusfummis ottusAlpibus, vt ant dixi
hiltori libro fecundo,Rhenus, inquit,vno alueo mus,lluit. Ad Oceai'um earundem habitant Le
conrinuus,haud modicasinfulas circumueniens, pontij , quos Plinius Viberos vocat, apud quos
apud principium agri Bataui velut in duos am nes Rhodanus oritur.Et 111 quoqgnunc priieaGallica
diuiditurferuatq; nomen : violentiam curfus, vtunturlingua. Deniq; ad Septentrionem ad Vr
qua Germaniam pruehitur , donec Oceano mi- _ farn umen pulcherri ma valle, Vrfula huic nom
fceatur: ad Gallicam ri pam lationc placidior afl 1.01111}'111 : c hi Gallicam etimnum
ueus ,verfo cognomento , Vahalim accolae di habentlinguamPtolemus Lepontiorum oppi.
cunt:moxid quoque vocabulum mutat Mofa 1111 dum Ofccllam ponir. Cuius hodic quoque 110
mine,eiusq';immenfo ore in Oceanum eflùndi men in valle manet,amneTofa irrigua,qui amnis
tur. ille. Quibus verbis Melcontratium cxfummisoriturAlpibuswtTicinus. Oppiduin
indicatmempe Septentrionalibus oilium , Rheni infima valle iacet , hoc tempore Canonicorum
cognomine dium: alterum Vahalim,quod Ca: Collegio Domino de Ofcelo ab Italisdii. Lon
far Vacalon , iue ( vt alij habe'nt-codices ) Valin g fan ab Ocelo oppido, cuius Cafar in primo
vocat.Memini ante annos duodecim , cm ea de mcminit,quod ad Duriam minorem , vt ante
re D. Erafmowt ad Rheni 1 , Authorum diximus. Multas alias prtere valleshabuerunt
Verba propofuiiemafu ei colloquio interuenif Lepontij , de quibus multa erudit chhudus. no
fe ex Belgisvirum eruditum , recens cxItali a pto . Apud cos fanfeptem oriuntur ilumina, vt
fetumAnronium (cognomen quod vehemen ante ditum , in omneis mundi parteis praeci
terdolct, non teneo ) artis Medica: profellbrem. pirata. Ipfi Lepontij medijfunt quinque horum
Hic quum audiret,mirari me autorum tm varias populotum,Rha:toru`m, lnfubtiumalailiorum,
opiniones de ofiiorum Rheni cm numero, tm Sedunorum ac Heluetiorum. Rhtos quidam ab
nominibus: Glareane (vltrinquit) video quid Ortu,lnfubreis adMeridiem, Salamos Sedunofq;
erres.Rem,ii gratum tibi putes,breuibus expedi. ad Occafum , Helue tios ad Septentrion habent,
Impercupio,inquam. Tum ille : Tertium ,in nec potetit circino melius eorum deferibi regio.
quit,Rheni ollium,quod hodie Ifeladicitur,Pto
lemaeoc ncf`cio quibus alijs celebratum ,id ver : Nantuatium. 8.
antiquits non fuir. Sed Druf aduetfus Germa
nos bellantis iulTu , folla inmate dedua faCtum
Nantuates qui hodie lint, honplan conat.
@anquam (unt quiConilantienfes velint. Hoc
, munmentum aduerfus barbaros effenAtq;
ordine Cfare deferiptionis,regio
ideo Ptolemo tria (unt Rheni 1 , qu veteri
neminterLepontios ac Heluctios fecund Rhe
bus duo. quum audi'em , acquieui: verm
quididem de nominibus fentiret, vt interrogare,
num defgnati. @ando autem Caefar Rhaeto
rum nomen nui'quam habenoblata toties nomi
in mentem non venit,nec tm id agebam. Caefari
hercl ea de re nihil certiconftitit: Vbi Oceano,
nandioccaiione, Tichudusexillimat n eifedu
inquit,appropinquauit,in plurcs difuit prres.Et bium,quin per NantuatesCfar Rhto'sintelligi
rurfus paul pconcludit: ; ca'pitibus in voluerit,quodegoquoq;credo. Fieria'utempp
Oceanum infiuit,per caput,vt opinor , 111 in
, vt Antuatium 1`criptum fuerit',quodinNn
telligcns,per partes brachi, vtvulg loquimur. tuatium deprauatum 'fuerin Codices enim qui.
dam Mantuatium habent. Sunt autem Atuatii
Sed huius parergi etiam nunc plus qum fatis.
ExLe/bontq'ln 7. ad Ort eiterioris fontis Rheni,vt in deferiptionc
eiusiam diximus.
Y Mediomatrieum. 9.
' Dehifce fanpopulis, quando ex Geographis
nihil certi noiraaztate cire potuimus,partim que
vidimusipi,partim quae chhudus diligen Mediomatrices hic Tertia dicit Declinatione,
ti cura in dioaoties libro promit,Le&ori aperie quodlibro feptimo Secunda , vt Plinius
mus. Pliniuslibro tertio , Lepontios ( inquit ) quutus. Verm eiufmodi m ulta reperias,quem
a'c Salaios'Tauricz gentisidem Cato arbitratur. aclmodum plus quinquies variatum Tcutones Se
fer Lepontios relic'os ex comitatu Her Teutoni apud huncAuthorem.Taleetiam videri

b 2 pote
D.

poteritVocatcs, cquos Cfar Tarufates , ali y Ta vide,nu m,Arietes fubieCt , ditflum lit, 'pro 'ulci-`
rufatios vocanr.De Santonibus liue Santonis , et mento-.Num ad propolita Cfaris Verba venia
iam alibi admonuimus-,nec opus pluribus. Me mus,qua:in Annotationibus, meo quidemiudl
diomatriciigiturconlillunt ad Mofellam fluui, cio,[ucundus corrumpit, non emendat: ea enim
quotum olimimperium Rhenum qu; pertinge in Claris Cmentario bene habent. Sed dillin
bantzhodie eximium oppidum habentMetas.De guend ell /, quod verb in nominandi
Tribocchis libro primo admonuimus. calu dit eli, non accufandi,e conllruitur cum
verbo Dillinebantur, tinl'uper : quali defu
x /![1i/ii511.1' at per, vt lit hic fenlus: Heee vtraq; fupple rigna fel'
l
que ouzir. . qui pedalia , paulum ab imo pracuta,&c.diltine
VideturSelandiae Inlulas deli gnare , quae hodie banturab extrema parte binis vtrinq; bulis, ina
regione Flandria: , olliorum Rheni 1 fuperbipedalibus trabibus immillis, quant eo
11 , nequaquam feris gentibus habitatae: rum tignorum iunura dillabat. Nec video quid
quidam Cymbrorum Inlulas faciunt,quibus nos difcultatis vilixm litlucundo.
non llibfcribimus.
Hac fvtraque, in 5ipea'ali5ur nner Sicam5rorum. 12.
tra5i5us. . Sicambri tranl'rhenani populi funtinGerma~
nia apud Caffarem , hodie Vellphali pars, non
Antequm ad haec Cl'arisverba deueniamus,
autem Gelrenfes,cm Geldria hodie tota cis Rhe
hoc Letor prmonete voluimus. Piacere mihi num litin Gallia. Sicambros fantranlrhcnanos
Iucdi piur,qua: plraq5C`faris verbaluculen non Cacfar tantm,lèd Ptolemaeus,Strabo,& Ta
ter exprimit,exceptis ijs qua: Calar de lùblicis ita
citus commemorant. (midam ,vt Suetonius ac
defcriblt: Ac nihilo fecius fublicae ad inferiorem
Florus,aiunt, polterioribus temporibus in Ger
pattern Humnis obliquae adigcbantur, qu pro
maniam traductos: fed nos de tempore Cfaris
ariete fubie, t cum omni opere coniun'tar,
loquimur,ac dc hocloco.
vimiluminis exciperent, 5c ali item lùpra pon
tem,&c. Hodic folent pilis lapideis trabes pr
gere,ad excipienda omnia quae temer fett Hum.
@at ver ad inferiorem lluminis pattern oblique nnotat. Hear. Glarean. in L15.
adigebantur,mihi non omnino intelliguntur. Et 1 1 1 I. fait.
14N . IVLII CESARIS CoM

MENTARIORVM DE BELLO GALLICO
LiRvM v. HENK. GLAtt. AN
notatloncs.
' {
N N v s ab Vrbe con ptet 8e pratccdentia t fequentia, de nauium hu
dita hic fuit leptin militate verba.Sed videathtormum verilimile
, gentelimus. Sunt au lit, aellum maris minuere Hutus, vt in Oceano,
te in hoclibro,motus qum in mari noltro lint minores.
Illyrici , Se Treuiro
_ V`rum,DumnorigisHe omnes auariae{
Y duimors,Ca:{arispro en. 3.
fctioin Britanniam, ACtuari : celeritate ditae,qud facil
l atq;illicvaria:pugn. agi polluer.
Britannia: defcriptio,
' ' " diuilioexercitusin hy
In Il!)ricumpro/feitunquode
berna. Ambi rigis dolus. Sabinic Cottlegab /114. 4.
torum Romanorum mors,oppugnatio @.Cice- - Pyruftae populi in Illyrico , vt ait Carfar,& me
ronis legati apud Netuios, Cfaris pralium cum minit Strabo lib.7.Ptolemaeus Dalmatialribir.
Netui js,conc11iaGallorumlnduciomari Treuiti Verm Dalmatarum,lllyricorum , t Lyburnor
mors Labienoillata. lines ab Authoribus non ita certi ponuntur.
Magir magno: i51`fluc7use

.dique omnes au'porticum
Icctum. 5.
r1, 69c. 2. ~ Ptolemazus Iccium promontorium in Morinis
In aliis codicibus legitur, Mins magnosibi ponit,& Caefar primo libro deeodem,vt opinor,
fluius lieti: atque ca leio mihi probatur, pro-_ portuait,ex Morinis bremllimum elle tranltum
' in Bri
IN . IVLIVM CAESAREM. ' 17
lnBritanniam. @idam etiam opinantur Cale .dique lairprimi: ,
ton Oppidum , hodie ditiouis Angliar, effe hunc . 13. - '
portum , Caletos fub Morinorum fuiifeimpe
rio.Strabolib. 4.. ait, Iccium portum diarcBti Pri ma: cuiufque legionis cohortes erant maxi
tannia ftadiis C C Cx x. qua: facerent miliaria qua ma: creualidar.
draginta, adia in mille pailùs fupputa querautem prie/g'ratio,
bimus. 96'. I4..
[ri/uam '. 6. Hate Verba, fi ad priora Comparabis, oppido
Arducnnam i`yluamMarlianus fatis luculenrer obfcura : nefcias enim de quibfnam loqua
deferibit: hodie attingit Leucos, & Lotharingi, tur, Romansne,an hoibus,an de vtrifque.
Comprehenditq; vallum regnum, vulgo Vueli Interim Trinonntes. 15.
rich: quod tam potis ab Occidte ( Germanic
Hi apud Ptolemum , vt e-xitimo, Trinoantes
133cm nominatum videtur. Perringitad Lucen
dicuntur.Reliqua hc populorum nomina Galli
burgam,Vbios,Menapios,Neruios.Cterm ho
dicingenresAbbatiashabet, 6c arces prdonum.
exiftimo Si'nman/ @engeren /
Nec eil maior hac in tota Gallia . brogger/ @affette
C@ncl/10%, Gal/orum Samara
2595121 / trant. 7. . 16.
MeldMeldarum Ciuitas eli ad Matronam Hu SamarobrinamPtolemaeusnominat Samarc
_ men, decem leucis iùpra Lutetiam. Epifcopum brigamin Ambianis ad Phrudcnuuium,alij ta
men Cameracenfem vrbem, ali) Oppidum diui
haber proprium,vulg Meaulx. Quidam ramen
Belgis legun tmon Meldis. ( in prouinciaRemenfi putant.
Qua annotz'n: .8. - Tertiamz'n EzosLRqio. 17.
Annotinnaucs funr,quibus annonavehitur. ElTui qui cert lint, non plan confiar. Caete
! inferena'i enig/21 ex Bel rm Armoticis ciuitatibus propinqui ex verbis
Cfaris intelliguntur paul pi't,vbiRoi`Cium op
gio. 9. pugnareArmorica: ciuitates conilituerant.
Alii codices exBelgis habent: quod non difpli~
cctgquanquam Ii Belgio legatur, ad earn formam Cm celeriter noriarma ,
dixiife videri poteli, vt Liuius Samni pro Sam /. 18.
nirium regione , ita Belgium pro Bclgarum re Hic locus Vatuca ( vt alij legendum Cen
gione. Verm pro vrbe aliqua in Belgis videtur fcnt ) Ratuca dicebatur, in medijs Eburonum
paul inferis accipere, vbi cxercitu in hyberna nibus,vt poediceturlib. 6.
diuifo,trcs legiones in Belgio Conllituiife dicitur.
@ippe alilegiones etiam in Belgis erant,vtqu Ef numeropugnandipare: no
in Neruijs,quac in Rhemis,deniq;qu2c in Morinis. ' rz. 19.
Adiicit Marlianus,in Bellouaciseife hoc oppid. Sequentia iudicaut mult plurcs hoiium fuif
Atque ita videtur accepiife Author Oaui libri, quam Romanorum.Icieoq';Le&ori examinan
in exercitus dillributione, 8c vbi Nemeroccnna: dumeii,quod hc Ca'farait : Numero pugndi pa
meminit.Suntin Britannia Atrebates , vt in Bcl res nollri, num pro Numero legendum forlitan
gi5,c alij etia m populi Gallicis nominibus. Animo.
[/{ triquetm. . } upcrz'ormnnoprimumplum
' Hc deferiptio Cum Ptolemacia pitura mini duxerat. zo.
m Conuenit,èd (atis bencumnoilr tatisfor Primus Centurio,nunCPrimipilus appellatut,
mulis.Rei`pe&uin tamen later nimis larg vfur inquiirLiuius lib. 7. ad nem. Prima etiam Centu
pauit : quod enim latus Occafui obietum ait,ali ria,primus pilus vocabatur,quomodo Cfar hic
quo paoita haber: fed quod Septenrrioni ob vfusvidetur.
ieCtum perhibet,id non mins Orienti expo
itum cillarus,qum Septentrioni, nectriangul
Imgl c'onfq/z'm dimi: !
a'liter quadrato Comparabis. Centrones. 21.
De horum populorum nominibus nihil aliud
Omnis: vivr/ ! Gln Conliat,qum Neruiorum fubditos Fuil'e. Leua
o. n. Cos autem effe, qui hodie Louanienfes dicuntur,
` Glallum herbaeflplantagini (imilis,de quaPli calludit vulgata appellatio,qua: ait Louen. Cen
niuslib.zz. Cap.1. trones quibufclam Sentron.
. At lli { acz'o. 12. Quacunque adproximz'dieioppu-

Ego de intermiffo temporis fpacio, non loci. . 22.
aut/campbintclligendum puto. @a Galli oppugnabant, Romani defende
b 3 bant,
f
HENK. .
bantzhcverba deGallis dila videri porerantzfed tfunrliteris Grcis confelx,& ad dd
fecs ofiendunt fequentia omnia: nifi quis puter latmc rurfuslibro fexto,vbi de Druid difcipli
aliquid deefl'ehilloti. Egoitaque omnia de Ro na ac difcipulis: Neque fas elle (inquir) exii
manisintelligendaexiilimo. Necobliat oppu maur en literis mandare, quum in reliquis fer
gnarionis verbum , quippe ad quam non minus rebus publicis priuatisqnationibus, Grcislitc
Romani f`c parabt,atque hofles, vtfeqtienriain ris,vtantur. Hic ver Epiflol Czefar Grcis con
dicant. fcriptam literis,per Gallor exercitu ad Ciceron
Magnmmum/z'um [Ji/0mm mittit,neinrerceptaEpiflola (inquit) noiira ab
hoflibus coniilia Cognofcanrur. @dam excu
merus. 23. fa'nt, quod Galli literas quidem Grascas habue
Pila muralia eranr hafiulae, quibuspro defen rint,quibus Gallicain , hoc , fiiam,non autem
dendo murovtebanturin hofles. Grcamf'cripferintlinguam. Argui Caefar hic,
.S'aga/125%, terr/lm exbaurire. 2 4. non erea Confcriptlingua ait,` fed_ Grcis lite
\ Sagulumindumentum etat militare: hoc igi
ris. Qiod aperte Cum prioribus duobuslocispu
gnar.Ad quego ,vt liber,qu fentio,dicam,ita
turloco quia corbes deerant,terramin fagulisfe
refpondeo:Tempore Cfaris mihi non videri lin
rebant. guam Grcam apud Gallos in vllo fuiffevfu, lite
Decem mzllzum cir ris ramen Grcis,quibus Gallicam, non Grcam
. 25. fcriberent linguam, vtique vfòs , quemadmo
dum nunc magna Europa` portio Latinis ad fuam
Alibilegitur quindecim millium pedum, qui
quilquelinguam pernotandam vtuntur, arqgita _
faciunttria miliaria, fiquidem quinos pedes pro
intelligendos, quosiam diximus,locos.Hc ver
paffufupputabimus. San libro fecundo Aduari
prorfus exifli m verbo Litetis vfum pro
Corum oppidum Cfare Circumuallatum narra
Lingua: Se (. Ciceroni non charaleribus
tur,l1aud dubilong maius oppidum ,quam hoc
tantm Gratcis Epifiolam fcripfife' , fed verbis et
Cieeronis Caftellum , vbi ramen quindecim mil
iam Grazcis Compofiram. Nam (Mint. Cicero
Iium paffuum,haud amplis mentio . Etlib.7.
Alexiacillamlaborioliilimlatiflimamq5CirCum nem,MarCifratrCm, Gra'c fcile non mirum:
cm ea tempelare omnes, qui quidem alicuius
uallationemCfaraitfuifl'e vndecim milli paf
fuumfliare hic locus merito fufpctus .
erant exiiliiiiationis,GrcnouilIe,faris .
Qlod de Maflilienlibus obijcitur `quibuf`dam,
' // quidem intermz'. 26. nihil probar : Galliani enim domitam rRo
Hiclocus notabilcm haber obfcuritatem. Ne inaniiam imperijfatam,rum dem Galli apud
fcias enim hoflimne turrim an Romanor Ham Maililienfes pliilofophari Coepert,vr egregidif1
ma Contigerit: c fi Romanorum,vrvidetur,du ferit Sti-abo lib. 4. ver tempore ignoti erant
bium eft,qunam deturbati lint lapidibus. Maflilienfes Gallis, maxime Belgis,apud quos Bel
gas forfitan ne litera: quidem Grca: fecs atque
ille 1461410. 27. apud Celtasc Maflilivicinosnot fuerunt.
Verifi mile Cafarem tune Samarobrina: fu
i'eraflum autem in Belgio. Simone: (que ef? ciuzms)
592. 3_1.
[uber ' noe legionem. 2 8. Senones,populi fupra Parifios, ad Sequanam
Vide nm legendum fit legiones: du enim oppidum incolunt,quod hodieArchiepi
etant in Belgio, 6e fequentia earn lctionem fcopatum hahet :Cui fuffraganeus Parifienfis.
. Aquibus fure ifii Senones orti in Cifilpina Gal
' : . 29. lia,quiduceBrennoRomam incendcrunt , anno
ab Vrbecondita C C L xv.
Vel duas legiones adduxit CrafTus, vel :
ante vnam habuit legionem. Duabus enim @dgn virtute el/z'
e vcnit in Neruios,connumerata etiam illa qua: , 676. 3 2 .
. inMorinis fuerat. etiam ad fineni Iugutrhini belli :
confcrz'pmm Sallufiius, Romanos ita habnifle cum omnibus
gentibus pro gloria Certare,cum Gallis pro (alute.
n). .
Y Libro horum Commentariorum primo
. '. /. in Li.
fatzln (inquit) Heluetiorum tabulreper v. mir. \,
IN . IV.
l
IN . IVLIVM CAESAREM. ` 19
0 IVLIIIC/ESARIS COM
MENTARIORVM DE BELLG GALLICO
Li. v1. HENK. GLAR. ANNo..
ramones.
i . . - . l . .
num attigetinr Sueui, quod Strabo ac Prolemu!

I C eli annus :1er fcribunt,veliemenrcr dubito. Cctt cx Cfare fad
. condita D c c 1. ~ tis patenacenis igitur Sylua hodieThuringica
_ Coss. Cn. Domitio dicitur, fiue Harto Saxouicus,quidam etiamPi '
Caluino , cM- Val. ceatiam vocaut fyluam , qum ramen Hercini` fir,
. 7 `1. Continen velut ramusaut cornu ,vr noftraratc quid feti
tur autem in hocli. pferunt. Cherufci autem ad Albi m Huuium funt.
bro hc ordine: Bcl uidam ad confluentem Salar rAlbis vrbem eos
* luminNeruiis,Scuo (quius ctimnum manet nomen @ahw habuife
i Menapijs
nibus,Carnutibusc
per ipfum tradunt.
gricnltnra nonnele'nt. 6.
^` Cfarcm,&inTreuc~ Non admodum conuenit hoc cum ijs , quae ab
ris per T.Labienum gelium. Deinde vt foat in initio libri4.de Sueuis fcribit ): hisvcrbiszSic
_ Germaniam ad Vbios profeus fir.Tum mores nequeagriculrurameque ratio arq; vfiis bclliinf
Gallorum&Germanorum,Sylua:&beftiaeinGer termittitur.
maniadefcribuntur,&vtCiarpctfècutusfitAm
biorigem,achurones diripuetit. Contineturc Circnm Hereiniamfylnam. ` 7.
oppugnatio prfidi; Romani in Ratuca oppido
priore anno Sabinus l Cotta hy Hercynifylu optimi &111axi1niquiq;autores
betna habuerant: ququidcm oppugnario clim Latini, rum Gtci meminre. Pomponius
fuirperSicambros Germanos. Mela,qui eadem fete cum Cfare difieritrrabo
libro f'cptimoaliquantum diuerfi. Plinius iteul
Dap/team?? earum eobortinm multis in locis. Eins qu fmt haud dubi lata cor
numer. 2.
nua,&vatij tratusnpfa ramen inrtaGcrmaniam,
quod ad Occafum ( Meridiem atrinet , contine
Treslegioncs triginra habebanr cohortes.
turius autem quindccim amifetat : duplicatusigi
tur. Idcoque Arduennam fyluam,vt illius pattern
neutiquam annumerauerim ,quod quidam tio
tat hc amifarum cli cohorrium numerusper ttes
(tra tate temere, mco quidem indicio, fecre.
legiones. @are nunc decem lcgionibus pugnat
Vix enim Baccnim eius cxifiimem ]. At

hemi fyluasrqu inde in Satmatas inrerOrien
elinno': Ci'leenant/l 3. rem ac Seprentrionem fequuututfan connume
In lirtorcGallicoGermani occupauerunt mul rauerim . Nam c Prolemaeus Marcomaunis vi
tam regionem, vr ciralibro parer, cin Prolemai cinam fiaruir Hercyuiam , etiamfiis, quemC.
' .caitemdefcripriono far hic deferibit, tratum in multas fecauerit pat
tes , nempe in Eremum Helueriorum , Gapbretam
anti/inne in Lntetiam ari fyluam , Luna: fyluam Orcyniam. At Sema
oram. 4.. nam f_vluam , Abnobios montes,ac Melibocum
nimis remotos puro . Sudctas fortaffis admife
ad conuenrem Matrona: 8c Sequana:
ro montes
tet . Ex
,quam lar oli verbis autempatucrit
m longeque Caefaris. plan
Caputpa
e
vrbem habent Lureti quatuor millibus paflùun1
iùb eodem cfiuente,qu hodie cius regionis Me
tropolis eli.
nim ciuscfi,quaerefina nome haber , .
enim vocanr refiuam &Galli 6c Germani.
.Sy/aant efe 1li tnnzta magnitu Nunc vulg corrupto natiuo vocabulo @6211211113e
elznte. 5. ~ appellitanr, quali dicas, Nigram fyluam.
De Baceni fylua re fcntir atras , qu Apud Ammianum, r cum autores aliquot,
eam putar efi'e , qua: hodie vulgo Nigra dicitur, ab fylua Hartiana dicitur,quanquam Hartzianafcri
qua Bacenis plus mille : ceutum ( difiat. Id bi oportebat: quod nomen aliquis fciolus, as
autem quomodo ex ipfo Cfare quis cetr depre. Germanica` Gallicque lingua: ignatus,vtLati~
hendercqueat, etiam arq; etiam Lceiori confide n quid fonaret , in Marrianum remcr mutaa
tandum cfi. Erprimm quidem Vbiotum fitus uit; (quod t ipfum fieri potuit) quis exi -
tempore Cfaris notandus : quem couliarfuif (limer , cm Romanis inretrogantibus eius {yl
fe tum fub Treuiris ad Rhenum ,in Germa u nomen, refponfum effet, ] ICICQ.
nia ramen. Deinde recr ad Orientem SrSepten voce QBalD/ quae i'yluam figuicat , ad alrerum
trionem,Sueuos in Germania fedes habuiffewr vcrbum, quod refinam figuificar,Romanos ani
aur dirum cir. An autem tempore Rhc. mum intendifie,acHars proipatfcripfifi`c.De_n-`~
4 c1
20 ANNOTATIGNBS HENK. GLAR.
de, vclvr inipl'orum quoquelingua aliquid tinni conuincunrur.Clàr enim vbi de hac,quam Cor
rer, vel lirerarum M, ac H,vicinitate Hats nelius hic reperir,l1abirarionum mutarione dille
elle Mars, ac inde Matrianum pro Hartzianum rit,ait: Virrute Gallorum fa , vt trans Rhenum
increbuilfc apud indotos. illud opinor,nemini colonias mitterenr : ac continu Volcarum Te
dubium, nomen elle Germaneum Gallicumq;, tofagum excm plum fubiungit. Vnde Cornelius
non Romanum . Ideoq'uc ego vbique apud Arn limile excmplum adduurus,Heluetios ac Boios
mianum ,caererol'q'ue qui eius meminerunr,Har idem fecill'e com memorat. (Luis enim crederct,
"tzianam legendum exillimo, non Marrianumzhu Heluetiosfua(quae,vt autor eliCfar,melior erar)
ius autem Hatrzianae fyluze partem exillimo , vt reliera rerra,in vallitatem illam ac ingentemfoli
' iam diximus,llelueriorum Eremum Rheno ad tudinem rotos migrare voluilfc: Ar colonias du
Nicrum quue amnem.Cornelius auremTacitus, xil'l'e fatisverilimile fuerit: licur contr 8 priori
inter Hercyniam (inquir fyluam Rhenumque 8 busc pollcriotibus feculis Germanos in Gallias
Mnim amnes Heluerij , vlteriora ] , Gallica quoque duxill'e . Hercynia Romanis alpi
vtraque gens tenure. (: vcrba, fi ad amullim rarur , lic apud Graecos in emendarioribus fal
dil`cullèris,inuenies Cornelio neque regione m,v rem codicibus , 8 fan Germanicus Galliculq'uc
bihodicVuirrcmbergenlis ducarus elhneq; quae fermo afpirationem pollulat. Erarofihenesquar
ad Danubij ortum , inter Heluetios t Nicruhl >ram vocalem Orcyniam prima l`y1laba norlle vi
amnem, l'aris notam fuiffe. Nam Hel uetios om dctur: quodin Strabone per fecundam,vt Lati
niainrcr Rhenum ac Moenim amnesrcnuill'emi nis,l`criptum reperias. At Gallorum,Germano
hi non lirverilimile ,led Rheno ad Nicrum am rumque lingua per primam vocalem ,barn vo
ncm, qua: hodie non pnirda natio,idenim cat Relinam ,nili qud Gcrmanorum quidcral'
uer fatisverilimilcfuerit. Verm vt LeCtor ma li us per quartam Latinorum vocalem. Vn
gis excitem, quishaee Taciti vcrbainrelligitlnter de ErarollhcnesOccyniam forrallis murauir . Ac
Hercyniam fyluam , Rhcnumq'ue 8 Mni m . j)ch per fecundam vocalem Gallis Germanilq;
toturn interRhenum tM cor lignilicat . (Lu/i ergo Hartzianam fyluam feri
nim occupcrHercynia , fccundum Cfaris pferunr, melius Germanieam linguam cxprelfe
deferiptionem , cui non paulo plus qum Corne runnqum qui Hercyniam . Grcis quidem ac
lio dei rtibuo. Nili inrelligamus, qu hodie Ni Latinis parum cura: fuitnoliralingua,qumilli,
gra l'ylua dicitur feeundumRhenum,eam l'olam maxim ramen Romani (ade Gallorum virtu.
Cornelio diciHercyniam.Sic eniminrcr eamRhe rem oderanr) quali dara opera, opprimch cona
numq'uccMnim amnesnarioimmenfa intel ri funr . Quorum enim quorquot nomen vel vr
ligererur, 1 Heluetiorum etiam regione long bis,vel lluuij, vel populorum etiam , quod vcr
maior. Conrinercr enim quicquid rerr inter Germanicum Gallicmue dicere queas , apud
Schaffhuliam Norieam vrb,Erebipoli m ac Hey Geographos reperias. Cui autem dubium,Gcr
delbergam. Verm neque Hercyniam ita Cor manicis Gallieifquelocis,GermanieaGallieaquc
nelio accipi puro, neque vnquam Heluetios tan fuillè nonnina. Plinius ingens anriquiraris ama
tum terra polledill'e. Nili quis obijciar , tempore tor , mir Gallicam linguam fufpexille videtur:
illo omnia valla fuiffe Rheno , vrbem quueNo nempe qua o'lim maior Occidenris pars locura
ricam, itaquel-leluetios ver Eremum polledille, : prtere tota Gallia Cil'alpina, in qua iplè
ae deinde Boios vl teriora eiufdem loei oecuplle, narus erar. Sed dij boni, quam corrupt apud~
vbi hodie Boemia . , quod voler, lèq ua cum legunrur nomina, vr aut Delio notarore,
tur. Ego plan in ea fumopinione,Romanos feri aur Oedipo aliquo eonieote la'p opus fuerit,
ptores in 0mnib.hil`ce locis deferibendis vul qui ea expifcari volet. Multa ramen 8c apud
gi famam l'equutos ,ac incomperta pro comper hunc,& apud alios autores Tlchudus noller hac
tis,quemadmodum de remorilli mis regionib. re :trate feliciter eruit: 8c erunr, vt , nos
mer menriendo lieti folct, rradidile. Vt quid c idem 1nol'ientes,vr quod reliquum adhuc eius lin
nim Cornelius nec lacus Acronij, nec eararatat gu apud Heluetios, aliofque Rheni quofdam ac
Rheni meminir,nili quia non nouir.Cerr ipfeTa colas ver Gallicae,ver anriqu,lùam apud ho
cirus,quantumuis racitus, imloquacillimus au mines exillimarionem ac maiellarem recuperer:
tor,vt eumTerrullian us vocat , haudquaqu raci em hodie trium narionum ,Itali , Hifpaniae, ac
turus fueranvr mea fett opinio,li ea comperra ha Franei lingua , lit fragmenrum Latina: linguae,
builfer. Idem ille quam frigid Rheni,qum frigi fed tanr pluris, quanto magisintcgrirari Latina:
d Danubij fonteis ,qum deinde Iong frigidus Iinguappropinquatiniain reIralica hodieFr
ipforum fluuior tratus deferibir? quod luculen cia: prferrur . Sed de hoc negorio obiter hc . Il
rum argumenrum , ea illi neutiquam no lud apud me nondum cerrum,qum probem il-`
ta. Ercmum igitur Heluetiorum, quicquid dicar lud y, in Hercynia, quod multi peri l'cribunr. Ma
Taeirus,inrchhenum aeNicrum amnes fuiffe pu gis hoc etiam mirandum apud Senecam in Me
to. Sed hc de Eremo Heluetiorum, ac Har dea, eamfvllabani produt lcgi,in hoc fenario:
rziana. Scio quofdam elle, qui fedium mutatio Luci: no5iler Hertine,
nes apud Cornelium ira inrelligercnr, quali Galli Apud Claudianum ver inlignem Poram,
prorl'us telita fu'a terra ,fedes mutauerinr. Sed hi c0rrept,quem ferme ab aliquot fcculis nuneimi
verbis Ca'faris, quibus Cornelius innitirur, facil fantllf Z '
514:
IN C. IVLIVM S A R E M. 21
l Su5lim in ron fubiungit ; 316V aiioqf'fvnyaimilolovihidoilgeg
?rominee Heftynia con/inte Metialua, inw/51511: id eil,vbi Danubij 'fontes 111111 propd
~ @ar/ 1'415146,R5e11i53. Sueuos,& Hercyniamfyluam . Ariotelis autem
Hoc criam in verbis Ciaris noraru dignum; opinionem de Pyrcno monte,ne eam quidem
pro Nemerum Alrhamero legendum videriVene abfurdam probant vocabula, quae erimnum ma
tum,vrintelligantut Veneti ad lacum inferiorem nent altioribus eo, quem hodie oendunr fonte.
Acronio ,quem hodie Cellenfem nominant , vi Brygem alterum vulgus appellar , alrerum Bre
ginti millibus paiuum plus mins ( maio gen,Regionem Por, Er alritudo non inagno~
rem Rheni cataraten,Nomen apud Mclam,vr rum monrium (Strabo vocar ximwewaMb-Jr id
fupr deRheno retulimus.AtLe&or cogitetm um cihiugum mediocriterexcellum)vbi hodieorlun
puter nomen Veneti Lacus noru m fuier Cfari. rut duo , qu dixi,umina Er quis vnquam
Mihi quidem non viderur,maximea caufa,qud fontein vocrit inferiorem , ac non tuperior po
Acronij lacuslong maioris qumVenerin me ris : Oùare ego 111 1 moueor,vrvel Bry
minerir. Vnde quidam fure,qui Rhtorum pro gen velBregenDanubjifonres credam,&forta(lis
Nemetum legendum exiimrint. Sed ne id qui duos,vt Rheni. Sed fi Deus mihi conceder tan
dem nominis Czelhri not fuiffe purar chhudus, tum aliquando orij , quando tam prop habito,"
quum nufquam ipfe Rhrorum , oblara rories `tentaboipfe locum videre certiora Leori ea
nominandi occafione , maxime lib.4. vbi Rheni de re indicare. Intere Leior hoc velut arrha bo
orr deferibens, populos commemorat7 per quo ncquieruswel mecum dubircrzvel,quodmalim,
rumneis Rhenuslabarur, ibi in eius fupremo Le meliora ipfe difpiciar.
ponrios collocar, deindeNanruares,perquos for
Iran Rhtos inrellexit.Nam eonrinuHeluctios Volga Teofage: occupi
fubiungir. Nili quis eo in loco,vr diximus,AE 751721'. 8.
ruarium legere pro Nanruarium velit . @od (i Volcapudautores duplicesinueniunrur, Are
conceiferimus, cerr id nominis eriam hic ponen comici &Te&ofages.fSecl in his n'ominibus V. Se
dum cenleo. De Danubio,quando cum alii dili K. vari legunrur. Nam apud alios Volcas Tero
genter deferipfcrunr, vr ex nauigationc mea didi iages,apud alios Volgas Teofages reperias. Ego
ci,hoc vnum annotare dignum eli-vifum opera: vtrunque nomenGallica: lingua exiiiimo,qu po
precium. Non temer elfe, quod vereres autores pulum 93011? 11 : r Tetofages 2911?
de monte Arnoba fcripferunr , c mihi vehemen fad'. Ira Arecomieosjperommtn/ quafi diceres,
ter fufpeum fontem illum , quem hodie in vico aduenticios,iiue inquilinos. Meminir horum
1111, c m duo alia inr Humi Pliniuslib. 3. de Narbonenfi Gallia, 66 Strabo in
na mulr altiora otigine,illo quidem quem 4.Arecomicorum autem feprimo lib.poe men
dunr fonte.Cterm vnde in hancvenerim cogi tio habebitur. "
rarionem, non grauabordicere. Cm olim Bali
le public Herodotum auditoribus meis prle G4l/ autemproloinguztaa. 9 .
gerem,admodum admiratus, curis non vno in lo Legendum videtur : Gallis autem Prouinci
co dicci-et , apud Celtas oriri Danubium (11111 propinquitas, r tranfmarinatum rerum norma,
iplè nominat) magifque ade Ariotelem, qui in . vr intclligamus prouinciam Romanorumzdc
Metcoris ex Pyrenan monte cum labi memorize quo ab initio primilibri,vbi de Belgis. A
rradidiifer, ex quo Herodotus vrbem faceret : ad
hc, qud Plinius Solinui'que Arnobam vocarenr
Latitude neuem dierum. Io.
eum montem: dcnique quod id nomen in Cor Latitudo hc nouem dier fumi viderur Me
nclii codicibus toties Variatum reperias, In qui ridie,ad Septentrionem hoe cih Rhem catara
bufdam enim Arbonum, in alijs Abnouum legi maiore, ad Mnum quue amnem._Long_1ru
tur. Cepicgo anxis mecum altiora ea dc re cogi do vero fecundum Danubium intelligirur,lexa
rare. Succurrebar prim m quod Strabo lib. 1. ex giura aut mul t plus dictum itinere.
Ephoro rtadit,torum occidentem olirn Gallia: ap t. 11. _
pellationem habuiie. Gallos autem effe,qui ipfo AnartiosPtolcmus maxim Septentrionalcs
rum linguaCelt appellantumt initio horCom Daci facit, iuxra Carpatem montem 8rTeuti
mentariorum Cl'ar refiatur. Ideoc'pHerodori dc fcos, quod maxim confentancum verbisC
Celris opinioncm non eH'c prorfus friuolamfaci faris . Illinc enim finiitrorfum vcrrirur Hercynia
l videbam. Confnium enim ibidem el'tGerma fvlua. Porro mons Carparts Sarmarlam Dacis
niae ac Celtarum. Strabo lib. v 11. vocar extremas ummouer `, quem perperm Carpathum vul
GermaniabOceafu partes. aix-.711142131 (inquitde go vocamus: cm Carparhus ltInfula inretRho
1 11115)& hamer/1261162951 meov. Er etim dum 86 Cretam , Vnde Carparhium Mare nomen
n 1 us regionis lingua mixta 111 acG cr haber. Qianquam haud fcio , num quifquarn
mauica. Nec dubito,Heluetiorummemore to alius Geographorum praerer Prolemum huius
tum cum traum conrineri , quem tempore Carpatae monris meminctit . Conradus Cel
Strabonis aliqua ex parte Sueui occupauerint. Li tis Carpatum media produta fyllaba vocat,for
bro enim 1 1 1 1. idem autor, pollquarn iugum, taflis ad Infulae diferentiam: quod non fuit ne?
cx quo Iller originem trahir, dCfCriPiffCt 1 60mi quidcm Grca 111111111`1

l
anim-'1% monte,proinlùlaver5w 8: oppido Lynn, vel Lenck: in qua gente olim op
; . pid um infigne cladibus Romanorum,di6tumGel
duba, cuius adhucvelligiamanent1 Hare
114/{ Dacorum. 12 . dici exiilimant. Idem Lam
Dacipopuli Danubij ,propinqui Sarmatis,Ia
bertus paul Vatucam , Ratucam le
zygibusMetanallis,& Milijs, olim maxim feri, 8:
gendum putat , vulgo Rhade,oppidumnin nibus
Romanorum boites. Eburonun , haud procul ab Aquifgrano 8: Iulia
. /; amp/1m quingen co. ille. At quod ad Legnis pro Segnislegen
tu. 13. dum, ex Prolema'o adducit teflimonium , ncfcio
' Priorelibro Carfax: ait ,ex Eburonibus in Mori quam probem. Nam in Belgica` Gallica deferi
nos elle millia palliium centum : atqui idipl'um piione, quD. Lambertusverba ira legitzLegno.
hocfpaci ebeuronibusin Morinos mult lon rum Luppa,po(le Agrippinenlis: Graacus codex
gis , quam lit Arduenn longitudo ,videlicet ira haber: Mylar , quod Bilibaldusvertit , Le
Txeuirisin Neruios. Oùo paoigiturArduen gio tricelima vlpia. Nif fort quis hoc quoque m
Anamillibns paffuum amplis quingentis in longi Ptolemaeo corruprum Grcis exillimet.
tudinem paretni longitudinern pro circuitu cx f/',
Mqzqm. und 16?Y
in uit
ponas.: quod haud fcio an quifquam aufus fr: fa
cere.
Hincvndecim legiones numerantur,&duaeco
/z /151} ocmltauerunt. I4. hortes (Siquideln adhuc duodecim cohores ad
Videturlioc dc Salandis dicerc,quinfula:fi1nt
pontis funtdefenfioncm, nili quis qua: paul
hodic interFlandriamc Brabantiam in mari Ger
, pontis cullodia , ea de long ant
manico. _ I ` prterito tempore dici inrelligat) cm fupr de
Segni, / 15. ccmdunraxarlit mentio legionumlrvidequm
Hic locus qui bufdam docxis viri corruptus vi verum hoc irAfcaldem inuere Mofam,neque e
detur, inter quos cximi us virD. Lbertus Pafcha nim nollratate ex tabulis hoc videre licct Geo
1is,iàcri ordinisCarthuliani,Prior domus ad con graphis.
fluentem Mofella: ac Rheni. Legni,inquit,gens
intra fines Menapiorum ,cuius 8: Tacitus 8: lmat. Hem'. Clar. in Li.
lemacus meminerunt. Manet hodie genti nomen ' VI. nu.
IN . IVLII CfESARIS ;
MENTARIQRVM DE BELLO GALLICO
ALusin VII. HENK. GLAR. AN
. notatloncs.
I. dat: cumLabieno copias partitus Gergobiam ob

. Nfeptimolibro fepti feclit, interim Hedui fraude Conuiolitanis Lita
l miaunictinerurhi uiciq'ue deciuntRomanis. Cfarapud Gergo
. fiona belli Gallici, biam militum audacia mal pugnat. Viridomari
a qui fuit annus D e 8: Eporedorigis Heduorum inlignis narratur per
1 1 . ab Vrbecondita, lidia. Labienus contra - feliciterpugnar.
~Cn.PompeioCol`.lb Deficit tota Gallia, prfeter Remos, Trcuirosfc
< 10: in quo libro haze Lingonesfar cum Labieno in Sequanos cedit,
\ r ` habenturordin.Mo confequuntur Galli duce Vercingetorige.Fir pre
J. tus Galliarum Car lium, in quo Cfarvilor Alexiam oppid Man
' / ' nutenlium audacia dubiorum , in quod Vereingetorix confugerat,
" f e ortus. Vercingetori magnis munitionibus oppugnat. Conucnit vni
gisarnbitiocfludiumrecuperandlibertatis,qui uerlà Gallia Cfarem oppugnatu 1u,vbi Cfar rui
Ratim Bituriges,Aruernos, aliosq'; populos conci fus maxi ma pugna vici r,oppido potitur, Vercinge
tar. Cfar legiones magna indullria omnes cogit. torigemc'lue .
Vercingetorixoiorumoppidum oppugnarein
ilituit. Carfax', cm illis auxilio ef'c vellet ,Vellau Def/56mm hominim Gem
nodunum Genabum ,cNouiodunum oppida in dara, 69C. 2.
itinere expugnar: delflit Vercingetorix ab oppu Ligerim amnem oppidum fel'
gnatione Boiorurn: perfuadet Biturigibuswt om qui dieiitinere Lutetia,hodie Aurelia dicitur,vt
nia,qu munita non (int oppida,lùccendanr,quo communis exiilimario. Pontem per Ligerim
Cfarem pabulatoneintcrcludant. Cir haber elegantilli mum; hc fedes ducum Aute.
ricum oppidum eepit,in Heduis feditionem lianenfium.
.. Ex
c.rer`vM CAESAREM. - .
In Heluior,auine.f. 12.I

xpellitur ex oppido Ger
gouia. 3. Heluij qui lint, Claris Verba fatis dclarant.
Gergobia ver oppidum Aruernorum , er Meminitt Plinius libro 3. .4. Albee Heluio-
mnum hodie celebre. Gergobina ver oppi rum: vr rel Marlianus exiimrit,hodie Albi:
dum Boiorum ,quodillisHedui in bello Helue nam dici.
rico exiul'u Cfarisdederunred nomina con 1]? Gelenna. 13.
.fufa funr. lGebenna qui mons lit,non mins clarum .
Cadurcos, 5%. 4.. Caetetm ingens error , de quo li bro primo ad
Cadurcos Prolemus adCanellum umen con monuimus, qui Geneuam hodie Gebennas vo
iruir , propinquos Santonibus 8: Rhedonibus, ctxm hc vrbs (it interAllobrogastHelucrios.
hodieCaors, vr putant._Ciàrait hos elle fub irn Mons autem Gebennainrer Aruernos cHeluios,
erio Aruernorum.Turoni autem ciuitatem ho longiliimo abGeneua traiu.Meminir eius etiam
die ad Ligerim habenr. Diui Martini fepulchro Pliniuslibr03.capite 4. Videtur autem hic mons
claram. admodum 101151151111111:
. fn/ertoe. 5. Ca'far (vr pofiein hoc adeo lib.) inter Elauerem
Ptolemuswt lib.3.diximus triplices facit A11v tLigerim amnes conclufus,dicariterin Ptouin
lercos,Diaulitas,Eburaicos,&Cnomannos.Sed clam monte Gebenna impediri.
here nomina apud Cfarem aliquantum variata
funt,vr ibid diximus. Praterenonnunqucon
ltere die cuni adoppidum
iunCtim,nonnunquam diinim , magna codi Vellaunodunum. 14.
cum variations ponuntur. Vellaunodunum Senonumoppidum , qui
Lernouicer. 6. auremVillam nouamLotharingia: intelligunr,ve
Lemouices Ptolcmaeus vicinos facit Rhedoni hementer errant. Neque enim vipiam Lotharin
bus,Cadurcis,& Pionibus. Sed fecundam gia hoc Cfaris iter atringir. Nam ab Agendi
Syllabam quidam codices u, ponunr, quidam n, co altero diee venirCfar,crurCus biduo
atq;inde paratifunt duo populi, quos ego vnurn cum legionibus Genebum. ( 111111
fuiIe exiltimo. 1111111 proximoirinere.
Andar. 7. In Nouiodunuin oppu
Andes tertiatleclinatione ad nem libri fecun gnare. 15.
divfutpauir Cfar, 8: Hirci us libro 8. Geniriuum Nouiodunum trium oppidorum nomen , in
pluralemAndium protulit,ideoq'; hoc in loco An Suellionibus ,vt libro z.in Birurigibuswthc : in
des legendum puto,uon Andos. Heduis,vtpolieinhoclibro.Crerm hocloco
necefe e,Nouiodunum elle eo itinere, quo ab
. n Rui/iena: mittir. .8. Aurelia itur ad Bituriges.
Dium iuperis,quofdam duplices facere
Ruthenos,prouinciales, 8: non prouinciales.Hc Fratrezn afratre renuncia -
itaque de prouincialibus loqui videtur.
tuin. 16.
p in Bituriges. 9. Renunciari,id elbpublic nuncupati,& audibi
Bituriges Prolemafus duplices facit : Vbifcos,' 11 voce prconisproclamar1,qui in Magiliraru fue
quos ad mare ponit,vicinos ollijs Garumna: Hu cedar. '
111]: Oecubos, quorum oppidum Auaricum po
nit: quod Cfarcepit,mifertimeque diri puit. De .S'ecunduinumen Elauer du
polierioribus hieintelligimus,vulgBurges;nam I7
Vbifcos hodie Bordeaulx vocanr. Secundum fluuiumElauerem duxitcxercitum

Progrcj/urin Mtiolriges. to. proptere quod eum fuperare non poterar.
tem fluuius in Aruernis, hodie Alier, non long .
Niriobriges populi Narbonens Galli apud
Gergobia, quod oppidum hodie purant Clare
Prolemum , vicini Rurhenis , hodie montem
Peiulanum voeanr, vulg Montpelier. De Gaba montenfem nominati. Cfar in accelf11 quinrig
lis nihil certi alfcrimus , qum Nitiobrigibus fuif caris ab Elguere venir Gergobiam,in dif'celfuve.
fe vicinos.Clàr polie ait,fub clicntelaAtuerno.
r acl idem fluan ab eodem oppido triduo per
uenir: non igirur Gergobia ad Elauetem,vt p11
rum .
tauit Marlianus.
in Rut/ieni.prouin-(
cia/ilus. 11. Melodunumperuenit. 18.
Hocin loco coniungendavidentur bina nomi- Melodunum oppidum eft'decem leucas Cupra
na , Ruthenisprouinciali bus , 8: Volcis Arecomi Luretiam in tria parua oppidula diuifum , quem
cis. Nam vrrique duplices funt, vr in fupcrioribus admodum ipfa vrbsParifenfis noftra aerare. nod
dictum ,8:111 fequentibus fuislocis plura dicen fi Agendic eltinrerSequanam 8: Marron,vt in
1111. , I . dicar Marlianus , quod Prouius hodie appellri
putar,l
24 ANNOTATIONES HENK. GLAR.
putat,vixcxpedimus Ln vtraparte primm aggref fuum. Curare vel eodices errant , vel polt'ea mains
fus litLuteti Labienus, Belgarm ne regione,an fpacium complexus . ( aliterhunc no
Celtarum: in vtra ue enim liumen tranfeundum dum expediunt. Cfarem fuperis munitionem
crat,hac chua'na, ac Matrona, vt femper abim aduerfus oppida nos ollendille , hc ver aduerfus
pedimentis legiones ilumine fepararinccellc el' exteriores holles , quos propediem venturos 1
fet. Item hocquoque dub'ium,in vtra Luteti par bat.Necellèautcm elle exteriorem circulum inte
te fuerint paludes,in enc, vbi hodie vniuerlitas, riore maiorem intelligi. ( li verum , opor
anvbi maior vrbs. Sed haec Studiolis examiuanda tcbatvetba illa Caefaris,qupofte ponit(His ver
relinqui'mus. _ _ bis perfeis,& regiones fecutus qum potuit
Beouaci autem a'efeltod quillimas,pro locinatura x 1 x 11. milliapalluum
com plexus) referr'e ad lequentiaverba(pareseiul`
778. 19 . `
dem generis munitiones ,&c.) Quanqum dure
tant enim Bellouaciin de Heduorum omni , fubneit,ditietlàs ab his ,pro ab illis.
tempore,vt ait Caffarliba.. Sed Lector iudicet res, non maghi admodum
Nangue altera exparte Bel momenti.
louaet. 20. Foampea'um mgmt:latam,
Hic locus propcm'odum conuincit,Labier`1ut , . 25.
in Belgarum littoretunc fuill'c,vbi Bellouaci in
liabantzCamulogenum autem in littore Celtico, In genere munitionum Iucundus verba .
&Agendicum quoquc in Celtis oppidum Faille, ris partim non intellexit,partim illis aliquid dc
Nili dicamus, Si Labienu'm in Celtis 1 l'uo addidit. Duas folas (inquit Cae'l'ar) quinos
mus hoc loco,&in Belgas contendill'e, Matrona: dcnospedes latas,eadem altitudine perd uxit.Hoc
pontes in Romanoru'm manu fuillè,autClàrem Iucundus ita accepit,quali vtraque quindeci m pe
Matrona: oblitum,tSequan duntaxat meminif des etiam alta fucrit. At ego puro Cfarem dice
fc, cm dicit, Tum legiones prlidio atque im re,fòllàsduas quinos dcnos pedeslatas fuill"e,&ea~
pedimentis inclufas , maximum flumen dilline 'dem quidem altitudineinterl'e : cterm quan t
bat. pedum numero, hoc cum non dicere, licut nec
primatfolfaealtitudincm exprellit: etiamli Iucun
~tparua manu Mtioelum. 21. dus polte id quoquc adieccrit , non Caefaris , led`
Metiol'edum alij Ioldum nominant,oppidum fuis verbis. De tamis autem cipporum Adicti
paululum fupra Paril'os, non autem lùpra Melo uum,abl`cillis,omittit, non abfque fenlhs iniuria.
dunum ,'vtMarlianus tradit: quod exLabicni ca Neque enim permanebant rami infirmi,lèd l'irmi
ltris , qu regione Luteti erantfacil quis colli manebantunfirmiabfcindebantur. Delilijs ver
get. hodie Cotbel nominatur,vt quidam exilii hcCfaris verba non paruam habent dili culta
. (Mod li verum elt,Agendicum prorfus in tem. Simul conlirmandi (inquit) 8: 1111
Celtis elhnon inter Matronam &Sequan,vt con linguli ab inmo folo pcdcs terra excul
llituitMarlianus.Sed Leotea de re , quid potif cabanturlti vetulliore codicelegebatur: Singuli
lmm fequendum eogitet. ab inmo folo pedes tres terra exculcabantur.Sed
terni pedes l'crobium (vt : ait) lub terra crt:
Se5uanugi,qui1ntn1t1m1 quibus intelligo , lingulos tum pro liabiliendis
e1, . 22. ltipitibus completos,tum immilos ltipites
Sebulanos libro primo, extra pro'uin conculcatos terra,ita vttelinquerenturadhuc bi
ciam vltra Rhodanum primos elle dicir,viciniigi hipedes pro longitudine tibi ad vulnerandum
turAllbrogibus&Heduis,c Heduorum clien corpus acie llipitis. Ergo linguli pedes'eonllrucn
tes inter Gcneuam 8: Lugdunum, paululum ad dum. tetnos pedes fcrobium relicos exi
Septe'ntrionem . Cter'm ho'c inloco de popu llima'nt,ac praeterea teretes llipites infimo lolo .
lis fequchtib'us notandum,qudAllobroges,Hel xos,vtincidentes , inguina ac podices lderent :_
uij,&Vole, Arecomici pro Romanis etant: Ga quod Cl'aris verbis , : , confor
bali ver,Artierni,Rutheni,&Cadurci,contra Ro me . Ait enim de Gallis , Aut in fcrobcs delapl
manos. Legendum autem ell, ad fines Volgarum ' transfodiebantur.
Arecomicorum depopula'ndos mittit, ablaracon
iuntione anm , vt vnus intelligatur populus, Ante/1010557115) ordinius in quintan
non duo , quod fupetis etiam admonuimus cem dwp/itu. 26.
VolgisTctofagibus. @incuncialis ordo vnde ditus lit , multi exi
mij viri tateanxiinquiliue runt, quo
t Eporeelorix. 23. rum numero Guilh. Budatus . idem lib.l.de Al'
Non eratautem ille,de quo in fuperioribus ha fe dubitat: neque ego id cette allero , verm opi
bitum clt,vbi de Viridomaro. nione mealiberprohunciata,Le&oriiudicium
Circuitu: 1. mil/ia Pa relin uo . (Luincun'cialem igitut ordinem pu
to di 4 um, quali quihpunialem quinque pun
eum. 24. is. Catterm quod hc vox dificilis prolatu ef
Pollc diCturus , quatuordecim millia pal fet , 8: nonnihil inepti fono inferens , atque ade
ingra
C'ASAREM.
A _ l _ ' 25 .

a
.
`r`
.
autibus : Romani eloquii con' BellocalisiLexobijsaCAiilrcisburoibus. -

fuetudoin id,quod proximum alioquic in vfu fre 'enim 6c hicy'nus, h duo populiivides vr ab `d uo "uN'
quenti etat , @incunialis pro denis millibus deuentum lit ad terna millimoijs
appellitans. : igitur Quincuuc'ialis'ordo, quiiii igitur ac ; ex haeii us feruato deferiprio
quouis 'quadrato ctro ipiius quatuor angulorum his ordine minor numerus Competet,'\_ft ciuitati
punis 'mparamfpeu enim lic quinque bus duabus perexiguis bellfoeti ante
hoc modo . Heluetic'o artritis. Practere' Boijs, 'vt exiilibu ab
Heduis eceptis, quemdmodum lib._i. 'narratiili
Cfat. Binaigiturijs millia trribuehda,non 54
peilimomnes'erranrcodices. Pollici -
@bd fi plura quadrata I iri Armorica: ciuitates pro ; minimum
connetiinrelligamus,emcr dederunt hume'rum,vtpor longis abHeduis' 6i
get totiusiugeri forma [ub or Itan'tcs,quod deTreuerisquoq;ii1peris 'dixirCal
dine tafpctu (. far. Itaque his neutiquam dillrib'utiuum
li (vr italquamur) ad banc in illis imperi'.
formammueis iraq; his ver. taintelligendum. Se'cl age nunc; fi libetmiii'uiii~
0000 (, Colliga'mus pri-mis illis numeralibii-'s
bis, fit :
Y 'ordm 8c Cut ira , puto Citta : butiotiem,&no'tisitem 'elias
n I' Leori perfpicuum. Nam cx raeribu's. ' Heduorum ac' Aruerrioriim p
Ciccronis,Qt_g ntiliani, atque aliorum authorum 70000.06 deinde populorumyzoooHis add '
verbis,qu Budus adducit, neutrum italucid Bellouacorum zoooLemouicum xokuriiis
expedias,vth`tornon vchemcnter lireat. 4..populor 32000. Et 0&0 populorum 4.0066.
Artrebtium 4.000 . Trium populorum boo.
[/7! Her]qu @earum clim Duorum 4000'. Poilrem Armoticl'um ciuita
tzm. 27. i tum 6000. 6c emerger iltmma omnium 24ooi
Cl'ar 8000.cquitum ponit,pcdirum 24000616
Vix cit alius totis hifce Commentarijs locus', ttundo magis numero qum iuilo: debcbat enii
qu arq; hC deprauatus , nemine multis annis ponere pedirum 241000. Sed pro vno milliarioli
de hoc numero eurante,quo palo partes fumm buit dicere Circiter. CLu/apropter ii ita quemad
refpondercntltaque c anxia Cura,&ii1mma adhi modum recenfuimus , legantur , 6c Ordo :
bita diligentia ,infpctis exemplaribus , cum ma-,. deferiptionis,qu maximum quenquc numerum
gna ex parte Condimus.Qian quam in primo quoun loco ponit ,feruabitr 8C equite
populorum nominibus aliquot htemusm ec abi`~ in numerum genetalem , Omnium
que caufa iudicium noitru'm Lettori committi venienr. Deniqueillud,quod Circiter Cfar di;
mus. Notandum iraque ethfarem oppido pul xit,cxp|icabitur ,Cm vous duntaxar millenariiis
chra ratione hanc defcriptionem initituifiemem in fummaomittatur. Non exiimo, diflicil poil!
pevt potentillimos quofq; populos pri enu tam exatam omnium - fiipputatio
m-:raretdeinde minus pottes poiiponerer. Quo nem,ch atum eti exercitatisinArithmericisNi
ordine Hedui ac Aruerni iure prcedunt : quippe dere, Ii ex poil Heduos aCAruetno's opulis de
quibus 84 lata regioc magna. ert clientelas, ideo mus zzooo. vt vulgo` Codices habuit,' auracis
c'lue tmaximum ijsdedit numerum,videlicet'tri Boiis 30000. denique Armoricis Ciuitaribusiehd
Cena quina millia, qu fumma Crcfcit in feptua millia,id eil,4zo_oo. quantum is numerus
ginta millia . Sequuntur deinde populi minores raturusfucrit Cfaris fammi. Rui*qu fi Rauraco -
fex,Senones,Sequaui,Bituriges,Santones,Ruteni, rum fottaliis aCBoiorum ad noilram fummam di
Carnutes,quibusduodena tribuit millia,non 22. minucmus,quantum defec'urus ab eadem
millia,vtfali> habent corrupricodices. Summa magnoper didi
igitur horum populorum chrefCit in7z.t'nillia. mus apud optimos quofquetorcsipoileaquui
Bellouaci10.millia dare iuli,duo niiferunr :ratio hanc nollram diligriam peiits' introfpexcrint,
paulo pii Caei'are redditur. Lemouiccs io . mil Calculum huicnoilrae opinioni addiruros. Obitcf
lia miferunt.Otona millia,4..duntaxat populi Pi etiam hoc Latinlingu itudiols ,
tones,Turoni,Pari li.j,ac Heluetij. Nam hc diiri qumLatin aC propriCfar dilhiburiuiswbi dC
gucndum Colo,qud Coniunio 8c, ter bui't ,rota hac' populorum nomenclatura vtatur.
farisindicat. Summa 32. millia. ?) deindc no- De Heduis Vno populo 35.millia,inquit,nu trice
uus i'enfusinchoandusSueflionibus (ita enlmlel na quina. DeAruernis parent numerum,de i'ex
gendum clinton Senonibus,quandoqu'idem hi continu ( populisduodena , ndiio
iam numerati ) Ambianis, Mediomatricis, , vt ingiilis iz. millia { inrelliga
Petrocoriis,Neruiis, Morinis, Nitiobrigibus,qui mus. Rurfus de Belloucis i.milli'a, totidem d
bus quina millia imperata ,licutcAulerCis Lemouicibus. Orona iride de quatuorpopulist.
Cnomaunis, quos ide feorfum numeratmc vi ( de fcptem,totidem de : rurais de At
derenturduo populi, Cum ftvnus. Summoo trebatibus,vno etiam opulo,4.millia : con rinub
horu m populorum 4.0.millia.Arrrcbatibus impe de tribus terna,de duo ' us bitiaxie vhiutlisArmO
ram. millia.'1èrnaautem millia tribus populis', ricis ciuitatibus non iena, qui: immenfa nimma
a futura.
" I r
-AN.N'0,TAT10-N1-:'sfHENK GrR.
: , fed fbx protulit. Nunc de populoru m Belloum' zooo. Deum millia ;
nominibus pauculafubnotanda videnrur. In He /211111140. -
' duorum clientibus pro Ambruaretis ,quod alibi Lemouices 10000.
Ambulartis legitur,vide nm legendum fit Am
Tone: Sooo.
bar-ri ,qui Heduorum neceffarij acconfanguinei gzooo Turani 8000. @amor/)ipo ulineutiquz
` lib.1.dietur. Aulerciautemibidemvocabulum sooo. :um ; /unz con.
mihi protfus fufpetum. Triplices enim funt Au
Heluetij 8000.) .
lerci,vr fupr habitum , neevllnm hie additur
cognoinen,cm alteri Cnomanni,alteri Eburo Sueioner 5000. : ante):
nes paul poll nominentur,rDiablintres inter /Cmbiani 5000. , /iz'c :girar
_Armoricas ciuitates facil numerati queant. In 1115. .- She/fiom: .
Aruernorum clientibus Heleuterismon Helenre 40000< 5000,
tis legendum,Celticalinguajpelllttr/theluetii l Neruij 5000.
/ Dite prognatiwr prced.lib.re l 5000.
.ferr Cf'arDc Suelionibus paul antadmomai-i lwtiobriger 5000. ._.
mus: nec obllar vel quod libro 8.Rhemi dicant ad dulerci Canomanni 5000. /lulerci Ceno
.Cfarem , Sucfiones optim de Repub. meritos. manninmupopulud, non duorttpau
N haze prop totius Gallia: infaniaerat: vel quod [ ulerci uroner.
ipforum Rhemorum Clientes etant , Cm Carnu : 4.000. '
lBellora: 3000. i l
tes eorundem clientes hie adfuerint.PotrBello
eai Celtarum populus,Verocaflès autem Bel
garum.Sed declinatio mir varia apud aurores le 9000 [ 3000. `
girurlnter Armorieas ciuitates tria nomina mihi : 3000.
fufpe6ta,Ambibarij,Cadetes,&Lemouices. Con " : lm eran! ciuium,
fer populorum , quae Armoricarum Ciuitatum figurati 2000. ' Heluetico
funr,nomina lib. 2. adnem , 8: 3. de bello Venc~ 4.000 artrite, Inept girar b
to I, fl fort proAmbibarijs Ambilliateslegendum. Boil' 200. j 30000.codic.t quim
8: pro Cadctibus,Nannetes, pro Lemouicib. Dia |f`ùrojlitm
v m'buunr,
blintres. Lemouices enim ante numerati funt:
quanquam codex Aldinus pris nomen per u,Con
fonantcm f'Cribir,hoc per n : quo autore, commi. Mariana.
nifci non porui, mihi fan non probatur. Scio a mbiarij.
pud Ptolemum Galecos; fue Galleros, in extre 6000 < @aderen
m0 Septentrionali latere LugdunenfisGalli nu O//z'ni.
merari,fi fortaflis quis eos Cadetas Cefare nomi Lemouicn
nari contendat . Galletos cette Plinius nominar /1.
cum Lexobrigis, ap.18.lib.1.Etin Ptolemi . Summa omnum 24.9000,
Codice legitur.Vix me expedio,minusq; 1
denio, quid potiflimm hac in re fequendum, mrzr [ mag/Euler,

Leoriudiceted age nunC,Cm adiuuanda: me faz/ccs. 28.
morie gratia,tum vtin poerum minus locus Cor Mufculus propemodum vt vinea inilrumen-`
rumpi queat , totius deferiptionis huiufmodi ty tum 1 fubeundas munitiones mins quidem
pum adfcribamus: Vineis, fed firmis. Crerm pro ( ) quod.
rSegu/an. hie nihil ad fenfum facir , puto legendum raflros.
Hedui 35000. . Et plan vetus Codex n habebar prpofitionem
/ia 54140: ulcrc'. . Vnde non dubito fcripturam vitiatam.
/Joc Iacoponit 6e- Wrannouicibue. mim que
fir. annouijr,
70000 . 29.\ _ ,
Horat.0de 1.Epod.Minore um futurus in me:-`
Gidurc. tu,qui maior abfentes haber. Item non ita mult
Amami 5 3 o o o. Gaballn. v pft. Agget (incluir) ab vniuers in munitionem
cum item clim Vellaun, quo: dij /e conieCtus, 8: afcenfiim dat G allis, 8: ea qu in tet
, L laune: 'vacant'. ram oCCultauerant Romani, contegit. ( fit
aggereni in munitionem Conijcere ,comminifei
f~Senom'i nooo. non potui : Vrrrn aggeiam terrain in foifas Cij
! nooo. cere. Cterm nimis concif hunc finit librum,
72000 12000. territus opinor magnitudine eius ad reliques: fed
I Santana: nooo. resnon tanti.
I
l'Kytem' 12000. nnat.Hmr.Clar. in Lz'rum
. Carnate: 12000.
l
v 1 1. n.
t 1N .1.
hIN C. IVLI'VM CAES"AREM. 27
IN AVLI HIRCII DERE'LI.
-ToRVM DE BEIZLoeALLiCo- L1B.
v 1'11. N P.. G ISA . ÀNNO.
rationes.
I. l _Mittitin diner timampartem

.
_ l f -: _1. .
. N Prfatione excu
.. _ _ Galia. 6. _ I
i ~ .fg-Q '" - fat H1rc1us,ne poli
is", ` / il' Non fatis inrelligitur,in quam partem ;
4331 _ Cfarcm temerferi fit Fabiusmili ex fequcnribus,quando C.Caninio
~
x
.
plich videatur :dei n
de bellum motumin
fuccurrir in Lemouicis.
M4 . CanmtnmRelz/nm
-
' f` BiturigibuscCarnu
< 7 tibus referr, 6c quo. legatnm. 7.
modo his domine, Ad linem lib. 7. C. Caniniusin Ruthenoscun
3 Cfar in Bellouacos vna legione mirtitur, hic mox in Lemouicos ve
_N4 _procefferiu Trahirur nir duabuslcgionibus. i
3" rcs paruisprlijsel etpertore a/iate Tergtmok. 8.
louaciloco,quem muniriflimum infiituer'ant, ' ~` ; Tergcltum Colonia in lfitia elhin intim
difcedunt. uumque inlidias Romanis pabula driatici maris linu , non longe ab Aquilegia, Car
toribus duce Corbeo inlh'uerent , Cfar intelle noru'm oppido , hodic ditionichnera: in rota
Cto dolo, inlidias inlidijs deleuir,t occifò Cor lltria. _ _
beo,Bellouacosin deditionem acccpir.' Deinde Literie1111126939 Damen" -
narrar perdiam C.Volufeni in Comium Atreba "
tem,diuilionemque exercitus,vidclicet in Ebuto non: et. `9.
nes cTrcuiros millas legiones. C.Caninius con DuracioMarlianus populum &oppidum fa
tra Andes c ducem Du mnacum feliciterpugnat. _ cir : hoc eli, ex hominefaxum. Dutacius enim Le
Vxellodunum oblidetur Rom anis ,t expugnaf mouicum dux fuit parte Romauorum contra
turn'js qui arma ferte potucrr , manus Cazfar ; Dunmacum ducem Andium.
I_emouico oppidoclaufus Duraciu'sigitur
fuirz inK
obfelIùs1`1Duml
cidit. Diuilio exercitus in Hyberna, tde Comio _
hifioria finir oftauum annum. Nono anno panca naco:liberabanturaurCaniniorFabioCaztc- -
admodum gea narrantur ob quietam Galliam, tm Lcmouicum non etat ad Ligerim.quod Mar
fed ad bellum Ciuile fatis multa pr'paramenta. liano tame vil'um eli:fedDuninacusdnceditLe `
Decimo igitur anno coepit bellum Ciuile :quod mouicoadLigerim,quem Huuium traufirecupic-4
poferioribus libris Caefardeicriplit. bat,Fabioimpeditus. ~
Cirounolare oonatar.I io. _
Omni Gallia a'eaia. 2. Iyloraturlegendum cft: non enim perfecir Ca;
Hic annus ab Vrbe condita 703. Coss. Seruio ninius has munitioncs antcpugnam: dc quapau
Sulpitio Rufo, M.Claudio Marcello. l poli. 'f
dlegionem /, 3. Gatrimatnm aelfnpplt'einm. 11.

Abinitio7.lib.vocarCotuatum,quod nomen
Legendum haud dubi,terriamdecimam, vt placer. Czeer enim corrupir Gallicam vocem
aliquot paginas parebit Letori 'non ofcitan Gotuuad , qui egregijsefifuris. Grcidnvnnna v0
ri: etat enim cum T. Sextio in Biturigibus cant. _
collocata fuerat, cuius mcntio etiam eftin oppu Relzgnam je vnam . 12.
gnationeGergobiaz. . Dua: reliqua: lunt,vr ex fequentibus parct,&
Superiori'an C]: ele maximcxinitio tertij libri,de Bello Ciuili. Nam
claratnm e/i. 4. ibi ait cum annum elle,quo per leges ei confu
1 Hoc nufqu in (uperioribus libris conti netur, lem fieri licetet. Fortaliisautem felquiaunusre
quod equidcm nieminerim : nili fit aliquis defe liabat. . '
, vt fieri potefi. Scio Caarem. 13.
Epiloguslibri elbc incipit nunc nouusanuus,"l
Cafare Gallia ettertore. 5. fiuehyems,quae pracceffir nouum annum maiore '
Gallia citerior , quae'c Togata, diuiditur in ex parte.
Tranfpadanam 8c Cifpadanam regiones.Tranfpa
danam occupat ducatus Mediolanenls.Cil`pada [lie @lernt/'1perait?, contra con
nam Ptolemus folam vocat Togatam Gallia m, ietntlmem.' 14.
inqua func Placcntia,Bononia, Mutina, Parma, Contra confuctudinem ait , quia antea fub ad.
cali qudam ciuirares non ignobiles. Cis au uentum hyemis folebat in Italiam proficifci ,hic
tcm 6c Trans ad vrbem Romam referti dcbent. ver lub aduentum veris. _
c z Vt
Vt @colonias ap Vide libruin lexrum ab initio de deleu.
Nam prouinciam inrelligo Cfaris , 8 non Pom
pel/aref. . 15. peij.
Hic 8 fequribus verbis l'atis elarum euaclit,
colonos quoque full`tagia tulillcROmin Magi Per 5315erna . Tre5a'nium.
liraribus creandis. _ 19.
Sedettainper difce/anemfate Hilloriahyemisqu przecedebatannldecim,`
re . 16. faltem ad Calendas vl`que Ianuarias , quo anno
Hic locus eorruprus : de quo loquatur, Coss.eranr,quos paul ant dixerar,C.Claudius
qui difcellionein fecerit , i gnoratur. Curio enim Marcellus,&L.Lc_ntulus Crullellus.
nullam habuit exercitum.
Per MMartellam. 20.
Nam Martel/ur proxima
477720. 17. Legendum C. Marcellum , qui huius anni
Loquirur de C. Marcello Conliile prioris c hu Conlirl fuir,& ptaecedenris. `
ius annorum. l .
Neg? o5fe`nra 54 lua legiones rant nnatat.Henr. Glar. in L15.
Cafart. 18. sARIs
v 1 t i. CoMl
IN C. IVLII
MENTARIORVM DE BELLO CIVILI
LiavM 1. HENK. . ANNO
tationes.
rgnmentnm Li5ri . de Bel/o Cini/1'.

I. re conarus , res abfque mulrorum l'anguine tan-`
Nprimolibrodebcl dem ad felicem exitum peruenit. Clemenriam
l _.5 loCiuili,haecordin fuam Cazfarollendit', exerciruuniq; dimillionem
, habentur: Conrtio fecir,partim in Hifpania , partim ad Varum fiu
a 1n Senatu Rom. de men. `
i

*i* ;
\
f
Imperio Cfaris.S.
confulta aduerlusC
In eandein/ntenttanz [agentur
l .
. . latem.lnrercellìo tri
. 2.
bunorum proCfare. Hic fuir Metellus Scipio,Cn.Pompeij l'ocer.
e Clàris apud milites
Dixerat aliqall: leniorentn
tentiam. 3
riininum,ac reliqua lùpcri niarisoppida,qupr Leniores tres adferr ditas fenrenrias, quanqu
lidijs firmat.Mulri Cefare capirur,fed os inco in vnam du polleriores eonccdunt.
lumes dimitttur. ad Corliniae'ta ac Brun
duliumprofuliilsexp icrurzqudillicDomirius tem LRQ/ein.: Prator. 4..
captus,hicPoinpeiusvix eualir.Diuilioexcrcirus
Caslarianiurio in Africa in. Clir Romain pro Videtur hic Rofcius ell'c, de quo Florus 99.11
cilcitur,at`queindeMalliliain.Mallilienfes,rece bro ,qui t Orho cognomine ,de quo Horat. lib.`
pto Domitio, Cfari porras claulerunr. Reliris Epod.Ode. 4..
itaque ad eius vrbis oblidion C.Trebonio ,8c D. ' . . . \ .
Bruto Hifpanias proeifeitur. Etant A - etiamanannallu. 5.

franius,Pcrreius,ac Varro Pompei j legati tres, qui Pulchr,lèd mordaciter inimicorum caul'as
Hilpaniam l'eprcmlegionibus obtinebant,prrer narrar
Prouineia: auxilia.C.Fabiusrribuslegionibuspr Et dolar . .
.1 Ilerdam om nis belli vis cuer- - Huius repulf mcminir Florus lib. cenrelimo
fazhiccm niultisdieb.pugnis aliquot contendif
. _ n
,rempellas Catlarem omni commearuinrer
clulo, propobruilletwicit patienria.Non mins
a . Lacanas. 7.
Nec gumquam {-: Cie/raepriorem,
tamintere Mallilia oppugnarur, t iplos qud
Mallilienfes Brutus vicir nauali pugna. Porr A ampeiii/ue1tiefem.
franiani inCeltiberiam abire conati,Ca:làrianis
impediunrur ,tandem ad deditionem cogunrur: LAD/lla reliqaerat. 8.
quam mirum in mod um ramen Petreius impedi L.Sylla rribunitiam porellarprop delcucrar,
led
VRBIV'M HISPANICARVM. 29
red ius ramen intercedendi reliquerat ,vt (latina Pollieetur quadraginta in/ngu
p Caefar apud milites conqueritut.
i Deeurritur adi/ludextremum 4t lo: . 20.
Vide ne @externa legendum proCMadragin
que fultzmum. 9. ta. (momodo enim hoc tor cohotribus Senator
vnusdarer?
Senqu eil : Nullus vnqu latot huius legis tam
audax fuit,vr hanc ( penin ipfo vrbisin Lucretia: @dbut a'e muro
ccndio,&c. ` , 56. 21.
; 545ent in wr'5e. . HieAius Pelignus fuir, non Vatus ille, de quo
Hic multa: incerrdiitintiones.
paulò anr.
Quid: orfnien5ut, quiel
@Mur re5u: cognitif. . Domitio. 22.
Orario eli accufaroria,maxim autem in ini mi Expetatio etat quid accideret Cornieniibus,
cos Cfaris,hoc elt,Catonern : Scipionem in Domirio,&c.Nam exiilimabaanfarem fatuiru
uehitur. Pompeium propter fummam autorita rum in eos'.
rcm primm non aufus diret petere , acfumpta
audacia,deinde notar. Primm quòd falf glo- ' 5. . Quoa'aurum adduxerat
riareturdereiiirutapoitSyll tempora tribunitia Domztfu:. 23.
poreftate, q_uum nunc cam prorfusobruat: icun Si legas Seiterria fexaginra,iùm ma crit corona
d, qud Scnatus decrerum ,quo in vlrima ran rorum mille quingentoturn.Qu lùmma videtur
tm neceilitare populus Romanus vtebarur,in ni mis parua. Quare legdum cxiiiimo. Seitertium
uerrerir. fexagics , qua: fumma crei'cit in centena quinqua-
1424 Saturntni. l2. giura milliacoronatorum.
De hoc Saturnino videFloruin in Epitome,li Ferentinorunz. 24.
bro 69. r de Gracchis , lib. 58. ac tribus fequenri
bus. Frentanorum legendum videtur ex Plin. lib. 3.
c.11.&12.
rirninunz cum legione pro
[n Siciliani urionern Prophete
fetttur. 13. rein /615204164: tri
Hic Cefar rranli uit Rubiconem amnem arma
ra manu, contra S. C. dicens, Iata eli alea: vt re 5u:. 25.
ferr Sueton. Intelligir rriginta cohortes Domitianas,quas
Cornij natus etat.
Tamen 54n6 5onoru :attu
dm. I4. Sin timore a'efugiant , illu
Hic exponitbeneicium populi Romani. 5onor'e2n. 26.
\ - . Legendum puto: iin timore defugiant illi,iè
nterea eertzor fau: It fuo honori non dcfuturum , fed per le Rempub.
gnium,6. 15. adminillrarutum.
ProTignium vide ne lit legendum,Firmium, \
oppidum in Picenis,ad fuperum mare,vt funt alia l5i60: 5ar54ro: 5omine:. 27.
hc enumerata. Strabo libro 4. ita haber: Poli Sallyes renent
uatmum%,proeiztur. 16. Albienfes , &Albici , &Vocontij montana in Se
Auximatum meminir Plinius libro tertio, ca ptenrrionemvergentia.
5
pite 13. proxime Anconam.
t/uorum. 28.
Deritur' fue? Varue. 17. Nonfatis clarum qui fint Ilui , quum Ilua apud
Hic Varus protins cx hac fuga in Africam ve Ptolemaeum itduarum Infularum nomen: alre
nit ,quam Prouinciam Prror anrc poffedit , ac rius intchoriicam r Sardiniam: alteriusl-Ietru
illam Cfare auertit. ria', decem millia paffuum Populonia, vr air Pli
nius.De his non video vt hielocusintelligi queat.
tiam ex Cingu/o. 18.
Cingulanorum meminirPlinius bis: femel in lte5ello 722157423 Gal/i4: at
Lario, cap. 5. lib. 3. femel in Piceno, cap. x3. tri5uer'zt. 29.
eiufdcm libri.
Erhoc quoque fufpctum eil, de viiis Gallijs
x l54, @Mar/ir, 551942. Maililieniibusatrriburis: nifi intelligamus, ide
_ nu. 19. Cfarem quoque fufpiciendum,qud vitas Gal
Albeniium Albarn ad Fucinum lacum ponir lias Romanis artribuerir. Verm quid hoc ad
Plin. lib.3.c.12. Prolemaeus Albam Bucelin vocat, Maililienfes,erga quos Pompeij ptiuata etant bc
ac Marlis artribuit. necia?
c 3 Nun:
3o ANNOTATIONES HENR. GLAR. '
Nnues lunga dre/ate nume ad[/1772,

l/lfaz'liamg me
4f
ro, 3o.
Ptolcmus Arelatum Sallium 8: oppidum 8:
Strabolib.4.. Stoechadas vocat tresInfulasLu~
coloniam their.
canusautcm lib.3.vam vocat.
lter f/tu Caulonen/. 31.
Caulonem Ptolemzus facit vrbem Qretano [ : 664145471.
rum ad Anam Humen: Veones autem inretTa fdnl. 4-2.
gum cDorium fiumina ponit. Olca oppidum llergerum,:iutorePtolero.
Bcl/um ddl/erdam. 32. Plinius libro tertio,cap.tertio. Calagutitanos du
llerdaoppidum citerioris Hifpanix ad Sico plices facit , alteros Nafcif'cos , alteros Fibularen.
rimflumen,viginti millibus palfuum ablbero . fes cognominatosterm Lafcerani tAufeta
n_i citta lberumpopuli , apud Ptolemzum corru
mne. _ . _ Q pte LeitaniacAuretani nominantur. lllurgauo
optzngmcru bommum ex nenfes qui fint,non certum,Plinius llluronem
quitan. 33. codem loco ponit, oppidum ciuium Romano
Intelligit de ijs,qui ad Gebcnnam 8: Coeno~ um
mannorum montes habitant. ipfius magnum cir

t[Jo/fera die omm'us }, Cullum, 552. 43.
556. 34. Viginti enim millibus duobus Cfaris
in loco Ciat videtur tranliffe Sicorim; aberat,vt1ùpetis liabitum .
quamuisloca fuperioracum hoc non admodum
quadrt.tota enim huius hilioriafdicultasindc mpedz'menm; aditerprofeos vi
pendet,qud vbiAfranij callra,citrne Sicorim de mrt. 4.4..
fuerint, an vltrafcire plane non pollumus. . Reliquerantenim legionem vnam prlidio ca.
perioribus citraumcn fuilfevidenturded ex apud lletdam,vtfuprdixit. y
quentibus vltra. Lucanus ramen dicit, Sicorim
medium fuiffe intra Cfatis 8: Afranij :Me. .zi/femm ,fi Tarracanempe
dius diri mit tentoria gurgcs. C'Y'. 4-5.
in affido Ilerdn @ivro Velhocfufpetum nomen,vel Aftanius ae
Petrcius ignorabant'farraconenles ad Cfarem.
xzmo. 3 5` defeciil'e, quod iplè ramen Caclar fuperis feti.
Videnm legendum tzErat interoppidller plit. _ _
dam rproximum coll: atque ita legit Sulpitius amm mph/upede mzllz
Verulanus Lucani commentator.
6443652: 46.
Sicorim 9Czngam. 36. Tutum nanq; receptum dabanr propia.
DeCinga nihil diclum : fedvidetur hic qua,vtilatim lubiungitCzrfar.
locus lignicare fatis luculenter , Sieo~
rim tranfiecilfe. _ _
51pm/um /
Cerrati citn'zonlr Hz/fmm. 37. 656. 47.
Tettiam pattern interie planicieiinrelligit.v
Hic Ctraros vocat citeriotis Hifpani,cm
peris vlterioris vocl'fct : 8: citeriotis Scutatos.
.Il/z' vadumj'umm Sivori:
t [om tram/lumen mie lfdrf. 4-8 .
` grd. 38. Vide 8: hic Ilerdam citra Sicorim.
Vide quomodo dicat trans umen, fi lletda vl. l
tra Sicorim fuit,cm Fabius fuperispabulatum , exercitu loqui

miferit trans pontes,qud ea qucitta um fuc turfmmus. 49.
rant, fupetioribus diebus confumpferat. Oratio deieti ani mi, enumerantis,quomnes
fciebant , fcilieet vt purgatus apud fummum Im
Imperat militim C,'vt22mm peratorem videretur.
[ 39.
Vide ab initio lib. 5. 8: deinceps per aliquot fo ' C4/4? rcana'ir. 5o.
1ia:quanquam ne his quidem iimiles erant,opi
Magnanmarefponfo , mins ingenio`
nor. , qua om nem huius belli cul pam in aduerfario
M'litesumm [nl: 444164: tran/ rum duces deriuat. Primm enim 8: 8: ex
. 4o. _ ercitum , Deinde 8: illotum exercitum purgat,
Sicorim he traijcit, quandoquidem hunc qud omnes in ocio manferint : folos ipfos du
fica auettere plutibus foilis annititurme magno , Afranium ac Pctteium,in culpa elle om nium
circuitu per pontem cquitatus effet mittendus. hamm calamitatum. Inuehitindein Pom
ac (iles
1N c.1ervM . s.
cfuos Gpliceaoend'ens quanta iniuria ipfum Ad Varuinuinen dimitanfur. 52.
a'ecerint. Infine bteucm quidem,fed amararn Id umen eli,lralia1'n Gallia Tranfalpina
ducibus,gratam exercitui, ponitconclulionem.
parans.
ln atati': excuition? nini/valera 5r.
(miaPompcius etiam emeritus cogit ad bel nnot'at. Henn. Glarean. in Lil.
lum. 1. jini?.
IN C. IVLII CESARIS ;
MENTARIORVM DE BELLO CIVILIV
LrRvM II. HENR. GLAR. AN.
.
rguinentumtundi Lilri. pendentibus, quibus 8c leii {lemmi

I. t'ur, tabernacula, omnifq'; Catrenfis fupellex
pluuro tempore vellanrur.V1de adagium, Farcire
cenroncs.
" v.ili:r:oppug11:it1'o mari capreo/iiimol/i a
1c terra.Mari rutfus vi
` . 4.
it D. Brutus : terra
perdicilisfuiroppu Capre'oli lignaiunt trfuerfls trabibus acl co
,. gnatio, opetibus lane lumen vi`q; erea,qu.e totum culmen fuiiinc'ndo
mirandis,quae diligen colligunt. Vide Virruuium libro 4. cap. z..
nllim deferipfir Cat Phalangirjuieci'i.,adturriin, 5%. 5.
lar,qua: hoilesdatisin
. ducijs perfdia deleue Phalanga: liant ligna tcrcria, qualia (:
runt. Reparatur rurfus inaudirusagger Trebo nauigiis dum vel fubducuntur, vel deducuntur,
niO.Tandem Maililienfesomnibus malis fupponifolenr.
fe Cfari,quiiam exl-Iifpaniadenu vitorredic eauafer latitudine. 6.
rat,dedidre.Secundum,vr M. Varro Pompeii le Altitudininiri huiuslibripraedixitJatitudi
gatus Hifpani vlteriorem Cfare aucrrere co nem nul'quam: quarc pro latitudine fufpicot al
natus fruilr. Nam PrOuinciae confenfus, titudinem lcgendum.
ciuiumq; Rom. Cordubat olcium obltabanr
Varroni : dcmm vnius legionis feccfiio cogir Pila interponuntur. 7.
Piladiciturfqu parietem fuflcntat, ab oppo-
eum , vt Cfari dederet.'Ièrrium,vr in Africa
aduetfam forrunam Cfaris exercitus, Curioni nendo,erarro vocata.
Tribuno traditus,paflùs it.Namcm primo ad Sili adRempullicarn adminiylran
uentu pratlijs aliquot Curio aduerfus A&ium Va
rum,Pompeij legatum,proi`per pugniler, Vti dam, HS. . 8.
camq; oppidum oppugnare conatus , Legendum puto Selicrrim nonagies, vt c
11 Maurorum Regis, cum Curio Sa ei'anrducenra ac viginriqunq; milliaeoronaro
buram eius prfcum cum paucis fublidijs ade( rum. VerienimIimileelhmaxirnamfummam
fe,ex perfugiscapriuisq; percepiiet, Opprefus eil: primm pofuiife : 8c in verufiis codicibus illud
cum toto prope exerciru. : enim nauxbusin millia, non ellpofitum , policentum nonaginra.
Siciliani efugeruntzreliqui fata deditione,acin annquam fi quis feliertim cenries nonagies le- l
accepti, RegeIuba rrucidarifunr. gat,habet quo fc defendat. Erit autem { in
gens quadringentorum fepruaginta quinq; mil
In bac rationeperfehim ef?. 2. lium coronarorum.Atq; id magis verifimile ad
Duas res hic Caifar deicribir. Pri 1nò, rurrim la
dem codicum, t ad eam qua: fcquiturfummam.
tericiam :fecund,mul`culum. Turris ad repenti
nos hoium incurfus repri mendos fata erat:Mu Panico enim . 9.
fculus autem aduerliis rerum grauiliimarum la DePanico vide Plinium lib.18. cap.7.
pfurn,vt rurris aut totius muri. Ab turri boites
muris deturbabantur: fub mufculo ver milites
Hantrei'nulco al/raxit. lo.
murum Mallilienfemc turri fundamenta vel Remulco e&,cm fcaphremis ,nauis magna
lebanrln delcriprione rurris,linguli`s conrabula rrahirur. Feus Pompeius.
rionibus fingul as contignationes fubiungit, cum
munirionibus defuperitrutis. .Qggdeiante oppidumi/lruio
; iniperiniecerunt. 3. niuseiuroperi'. 11. `
Subrutio cil fabrica, quin fundament'is fir.l
Cenrones Iltagula lunr ctalliora, villis pallini
4. Fnf
Fundamentaautem funtfolfae,in quibus fubllru Frat in oppido multitudeinf'- '
itur. lens. 15.
anseperiori5u: : Cor
Alibilegitur, Illi amicil'limierant ,cm etiam
nto receperant. 12. ex varijs generibus conltarent.
Loquitur de triginta cohortibus, de quibus
fupr. t controue1fu's Leptitanorum re
Dimto concilio,conczonem adua ttte. 16.
cat,9"c. 13. Omnes Authores Leptas ad Orientem Vtic
Orario elllaudatoria diliual'oriaq5. In primis ponunt, c Numidiam ab Occafu. Conlideran
enim laudat milites:deinde inuchit in holies,ma dum igiturLeori,quo palo hunc locum intel
ximinLDomitium: polirem de fe ac militi 1i gat.
bus t eorum rebus geliis dillerit.
t / diminutione. 14. Glarea.in
Capitis diminutio, elll prioris ltatus permuta L15. Irfnu.
tio, Caius. .
IN C. IVLII C/ESARIS COM

MENTARIORVM DE BELLO CIVILI
LIBRVM III. HENR. GLAR. AN
notationes.
.rgumentum ter-ty" Lzlri. Dardanos Bejar. 6.

Dardanoslegendum Bellosq;.
MBi5u/usprapotuscunt'a. 7.
Calphurniusintelligitur,quiCos. fuit cum C.
. ltalia,GalliaacHil`pa Cazl'are ante bellum Gallicum.
\ .
` _ _.~ nia, ac etiam Africa. Vt demon/lratum eil,leg10
l Nunc quae resin Oti 1215111 v I 1. 8.
" ente gelllint,delcri
= ` buntur:&vt Catlar bis Legionum mentio ant n ellhabita,ququi
dem nauibus impolit fuerint, lèd militum 1e
i ,_ ._, pugnauctit
malapud Dyrrachi
: Pompe gionariorum. Qu/orum quindecim millia dixit.
ius ver in Thell'alia Qg qum q uadrenr cum hoc numero,haud cet'
apud Pharlalum vrbcm vna ingenti pugnavitus, t pronunciati m.
in A Egyptum fugerit,atque ibi : Ptolcma:i rc SedIbo/ dieyum L5urnarumex
gis litinterl'etus. Vndc bellum Alexandrin ot l . 9.
rum,quod Libro deinceps quarto profequitur A.
Hircius. Locus eli peroblcurus, t videtur tempus de
fcribere longe ante ad uentum Cfaris in Gratci,
temprator15ur Tr'munolrg; Ple5. 2. nempe eius liatis aut autumni , ante hanc hye.
Meminit Salullius in Catilinario bello de hac mem ,quaipr Cfarin Hifpanijs fuit. Sul'picor
lege. etiam hic aliquot verfus delderari de hiltoria,vt
) illi initio ciuili: . 3. diligenter legenti fatis patet.
- \ . . . .
Hic videtur de derari vcrbum aliquod,ctiaml`t Hzam a Camzcttza auer
tota fententia ad priora referatur. . 10.
x gui5urxcentor Gal/os Deia 118 ciuitas regioneSalonarum:
tarur adduxerat. 4. eius rurfus mentio liet lib. 4. qudo rurfus in ma
Vide Lucanumlib. 5. nonita longe ab initio. nus Caefatis venit.
Paorumgg,torum coegerat cc . 5. [amg 55eme appropznguamt: .

( c_odices non habent c c c.de poltGal Paulo ante Nouis Ianuar. Brundullodil'ccll 5
logrei,habent Tantunclem, vt intelligamus ct fum ell, hc appropinquat hycms. Sed uccello eli
iam D cc c. quanquam quid codices pro D ccc. Otauij hillotiam de priore autumno intelligi, c
habent c c c c. mutilam principxo elle,vtiam admonuimus.
Ml:
IN . IVLIVM CAESARBM. 53
Mttern@ deditione adCorey Pantone: , quodefgenm nauium
rdm. 12. y
Gal/mmm 23.
De hac nihil haenus fcripfr,ièd neq; in poue Has poile naues oncrariasvocati
rioribus. Hzr temporibus Scipio detrimentif
/11125 bil: expotCoreyremm quiufdezm.
Diuertitnunc ad Scipionem24..
Metcllu111Pom=v
mins. 13.
Paulo ant Pompeius Dy rrachij dieitur fuiife: peijfocrum :mira autem de eius auariria fcribit'i
ergo hoc fufpetum. 'p Et Naupafo ;.dem
Bodem die Orieumprqez'feimr. 14. 124,59? 25. -
Exhocloco' apparet , Pharfaliam ,vr ipfe anre Dubium quomodo relita prxfidiaintellig'en
vocauit, non longe ab Orico diare ,quippe qui da,iiquidem omni Aetolia poritus eli.
diecxpoiitis militibus il luc profetus fuerit.
I Nuncz'ezmm ef? adee Scipionem
Ibi Partinorum bezeezt. 15. legione. 26.
Horum meminitPliniuslibro 3.Cap. 23. Sunt Cum legionibus, legendum puto,vt 8c prce~l
enim montaniin Macedonia. f'
dentia cfcquentiaindicant.
Qyz' circum { con
. 16. }. 27.
Amanrinorum rBellidenium meminitPlin.
lib. 4.. cap. . tamet Bullidenfes nominat: 6C
Dubium ad Cotrmne an Cafium referat il
Bullidis meminitPtolemacus,& Amti ad idem
lud (.
littus Orientale maris I-Iadriatici. Cireiter mil/um pauumx. 28.
tem/bomen: Rome C.e In alijsCodicibuslegirur, Circitcr millia paf
/z'm Rufus. 17. fuum tria : quod cil vero limiliusi
Digrciiio ePt ad res geiias in vrbe duobus Pr : maritime. 29.
toribus, Clio ,qui pro Pompeio erar,& Trebo. Redir rurfus ad hiftoriam Cazfaris 8C Pompeii.
ni0,qui pro Cfare: fed Clius malum nem ac Bib/ide atque
cepit. Memn'neez. 30.
Wxiesjeni dieejne ? ere Legendum puro,Bullide arqueAmanriazquocI
. 18. has dum vrbes Cfarem receperant, vt fupcris
111 aliis libris non adeit Seni dies: t plan 11111 paruit.
lus cit hic fenfusJ Senidics legatur. Sin autem Celrpoquem Pompeium aa'd
tollarur,iènfùs crit, vtCredit pecuni folu'anrur
fine vfuris per fex partes liuc folutiones; cuius tei mgqu effe, 5%. 31.
y Pompeiusiam deceifcrarvltra Afparagum ,vt
exemplafuntapud Liuium.
fcquentia indicare videri tur.
. / tabu/earum . 19.
Hic videtur aliquisdcfeus elfe. Eli enim inli Interim /: .
gnisobizuritas poiieriorislcgis. . 32.
tg? C4pm sj/ent compre. I-Iiccinlignis defe'tus hiloriae: Cterm 8:
pugn,qua: ab vrraq; parte multiplex fuit,hc par
leefgz. 20. ticulacernitur. I
Er hic locus mal haber propter verbum Appa..
re1'e,quodv qu referendum lit non apparet: nifi t ezium eobortim' em'
dicas pro ditionis Oppidi vifa apparere,quod du ungzt. 33.
rum efr. Sufpicorcohortiu'm numerum omilbm iniu
; guardie tem/2m aderezng 'ria temporum. '
pormndum , 5%. 21. Emt eo []?! peelum magg -
'a
Senfus videturdurior : fed hoc vult dicere:C ' 'ver . 34.
farianos increbefcenres ventos optle, non rc Vtitur nomine Vallus pro Valium, nifi Corru
miifos. Pri iint loci fequentes. Vallus enim cit iiipesipfe,
xmultisvallis fit vallum.
L mzz'ezpezjjieum
ldr 22. \
E/gno [/. 35
E Aduerbium ad locum eli, non AdiCCUUm
Lylqu , vrbs cit litroralis infra Dyrrachium ,Vt
pater apud Ptolemum. ad iigno.
Enit
! 011196114:porto! 7111115. ` 36. Cabortos in acie L . 42'.
Dubium, Eritius iitne nomen propugnaroris, Vide miferas cfemilaceras, ae plan duplo di
an propugnaculi? Sed exfequentibus propugna minutas Cfaris legiones. Nam L xxx.Coh0rrès
culi videtur. eiiicere debebant milliaxL. '5
: ' exercitum zlemfer {/0171115 -Coius
C. , 1552: 37. 412- 43
De C. Antonio nulla ante fata mentio,fèd Tres ; fuerunt : Lucius,Caius,aC Quintus.
de M. Antonio. Veriiimile in defeluillo Lucius ac Quintus pro Cfare . Gaius pro
rioreidperfcriptum fuifle. Pompeio.
Duom bil: 'vnius / C.e - P. Sulpitimprotor Vroom 441961
fair, Eg?, 38. . 44.
Alibi iralegirur: Duobus his vnius diei praelijs, Plin.lib. 3. Cap. 5. Hippo, quod nunc Vibonem
Czefaris defiderari funr milites D c C c c L x.nori e Valentiam appellamus. Hcille. Prolcmusita
quites Romani C c . 8: Tuticanus Gallus Sena quoque nominar,nonlong Locris Brutios
toris lius,&PlaCentia c. cPutColis C. t Ca in Italia. _
5
pua . fcrati viri,&x.Tribunimilitum,c centu
riones xxxrr. : ' m
Et oemolmm /. 39. p/szo/propotum. 45. _
Heracleam Senticam vocat Ptolema'us ad Stry Amphipolis,oppidum n'on long Strymo
monem fluuium. ne amne, qui Macedoniam Thracis diuidir,de
qua heloquituredconftat Pompeium non pra:
@www 'vnd/:rima tem fer l .
' im. 4o. .
Vide ad finem Lib. v1 1. de Bello Gallico, vbi / e. ' 46.
ramen alteram legionem vocar decimamquin Dubia 16, arcmne Anriochenarn,
tam. an arcem Antiochiazlegere velimus?
Hoc omni mil/ia L v. 41.
Hic plan Colligiturlcgiones fuife tune quin nnototffonr. Glareojn
que millium. Lio. 111. m'.
HENRICI GLAREANI 1N
LIBRVM ANNO
TATIONES.
N hoc quatto libro hc ordin conflirut, qui Ohuiumvieir, arq; rota Illyride
\ habentur.lrimm,Alexandri prouincia eieeir : Prouineiamq, i pfam incolu
` lg- oppugnario terra acmari,for mem , ipfe cum omnibusfuis incolumis recepit.
tuna vtriufque partis,diuerfùm In Hifpania mira de (. Caflij Longini,quem
' 1 - hominum fiudium,aec0natus Cfar prrorem ibi reliquerat, auatitia narran
e. varij. In eo bello Rex Ptole
rur. In diffenfionem venre duces Iegion.Tan
mus , Cuius iuflù Pompeius dem finem inuenit Caflius in Ibero ilumine,vbi
occifus erat,interijt : fratri aC perijt. Deniq; res feliciflim aduerqu Phar
forori maiori Cleopatra: regnum tradirur. Perijt nacem praelio ingenti vilum geil vl
parte Caffaris Euphranor Rhodius , 8: ad pon tim`0 narranrur.
tem milites legionarij c C . In AfiaCn. Domi
tius parum felicirer pugnar aduerqu Pharnacem
Armeni Regem. Er Gabiniusin Illyri-Cis aduer
nnot.Henr. Glor. z'oLz'orum
prlium fecit. Varinij deinde diligenria res 1111. n. "
' .
r1..-
.\ _' \ ' _2* __"`___
l
1N 0111111111 citsiitu." ` 11
HENRICIGLAREANI 1N
LIBRVM

Zetta,Va~cca,Thabena,Tegea,Vrica,Patada,erd
H l. Vt N v s hicliber,li
curtl'equensmon vf
ta. In regno item Iuba: Cirrha,ac Zama. Duces
' queadc accuratfcri Pompciani : Scipio , Metellus, Iuba rcx,T. Labie
ptus cli. Continerau Auus,C.Confidius,Cn.Pifo,duo Pacidij, M. Petre
tem bellum geltumin (ius,C. Vergilius Petronius,M.Aquinius',M. Cato,
'Aftica, aduerfus eos, L.Ca:fàr. Perire autem r multipugna,iufta
qui ex Pharfalica pu acie congtcflislcgionibusralijs item locis Paci
' gnailluc Fugerr. Por ` dius, Tullius Rufus, M. Caro, qui ipfe mor- i
r hc foliusAfricres rem Vtica. confciuir,C.Conf1dius,PetreiusJuba
gelte: narranrur, non Rex cum uo prfelo Sabura,Afranius,I-àu.
etiam aliarum natio fus,denique ipfe Scipio. Cfar tota
es memorabiles fric,quas apud vel con _ recepra Prouincia,iu1ta
fedrcduces , vel pugnatum elhh : Adru liam redijr.
ment,Rufpiua,Leptis, Arila,1fdra , Vzira, Agar,
HENRiCIGLAREANIiN
LIBRVM SEXTVM ANNO
TATIONES.
omnibus his libris Vllam oppidum oppugnabar, qua retraus , vt

lolus hic vix dimidia .Cordubae fublidio veniret. DeindeadAtreguam
tus,mutilus , 6C vndi deuenirur : Cl'ar cxpugnauit. Rcs dein de.
/ que corruptus habe gefta: achubin oppidum. Denique ad Mundam
`; 2 tur. Continet autem ventum , vbi acti pugna vius Pompeius, occili
_ , bellinter Cn.Pom Labienus t Afius Varus cum xxx. millib. homi
peium.Pompeijli, nurn.Pompcius Carrhciam concellr,Ca:far Cor
^ . 1. accenten..
Nam dubam ac Hifpalim rcccpit. ( vcr Cn.
._ vt cx Africa fugerar Pompeius in Lufitaniam fugerer , occifus eft
) Cn. Pompeius, pro in itinere.Vlrima orario Cfaris eli Hi
/ . . ~ .. .
uinciam vlrcriorcHi fpalis habi_ra,po oftenfum Cn.
Pompeij ca
put
Finis.`
F R A N C.
\'
.n
|
e`
.x
._ . 15
_.'
`,1
1E
RANG. I _
IVRISC. IN COMMENT.
CAEsARIs NoTAE.
N TA kHeluetii poil'ent. Pattern quoq; Italia: prop me

_ riorum.) Plutarchus diam Gallia: nomine appellatam , c Gallis Re
appellat. 1147 gum Romanotum tempore occupatam , nemo
3 A . nefcit. fedinrelligendumeftfarem cam folam
windev# Melius Srta Galliam ,quaeiplius tempore ver Gallia etat ,icl
' bofmuviiydw,li.4.N cit, Gallis parebat, hoc loco deferipii (: qua: ver
in populi R. poteftarem venerat, praetermiliile.
./ dam ad Attic , quod quam mod ptarcif Drouineiam , mod coniun
iùi Confulatus Com t Galliam prouineiam (itemvt Cie.) appellar. Sic
mentarium initio ap Plin. Gallia,inquit, omnis, Comata vno nomine
pelltat,idem paul appellata, in tria populorum genera diuiditur:
pit @wif/w nominat . autem Commenta amnibus maxim diftinta. Scalde ad Sequan,
rius, Com mentarium , (nam vtrunque pro Belgica: ab ea ad Gatumnam, Cel rica, eademq'ue
mifcu dicitur)propri fcriprum,quod domi con Lugduneniis: inde ad Pyrenaei monris excurfum,
tinetur,necin vulgus eferrurltaque Cicero in ea Aquitania. (Luineriam in lib. Aimoini Monachi,
pro Sylla,v bi de fui Confulatus Commentarijs lo 1.cap.5. locus hic ita exfcriptus ell : Gallia igituro
quitut,aiteos priuara fua cultodia contineri. Sic mnis,fedea Comara, diuidirurin partes tres. Ne
Commentarij Pontifcum fasp : Commentarij que enim Ammiano aifenrior lib.X v. ita fctibeu
Cfaris de Repub.intetdum in Philippicis appel ti: Temporibus prifcis,inquit, cum larerenr h
lantur , in quibus,qute ad Magiltratus fui c Reip. partes,vr barbatae,tripartit.e credunrur: in
rationem pertinebanr, perlcripfetar. Cice. Vert.. Celtas , coi`dem Gallos,diuifae, c Aquitanos :
VII. Audite decret mercenarij Pretoriscxipiius Belgas : lingua,i nititutisdegibuii'lue diferepanres.
Commentario. Recira Commentarium. Idem @ali vervel Cfar, vel Plinius proprer obfcuri
v.denibus: Duo genera librorum : vnum tatem pattern illam Narbonenfem prrermife
popularirer fcriptum,quod 9211116111131 appellabant: rit. Neque prtetmirtendum eft,quod :
alrerum limatius,quod inCommentarijsteliquc Prouincia,qua{i de alia quad-am Gallialoqueban
runt. Pofte ver confuetudinefenlim fatum tur. velutCritognatns,lib.7. cap. 14.. Refpicite
cfr, vtgrLibri omnes Commentarij dicettut z qua nitimam Galliam,quin prouinciam redatadu
qui ab'initioinftituti eiIenr,vt domi contine re r legibus commutatis ,fecuribus fubieta, per
rentur,neque in vulgus ederentur. Cuius rei ex petuaptemitur feruitute. .
cmplapaflim apud Ciceronem extant. ( 21411541111] Magis placerct, : vt
capud Aimoinum.
CAP.'1. lp/rum lingua ] Dio lib. 39.i`cribir, natio
nes que cis Sc trans Rhenum incolunt,antiquits
Illia omnia] Im non omnis cerr. Nam vno Celtarum nomine appellatas- pofle ver,
mnisin partes quatuor diuiditur,quartaque qui ad dextram habitruntallos: quiadluam,
pars, qu ab Allobrogibus ad Pyrenaeum mon Germanoseffenuncupatos.
rem extenditur, c Narboneniis appellatur, prae - /.) Idem Ammianus libtoxv.
termifl'a cit. @netiam Caefat Heluetios Gallo Non eadem igituromnes Galiilinguavtebantut.
rum nomine aliquoties appellat. vt inox : Helue Treuiros quidem Germanica vfos lingua ,intelli
rii,inquit,reliquos Gallos virruteptaecedt. Item: gitur ex prfarione Hicronymiin Epithad Gala
Non elfe dubium , quin totius Gallia: plurimumA ras . Prtere Belga: Germanis eranr orti . _t
A -
L
noir-g
FRANC. HoToMANr Norma l
nonnulli inter eos adhuc Germani vocabantur, muni conlilio ful'ceptam exillimant. ' Verm id
vtinfrlibroz.cap.1.Aduaticiauren1 chim bris Orgerorigis mortem publico clilio faum
&Teutonis,lib.z. cap.8. Strabo libro 4. @limwvo oportet. Ciuitas autem nomen eotum nu*
webinati : pv'm gli 'n -nf 'rwdeop'mv -8:25; mero (vrait Gellius) qua: www'an cmultiplicia
? )AJ-flu. ' . nam cvrbem, 8: ciuium multitudinem,
Fortzmielgd] InFrlib. 2. fcribir, plerofque ius ciuitatis lignificar. Apud Cfarcm autem ple
Belgas Germanis ortos,Rhenumq; antiqui runqueponitur pro genre,qua': Cum eadem lin
ts traduos. _ gua, rum etiam eodem lute, ijfdemq'ue legibus v
Humanitair Trouinci. ] Sic omnes Libri , in titur,<vnum Imperium ,vnumqg Magilltatum
quis etiam Aimoinieus.Videri ramen poler vox haber. vr cm infra nominarurCiuitasiturig,
Trujncie fuperare. Nam Ammianus locum lic Suellionum,AEduorum,Aruernorum.Siclib.Ci
exlixiplt: Hornm Omnium veteres Belg di uil.t.ca.z.Ciuitarem elle in armis: cm populum
cebamur elle fortillimi , ea proprer quòd ab hu QR. lignicet.
maniore cultu longe difereti , nee aduenririjs /] Notandum etiam quod in
elfminari delitijs i diu cum Tranlrhenariis cer fr Cefar fcribit,Heluetios liorenrillimis rebus do
taute Germanis. Sed conferendus altcrtC mos fuas reliquill'e : ne quis eos puter inopia coa~
faris &Ammiani locus. vbi contrario feri ros ad hoc Conlilium defeendile.
bunt, Aquitanos proprer propinquitarcm Pro Turi ] Vox Turi tum
uincia: moribus ad mollitiem laplis fuperari. al' Exemplari veteri,tum ab eo codice antiquillimo,
fuefalzos tandem , lub Romanorum Imperium quem mihi Henricus Stephanus vir longe dotill
redatos fuiffe. Demqne veterum hc opinio limus,commodauit. Rede autem . non e
fuit , proprer Mallili prfertim Ciuiratis cul nim iccirc illos emigralfe feribit , quod tuti con
tum. Nam Iullin. libro 4,3. his,inquit,(de tinerenturzfediccirc vagari 8: gralfari bellico
Malllienlibus loquitur) Galli 8: vlùm vit cul fos homines non potuille , quod vndique natura
tioris,depolitac manfuefata barbaria,& agro loci , tanquam fet carceribus , continerentur.
rum cultus , 8: vrbes moenibus cingere didiee Nam Camineremur legendum arbitror. Sic infr
runt. cap. 9. ldq'ue naturaloei lic muniebatur,&e. Et
tis @alle cau/2.]
militaris Inlignslocus
caufam 8: Belgis :, Germanos
8: Heluetijsvirtu
pra:- lib. 3. . 1. Qii vicus altillimis montibus vndique
e'ontinetut. Et libro 6.cap.r. Perpetuis paludi- ~
buillè . quod etiam de Heluetijs P. Oroliustella bus fylnilque muniti.Vox igitur Turi lub verbo
tur. Torus autem hic locus nota parenthelis in Munn' pto glolla l'ubferipta in contexrnm irre
cludendus , ne delcriptionem Aimoini {equa plit. Er hoc idem' video Parnum 8: Vrnumob->
mur,quipag'mprop vnius locum immutauit': ferualfe. `
in quo ramen non tam rerum forrals, qum an Trouincam no_/lmm al Heluerijr] Nunc Al l obro~
froris huius ordinem conturbauit. ges lignilicat. Iraq; perperam Aimoinus locum
.Eorum 'vm pam] Huius Pronominis ratio e hunc de ora mariti ma , 8: Vetere Prouincia inter
rat,vr ad proximos,id ell,Belgas, referrerur. pretatur.
que reillim locum Aimoinus lic interpreta LegeconrmamJ Legein hoc loco public to:
tur z Eorum vna pars ,qui fpecialirer Galli dicun~ tius Ciuiratis conllio 8: Ciuitatis autorirare
tur, 8:.\ lncit,intelligere n polumus. alioquifatum
Infriaremfamm Sie Ai moinust non lege ptobatumin crimen nonvocaretur.Legem
nulli Interioram. quod abfurdum . Nam inferio igiturmocl paionem , 8: foedus coniuratorum.
remappellar ,quin mareiufluit. ItaqueStrabo, dicit. _
, inquit, _ Cumpro'kimir ] Haie cland el'tino lieti. `
Etmmparremd Aimoinus: Etadeam. quod pla potuilfeunirum . eiuiratum nomi
cer. ne non nili publico conllio fiunr. Sed ramen
- .fd fyreneon] Aimoinus : V/ue ad . cm in crimen vocarnm lit, priuata hate conlilia
quod abiudico. fuillenecele .
Tamm Omni] Ira plaeet,em apudAimoi Legeronrmanr] Rutfus Legein pro foedere 8:
num vox Oceani delit. us clandellinis intelligi oportet.
Obl'curillimuslocus. nam li
Giuirari Heluetiorum perfualit, regula Iuris , { appellants] Mirum , tantam Senattis
vrreferatur ad vniuerfos,quod public fit per ma populit'l; Romani potentiam apud exreras gentes
iorem pai-tem. Quomodo igitur, quod Ciuiras fuiffe, vt Reges (atis liabilem uam fortunam non
probauit,pollc in crimen 8: fupplicium vocali puntarent,nil Senatum R.lùi imperi) aulorem
fet? mihi obl`curum elle fareorzeogitandum haberent. Iraq; magnis ; 8: largitionibus
que arbitror,ecquid potis Iegcndum lit , vel earn lbi auoritarein_comparabant. De more au
! Ei: im. prazlerrimcm in antiquis libris tem appellandotuin Regum fcripli i'n Manilia
Inox fequatur, Cum omm'M/a': . vt de no nam Cicerons.
bilirate tantum 8: eotum clientelis coniurario ~ ] : hoc 7er/radet, 8:
intelligatur. Dio tamenlib. 38. 8: alii complurcs illa quae mox lequunturJ/lprobat, glolfa Inter
hancmigrationem vniuerf gentis Helueri com pretum fumptaarbitramut.
Sue
fi
1N COMMENT. cAEsARIs.
Sua ciuitati: imperium] Im , qui ex Sueronius fcribit,in hoc Gallico Imperio, nulla
Helucrijs cxcellurus etat. quantumuisiniulli ac periculoli belli occalone
-] Videripocntabundare. fed abliinuille : gentefque feras vlrrò laceliife: ade
Regnum mod non pto regionibus , fed pro Im vt nonnulli in Senatu Gallis cum dedendum
perio tRCgia dignitate poi'uit : quali dixilfet,Si cenfuerinr. Veriratis ramen indicia multis fu
chiamdignitatem occupent. perlimt horum librorum locis: fed prfcrtim a
Yoientij.?imor antiquus, pud Ciceronem, libro Epiftolarum ad Atticum,
Forii/imor. quodidem video in libroRom ccn Lepiliola 17. Arquc,inquit,iu Repub. nunc qui
tum ab hinc annis imprcllb. Sic . Horum om dem maxime Gallici belli verfatur metus. nam
niumforriflimi fuanelg. Tres :intein populos Adui fratres nofiri pugnant,Sequani malpu
dicit,HeluetiOs,AEduos,& Sequanos: quorum hi gnrunr : rl-Ieluerij line dubio funtin atmis,ex
duo totius Galli principatum obtinebanr: de curlonelque in Prouinciam, (id , Allobro
princi paru cert omnibus annis inter conten gas) faciunr. Senarus decreuit,vtConlùlcsduas
derant.vt lib. 6. c.4. Sequanos enim pto Aruer Gallias fortitcntur: deleus haberetur: vaca
nis,& viciilim hos proillis,Cfarinrerdum appel riones ne valerent : Legati cum autoritare mit
lat : vr alibi diximus. rerentur, qui adirent Gallia Ciuitates : darcnr
0mnem/uamfamiliam.] ! in poffeflioni que operam, ne cum Heluetijs fe iungcrent.
bus ipus, ac ruticis rebus, vel in vetigalibus ex @iibus verbis perfpicuum , primm inter
ercendis operas dabant. Nam hunc Heluetio Aduos Sequanofque (qui yin ditione 8c de Ar
rumvetigaliaeodem modo redemptahabuiffe, uernorum etant) bellum fuillè:quod Cfarpla
vt Dumnori gem apudAEduos,con{cntaneum vi 'nis exponir, hoc ipfo libro, capite feptimo, 6:
detur. libro fexto, capire quarto. quuc ade diutur
(/ LiberHenric.Stephani: num fuiife,vtAriOuilirls,qui Sequaniscondu
Oberratorchue luos. quod ctli ablirrdum vide lus, fubli dio eis venerat, quatuordeciin iam
tur,tamen teltarinihilfuirincommodi. Tacitus in ijs locis confediilet. Dcindc cum Allo.
lib.;.Aliud vulgus,oba:tatorum aut clienrium ar brogum fines Romani per vim nupet occupai
ma cpir. fent, quotum AEdui amici focii,ac fratrcs etant,
7" con] Cum iudicibus armaintentatent. Heluetios tam propinqua latronum vicinirarc
perrnotos , (efe Aruernis iunxie , excurlionefl
C A P. I I. que in Aliobrogicam prouinciam aduetfus RO
manorum ptiidiafacere coepill'e. @o rumul
feiuemoriem.) Mirum plus Orgetorigis tu Romain nunciaro, perterritum Senatum,ca
! qum viui conflium apud HelueriOs quzeCicctoyi'cribit,cfummirerrorisindiciafue
potuife. Nunc enim publicum confilium ad il runt , decreuiife. Iam vet cm idem addit, Se
lam priuatorum coniurarionem acceilille , intel natum metuife , ne Gallia: Ciuitates (efe cum
ligen dum . Heluetijs coniungerent,nnon perl` icuolien
; 'vnumquengJ Codex Henric.Stephani,eru dit, Heluetios non patria: deferendasld belli RO
ditillmiviti,Sibiquengue. SicetiamAldinus. manis infetendi coniilio manus illas cogifle.
omnia] His adduti verbis , omnes (Lupd autem Cfar aliquoties l'cribit, Heluetios
quos videre licuit, hiliotici, Plutarchus,Appia in animo habuille, in fines profici
nus, Dio,Tacitus,Florus,Orolius condenter af ! : intelligendum , Santones Aruernotum
ftinrunt,vniueriam gcntem Helueriam publi clientes, ac proinde Sequanorum focios :
co conflio,vafiatis agris ,patrijfc'lue fedibus reli cmque ab AEduis premcrcntut, idem quod Se
is,inGalliam cum vxoribus acliberis demigraf quanos fecile :externaque auxilra ex Heluetijs,
fc:vacuamque rotam illam regibncm reliquifc. conduxilie , qui partim bonitate agrorum ille
Ego dubitandi caulàs habeo non paucas. Pri Cti,parrim Santonibus inuitati, ontcs ac libc
mm enim, li vcrum hoc fuilfet,cuidubium , ros fecum eduxcrant : vt quemadmodum Get
quin Romani. qui pauculis ant annisfinitimarn maniinSequanorumnibusfedesfixerant,ficilli .
Allobrogum regionem, occupranr , confefiim in agros emigrarentzibiq'ue fuas fedes,
inillam vacuam -( ? domiciliaque collocarenr.l Nam incolis valia
de fuperisfoardixir: migrationis illius confi tam Galliani , etiam illud argumento ,
lium nobilirare tantum, 8c clm atque arcan qud Heluetico bello confeto , Adui ramen
captum { : parremque plebisaliquam bellan Boios deuitos retinuerunr , eofque in fuis fini
di cupidamclandeinisconlilijsconcitalle. Pr bus aduerfus Aruernorum potentiam praefidio
tere,cui probabiturin tantisl-leluetiorum fini iibicollocrunt. ( autem dejncenls op
bus Oppida tantummod 1 1. indigenal pidis, vicis c frumentis Cfar {'cribit: primm
que omnes patri deferend animum habuilfe? verilimile non videtur , proprer ill'am caufam
in permultisregionisillius partibus agros fe quam (iiperis expofui : qud Romani celerith
raciilimos maxi meq'ue frumentarios elle con in illam regionem irruiTent : deinde li quid in
: ac paul pfi,cap.feprimo,Ca:làr dilucid cendiorum fuit , probabile id nobilibus C
fcribat, res Heluetiorum hoc tempore fiorentini. ptfeis militaribus accidiile ; qui cum Magi.
mas fuiile. Caule igitut fus: fetuit,v quem lratibus lia-is prohiberenrur timidis, conlidcra.
a tis,
.. ` FRANC. HoToMANI NoTAE
ris , 8c Romanos ctabtones irritate metuentibus, batur.Siclib.Ciuil.1.capire primo,Vtiantecei'-'`
vi finibus fuis petruperunt,cin oppida aedilcia tarn diem Calar exercitum dimitrat. Er eod. lib.
queaduerfariorum gtalTatifunt. Dcnique multis Polliceri fe in Ptouinciam iturum , neque ante
cx locis pollerius intelligetur,I-leluetios AE duo quam diem iturus lit,denite. Sallull. in Caril.
rum agros populatos elle : Sequanos nulla te vio : multitudinidiem llatuit,ante quam line
llTe : Cfatem commeatu 6e frumento ab AE fraude liceret ab armis difcedcre. Eltnoller lib. 7.
duis fubleuatum : magna ue ex parte eorum pre Imperatcertum milirum numerumCiuitatibus,
cibus addutum, bellum ufcepilfe': itaque Sequa quem t quam ante diem in adduci velit.Et
norum opes fregi lle, efque domitos ac fubatos cap.1. Atmorum quantum qua'queCiuit-asdomi,
in AI-Lduoturn ditionem redcgilfe. quod lib.6. quodque ante tem pus eliiciat, conllituir. At Cae
' cap.4.. dilucid tellatur. @am occupand Gal fat hoc loco ita diem prlinit , vt intelligatur , ni
lie occalionem Romani vnicam 6c opportunilli hil adillum pettinerc,vtrm ea obeatur, ncne.
mam habuerunt. (hij netiam vlitata hazc locutio ell, vt lib.Ciu.2.e.
: qui tram .) Saris conllat , Boio 4..Edi6tumque ptafmittit, ad quam diem Magi
rum gentem multas tcttarum oras peruagaram, ltratus libi prll elfe vellet. Item lib. 7.cap. La
multis in locis memoriam fui nominis teliquif bienum Trcboniumquc hottarut , li Reipubl.
fc . Sed hoc quoquc locoBoios cos intelligi commodo facete pollint, ad eam diem teuertan
apparet , qui Heluetiis vicini etant. Omnis c tut.
nim ille exercitus ex nitimisl-leluetiorumcoa : influmen ] l Hoc ( indefini
tus elt. quanquam trans Rhenum incolebant, t falfum ell. non enim lacus in Rhodanum , fed
vt fcribit Cfar. Tacitus libro de Moribus Ger contrRhodanusin lacuminliuit. Ab inferiore
man. Inter Hereiniam lyluam , Rhenmque 6C ramen parte lacus in Rhodanum inlinit,vel po
Moenum Heluetij , vltetiora Boij, Gallica vtta ris conlluir. Itaque legendum arbitror, ,Quiz
que gens, tenure. Dicit autem , Incoluerant: prlrtim vt lacus, vnde perduci murus cpit,
quali nunc non incolant. Tunc enim etant in notetut. non enim fupetiore , fed inferiore
Gallia, Sein Noticium quue agrum profeii, No lacus parte opus iullirui coepit: prop ponte
riciamvtbem oppugntant: eo'fq; fibifocios Hel Geneuae vrbis. Nam quod Glateanuslegendum
uetij adiunxerant. putabar, Quem liumen Rhodanum inuit, pti
I/ixqu/ingulicarriJ Non dubito quin lit cot mm confuetudine alicnum eli : qui
rigendum, @la Cic.proCa:cina: Omnesinrtoi fcxcentislocis Rhodanum virili genere pronun
tus, quadiri poteratin fundum. ciar, neutro nunquam. fexcentis locis Influerein,
Nuperpacatid Corrigendum vr in alijsplerifq; Influete Rhodanum nunquam. Deinde hilto
antiquis, t in Aldino: Nuperpopulo . ri tationem contutbat ,vt nonintelligatur,qua
Etroris caufam nota: ptbucrunr : Nufer?. Ripa lacus parte duci maceria cpta lit : fumma, me
eati,(g'c. Deelt ramen in lib.llenr.SteplI. dia ,an infima. Caf-at lib. feprimo, Perpetuam
[/{ Heluetiorum.] V. C. Heluetiorum in elle p_aludem, qua: influeret in Sequauam . Sic
ter nes zAllobrogum. infr. Flumen Arat in Rhodanum influir. Et lib.
3.1m Flumine Ligeri , quod influir in Oceanum.
Terprouinciam .) Non vetercm prouin Et lib.4. Rhenus in Oceanum influir. Et mox:
ciam: qu proprie Gallia prouincia dicitur. fed
Rhodanus multis capitibus inliuitin Oceanum.
pctlines Allobrogum,qui (vt mod dixi) nuper
Iam de @ hazc exempla . infr cap. nono,
pacatiPop.R.fuerant. @llumeninretmittie itcap.3.CwaproximuIrry
militum.] Vox oteff ab
iter etat per Alpes . 6e lib. fecundo, in line, @
nolito antiquo,& Romano, centum ab
minimat'duus adfcenfus videbatut. Mirum ell:
'hinc annis edito. idque mihi probabilis vide autem,quod Ammianus lib. 5.l`cribit, t accola:
tur.. ` confirmant, Rhodanum aquis illius paludis non
Maxime 1'1iner1'51u.) Plutarehus oto dictum mifceri :fed altrinfecus , inquit, fummitates vnd
lpatio tantumitinctis confetumfctibir.
practerlabentem fegniores,viam mpetu mo
; ] Q_uantb concinniot antiqui liri. Quod idem Pomponius Mela libro fecundo
; Romani lelio, Kggare'vteiue? aitmat.
Nullum aliud iter 5451rent.] V. C. Aliud iter ha (lijf wma] Mendum perfpicuum . nufquam
betentnullum.Aldus,Itethabertnullum aliud. enim aliorum memimt. Iraq; in Antiquo nollto,
Vetusplacet. t Romano,& Stepha. perfpicu legitur, lij. vt
L. ] Appian. in Celtico fcribir,hoc id facil appareat li milem vocem paul fuperis de
Claudio Paulo relatum in fuis Annalibus. Extat clfe, locumque ita corrigendum : Heluetij ea fpe
hiliotiainI-Ipit. Liu. 65. Stapud Orof. lib. 5. capi deicti, alii nauibus iunetis ratibufq; faCtis, ali j va
te I7. dis Rhodani,&c. Placer etiam Antiquus noltet, 8c
111/1110: Jpn] Farnus: me diem Iduum Apri Romanus,Raribufq; compluribusfatis.
Iium: quam locutionem antiquam 6c vliratam Murumperducit.) Mitum ell, tam multos ertr
elle fateot z fed tum , opinor, vfurpati folitam, ditos illius muri velligia etiam nunc prop Gene
cin is diem ptasnit , qui eam infeta re abite uam inuelligare. Nam mutum Cfatpro macc
nollet.Dies autem ad mediam notem perdure tia pofuit , quae line cxmcnto cli. Sic lib.7.cap.8.
me
IN COMMENT. CAESARIS.' 5
medio colle cx grandibus'faxisfex pcdum 'inu Guitar Helueria.] Infra ramen dixit Bellum Hel
rum perduxerant Galli. At eodem lib. c. 13. Fof 061161110.511111111.11111\101111101:001661111221011
famq'; , inquit , ( maceriam fex in altitudinem pe lieres Conuentum vitante's: pro Gallicaf.- `
dum perduxeranr. Sic infrlib.z. Cap.8. Qqem lo In ] Pagus duo figriificat. nam
611111 duplici altiiimo muro municrant, tum ma modo proprfctura , regione : vicinitate po
gni ponderis faxa 6c pracacuras trabes in muro 1 011111. vr libro fext, capite quinto,vbi (165116
locranr. Etlib. 6. C. pen. Prlidij tantum 611 , vt uis loquitur: Principes regionum atque pago
ne murus quidem cingi polIit. vbi de vallo 6211110 rum inter fuos ius dicunr. libro, capite
11110 loquitur. 1 quarto,In Gallia non folm in omnibus ciuita
K] Frequenslocutio 611, 016 tibus atque pagis partibufque . Mod pro parte
ccxemplo. fed ,Exemplo populi R. non memini Ciui'tatis,5c hominuni multitudine . vt hoc lib.
me legi [ . Cicero pro Ccina : quemad Cap. otauo , Pagos Centum Sucuorum ad ripam
modum more 6c exemplo opirulari poilir, non Rheni Confedii'fe. Item lib. 4. cap.I primo,Sue
habebit. Et Vert. 5. 110611116610 metu iudicibus, uorum Cenrum pagos nominat. Mirum autem
nullo more, nullo exemplo, ecquam tem puratis videtur, quatuor tantum Helueria: , 660111111 Sue
6116 666. Prtcrc 11 0111115 101111161, quid fuif ui pagos num crari. 0111 forte èruiirdeez'mlegcn
fct moribus populi R. alienum? Vidcndum igi dum 111, aut alio loco mendum fubfit. Sic Stra
tur, ecquid verbum [/ deiir,vt 11 C legatur: Ne bo lib.4. fctibit,Bclgas 6116 @imw'nw'ffwwvn nev
gatfe 0101686 exemplo ,populi Ro.iniulù poffe, . Tacit.de morib. German. Nullas Germa
&C.Cicero in Pifonem; Bellum (ua fponre gerere, norum populis vrbeshabirari 131115 0011110 611 : ne
in regn 101111111 populi acSenatus aCcedcre.Item: pari quideminrer feiuntas fedes.Coluntdii`cre
Priidium tu populi R. cuitodiam Prouinci , in ti ac diuerli, vt fons,vt campus,vt nemus, pla
iuiIù populi SenatufquedimiiilesJi ruz ment-is cuit. _ .
Compos fuiffes? Cie/hem 'imo ] Pro Cie/kram antiquus no
Eo ] Atqui hoc tempore Sequa ni 1161 St Stephan. & Romanus lllum. quod magis
AEduorum 1101165 etant, clq; de principatuGal probo.
liz dciecerant, lib.6.c.4. Intelligendum eltigitur, Derma'a'wlgiliaj Vigilias ad clepfydram in par
Dumnorigem AEduum fuisinfidelem 1111116, Se tes quatuor diuidcbant , vr non amplius tribus
quanormq; partes Clanculum fecutum 6116: vt a horis flandum 61161. Eas circuito'res crebri 0b
liquant pitcognofccrur. Itaque Heluetijcm feruabanr. Tubicines autem locabant: Corni#
in AEd uorum 111165 peruenerunt,eorum agros po cines reuocabant. PluraVeget. libro tertio,cap.
1111101. otauo. -
In Sanrenumjnm] De quibus non prtermit I/inure dolo.) Sic de Gallis apud Hircium
tcndum cihquod Cfar fcribit paulo popul-1eme de bello Africa. Bcllarc confueros contra Gallos,
tios delegier locum ex omni Gallia opportuniil' homincs apertos , minimcque inlidiofos , qui.
111011111 frutuoliimum. Nam haec nunc quo ` per virtutem ,non per dolum ,dimicare 60111116
que folo Santonico laus rribuitur. 116111111.
(: meioramproiieret.] Sic V. C. Dum au
C A P. I I I. tem .4e pro /Curlcgatun omnia quadrabunt: No
men loci memoriam prodet. Fa'e'rnus,& fecun
NSeLu/anar.] Apud Cicer. Ptolema'um ,Pli dum eumVrlinus corrigebant, Memoria: prode-_
nium,Srrabonem , Seguiiani dicunrur. item rerur.Scd non loca ipfa,\'erin
duntur. Cice.Verr.6. resin
Imagines ad ijs gelt pro
memoriam
que apud 001111101 inf. lib.7.c.12. AEduorum au
tem clientesappellantur lib.7.cap.14.. polleritati prodendam. Et lib. de 01116. 2. Vt hos
[/ Kmeriron] Caufam Strabo expo beneficijs aciamus,`quorum memoria liberis
nit,lib.4, oi 31411? : euyyeverwp'wv /. 1Q @f6-nf poiteriique prodatur. Et in Epiitola Clij adl
}: maiale; . ` 166100601,111011111.0512100, Aliquot ex tam
Incrediili 11`. ] Vidi qui Leuirare mallent, multis ruis monimcniis extare, quod 001112611
propter verfum Lucretij: (lupd fupcreit vbi tam miciti memoriam poilcris quoque prodat, ve
volucri hc leuitare fcruntur: t quia nimia leui lim.-
tate fit, vt vifus fallatur.quali verò non 611310160 L. Tym 1.] Sueton. in Iulio: Sub idem .
titudine nimia fallarur. vt in vmbra folarij, cin tempus Calpurniam L. Pifonis liam,fuccelIùri
gnomonc horologij. Aimoinus quoque hanc fibi in Confulatu duxit vxorem. `
fcripruram rerinens,ira fubiunxieriod nos quo (mi/ue' Beau] SumptvideriirexveterePo
que perfpeximus, ac admirati 111111115 tante magni ta,cuius verilis Arillotprofert Rhct.z.
@omai-fo' Jlaiawvirgivoiuoifur I
tudinis fluuium tam tardo motu ptoHuentcm.
[ aggreud Paucis quoque pover Alaya/Aat Jlileeiv Tuxn'fai' iM YM.
iibus fctibit , ie hoc prlio priuatas iniurias vl 11i: ): M .
tum elfe. vt mirum lit, Plutarchum fcripliiTe, non ` Eandem fentenriam eleganter Claudiauus vcr
Clarem , fedLabienum ipiius Legatum hoc pri iibus 611 ,libro primo. Ex quo illud 611
mo preclio cum Heluetijs deccrtafl'e. Idem ramen L peruulgatum: Tolluntur in altum ,~ vt lapi'u graV
video abAppiano relatum in fuo Celtico. uioreruanr. .
1
6 ^ FRANC. HOT'OMANI NOTAE
opulum ]? reien] Milites enim qui Callia eins fugaz falum Dumnorge , arq; eius equiti
no pr-.elio fuperaueranr , oblidibus datis , diniidia bus. nani equitatui,&c. '
rerum Omnium parte funr. Liu.Epit.65. Non mod /110] Qgri , eius rei
Kopinpopulatonibiqud LiberHenri.Srephan. veniamDumnorix Cfare perere debuerir: cm
8: , 8:0 hoc amplias: Rapinis,pabu ]; AEdui in Prouinciam redaeli effenr,neque
larionibus, popularionibufqg.- ' ` Czefarlmperinmin eos haberer. 0pinor,quia S.
C. fatum erar,vti quieunq; Galliani prouinciam
C A P. 1111. . obrineret,AE duos Ctcrofq; amieos populi R.de
fendeter, lib.1.e.13.deinde,quia Carfar AEduos in
giratuipmerontj Mirumellduos nomi principatum Gallia: reltituerat, ac proprere illo
nari, qui hunc Magiilratum gerant, Cum rum Patron us erat,lib.6.c.4.
lib.7.cap.6.fcribat,fummo in periculo AEduo Condenan diria] Verbum , gloffema effe
rum Ciuitateni fuilfe,qud cm linguli Magillra non dubitaruros arbitror, qui in anriquis audito
tus anriquirs creari Confulfent, duo rum Ma tibus vcrfari .
giilratum gererent. Itaque?reror fingulari nu
mero , legendum puratem: vr folus Lifcus ei Ma C . V.
gifrrarui pra-flierirm hiec multis ab hinC annis
fcriplilfem,vidi Manurijdoiffimi adolefeenris L/fimum lagarumpropefej veteri libro
Scliolia, in quibus tellatur idem Nicalio Ellebo Trojmemrem refiituunt,vel hoc vno quantum
dio placuiffe. ipfis Credenduni lr,deelarant. Sic ramen in Sre
] Germani notionem Germanici phanico quoque legebatur: fed perfpicu abfui
nominis obleruant. Obereff, primus, princeps, dum .
Vuerg, opera. quali Magillet operum.Locus often 1_1.] Steph.codex, t in exercitu.
dit,hanc Gallia: partem niagnam cuni Germanis {Gallia/'sannioaroin/gniuaj Infignia militum
lingua allnitatem habui lfe. Huius autem Magi dice bantur,quibus ornati erant,vt creris inrer-
flrarus etiam nuncvelligiaAugufloduni marient: nofci poffent : vrdiceturlib.z. ca.6. Placer autem
vbi qui fumm in Ciuirate honorem getit,Vverg Romani,& Farnini,& Stephaiiici libri leriptura,
appellatur. Gallicis armis,fine partcula A.
th'nere non] Videtur legendum,To/nr: : 111/174 Moruya] Nofler anriquus , R0
vtlitfenfus:Erfi line Cefare contra Sequanos tuc manus,& Steph. Hoer. quod non difplicer.
ri Principatum non poffmr , quem beneficio C 101114 equitum.) In rurnia equites funr duo
faris adepti etant, ramen faris elle Gallis Sequa 8crtiginta: quiijs prefl,DeCuri0 dicitur. Vege
nis ,qum exteris Romanis parere. Sequanis au tius.
DfimumioJ Ancipiri prailio,inquitSucronius,
tem ademptum Principatum, 8: 0111$ Carfare
equos dimittebat , 8: in primis fuum , quo maior
rraditum, pater exlib.6.e.4.
permanendi necellitasimponeretur, auxilio fuge
.) Notandum, Principes virosin Gal
erepro. EtdeCarilina eodem modo Sallufl. Dein
lia publicanorum munus exercuilfe. ~
renioris Omnium equis, quo militibus Cxquaro
Siguidaccidat Romania] Vidi qui nomen Gu periculo animus aniplior effet , ipr pedcs exerci
uiu: interponerenr : vr paul 0, (100 li quid ci tum pto loco atque Copijsinfiiruit.
Cfare grauius accidiffer. Sed here prcifio Wmlangefo] Phalangem paul 0 0
anriquis vlirata, tominis caulaira loquebanrur, flrar fe dici , cm acies Conferra ita fublaris in Ca
vr in Comment. de verb.iur.docuimus. putfcuris, iijue iiiret le Contingenribus regirur,
OizinendipcrHelucrioJJ Cod.Hent.Srepha.Per vr pilis ab hollibus cmillisolfendi non pollirzvt di
Hel uerios regni obrinendi. Farni,Regni per Hel Cetur infra, ca.vlt. Sed hanc rem oprim Orofius
uet. obr. deferibit,lib.6.HinCillud quenalisJunq'; vm
qudprclium eque/im] Non abellfufpitio men bone phalanges. Hanc RomaniTefludinem ap
di. Sunr qui ex Libro fic refliruanr : Re pellabanr.lraque Dio Nicaeusin Otauiowbi
periebatqueinquirendo Cfar,inirium fug pre iiudinem deferibit, tium 8: wa'vlw pro eodem
v 11j equellris aduerfi paucis ante diebusDumno pofuir. Mirum autem quod feribitfupta eam
rige, atque eius equitibus fatum effe. Sed cim Telludinem non modo homines aut equos ince
modica murario , neque Cfar fuperitis fu dere , verilm etiam vehicula: Indeque Tefiudinis
ga mentionem fecerat. Vald fic placeret: Re nomen fumprnm. Grci dicunr . Liuius
periebat etiam Cfar inquirendo , ptaclio eque 1ib.34.Sublatisdeinde fupra Capita fcutis,c0nti
liti ad'uerfo , quod paucis anr diebus effet fa nuatifque i ra interfe,vr non mod ad Cecos ilus,
lum ,initiumfugaci'alum :l Dumnorige,&ct. fed ne ad inferendum quidem ex propinquo tel
Sed latis , melioris Codicis auorirateni loci quicquam effer,Telludine fara fiibibant.
petare. Vulgara cerrle'tio non omnin im 15114pilorum transform] Sic quoque Polybius pi
probanda . Verus quidem Henr. Steph. Codex luni, quo Romani vtebantur,bicubirali longitu
fic habuir,vr eilin vulgaris:de nollerAnriquus,6c dine, deletibit, Craffirudine digitaii , fpiculo ira
Romanus hoc modo: Qrid prlium equelire praacuro, vr primo iaCtu inliereretur, nec euelli
aduerfum'paucis anr die bus effet fal, inirium poller.
041111
J `
IN CGMMNT. CAESARIS. 7
Galli: magno adpugnam. ] Iterum notandum, ponerent. nam fin-e graui cauf'a pauci tanta libe
Gallorum nomine l-leluetios appellari. ralitate non vtuntur.
Bi nit [] Locus oftendit legendum 1
u dem .]
Boijs reliquerunt, Libertatem
qua: adA eotum qui
perfonam
effe fipartz. nam triplex acies inrua .
l/i acrmmm ref/Ima] Ne regredi in Roma pertinebat. At quantum ad fortunas,flipendium
nos poffentyaul autem antiquus 8C illisannuum impofuerunt, libro feptimo, capito
pro Su/lz'neret, aperte fcriptum habent fecundo. (! autem fcquitur Acceperunt,in
Excxpern. omnibus nollris antiquis reis legitur Rece
{dmerum} Farnus : Romanus,Ad vefpe perunt.
ram. vtrunque dicifateor. fed illud Cfarifami Liter /] Id , forma Grcarum
liarius: vtinfrcap.vlt. Aeriter vtrinquc ad vefpe literarum,fedHcluetio fermone : vt omnes, de
rum pugnatumefllt de Bel.ciu. 2. Magiris im quibus adhuc audire licuit, interpretantur. Sed
peratnauium , vt primo vefpere fcaphas adlittus veterum Auorum omnium ,atque ade nollri
impulfas habeant. huiusconfuetudo reclamar. Hanc ( inquit) libro
: tragula] Non nulli, Matcr4:.Vrfni 3. .12.) Grcis confc'iptam literis mittit, ne
tStepnani codex, Manns. quod Gallici teli ge intercepta epiflola,noflraabhollibusconlia co
nus fuie docuerunt alij ex {criptoribus antiquis. gnofcantur. Autigiturlocum aliquem eruditi vi
Itaque vnum addam ab illis practermifium locum ri profernt,in unGrcisliteris cferibere
cxlibro ad l-Icr. 4.. Vt (i quis Macedones appella patum (it, pro literarum formas cxarare : aut fate
ret, hoc modo :Non tam eitò Sarif Grcia poti anturhunelocum eodem, vrillum,inodo inter
ti : aut idem Gallos Iignicans, dieat: Nee pretandum, Cicero de finib.1. Cum qua: Philo.
tam facil ex Italia Materis tranfalpina depul fophiGrco fermonetraauiffenr, ea Latinis li
fa . teris mandaremus. Tacitus de moribus
In nullam param Farnus &Vrnus,Nul norum:Monument:1&tumulosquoldam Grecis
laluna. Mendos omnes. legendum,vtin veteri literis inferiptosin confinio Germaniheriq';
bus noflris libris,Nullam partem.Nam hc vetus adhuc extare. Salufl.Catil. Literis Gteis c La
Iocutio eruditis omnibus. Sic lib.4.cap. tinis do&3,pfallere : faltar-e eleganris,quàm ne
1.Sed maximam partem lae atque pecore viut. probar. Liuiuslib.9. ang rm Roma
Sed exemplorum plena funtomnia. nospueros, Iicut nunc Grcis, iraHetrufeislite
ris erudirifolitos. Idemin n.lib.zs. propter Iu
CAP. VI. nonis Lacini templum l.rilatem Annibal egit:
ibidmram condidit: dedicauitq'; cum ingenti re
Ogez'mermieJ Mir ( pro Noc in rum ab gclarum titulo Punicis Grcifd; lite
terueniente, 1$ nam In risinfculpto. Idem libro 4o. Literis Latinis
termitrere, omittere vt mod paulo , cifd;vtraquearcainfcripta erar.Cicero de Diuin.
Nullampartem noisitineteintermiffo. Infr L.Tarutiusin primis Chaldaieis literis eruditus.
dixit: Solis occafu,capite vltimo. Acriter vtrinq; Idem ta men u9\afer^lw` Vert. 5. Qùod
qu; ad vefperum pugnatum : Solis occafu fuas vnam Grcamliteramfcffetmonfulnlifet'. Ne
copiasAriouiusin reduxit. multis morer,que madmodum ( , 5c patr
Milliaperterrzijndui.] Notandalocutio,c\`1m maiormque memoria innumeri fueruntin ].
ad lenfummon ad verba,res referatur. uetia,quiLatin fcriberent : ita non dubito,quin
nfima ] Slcnoer Antiquus 6C Stephan. Cfaris tempore nonnullifucrinr aut Nobilcs,
Earninus ramen &Romanus,Prima nolis vigi aut Sacerdotes,quiin adolefcentia Grcam lin
lia. Sedquemadmodum CfarPrimaluce,dice guam, Maili fortaf, didicilenrzeaq'ue ma
te confueuit , pro Diluculo , _quan etiam Prima iores atque illuflriores res ad vfum
node, dium ab illo putemus, pro Crepufculo tum eonfcripfent. Denique fenfu vereres
vt apud Plautumin Cureul. Primavefpera. Siue, non dixiffent Grcisliteris fcribere: fed Grcar
inquit,media nox prima vefpera. Etapud literarum forma,vt apud Tacit. libro vndccimo.
huncnollrum,PrimoveI`pere: De Bell. Ciul. 2. Nouas literarum formas addidit: com perto Gr
Magifltis imperat nauium , vt primo vefpere fcaA camliteratnram non limulcoeptam, ablolutm~ `
phas adlittus impulfas habeant. Denique Gelo que. Er mox: EtformliterisLnrinis, qu ve
quiturAEmilius Probus in Eumene: Hift'l; pr terrimis Grcorum. Atque he quidem
cipit,vt prima : qum latiflim poIIint,ignes nus .` Qud autem Strabo libro quarto feribit,
faciant.Sic li. Ciu. 3. die Cfar fi Gallos vl`que ade pmmm , vt etiam patta
militer,prmifs prima noe impedimentis, . cconuenta Grc fcriberent; nihil plan huc
] Boij, Vt Cl'ar fuperis dixit , trans Rhe-> pertinet. Prmm,quia de Gallis,ijl`queMaflli
num incoluerant: nunccm Rhenum omnibus nitimis,dilrtloquitur; Deinde,q rem illam
copijs , confetofedes in Gallia tanquam nouam , 8Cqu tempore vurpari coept
intraAEduorum fines ponunt. Itaque Ciuitasil com memorat.
lorum appellatur Cerfare,lib.7. cap. 4.. Exbi: .) Summa omni ad
TezentiLw/Iedu.] Opinor, vt eos Germanis, fexaginta oto milliazin quibus ert du : no
qui in Sequanis fedes AriouifloDuce xerantpp nagintaduo millimq'ui armaferre . _
4. ` Mll
FRANC HoToMANI NOTAE
Millum C. (7 .] Superfuerunt ex prlio ciparus : qui em Getmanorum ope dominattim
XX . millia. Rebellrunt atquein holtium illum obtinuillentmunc illotum feruirutem
numero habiti l`nnt ad millia. Reliqui omnes fertent: vr mox fequetur.
in deditionem acceptifunt. Remilli ergo ( ] De AEduorum fraternira-J
C . millia. Ponamus in itinere quatuor te fuprdiCtum .3. i
' 11111: ramen liipererant C X X. mil Romani venijn] Idem libro l'exto, cap. 4..Quia
lia. quomodolcriplil'leCfarem arbitramur.Ve necellirate adduCtus Diuitiacus auxilij petendi
rin,
C C Lvtv vt
1 1lit, 1 vulgata
1. millia. ratione libro
At _Strabo perierunt ad
quarto, caula ad Senatum profeCtuanfeate
redierat.
[umbri Teuronf] Cimbrotum arma primuml
@iai ndfa'xnvvu,inquit,yuelatdlsr - Jluz'fnvalniif
5 Mimi? aaifeau 191711176:11,1107: )einen audita anno D C L. Careilio Metello, 8:
refs, 5141901: fawjfnpw 71u) i'fu dan?. ercjtcr qua Papyrio Carbone Coss. inquit Tacitus,libro de'
draginta milliapcriert: reliquosincolumes do moribus German. Poftecrebr in Galliam ve
mum remilt ad 0&0 millia , ne Germanis,qui il nerunt, ac tandem C.Mario quartm 8: item'
lorum finirimi , vacuos agros relinquerent. quintm Confule in Italia ad liumen Atlielin lit.
Oroliusquoquenon amplis C l. VII. millibus perati , anno D C L II. Valeriuslib. 5,Plutar
numerat,qui domo exierant. qui bello occubuc-> chus in Mariolpit. L XVIII.Iul. Obfequens,c
rint, XL v 1Lmillibus. Nequealiam foluendi no Orolius.
dirationemvideo, nili culpam in librarios, po ~ _ Rfliqummenfuge] Reillim Manutius.ci`1m'
tis quam in (ummum ac diligentillimum au in alijs imprells ptop omnibuslegatnr Tanzm.
torem conferamus. quam uisin antiquo,atqueade in Roma
_ Millia dum] Plurarchus hoc amplis. no feriptum lit Tamm. quod cm huic ,
Millia centum nonaginta: quod mihi pro tm etiam Ciceroni vlitatilIi-mumell'e conllat.
babilius videtur. u) M739 wif-"w { ltempemturor. ] Sic Stephan. 8: alij Complu
wir'ou Luau/ 711109148 dynppavu 14111: . Ma res: vt Pronomen 5111 Clarem referarur.
lautem qui lic verterunr: Arque ex his 1 . gis ramen aliorumlib. fcriptura placer: Tempera
millia ad pugnam apti.Namvox ( turas: vt Pronom en ad Germanos pertineat. Sic
daerat. enim up. cap. 2. Temperatures abiniuriac ma
lecio exillimabat. '
CAP. VII.
C A P. VIII.
Etrer atque in occulta. ] Tres pollrem voces
abfuntnoliro 8: Fa'erni atque Vrlini lib. 8: Lcmn . ] Comiter hc l'ua mandata
item Romano. Stephanieus autem eas retinet. Cfar narrar. Long aliter Florus lib. 3.Cm
Potell eertl 8: prima tolli : vt caster relinquar legati,inquit,dieerent, Veni ad Cazfarem. @s
tur. vtpaul p`0lt, ( 11 nein occulto qui eliaurernCalar? tli vult,veniat,inquit : cquid
dem queri audetentlt {upr eap.4. ad illum,quid agar Germania? non ego me
to ab alijs qurit. interpono Romanis.
Ex'vtteme Gallim] Vidi,qui vocem Term tol-J Siguid/ melia] ReCt Fa'ernus. Si quid le velit.
lendam exiliimabant. imperit. Sie enim vete-l 8: ita in antiquo 8: Romano, 8: Ste
res loquebantur. Liuiuslibro 39. Si quis eotum phanico.
qui rum extra terrain Italiam client, nominare t ue emolumenzo. ] Fdus error: Bequem tam
rur,cc. din in his libris ha:lillè plan indignum . :
ex omnibus Sequanor. ] Hoc plan incredi rigendum , Molimento ~: quo verbo Liuius 8: alij
bilevidetut: Sequanos,qni diuturna bella cum vtuntur,promagnolabore, opera 8: molitione.
AEduis gelferant, 8: 11 fublidio euoc Hc me ante decennium fcriplilfe telles habeo
rant , in illo AEduorum conlliointerfuilfe, cde innumeros. Pftver Farni editafuntnot,in
Ariouilio expellendo Ca'farem rogle. Quare quibus hoc idem ab illo animaduetfum cogno
: , vnum aut alterum tanrm Sequa ui.Itaque abexemplts profetendisluperfedeb
nis , efque perfugas interfuilfe: quemadmodumI KgxatquumicuaJ De hac Populi Roma. con..
liipetis dium eli,Dumnorigem AEdunm ra fuetudinc lèriplimus in Manilianam Ciceronis.'
men Sequanorum parribus lluduilfe: fuorumq; Nunc illud obleruandum , cm AEdui fratres,"
ciuium conlilijs aduerfatum elle. 6econlànguinei roties Senaru Rom. appellati
Anuman] Infra libro fexto,cap. 4.5: elfent ,ramen Ariouillum, qui armisillos opprell
quanos nominatzmox conititim vtrofq;, Arnet ferat, Regem 8: amicum ab eodem Senaru appel.
nos 8: Sequanos. - autem ex Cfaris latum fuilfe. ua ex re de deli Romanorum
amicitia exiliim ari potell,quibusnihil iucundiusl
hilloria lieet intelligi, Aruerni alterius quidem
fahonis principatum renebant, Sequani 111 etat , quam genres exreras armisinterl'e conllilla-4
fide 8: clientela Aruernorum etant, 8: non fno, ri,c diuturnis bellis atteri. -
fedAruernorum nomine bellum contraAEduos ] hocigirur S. C.bellihu`
gerebant. Mirus aurem erat Sequanorum prin ius gerendi yauCtoritatcm Caffar fumplit, eaml;l
when,
IN CMMENT.- CASARIS. 9
habuit :quod ramen Dio libro trigelimo aut poteflater habebant; Coneio ad milites ha.
oauo non attenclir:` facit milites Clri ob bebatur. Nolchiuil. libroz. Dimilfo concilio,
ijcicntcs, Bellum line lege, aut S. C. inferri: C concionem aduocat militum.
farem :intein refpondentem: Bella quzrdam lege A'. Wlariopu//L ] Autores paul fuperis
lata,qudam fine lege ex tempore fubita necel` produximus. ! autem exercituiC. Marij
Iitare . rem atqueipli Imperatori laudem tribuir,ea cau~
] Atobijci ! potuit,Ario fa , qud die pugna'interiplilmc lioilcs con
uilum in lloc numero , c aliquot ant an Ptituto, caufa fint holium eeutum quadraginta
nis Regem, amicum ac focium appellatum fuiH'e. millia: capta, lexaginta. Norandum ,
Dicendumbi weogmyemlum. j Farmls, Dz' en Ciceroncm Gallorum nomine CimbroscTeu
. Sedlic locutus elhquali dixier : Dicendum tonos appelllic. Namin Orat.clepr'ou.con11.
taudicndum. Nam colloquium & communica Ipfe ille, inquit,C. Marius,cuius di uinaatque exi
tio,quam Cefar poulabat,dicendo Se audiendo, mia virtusmagnis PopuliR.lutibusfuneribufq;
id , fermonibus vltro citroq'; habcndis,coniù fubuenit, influentes in Italiam Gallorum maxi
mitur. ' mascopiasreprcfsit. _
Longabfmtemumj Sic , c Stephan. @am [] . Marius. vtquiuis 1:1
Parnus 6c Vrfinus : Long futurum fraternum tin peritus, facil perfpicir. Sed Plutarchus vel
nomen Populi R. Sed vlitata placer. im perito vtens interprete, vel ipfe mins peritus,
ira Cfaris fententiam ? 42477: per
CAP. IX. m'lufawyxeuu weryi'olf,[n/7 M136; ai? padsxrifwvfwyo'f.
IN eo manerenr,qudconuennt.] Sine dubio cor !!! .) De quo Epitom . Liuius lib.97.
rigencium elronuem'r; lingularinumero: vt M.Craus Prtor primm cum parte fugitiuo
in alijs,quos vidi, omnib. Nam Conuenifet, pro rum,qua: exGallis,Germanifq; conilabat, felici
effet, modo dixit. Et locutio vf ter pugnauit : cafiis inimicorum X X X V. milli
tatilima : neq; exemplorumres indiget. bus: cDuce eorum Granico. @odidem Plu
1ntra : I I I 1. ] Placer fcriptura lib.' Ste tarchus in Crallò fcribit. Tumultusautem ini.
phanici, [ nam Inrerannos Antiqui diccbant tium gladiatorum familijs natum : quorum
pro fr annex. vt in Verr. 2. iampridem notaui cplures Germanosfuiilelocus hic apert
mus. Ciceroin @intianaz Quintet-tot annos dit. De Germanis etiam beiliarijs memorabile
neappellrit quidem @intium . Titinnius cihquod Senecalib. Epift. lo.ita fcribit: Nupcr
apudNon.Marccllum: (hij: inter decem annos in ludo belliariorum vnus Germanis, ad.
neq uifti vnam togam detexere. matutina fpetaculapararetur, fccelit ad exone
Mum ( Cambrian] Nofler antiquus 8c Ro randum corpus. nullum aliud illi dabatur fine
`man. Cimbreum. Non dubitoquin Nafuam di cuode fccretum. ibi lignum id quod ad em un
cat,qui nuncNaibuius :c Cimbreum, qui nunc genda obfcna adhrente fpongia pofitum ,
Zimber: Sic alio loco Duracium in Pitonibus totum in gulam fart, 6c prcluls faueibus {piri
numerat: qu familia hodieq; viget. tum elifit.
In eo Oppido diyjculmr. j Sic Stephan. Quimera] Subaudiendum , Seruos. 8c hoc
e Romanus. Sed iampridem in` multis Ciarifamiliarc . '
impreflis retiflimrellirutum . Nunc enim , . l Probo` fcripturam,quam inY
pro copia vfurpatur.vtinfr,lrb. 6. Tantas Italia: libro Srephani reperio: Deniq; hos effe eofdem,
facilitates. ~ quibus cum faipcnumero,&c.
Mm/1%. ] Placer noftri Antiq. l Romani ] Claudiolegaro,&VarinioPrto
friptura, Al'duau/ru, . re,&I.entulo,& C. CraITo Coss. fuperatis. Flor.
manu circundatm rum effcitj Notand um lib.5. Epit. 95. '
pro Hic muro circundatus. [nennen] Vide Flor. lib. 3. p
DiceanrfrreotuJ PlacetFamifententia, quxrerenteperiri01/21 Sic Aldus. fed rc
vt Dicebant tollatur. prfertim libris antiquis au Stephaniliberc multi peruulgati: , ii
oi'ibus. qur'ercnt,reperire polie.
.Non magnum in re ] Ante hace Verba Co Defmgm .) Nihil mutandum. tamcti
dex Stephan. habuit Magri um periculum _mifera Defatigatos Gallos in quarto cafu potulare con
bantur. quae ramen in multisimpreiis re pr fuctudo videatur.Sed alijs locis non paucis ita lo
: fuiffe,cm exlociiententia,tm ex Vati cutuset,vt paulinfr: Committend non
cani libri auCloritate, quam Vrlinus protulit,in tabat,vt pullis holibus dici poffet cos circum~
telligitur. \ ucntos. ~
( condition. ] Placet Farni emenda. : /150. ] Dolo inidijs.
tio: vt Ondin'onum legatur. Cuimrioni.] Mendos in peruulgatis fupero
] Florus lic: Vt re feiungiturNam fenfus , Dolo : arte fupera- l
menta paflim principiis fcribercntur: id , tos Gallos: quo dolo capi quidGallibarbari :
etiam a primorum ordinum militibus. imperiti potuerint,vt Romani vfu periti Sc calli
4:1!id .) Nam in con cilium ad ( prferti m dutorc non .
hibebantur tantum, qui in exercitu imperium, Ita placer: quamuisin Ro
' Illano
~ FRANC. HoToMANI NoTAE
mano 8: Aldi, tFatni libris fcriptum lit,Vide quum autotem habetemusmon difplicctct. Sed
tentur. ' Steph. : alii vulgatam rctinenr.
Terpetua 'vitefelicitatej Neque vttique fuperio Maneraamflyiim ms. ] Dixi de hoc more in
ri re fpondetmeque fclicitatis perpetuiras in omni Manilianam. -
f vita ad bellicam fottu nam pertiner. Sic igiturle Et Ramanirpro maximin] Liber antiquus Hen
gendum atbittamut: Snam innocentiam.perpc rici Stephani :Et pro magnis hominum, tc. Sic
tua vita : felicitatem , bello Helucrior elle pet Liuius,lib.4o. No minis eius honorem pro ma
fpetam. In nocentiam autem auariti oppofuit. gnis erga l'e Regnum meriris dare populum Ro
. Sed bene ha bet,video nunc Manutium in lùo li manum confulle.
btoitaemcndalle: titnprellilfe. aflorar 'relire/fe.) Auetos reponir Fa'e'tnus ex
ReprejntaturumJ Sunt qui Tentaturum corri anriquo libro :quod idem 8: de meo rellicor.
gendum putant : : Bcroaldum auCtotem laudr. : Gallia . ] Elatori t militaritet
Im perite.Nam Reprfentate verbum ell luris,pto diumm ab ijs demum oppugnatus lit, qua:
Ante diem prltare,aut facete,aut foluere. C uius in fide 6c clientelaAeduotum etant.
reiexemplamulrain Comment. verb. Iur. expo
fuimus. Itaque mihi dubium non elhqtun apud Fine: ingrem. ] Em endofinilue /: in
Hitcium de bell.Alexau.mendum lit eo loco, vbi nolltoantiquo : Stephanico , 8: Aldino , 8: Ro
lic legitur: Cazfat tefpondit fore quil'fimum manciluramuisin qumplutimisperuulgatsita
Phatnaci , li qua: polliceretur, reprlentatutus legatur, quali Galliam braccharam dicanquo ni
ellet. Legendum enim arbitror, Repratllarutus' hil inepris lingi potell: nam Galliam prouincia'.
veteres coniunt dicebant, cmeam patt qua:
effet.
Decimalegiane.] Hunclocum Diolib.38.expli Populo Romano pacata etat,lignilicabant: vt fu
cans fubiungit, morisfuilfewt Romana: legiones petis ditum ell.
ex delcftuum ordine appellarentur. Frontinus Bella dllolrogum pra'cima. ] De quo in Epi
autem lib. Stratag.1. C. Cfar, inquit, aduerfus tom.6o.
Germanosc Ariouillpugnaturus, confulisfuo iQ19.' dedui/cum. ] Vocem Celui ex Gloll'a in
tum animis,pto concioncdixit, nullius fc eodie contextumirteplille atbitror.
opera, nil decim'x legionisvfurum : quo confe Delere/eicaril Verbum De5ere,FarnuS al1
cutus ell,vt decima m tanquam ptazcipu fortitu loribus antiquis libris tollendum putabat. Ego
dinis' teftimonio cogetct, 6: ctetos pudetet, ne ex Ea re conllatum atbitror, quo modo teliiru
penes alios gloriavirrutisellct. endum locum purarcm. Vlitatam autem ell'e
Yratariam ralorum] Cohors prartoria dieeba hanclocutionem pto lccifca, nemo cruditus ig
turmanus pcditum , quos Dux belli, fui ptlidij notar.
caufa,circum fe habebat. Eine marte redimere.] Pro Emere: vt Vetrina 5.
bfimorum ordinum centurianesn] Hi Centu t' Ha'c vet quer vel vita tedimi rclpol'fent , pecu
nia llimareinon quco.
rio primipili , Primus princeps, Primus hallatus,
quotum maxima'erat di gnitas in legione. Fabia Maxima.) VndeAllobtogicus dituszqua
de re cognofce ex Epir. 61. Strabone lib. 4.. Plinio
C A P. X. libro leptimo,Vcllcio libro 2.
Inprauinciamj In prouinciaeformam redigidi
A Kiauicaprno/lm.] Italegendum ellau cebanrut, qu vetigal peudeteiubcbantur, qui
elotibus om nibus antiquis. Nam mendos bufq; leges adimcbantut,vtin eas iuris dicen
quidam nuper C11/iris tepofuerunt. di caufa quotannis Magilitatus populo Roma
ln eat lrgionarior militer.] Vercrcs lib. in quels no cum fummo imperio mittetentur :vt eodem
Steph. Legionatio, eo milites. quod line dubio illo anno dc Narbonenli prouincia fatum ell.
tetum ell. ( ver fuis legibus vtebantur,Libeta: diceban
Inomnibusantiquis,Nunc tur: vt mox tribus verfi bus interieetis.
ad equum rcfctibere. Ell autem militare hoc vet
bum. Namfcribilegionesdicuntur,cminlti ruernot.] Rel Aruernos nominar : nam eo
tuuutur. Relcribi vcrò cm otdoearum muta rum in fide 8: clientela etant Sequani,quorum in
rurzvt li expedclltibuscopijs equcltres liant. Li finibus Ariouillus confederat.
I'uiuslib. 8. Scribebantur autem `'quatuor ferlc Adnararadequztare.] Placer thiniani libri l`cri
giones quinismillibuspeditum,equitibus in lin ptura,vt vox,Ad,deleatut. Sic cnimantiquidice..
gulas legiones trecenis.Idem lib.9. Deletus pro banr,Arbittum adigete.
p omnium voluntariorum fuit: refctiptae ex / in colloquio circumuentar. ] Vetus Codex,
codem milite : legiones: dutufq; acl Can Pethd. quod vt non facil repudiandum,ita nec
dium exetcitus.Valer. Max. 1ib.2.cap.7. Decte temet recipiendum ell. uid li,Per fidem collo
uerunr,vt ex ijs, qui equo merucrunr, peditum . quij? vr lib. Ciuil. 2. Homines impetitos, 8: per
nu meto militarent : quipeditesfucrant,infundi colloqui deceptos, crudeli llim interfecillea
torum auxilia tran fcriberen tut. 1uli.inIugurth.ngd eiper maximamamicitiam
Ca/lrir {rioni/lieg Cie/afin] Video effe qui re maxima copia fallendi eratlll autem locus com
ponanr d ca/lri: 'aria/gue. Oùod f1 codicem anti m unis de holli feruanda. Non feruauir ta
men
IN COMMENT. CASARIS.
men Labienus,Cfarislegatus, cm per Collo Sarzilzu c 'vezicimrianilruJ s non mirerur
quii (imulationem Comium Arrebarem interli Plutarch um 1egiilè ? it: Ji .
Ccrc conatus e;vrinfrlib.8.cap.3.Non feruauit 'ri #urli/pam WTV tpav , ai -4,457 Jlvuf
Cn. Domitius, qui Biruirum Aruernorum Re yaeaivroumu . Ul ei/Lit'vwv ;
gem percolloquij limularionem accerfirum vin ofaeimifov it Jeux y1th a-Sau. Ego tame Saffi..
xir,& Romain naui deportandum Cura uit. Vale rerineo. de quibus Cornel. Tacitusin libro de
riuslib.9. Cap.6. mor. German. VEx hoc autem lorrilegarum ge..
nere fuir illa Velleda, de qua in eodem Taciti li
CAP. XI.. bro, tlibrovigefimo. Ea virgo narionis Brutc.
raclar imperirabat, vetcrc apud Germanos mo.
0mmm cum equitatu pmlium. ] 6c re: quo plerafque foeminarum faridicas, cauge.
Vrlinus voc , vr fuperuacancam, fcente fuperilitionc arbitrcntur Deas. Vorrici
reijciunt: quibus Stephanicus c Romanas afti bus ramen vfos Germanosin quibufdam diuina
pulantur. Pollet quidem ita defendi , quali otdo tionibus &fortilegijs,docuimusin DiipuratJFeu.
hic clTer :Nam etli videbar prlium legionis dc Cap.penult. -
lecum cquiratucommiifum fore fine pericu
10.5eddeterius mendum fubcife arbitror, fub il CAP. XII.
lis vocibus , equitatu. Nam legio quoque in
equos impolira fuerat: atque vtrinquc prlium Oridie eimdiei.] Ergo,vrPlurarchus quoque .
equellre futurum etat. Itaque cogitandum vide obieruauit , ex Germanorum fuperitirionc
rur,ecquid particula @im fublata,locoiùa fenren pugnandioccalionem Cfar arripuir.Iraq; Fron
ria Conllare poisit. Nam cqucltre prazlium line tinus liratagematisloco .: l
dubio retiiim conueniret. Sicautcm infra Cap. 2. cap.1.
12.Reliquos omnes equitatu confecuti noitricc. Generaeimconiterunt. ] Non permixris teon
Et lib. 4. cap. 1. Omni hoc itinere equitatu vna fulisgenribus, fed ( ; genti ordineconili
: Confeeto. tuto: vrI-IarudesMarcomanis, 6c deinceps alii
vInaiulguemilitum uhmm] Nollcranriquus, .Sc ab aliis diflini client. Siclib. 7. Hoce colle Gal
Romanas . quod magis placer. Cicero de liconrinebanr, generatimq; diilributi in ciuita
Orato.1. Pero vobis, ne has meas inepriaseffc tes,omnia vada, cc.
ratis. Singular legalen] Sex igitur legatos hoc bello
?eccamlilocm.] Id cit,nu1l0 prtexru po Cfarhabuir. Nam {uperis fexlegiones nomi
rerar: nullaeiuslatdendioccalo prtcxi poterat. nauir.
Sic Cicer.Verr. I I LNon cib non eitin hoc homi i 7a/iei manliuenter.] Nolter antiquusrinilm,
nc cuiquam peccandi locus. Id ell, @Vetreria CuiRomanus Codex ailipularur. Vrra melior fir,
abfoluerit, nulla prfcriptione fuum Crimen te fatis contituere non polfum. Gallicis quidem.
gerc poretir: vr Cfar alibi loquitur. mulieribus vtrunq; hunc morem vfiratum fuif
,friom'ue vtebatur.] Proprerannorum . fc,patet exlib. 7. cap. 8. &Cap.9.~ Er petorc nudo
coniuetudinem.Locus hic eorum errorem coar prominentes pafsis manibus obreltabanrur Ro
guit,qui rradt , Gallicam linguam eandem cum manos. Et mox : Marresfa.qua: paul anr Roma-
Germanica fuiife. Qua ramen in difputatione nis de muro manus tendcbant , obtcilari , 6C
femper meminiie oporter, quod Cfar de prin more Gallico pallùm capillum oilenrare Cpc
cipio rradidit,rrium Galli partium iingulas lua runr.Videturcfuetudo fuife,vrin exreris rogan- _
acpropria li ngua cfermone vlas fuiie. dis paisis manibus: in fuis, pallis crinibus vteren
fPedire: 'veloci'imij Sic Tacitus: qu; mixri pra: rur.TaCir.in1ibell. de mor. Germ. (; pra:
liabantur apta 8c congruente ad equetrem pu cipuum,inquir,f0rtitudinisincitamenr cit, non
gnam velocirate pedirum , quos ex omni iuuen Cafus, nccforruira conglobario rurmam auteu-L
turedeletosanreaciemlocanr. Hanc Germa ne facit,fed familic propinquirates , 6r in prof.
nicinduilriam Carfar poltc imitarus ell in Bel xima pignora,vnde fminarum vlulatus audiri,
lo Ciuili:vr pater libro rerrio,capitc 16. Adole vnde vagitus infanrium.Mcmori prodirurquail
fcentes expcditos eletos ad pernicitarem armis dam acies inclinaras iam 315 fminis re
inter equites pratliariiubebar,&c. Itcmlibro . ftitutas Conllantiaprecum,&obie&u petorum,
auo,cap.3. 6c monilrata comins capriuitate , qum long
Norotdeumrenr. ] Omnes anriqui,Perterrc impatienrius fminarum fuar nomine timenr.
rent.quod puro. ?ilainlwe.fronijciemli.] Nihil line vetulli libri
Veloci/Kimi Fortitudo plerunquc auorirare mutandum Cenfeo. P-lanis ramen.
ad ani mum , fed hoc loco ad vites ( robur Corpo pro In legererur.
ris refertutzvt fortilIimos dixerit, pro valenrifli /mlangefnla.] @am coato in vnum agmi
mis ac robuliiflimis. Sic Cicero Oilic. 1. Neque ne ( ait Orolius ) fcutifq; fupra capita Contextis ad
vila te longius abfumus natura ferarum: in qui irrumpcndam Romanorum aciem turi vndi que
busincifeforritudinem Erpe dicimus, vtin equis, prazitrinxerunr. Sed poflquam aliqui Romano
in leonibus. SiC nolicr, lignafortiliima . tum militum fupra obduetam falire tctudin,
.1.2. fcutifq; gillarimvelut {quamis reuullis depcr
nudos
I
12 FRANC. HOTOMANI N O"T AE
nudos deprehenforum deletorumque humeros I/num imperium] Paucis pllverfibliS,Regiuni
perfoderunt,&e. _ _l _ l imperium nominat, fub Rege Galba.
Grrirerguinque.] Ego , @managan libris om
nibus repugnanribusCorrigenduni arbitror..Pri Lion' l
mn1,quoniam hunc numerum vetus Orofi, 1m
Apreffusliberprodit.Deinde,quiaPIurarChus rm-1
C . I.
/: pofuir.- Nani Cii'ni 0&0 flaclia millia \ B lnonnull'fetimn qudin Gallia potea
rium vnum Conciant , fequitur, vt quadtaginra
cflcian't miliariaq'uinquaginra. Nequeme m0 ; tioriluo. ] Legend um arbitror, .45
uer,qu0d in vulgarisPlurarchilibris legirurrfw nonnullu enimpolentwnbm'. Nam qui
. Nani c verus interpres (madringenra po
liiir,&Henr.Stephan. Grazclingu peririflimus,
harum rerum 1115551- nauare Cupicbanr.
mowinalijslibrislegi
l Rhenano rellarus ell.
fummo ac lingulari viro Itaque
affentiriBeato
non. .) Regna ergo tum diceban
tur quazin PerlideSarrapi: p0lieDuCarus,Co
poffum,qui prrelium hoc Conimifftuii putat ad az mirarus, Marchidirftar .
dem Apollinari, quie milliare vnum Germani Imperio najlro corr/Equi] Cod. Stcphanicus, Irl
cumBalilea 6c Rheno' diliat. Nani paul imperio,quod placer, nam 8c in Ald.ita ell.
tis Cfar fcribir e0 fe loco habuilfe , quo Ineumeaare.] Idem 1i berc alij Complures Ini
Sequanis r Heduis commearus fupportaterur. : de quo nihil aflirrno.
Neque mir videri oportet , Ii quinquaginta paf ,Q4/1' ripa: Rmi incultura] Noiler 8c Romanus,
fuuni milliafugientes fecerint: cm Cfaris Cx r Srephanicns, Qa' coi incolunt. quod veri
ercirus interdum vno die X X. interdum X V. elfe polleeonflabit.
milliaconfeciffe conllet,vrlib. 5. Cap. 12. rlib. 7. imperium] Et Steph. libro abeil; re
cap.6.Vegetius autem lib.1.l`cribar,tyroneshoris @tnneo indicio.
quinq;azlliuisviginti,aur viginri quatuor palfu lngredz'probiuz'nt. ] Idem liber, Trobilueful 2
milliamilireniurpleno gradu Conce're._ quod non improbo.
Stura ] Locus hic ollcndit, Phalan 7ro')cimi Gallia] Ei parti qupropri Gallia di
gem dici, Cum milites fci'iris in Caput fubleuatis Citur.
Confettam aciem ita contegunt, vt prop reflu Gollum] Ergo apud Dion,lib.3 9. nien
do videatur. ldq; Plorus lib.3.de hac pugna lo-` dum elhvbi Adra Rex ille nominatur.
quens, ollendir: Qui calor ( inquir) in prasliando Summam torino belli] Stepha.& Ro nianus,Pru-`
militum R. fuetit, nullo magis exprimi poteil, dentiamq; fuani totius belli funimam. Aldin. c
quam quod elarisfuper Caput fcuris,cm le velu nolier,Suam fummam
men/amdelend totius belli. l Sed Prono
um arbitror.
ti relludine barbarus regeret, fuper ipfa Romani
fCuta falierunr,c inde in iugulos gladijsdefcen v.] Steph. v. @wel Paul. Oro-_
debanrldemq; fcribit Dio libro 38. extremo. fius Confirmanquiin fupcrioribus numerum vbi
In lair/hir {fioul/IMJ Ar hunc lib. 5.Cap. 9.m0r que feruat. '
tuumfcribir. Veligituracceprovulnere,velani Mmapijvumlliaj Orollusix. .
mi moerore paucis poll diebus inretijr. Coruna: 1X. millia, ] Legendu m Atuaricos, vt
Rglz'fuor ] Plurarchus fCribit, Cfa hoc apudOrolium.Er iiiox,(èrce/or @nomanorum ma
prlio non minus otoginta millia, quodidem autem apud Orofi non Conuenit,C L X X va
rradit Appian. in Celtico. milliuni.Nani illo modo Conciuntur C CX C Vl
@as 'vbiquipro'ximiJ Exlib. 4. 6c locis alijs in millia.
nunieris relliruenduni arbitror, Vbi/,qui 0415.] Legendum ?! arl/ adduczvl:
froxim incolunt. Nam_& hi proxim Rhe in Steph.&Ald.
numineolebantc veretesinimicitias Cum Sue @jar Klamm] Ad fummam igiturBClga: con
uis gerebant.Ha:ccm multis ant annisferiplf lieiunr hominum chcv 1. millia.
fem,animaduerri nunc Bearum Rhcnanum vit Sua: copia: imroduxerim.] Vidi qui Induxerim Cor
dotillimumdiba. Ret. Germ. in eadcmfcnteri rigenduniputarenr, iniperit : nam rpaulpft
tiafuilfe. I ira loCurus eil: Et quor in fines prim ni Romani
{dronuennuagendoh} Verbuni iuris,dc quoirt exercitum introduxerint,&c. f
Commentario nollro ditum eft. Liuius lib. 4r. > Gallorum eazlem atque Belgarum.] Ordinis ratio
Siculorum Ciuitaribus Syracufas , autMeffanam, pollulareviderur,Belgatum eadcm atque Gallo
aut Lilybum indicitur concilium. PrrorRo. rum.Nam de Belgis nunc loquitur.
manus Conuentus agit, eirnperio euocati con..
ueniunt,excelfò in fuggellu fupcrba iura redden C A P. I I.
tem lliparum 1i6ioribus vident , virg tergo,lècu
res Ceruicibus imminent , 8c quotannis alium at. : venin] In Steph.Rom. cnoflro: Ad le
que aliuni dominum forriuntur. . venire vidit, quod proprerlibror conferi
Quirzfa: ] Non nulli Codiceszmrri lionem rerinnimus. Etiam idin Manutianis vi
ai .) de quibus lib. 6.Cap. 6. ' demus; quos rypograplioimitandos dedimus.
Nam
iN COMMENT. CAESARS. i;
untaihuhtudmj Stephan. Nam em tan quit,_tela conijciunt, alii teudine faa fuheunt'.
ta multitudo lapidesac tela eonijcerent ,in muro Ea' de media naga] VoxE,mihi fufpea' eil. Ve
eonfillencli poteltas etat nulli. Sed Ald. ( viitata tereslibri confulendi. ` _
probabiliores videntur. . _ Cum amm'hu ] Cumuore Steph.tollen
Stephan. Oppido proceierat, dum. Sie infr eapit.5. Subfeq'u'cbaturomnibus
vnum ex ijs , te. nuncium ad eos mittit. Sed vii . ~
>tata melioreft. A Y
TeudineifZaJ Obfcurus locus. Nam C A P. I I .
dinem hoc loco accipetepro machina fubtudis
muris accom modata,loeus alterlib.5. cap. prohi Vidnoriauderen:,pnitlitaamr.j thincalij
bet: vbi (ic fcribit: Turres ad altitudinem vallifal teilanturinfuislibris fcriptum ita elfe: Soli
ces, teudinch;. quas ijdem captiui docuerant, citationibus exquitebat. @ed imperiti interpre
parare ac facere cpetunt. @o exloeo intelligi- ` tis fcholium elle nemo non videt. Sie locutus ,
tur , Gallos tum demum Cpilfc teludines initi lib. 7. Neq5vllum fet- diemintermittebat,quin
tuete. deinde ad murum fubruendum , curportis equetriptlio, quid in quoq; eIIèt animi petieli
fuccelifcnt? id , ad portas concurriifent. Lo! taretur.
cus (vt dixi) obfeurus . ( ii de tetudine, Leuurazlgiauuj Ald.c aliquot vetercs,Fa-if
quam alio loco Phalangem appellari docuimus, gatm.Apud Liuiumlegitut etiam,Faigiarua.FaPti
locum acci piamuszcm milites denfatis fuper ca gare quidem Potae dixerunt : vt Falligatus reti
pita feutiseonilipantut. Ruiqu illud aduerfabi nendum videatut. Nam Caltigatus, quod non
tur,qud lùbitam muri deietionem Cazfaris ien nulli obtrudunt,planabfurdum . In Steph. ta
tentiapoilulat: quam effoo manu non pa men legit ur, Lem'ter :dignita: quorum prius vehc~
titur. neque hodie qui mantelletis vtuntur , tam menter arridet. -
eelcriter m uros lnbfuunt. Qitamobrem Cogitan l/tjqua erba'ioj Corrigend arbitror,
dum,an miram Cafar Gallorum agilitatem ( in [fl/ / ducipont. L
duriam in muris ihbeundis hoclocodefcribat: Sin .) Verbum,Poènt,gloIIèma
8L pro Suruumlegendum Iit,5ubeunt. vt Teudi effe non dubito.In StephJegitur, Potuiicnt.
nem intelligat phalangem failigiatam,in quam Cammariqu /] Sic Aldin. NO
agilioresmilitcs afcendant,8c vel ipf mur I'ub . 6c Stephanc Romanas: Commeatfl
eant, vel afcendcntibus {ubictis humeris afcen que noftros prohiberent. Aldina probabilior :..
fum ptazbeant. Nam de hoe Tetudinis failigiat nam cle agris loquitur,non de Rhemis.
genere Liuius lib.44.. Quadrato agmine faodn l/ndque canuenirmt.] Conuenire, in Infinitiu,
quitfcutislipereapitadenfatisantibus primis, _ magis placeret.quam fcripturam videoetiquofl
fecundisl'ummiflioribus,tertijs magis 8c quartis, dam fecutosltomnino Manutianus fie haber.
poilremisetiam genu nixisfaigiatamcut tea Diuitiatum guagua] Vox Qoguenollendaehall
azdiciorum{unt,Tetndinem faeiebant. Hinc @toribus Fami &Stephani eodicibus. nam plan
quinquaginta ferme pedum fpacio diIlzantes duo ' fuperuacanea .
armati procurrebant,cminatiq; inter , abima @ non mod non intmri. ] Fortai'e @ reis
in fummam teludinem per denfata , cm legeretur.
euafent:nuncvelutpropugnantes per oras Non omittmdum [ con/Mum] Confulendi li
tremteftudinismuncin media inter fe concur briveteres , lieu bi vel occaonem, Vel Rei gerendz
rentes , hand fecs quam Ilabilifolo, inter per confilium,veltale aliquidinfupcrlegatur.
fultabant. Amm.Marccll.libro:6. Coniuntis 7o/l ma] Hanceandem agminis ration Hit
tribus nauigijs, teudinem hac fpecie tius exponit,lib.8.eap.z.
xit. Denfatiscohrcntes fupracapira fcutis, pti. ( extremo ] Aid. 8 ali] C0mplures:Ad
mistrantisinlabantarmatiz alii pohos femet extremum agmen.
curuantes humilis, tertijs gradatim inelinatis
SibitL/dz'um ] Omnesv'etetesc feri
fummifs, ita vtnouilIimifufltaginibus . pti cimptcffi, rte/dium. quod cut mutctur , eau
tes formam diciis fornicati monrart. @ed fam non video.
machina: genus contra murales pugnas ideo figu
ratut hac lpe'cie,vt itus atque faxorum C A P. IIII.
perdee'utfus cadentes labiles inflarimbrium eua EXpauoreacfxggaj Nolter, Terrore. cui Stcpha.
nefeant. Hc' ille. @od autem ad portas fub nicus,Farninus&Roman usaipulantur.
eundi muri caufa concurrebant, argumento , " ] Exitinere oppugnare,
foiTam ante portas non fni'e. quod etiam 'alter c m Iine maehinis celeriterfcalis tant m admo
locus oftendit, libro 7. cap. 9. M. Pet'reius eiuIiv tis,afcenùs fu'pr,cap.z. Id ex itinere
dem legionis Centurio,'cm portas excinder co magnoitnpetuBe'lg oppugnate cperunt.
natus cilena multitudine oppreis,&c.Cm hc ] Non dubito legendurn elfe .
iampridem fcripiff'em,nunc animaduerti locum nm,quo foil'as replerent: vtfuo loco doeuimus.
in libro 7. cap. 14. qui noltram eonieturam adiu Siclib.7.cap.3. Aggerem apparare, vineas agere,
uat.Nam vbi de Gallis,qui pattern quandcaitro tuttes duas conllituereco'epir. _
tum Romanor oppugnabantdoquitur. Alij,inl .) munitie Gc ebat;
B
FRANC. HOTOMANI NOTAE'
Romanis fuiffe , Plurarchusin Pompeio teliafur".v
Cefpitibus tetra excilis fronrc folla liebar.:`1tcr
go murus ex lignis, 8: ijfdem glebis ac cefpitibus: Etiam illud addendum : cohortes in centurias di'
valliq'; , idelt,ltipitcsintetijcicbantur, 8: frondes, uidebantur: Earumvnicuique atrribueba-l
netcrralabererur. ls proprie Agger 8: vallum di turvcxillum. id numerorum liretis notabarur : vt
cebaturfup'raq; loricatpinna: ad limilirudinem niiliteslin tumultu ad easintucntes ad quill
muri lltruebanturPluraVeget.1ib.1.cap.24.. tlib. que vexillum prorins reciperct, Piura Vegct.li
3. cap. 8. bro 2. cap. 13.
Exercitum dawn] Stephanicus , Deduxit: quod SignumdandumJ Eliquirlem, vr opinot,lùper
placer. i uacaneum: mod dixerit: _Signumtulvadan
dum. Sed hoc fortall'e argu menrum elle voluit tu
CAP. V. multuari fcriprionis , cuiufmodi multa pallim
argumenta extant. Cogitandum ramen, an Si
: ailariri] Sub l'arcinis adoriri,elt gnum hoc loco non , Aquila p0.
milites prterarmayallo 8: cibarijs fuis one tis lit intelligend. Neq; enim verum elbquod
rari funt.Nam line hisl'arcinis , Expediti vulgo tradunr,idem elle lign um , quod vexillum.
appellantur.vtpaul infr hoc capite.Cice.Thu
Signum etat lim ulacr Aquilae aurc ,vnum vni
fculan.2. Nollri exercitus primm vnde nomen legioni artributum. Vexillum ver,velum liretis
habeant,vidcs.Deinde qui labot,quantus agmi notatum,& centuria: cuiq; alli gnarum.
nis. ferre plus dimidiati menlscibaria. ferte. li Galear induemlan] Ita placer :quamuis in Fat'
quid ad vlùm velint : ferre vallum. nam fcutum, ni 8: Stephani libris legatur Inducemlar.
gladium,galeam,in onere noliri milites non plus Fm . ] Deeueurrir , vr alias ,
numerant,qumhumeros,lacertos,manus. Sie habcnt incus,Srcphanicus, tRomanus.
infr,libr0 3.eap. vlt. Impeditos in aginine,c 7Jugnant1'51u tantafuit.] Stephan. Pugnanribus
farcinisinirmiore animo adoriti cogitabanr.Sic occurrit.Temp0ris tanta fuit exiguitas,&c. Qty:
lib. Ciuil. 1. Veriti, nenouimpediti onere fcriptura probabilis : mulr probabilior
conlligere cogerenrur. Et de bell. Afric. Milites hoc modo : His pugnanribus occurrir. Temporis
fub onere ac farcinis defatgaros pugnare non enim ranta,&c.
pollè.Et liclib Ciuil.1. Sub armis morari: at accommodanda. ] Locus in lib.7.vndc
misconquiefcerc. Vi rg. intelligitur alia fuilIeinlignia,alia ligna. Vacua
Nan/itin : 41er Kamafun in arm, holiium Ca-far confpicarus, teCtis inligni
s, Iniu/o/u5i/ie,'vi4m dum / bus fuorum , occultarifq; lignis militatibus, 8.
Ante kpe'latumpat/at in agmme ca/ir. Ergolnligniadicebantur0rnamenta,quibusDu
Yenerar5ari5ue.] Strabo,libro 4.. ces,Praefe6ti,creriq; inligniores notabanrur, vt
generatim Morinis, Atrebaribus , Eburonibus, 8:
internofci pollent.ve1uti,cm Cruriones tranl`
, 15'," wir : /1
ucrlis,& argenraris galearum crillis vtebturzirem.
71'; qui; a .Sz/1.111111 Ati/your, ; 'rif eifri
Jlsefei'j ) animera; un'wnvlov. wm gni-lluro sind ligniferi galeis vrlinis pellibus reis. Veget. lib.z.
a'n , vnai'dlialipgvvrrv 'mit . cap. 13. 8:. 17.
. ] In quibuldam J, pro tQuam qui/que in ] 5:.131
: mendosulpicot ramen ( glolIam elle quilq; ab opcrein parrem. quod valdc artidct.
verbi PorreCta.
C . V I I.
C A P. V I.
RVr/iu /: e' rejienten] Ita placer: quam
7 511. ]Sic Ciuil. 3. Ne inuffu uisin Farni tSrephanilibris duac voces Rg
concurrercnt. fe,cm id eri vellet , ve reas 8: Ri/lente: ablnt.
xillolignumdaturum. Et de bell. Alexand. De Ca/iro'i ] Sie lib.3.cap.1. Vt ququepars
mittiq'; anremnasiuber, 8: milites armari, 8: vc- ' callrorum nudata defenforibus.
xillo fublato,quo pugnandi dabat lignum , idem . ] Codex meus anti
vtfacercnr,lignilicabar. Iremin lib. dc bell. Hi quus : quod melius elle arbittor. Fuit 8: Furius Bi
{pand-loe nuncio allat0,vcxillum propofuir.Hoc baculus, de quo Valerius Maximus, libro 1. cap. 1.
autem e`x anriqua confuerudinc; de qua Ir'emq; FuriusBibaculus,Po'ra nobilis.P0lleris
Virgilium: etiam Romanus liber Bibaculinomen perperu
n l/t 5elli/ignum Laurenti Turnm' a5 arte retinet.
n Extulir. Seruius quoque : Si eller tumultus,in Fremi'narql exauilie5antur.] Iiarninustephani-`
quinqui fuerat duurus exercitum ,ibar ad Capi $8: Vrlinus,Oriebatur.lèd nihil muto.
rolium,& exi nde proferens duo vexilla,vnumRo Eaimpedimento: quarta. ] Stephanicus 8: Al..
feum, quo pedites: alrerum Cruleum,quo equi dinus, impedimento rvidit, quarta, drt. quod ramen
teszdicebat, (mi Rempub. faluam ellèvult, me verbum polterius occurret : vt vulgatam impro
fequatur. Ammianusauremlib. 20. Flammcum bare, ha ne repudiare facil non polli m.
VLi/ior lIngen.. ] Omnia
hoc vexillum { ollendit. Signo, inquit, per I Vidir,faris longinquo, nili hace
fortependent verbo
aliud eiufmodi
Hammeum ereio vexillum , circunuaditur ciui
tas.Purpuerum quoque fagum pugnandi lignum aliquod ablit. .

N COMMENTs CAESARS. I5
Scuro Wm' mltum -45104 1 libro 3. hunc Facefedixerm.]1~òrtè ! melius leggi.
fugicntemappellar. Hicemmulta Romano rerur.
milirum ingnia,rm illud egregium iplius : murumamlgzm Hoc viderur e'x Fc
Ducis : qud nuranrein fugam exercitu,rapto fu- l cialiiure fumprum,quo (vt Cicero in Ofiic. te
gicnris manu fcuto,in primam volirans acicm, ) belli quiras dcfcripra crat.Erc\`1m ijs, in
manu prlium reiruir. quit, quos deuiceris, confulendum : tm ij,qui
Tra/ qui/gd Per fe,rcponebar amicus quidam armis pofitis ad Imperatoris confug'iu'ht,
meus. fed vetuslocutio cibqu idem valet,vt Pro quamuis mur aries percufferimecipiendi [
fua virili parte. Liuiuslib.z.Cm hoftcs , Seionem . ] Vcrbum hocin Commen-
pro fequif'queinvrbem agris demigrauit. Sic . dc verb. iur. expofuimus. Cicero de Inuenm.
noerlib.Ciui.1.eap. Maximeq; timoris caufa pro Hoc com mod reprehenditur, fi dici pofiirex ho
fe quifq; id munus legarionis recufabat. ibus equus effe captus, cuius prd
Curnciutm] Forfan,incitati,legendum: ni venicrit: idc,quam Quor non vendiderir. `
quid aliud vieij fubftNamincitato curfu collem decreta. ] Ho c idem Plu
petere viciebantur. rarchus fcribitin hui us vica: 8: Suetonius : Pro
Vtktumulo.] @afi ex tumulo: vt in coacer fpcr (inquir) ccdentibus rcbus,&fàcpis,c plm
uaris cadaueribus iniicnres pugnarent. Malim riurnqum quifquam vnquam dierum fupplica
tamen,Et his dciecis. tionesimperrauir. Cicero de prouoc. conful. C.
duguodeemJ Omnes antiqui : Aufos efi'e. Clri fupplicationcm dccrcuiisniumerowr
quorum auorirarem fequor : repudiaram ab ijs, mini vllo cx bello : honore, vt onmino ncmiri.
qui loci clegantiam non viderunt: Nam illinc ad Decerncbanturautem fupplicariones ad Deo
mirationis initium exordirur. Cicero Verrina 3. rum pul uinaria , ferijs indiis,|11agna tori us
Aufn'm elle in audaci { moni pulicelebrationc&ltiria.Cice.Catil.3. @gnb
mentum fcmpitemum relinquerc. (Mod cm obrem, whites, quoniam ad omniapuluinaria
ita fit,arbirror ijs abundfatisfaum , qui Deben: fupplicatio decreta c,celebratote illos clics cum
ngulari cafu reponendum putabanr. coniugibus &liberis veris.
Exfexcentadtre] PlutarchusJx quadringcn In deditionem fore/{afernqu In ditionem , potes
tis.ln alijs numerus conuenit.At Epic. 104..iralo Pratemq; mulris locislegi: hoc modo legere non
quirur: Donec fcxaginta millibus armarorum, niemini.
` trecenrifupereenrzex nonaginta quinq; Sena
toribus,tres rantummod euaderenr. Lz'er Ill
CAP. VIII. . 1.
Eutanprocreazzu Onmes vnum , cve Eragrox, SedunorJ OrofiuS,Vcragra.

reres,cimprefl`1 YDrognati. quod rcrincndum dos Edunofq;. inendos, vr ex Plinio
cenfeo. { confiar. .
nprouihciam nomm.] Corrigendum arbitror, Ser. ] Hic Ser.Galba,C'
In prouinciam. quodlocifcnrentiadeclarar. De - - b `farislcgatus, cui Hirciuslibro oauo
ijs autem clium eillibro 1. Sed iam ita video in extremo fcribit,ercptum Confulatum,qudC
Manutiano libro impreum. fari coniunCtuq, 8: familiarirare 8: neceiiitudine
Cuodi /] Liber Stephan. legarioniseer.
odiam ex fuis ac prlidium. quod repudiandum /2.1 Stcphltinerum : quod placer.
non viderur. Hi: ha colloguendir. ] Sic omnes quos vidi f
In circuits _v. millium.] Decvox Pa uum.Mo prrer Romauum,inquolegirur
ris fuit , vt qui obfefionem initucrcnr,circum fenfu.R.1ra 8: notanda locutio.
oppidum fo'am ducerenr, paulo longis m Gej.) Gefum fuit genus teli Gallici. Iraque
nibus qum qu adigi relum poliet. Vnde Cir Virg.lib.8. Gallisillud artribuit, -Duo quifque
cumuallandi verbum.Veget. libro quarto, capire Alpina corufcant, Gefa manu. Scruius: Id
vigcfi mo orauolt hocfrcquter apud hunc no fia/s viriles. nam etiam viros fortes Galli Gefos Vo
Irum occurrir. canr.liinc forrafe,quod vulgo dicimus, !
omm'hu Gull. ] Sie locurus in fin. Guay: pro 11,8:.
lib. 5. Equires plerunque omnesinrra vallum tela Exloco/periare ] 1 locus
coni jciebanr.Vtrobiq; autem,P1eriq; omnes,ma tur Inferiore, nam fupcriora loca occupffe,
gis placeret. carmatis complc dixit. '
Magnitudine corporum/orumJ Sic Hircius lib.l . ] Bibaculusrcituendum ,
Bell. Afric. cap. 5. Cfar campo purgato ani rum elrlibro 2.. cap. Pacuuius autem :
maducrtir mirica corpora Gallorum, Germa apud Oroiium.
norumq; .Et paulo : Horum corpora mirica
{pecie cfa roto campo iacebanr.Mulra Liuiusin C A . I I.
eanclcm fen rentiammultislocis. 111111. ] Lib.Stephan.Hycmrar.
Sine of: . [ Stepha. Opc diuina. ^ quodinedubiorcumeii.
ftera!
16 FRANC. 'HOTOMANI NOTAE
fteromntecea'unf.] Idem lib. Reliquos. lium li miles fuilTe,qud Vt Illa: longis
Frumenti Cammina/MqJ ). ] Duo polieriora ha: longioribus contisinlertae,afix:eq;ellentDid
clelùnt in nollro,Steplian. Romano: vt litlpi lune Hilioriam lib.49.commemorans leerarmc
cari aliqnis pollir , Frumenmndi lèriptum fuiffe, SC nolninan JlouJ/b'lnwa m'ffp'aigivar'mv ai 5254450:
fnbfcriptum,id elt,commeatus petendi. qui# Xalvx'almflwt'yrovn '111:kalxrfov.vcget,lib,4
erjrremalint] NollercSteplIan.&Ronian. cap.vlt.Falx ( de nauali loquitur) dicitur acurilli
. - mum ferrum,curuatum ad limilirudinem falcis,
Iidem omnes, Reliquzeque quod cont'islongioribus inditum,collat0rios fn
item ciuitates. nes,quibus anremnaliifpcnditur, repente prazci
` l/n/Zimo caperri/z'mo. ] Dure polieriotes voces dit,collaplilq; velis,liburnam pigriorem : inuti
abfuntlibtephamled licquoq; aliquanto poli lem reddit.Demural1bus autem, holler infra lib.
locutus elt,eapfeq _ 7. cap.5.Laqneis faleesauertcbantc eap.i4.L0n
Frumenmin ] Nihil muto: praalertim gurlos,muleulos,làlces.lrem,l:alcibus vallum ac
quia licl'criptum el`t in omnibus, quos vidi. Scio lorieam rel`cindunt.EtVeger.lib.4.eap.i4.. :
ramen eonfuetudinem Catfaris poltulare l/cnm'f. inuitis locis. Hunc autem locum Orolius lic ex
Etidem alibi diximus de Belgio, pro Belgis. {eriplitz Falees aeutillimas non pcttinaeirer con
tis prxfixasfunibusaut fubnexasparauerat:qui
. 1 1 I. bus,em opus effet , apprehenlos emins ruden
tes,lùbdulis hollilibus perfunem l'alcem liibtra
EXtremlngu.] Lib. Steph. Lingulis , vt Ro hendoliiecidert. His celeriterexpeditis,dium
manuscalij eompluteslingutamen apud pi hollilium a-ntemnarum armamenta prcepit.
Pliniumreperimus. Ita antemnisrucntib. complures illie naties ve
/{ ] Nihil muro, fed proprer lut captasim mobiles reddidit. De faleibus mura
conliietudincm Claris, liquisvetuscodexleri libiis locus ell inlignis etiam apud Linium ,lib. 38.
ptum haberet,Magnam pattern , facile hanc l`cri Wlinrinrommoa'fcopul contineamur. ] Sic vnus
pruram cumillacommuraremediam nihildu Manutianushabebt: cumin alijs omnibus l`cri
bitandum video. Nam codex Stephanicus l im prum lit,Minseommodt`:. Vrrocumquemodo
_prelfus Manutianus perfpicuita lcriptum habe locus mihioblcurusellwidiqui legendum puta
bant. Cicero pro Sylla . lTotumillum annum bar.Scalis confeendebantur. Ego / legend
querelaslenatus,lu0cum b0noruin,ltalia gemi lulpicor. vrCopul lintferramenta, quin pro
tum perruletunt. Noller lib. 5. Qud Corus xi mam nauim retinendi caulà iniiciunrur. Varijs
ventus nauigationem impediebar,qui magnam ramen nominibus appellantur. Liuius libro 26.
partem omnis teinporis in his locis liare con Itaque ex vtraque parte ligno dato, cm rollris
fueuit. concurrilfentmeq; retr naueminhiberent, nec
{ ] Operxprecium ell Strabonis ditimiabfehollempaterentur, quam quis inde
Verba cum his Ca'faris conferre: yr 1v: ptus nauem etat , ferrea inie'tamanu: ita confe
, NC ku'un fogli/uv n 5.013? @avian-u ai irai/.afar 'rui rebant ex propinqno pugnamzc. Item libro 30.
Iglu. Jlova/befrzu'trf. lu: ', Jlf )- av frc/"aluav'mf
fer; Vivai/av im )tr/Aan' @Aafumiyath Tolfa; , } Pollrem alleres lerreo vnco prlixi ( hatpago
yvrgfxl-o'vrfmf Jn@ 'wir df/.tvrta JIM/rn; , iis `sur dfn.
nes voeant milites) ex Punicis nauibus inijci in.
ela.. Jia/aref s' a'uur'youn wir ri/.roving 'rw' / im pare/(Lat. Romanaseoepti. Item libro 37. Namelier
, . 7215712. 1770 Je 711:; vm). perculliilet Sidoniam anchora
iu'ag unupuu FIJAle vonfcluvlw, Ugyv fu'ou - ipfo exeullli natie l'ua, vnco dente velut manu
@" vindnu, 'nir ` #wr vying {/ ferrea iniea alligauit alterius proram. At no
cantumelz'amfJ. ] Contumcliam dixit pro llerlib.deell.Ciuil.z. Er liquando nollri fa
itnmuonaues ainguntur. cultatem , fetreisinieCtis manibus nauem.
?o/fearbz`rmbantur.] Arbirrtur,videturreliiis. religauerant, vndique fuis laborantibus fuccur
Verbum autem , quod ab om nibus antiquis rebant.
retinerivideo,deel`tin Manutiano. Statuit expeflare .) Noller, 6c Stephan. 5t
Telum .) Nonnulli , dz'gebatur. Sed Rom. Expectandam.
Clirvtrunq;vfurpat,vtmox : Saris commode rationem/bugfix n/erent.] Sic omnes pra:
relaadijci poffent. tcr Romanum :in quo @a ratione lèriptum el?.
noem non] @iabatbarorum naues magis plcet,qu0d in eo moxita legirur, Tantum
(inquitOrolius) lolido robore intexta' làxotum Mmm /ML @a '
modo adaos rolitatarum ictus retundebant. Alynze,guz'/mmam.] C.Ca:làre.
Mumh'umfalcium. ] Sic Stephan.Aldin. 6e ple ] (Lui exercitum ab Imperatore lidei
rique omnes. Suntquibus anlium magis place com millum :recepit: vt alibiloquitnr.
ret. qualiver non etiam murales, a'qu vt nana Tamamalatia] Plus ramen malaciell'e,qum
1cs,propterrulticarum falcium limilitudinem ita tranquillitatem, Senecilludindicat,lib.Epilt.9.
nomineutur.Prartere non animaduertunr limi Sed in ocio ineoncullb iacete, non elltranquilli
litudindequa Clar fcribit.non adipfafalcium tasz'malaciaell. Nautieum vocabulum videtur,
ferramenta, fed ad longuria 6r allxionem perri traum ex MMM, quae Greis animi mollitiam
nerc,qual`t dixilfetmaualcs ilias falces ea te m ura ercmillionem gnicat. quanquam obleruat
ell:
IN COMMENT. CAESARIS. 7
Malacos ctiLatinisdiCtos,molles: 6c Plau tur.Eandem hioriam artingir Saluius in'Iugur.
toin Bacchidibus Malacum pallium. Pellaciam extremo.
l Cunicul.] Locum hunc IFlorus libro tertio (ie
ramen Lneretiusdixitlibro z. Subdolacmridet
placidi pellacia ponti. St lib. 5. Nec poterat quen interpretatur,vtid com memorate propemo dum
quam placidi pellacia ponti Subdola pelliccre in me pudear.. Aquitani, inquit, callidum genus` in
fraudcm ridentibus vndis. 1111:11!311111111 : di
Sul commu] Vide Gell. lib.7.cap.4. Ego difpoa 111:1111111. nemo tantum
Iitos 1 arbitrorin orbem , coronaeq; in feroces dixetir Gallos, fraudibus agunt. Intelli
modum : quofacilius ab emptoribus conliderari gendum igitur, Aquitanos cuniculos egiii'c, vt
poifcntJ-Iircius de bell. Afric. Coronq; in mo aggerem fubtraherent. Sie enim noit'er hiciciem
libro 7.'.5. Etaggere'm cuniculis~ fubtt'ahebant,
dum cingcrc multitudinefuaCl'aris copias , Src.
Sie Pedianus Coronam populi in caufis audien co fcientius,qud apud eos magn fcrrari,
disinterpretatur,qud circum fubfellia iudicum atque omne genus cuniculorum norum arq; vii
coronam faccret. Sie Corona oppidum cingere tarum . l y
frequenter legi mus apud Liuium. Captiui ergo Solduriji. ] Vox Germanis 8c Gallis veteribus
interdumfub hailavendebantur, confetti: inter communis: qua. quue ad hanc diem noftris reti
dum fub corona,in orbem difpofti. nctur. Radeuicus lib.3. cap. 20. Vr largirione pe
_ cunia: milites,qui Solidarij vocantur,colligerct.
C A P. IIII. Latin Clienreis appellat,li.7. cap.8. Athe
nacus autem hc eadem fer ex~ Nicol. Damail
_Sfrment wirgulz. ] Hic 1$,1 quo Hir commemoratwr iam video ab alijsefeprodir.
Ciusli b.8.cap. 3. fcri bit,Ca~{àrem dixi fle, Gal l@id/im [] Alia: legati partes,ali
losin aeieiedcre folitos in fafeibusramenrorum Imperatoris. alter omnia agere ad prfcriprum,
ac virgultorum . (mod ramen non facil quifqu alter liber acl fum mam rei confulere debetJibro
prtcrHircium diuinaffchio ver lib.39.locum de Bell.Ciuil.3.cap. .
hunc nihilo magis quam alios complutesintelle Marinai/aren] Siclib.7. cap.8.Clientibus` Gal
xir: mirum alicuivideri poflit,& illu m 8c Plu Iorum uefas eife,etiam in extrema fortuna, def@
tarchum tories allucinatos.Frontinus autem lib. tere patronos. Valerius idem rribuit Celtiberis,vt
Stratag.3. cap.17. Barbari,inquit,oblatavioriae pote Gallia translatum,lib. 2. cap. 1. 8c Tacitus
fpe concirati , lignis farnientil'q; fe onerauerunr, Germanis,in lib. de morib.German.
quibus foffas completcnt : ingentiq; curfu
norain colle polita petiuerunt : vndein eos Ti CAP. VI.
turius vniuerfasimmilit copias,m ulrii`q'; Gallor
ciis,plurimos in deditionem accepir. . Sartorio. ] Cui eapars Aquitani faucbat.
Y Vndeillud Cicer. in Maniliana: Cn. Pom
CAP. V. peius Gallis iterin Hif'paniam legionibus R. pro.
hibentibus eorum internecionepatefecit.
]58111111110 vox Dupliciacie 111/1714514. ] Steph. Initura.
quorfum pertinear,non difpicio. ] Sie Aldinus. In cteris omnibus
L. l/aln'iiu [] Neq; L.Valerii, neque L. vox,Ob/e.
-Manlii in Galliacfi recordor. Video tantum in _ atque ] Vidi qui Oenmziam
hithanni D C L v 1 ILRurilio : Manlio Coss. reponendum difpurarent. Sed intelligendum ,
,M.Aurelium legatum in Gallia caprum c inter Opinionem pafiim Cfare vfurpari , pro au&o
ferum: Manilium Cos. cCLSeruilium procos. tirate t exiiiimarione. Crafus autem illarcpeti.
prlio vios,binifq'; exuros eiTc.De quibus ta produtionc auoritatem Ii b1 pepererat.` Sic
fi Cfar loqueretur,pro , reponendum ef libro quarto: elfe nomen atque opinio
.nem exercitus R. lAriouiito pulfo, cnouifirno
fet/[fureliudzc pro L.Manli1uprocos. CManililu Can
l.Rem in medio relinquam. Hiiioriam tantum praaliolfaowt etiam ad vlrimas Germanor na
ex 010110 fubfcribam : Anno ab V. C. D C L I 1, tiones opinionctamicitia populiR.tuti elfe pol
C.Manlius, cQCzpio proconf. aduerfus Cim nr.Cicefo pro Sylla:Non folm {iudi addefem
bros,'1èurones,Tigurinos,Ambrones,Gallorum deudas cau(s,verum opinionis aliquid 6c auCto~
genres miIi , prouincas (ibi Rhodano flumine riratisafferre. Subaudirur autem , quod
medio cliuiferunt. Ibi dum inter grauiima in etiam interdum additur,vtinfr lib.7. cap. Bello
uidia St contentione difceptt,cum magna igno naci,qu ciuitas in Gallia maximam haber opi
minia 6c periculo Romani nominis viti . nionem virturis.
Siquidem in ea pugna M. Aurelius Cnfularis Vix faam[um relx'a.) Iraq; roius ezfa 1111.
ptus atque interfetus . Duo'lij Confulis , merat v1 r x'. millia.
\
L . milliaRomanorum fociorumc'l; ea tem l
pelate truciclata, L . millia calonum ,atq; lixa~ CAP. VII. -..

rum inretfetaAnrias fcribitlraex omni penirus I ] Vemslocuro,pro Sub tentoriis,
cxcrcitu decem tantummod homines , qui mi
ferum nuncium reportarent,luperfuie `{umpellibus cona'unnValeriuslibro fecun..
3 do,cap.
' FRANC. HOTOMANI NOTAE
do,cap. 7. Nue rcnrorium ex pellibus haberet. @ad .) 1 @om-vidcturrcdun
Tacitus libro 13. Retentufq; omnis exercitus fub dare.
pellibus, quamuis hyemefua , adc,vtobduta Sueuorum ] Legendum arbitror,
glacic, nifi elfolfa humus tenrorijs loc non pra: fiiflinuilfentrephxodexSuftinuerunr.
berer.Hircius de bell. Africo: Ithupn pauci ub Inrmiutem Gallorum] Infirmitarem pallini
pellibus acquiefcebrliuius lib. 23. Vbi primum pro Leuirate 5r perdiavfurpatic infr Ca. 3. C0
fub pellibus haberi cpri funt. gniraGallorum infirmitate.
deguue. ] Aimoinus, Qui! qui/411e. quod
Lilqr [[1]. magis placet.lrmox @ilu/ane. Item , ,Qua/gue ibi
res.
`CAP. L Hurumorilfu.] Reel lic: cm in Aimoini li
bro corrupte legatur,His rebus. vt mox, Moribus,
Enfum pagar.) Pagi Conuentos pro Rumoribus: lib.1.cap.9.
" i.. liominum non oppidatim
tim habitanrium. id efr, in, fed paga
aadificiis
CAP. II.
" coniunCtis, fed magno fpacioin
` termilfo feparatis: quales fuilfchr LEgafaaleum venerunt. ] Corrigcndurn Stc
nianorum habitationes, Tacitus lib.de moribus phanico talijs: Legati abijs venerunt.
eorum . Plura dixi musin lib.1.cap.z. [ ] De quibuslcgendus Taci
millia.] Ac proinde quotannis centena tus Annal. lib.20. 8c de his omnibus Plin. lib. 4..
millia. In leium /. ] Deniiror ita iniprelfum
: alunt. ] Vrfinus ex Anriquo libro: Manurio:l cmin omnibus quosvidere licuir,le
Reliqui qui domimanenr, pro le arquedllisco garurin Oceanuminfluir.Tacituslibro 2. Nam
lunr. @odmihivehemenrer arrider.eiq;`quod Rhenus vno alueocontinuus,aur modicas infu
`mox fequiturmagnoper congruir: Sic neq; agri lascircumueniens,apud principium agri Baratti,
cultura deferirur. Man/:rum ramen reperio in li velur in duos amries diuiditur : feruarq; nomen 6c
."
bro Stephanico. quod placer. violenriam curfus, qu Germaniam prateruehi
nmr pelle: lmeam. ] Nofler, t Farnicus 6c tur, donec Oceano mifceatur : ad Gallicam ri- ~
Stephanicus, 6c Romanus hoc amplis: Prxrer pani latior .Se placidiorcflluens, verlo Cognomen
pelles habeanr quicquam. quod line dubio re to Vahalem Accoldicunt: mox id quoque v0 s
rum Clt. _ Cabulum murat Mofa ilumine, ciufq; immenfo

Nulla' offco auf difriplina] In eandem fenten orecundeniin Oceanuni elfundirur. Qibuset
tiam Procopius lib.1. feribir, Gorros noluilfe fuos iam ex verbis non , fed hoc loco lc
liberoslircris 6c magillris operam dare: qud qui gendum,intelligimus.
fcrul nietu affetti elfenr,lanceas 6c gladios nun ina/alum] Placer Ainioini , Solis pifcibus,
quani conremnerent. arqueouis.Er exillis infulis,Carthufianoruni co
] Haie eadcm de vniuerfo Germa lonia'. .
norum genere prop toridem verbisfcribit libro Fulcmfm'femJ Noranda locurio, Fidcm faec
6. Cap.5. re,pro Fideni dare. nilifortDedilfenr, vetus ali
Impea/pumnrpmz'o. ] Vrfinus, [/. quod quis codex haberer.
non placct.Sic enilii etiam Liuius locutus lib. . Inducij: [nizw] Vox D181, ab
Salis quoque vendendi arbitrium , quia impenfo ell nollro anriquo , ireniq; Srephan. CAldi li
precio veniebat,in public omniliimpru adem bris.Eriam video Manurium quoq; illam oniilif-i
prum priuatis. fe. quod probo.
Nonampliroingmtorj Vrfinus, D C C C . .) Non fuis,fèd Romanorurn.
Sed hunc numerum Pluratchus feruat; lp/equo firulnemro.] Videoin Vrlini ( Manutii
?aruuazquedefbrmia.] Nolier,Srcpli. tRoma. libris editum Seruovulneraro. ctraoniniumlib.
?mu4. Tacitus quoque :Equi,inquir,non forma, auc'toritaremr hilloria'rarionem.
non velocirarc perfpicui : fed nec variare gyros in iorz'midiai.] Prillinus dies pro eo qui proxim
morem nollrum docenrur. antecedir,quemvulgus Pridianum diceret. Hoc
Milliafexcenta.] Hoc plan abfurdum ell. Iraq; idem animaduerri apud Ciceroncm lib. de Orar.
fexaginra relliruendum arbitror. 1. Ibi vt expriflin'o fcrmone relaxarentur animi
E: umu humaniora. ] Legendum fic arbitra omnium,lòlebar Corta narrare,&c. NamibiPri
rer: paul funt exrcris ciufde genris hu diari um fine dubio lignicar. *
maniores. .) Pluratchus C . tantum
' prouincia propinquitatem. ] Delenda vox ponir. ' .
Proui nci,aul0ribus antiquis libris,in his etiam l C A P. I I I.
Romano, 6c rei veritare pollnlante. Non enim
prouincias,de Gallia propinquitarem dicit. Ondiziomuccipiendard Codex Stephani,cui
Infirmiornq; ] Farnus , . . multi C_onfenriunt, Legariones. virios vr
fed nihil muro,Aldini t Srephanici cRomani li Cuiuisperfpicuumeft. ` - f.
bri autoritare Confirmarus, Communicaloeguem. ] .Subaudindum CME#
. e
AJ'
s.
1
)
ffm-"Tf'" ' '
'IN.COMMENT. CAESARIS. ' 19

tuffa. nam ita inter deliberauerant, vt primo crebris itibus impullhm adigatur. Illud {upf}-
quoqgtemporc holles adorirentnr. ris,qui putant hoc loco Cfare Iignicari,ri
Simulntdicglmrurj Non memini me vocem Si dendi materiam fuppeditant. (mod ver Bute@
mulilto modo,ante omnia politam vidiTc.Prter Fiucas interpretatur, palos pracutos, qui iti
cquarto pil ,'quorfum vox pfepertineat, Rheni vado ad imam tignorum partem inlige
cum modo Cfarem nominrit , non difpicio. bantut, vt tlgna conflipata rmiora effen: , pri
@are videndum , an in illius prouocabuli lo mm abfurdum : quia tanta Rheni altitudo
cum norum illud Simul teponendum lit. nam ellz,vt pali fub illo adigi non poliint :deinde,La
quadtarequidemmcmo non videt. tina Cfaris oratio ab illo fcnfu abhorret. Nam
_4 .
Oblatos aai/iu ear /] Steph'. liber, 6C adigere tigna, impellere , c penits in va
alii complures: Grauiiu. Sed vulgata probabilior dum ingere. Alioqui dicendum , Pittu
, 6c Aldino libro confirmatur. Pertinet autem cis : palis eoniprat. Sed hoc plan abfura
hic locus ad quftionem, An peridia in perdum dum ell. ac melis videtur Fiilucz figurant proa
vti ius lit. quod Labienum quoque feciflè feri ponete. 'A '
bit Hirciuslibro 8.cap.tertio. Plutarch usquidem / moda] Sublica tignum abimo pr-v
fcribit,Catonem vehementer hancin SenatuC acutum, 8c directo ad perpendiculum in vadum
faris pctfdiam accufafc, ac cenfuife illum Ger Hnminis adaeu111.vtlib.7.cap.7. i'ublici's,`
manis dedendum eIfe,vt Ciuitas fcelere libera-> quarum pars remanebat, pontem recere cpir.
retur. vnde pons ['ublicius. quod ex Vitruuij locis intel
dei: tn'fliciiry'lrufaj Steph. - ligitur. ._
.5. _ : perp./dpranaacf4/igiata.] Ita legen-
Germani/nrire.] Vox Germani plan fuperuaca dum : vtin nollroc Aldino: quamuis in Ste
nea cibmeoqgiudicio adulterina. phan. c Romano lcgatur directx, pron ,
Di/euiarumj Mit- dixit , pro Retentione giatx. . ' .
fuorum. ] Inclinata, proeumbentia , pauluJ
Salurempeterepmaret.] Sie liberSteph. Aldu lum accliuia. vt lib.z. . 3.Leuiter laigiatus pau.
l ali; complures hoe ampliszSalutem petere nc
latim ad planitiem redibat.
fcirent,quid prftarent. quod abiudico. Secundum nafurnmumin.l Cfarperfpicu has
. 14dqua: ran/wander.) aliquando le locutiones opponit,Secundum naturam,c Con
gendum exiimaui , ne Clrdefuaipf'e in pue tra vi m 8c impetum Iluminis. Cm autem visc
ros c mulieres fuitia . vt ramen Con impetus Hu minis (it in parte fuperiore ,relinqui~
fetuari dixifetea fententia , qua Cicero pro Flac tur pri ora duo tignaininferioreluminis parte de
co dixit , Iudotum gentem viam cferuatam. xa . ^
Di/cedendi pate/latein fecir.] puto fcripfif {/ Id ,1 ipfo (oloatque va
fe,Ca:làrem i'ui purgandi cau(a: cm hac de te . do Huminis. _ ~ __
Catone accufatus { vt fuperis ditutn Iunlum diffida] Interuallo duorum pedum,
. vtfupt dixit.
In cantmriamjmrmnj Nam trabs bipedalis vi
CAP. IIII. in com mifuras (quas nos Mondiaa- appella'm'ns)
adara impellebat tigna , 6c ab ijs conllringeba
Henum trarundumJ @od primus Roma~ v
tur. p ' '
norum fccit,vt Suetomus c Plutarchus in fBin fvtrinqucfulir.] Fibulas appellat, clauos
cius Vita teantur. Et de Britannia, idem (: trabales, quas Galiic dicimus : quibus
.Tacitusin Agric. _ . ' trabes quinquepcdales'tranfucrfaria: gebantur.
Exercitiu Kamath] Stephanicus, Elus exerci Qupd autem Buteo quaternis trabihus qua
tus. dratum eflcit , quo extrema tignorum ctrwabts
] c m attent legenti,val immiff pats, quali fibula -: quadrata :
de perfpcuai'tytamen vix dici potcll,quantm , hoc quid [it ,ne diuinando quidem :__:th
ab eaIucundus,Bndxus,Catdanus,Buteo,cTur
qui4 potui. Et ver,vt ita lit, ramen vbieritl aiu-_
ncbus - autem in primis attdi ;
pottet, Clatem vnius dun taxat arcus ue iugi cuius? `
ifedaliua rmiilms immiis Ji/iineantur.) Vetu
gnram cxponete. cm am plis vigintifui'e
.
.iiiimus Codex, Bipcdales ttabes immiie (11111
nebant. Sed vtriufquc lelionis eadem {enten
In flumine dexemr.) `Farni c Steph.libri,In Hu
men. l ' _ tia . Vna autem trabs quatuor illis tignis i inpo
nebatur. quod cm Tumebus non videtet` ,_ita
.fi/lucia] Fiftuca interdumdictutinf'trumen
tum ligneum in imo ferratum , 6c vtrinquc in fcripiit : Inter tigna immiffxerant trabes , qua:
medio anfatum quo vulgo pauitores, aut qui tignorum interuallum ab imo Humints Vado vl
palos in ten-am dcfgunt, vtuntur. Interdum
tra fum mam altitudinem eiusimplebvjnt. At C
vet initrumentum ,quo tigillum ferratum cfu fat non dicit, Ab imo ad fummum. fed, Infupef im<
ne fufpenfum , atque ab aliquot operarijs in {ubli mit.
me { , in caput inxi tignidemittitur ; vt iinebanfur.) Verbum viqlqmndam {39115
~ 1 B 4 \ Cans.
20 FRANC. HOTOMANI NOTAE
cans. nam bipedalis trabs vtroque cauo con in fabricando aut in remigando,aut in demeten
traria tigna diltinebat: eli,vrriq; incumbens, do frumento, aliil'ucopetibus faciendis,labotem
quoda n1 modo propellebar. Sie de bel. Ciuil. lib. nullum recul'abanr . deinde fabros 8: fabrm
1.Has quaternis anchoris ex quatuor angulis prfeos habebat . E accedebat multitud na
ncbatmelluibusmouerenrur. uium , quarum dilcatio,~ quam facilis militi
_u"..
] Binis tignis contrarijs difcludere,clt bus Romanis fuerit,ex alijsClrisglocis intelli
quod modo dixir,Diliine`te. gitur.
] Cauum enim cauoiniunum, iun L1'5emli1er reomlitJ Bland 8: comitet: vt vet
Cturam faciebat: coq; complexu cotcebar. botum quoque liberaliras dicarur.vndelocusil
natura] Id , paura. Naturalitet leCiceronis, Plenum modium verborum.
accidebat, vtqua: vis arq; impetus Rheni inmas Froment@finan/1).] Ita Iegitur in Stephani
priorum tignorum partes,ac proinde fupcrimpo co 8: Aldino , 8: cteris prop omnibus. Sed
trabem impellerct,eadeiri vis altera quoq; cut dixillèt , AEdiicijs incenlis , frumentis fuc
bina tignacontrariapropellcrerzququod prona cenlis Itaque : line dubio legendum ,
ac faliigiara etant, contra iinpulliim illum nite vt hoc libro in line: Omnibus eorum agris
bantur'. vaatis , frumentis fuecilis , zdicijl'que incen
05114115 ] Volo elTeAduerbiumNr he lis 8:. Virgilius : At rubicunda Ceres medio
fublicae direci ad perpendiculum inx client, fucciditur . Paul , frumenta
fed earum ordo arcuatusc obliquus elfer. ira ra dixit. Sed iam video ita elle in Manutiano ernen
men., vt contra vim fluminis acies curieus cx datum. quod placer.
taret,quivimillan`1 pertumperer. @La de caulà
Ariete ex li milirudine nominat. Plutarch. {15M/d CAP. V.
afoCAvv : . MaiannfoCAoufJAmytyeiMilea
114741211125101' ajaxo'pwi )animierte 'ni naanlav Voel 01111115151 5ellii.] At long aliam Suero
fi'paftyaan,&c. nius rationem allert. Britanniam, inquit,
{Jin/Morempartemq me non inrelligi petijlfe margaritarum, quatum amplitudi
ingenu Fareor. nilijiperiorem reponamus, vnde nem conferentem, interdum excgil'fe
vis umin'is exoriebarur. quid enim aries adinfc pondus.
rioremfluminis pattern? 7Min' gmini /] Lego , ?ri1`1:,gui.
?foarine.] Farnus, 7ropar1ète. Sed puro di Non enim Volufenum milit,vt iplè polle peri
Ctumelfeptodoco atietis. Nam vr aries ad trian culum faccret. Iraq; 0rdo : Arbitrarus C. Volu
guli guram accedebat, ita here propugnaeula tri l'enumidoneum elle,qui prispeticulum faceret.
quetra elle . vt aries imperu fr Sicalibifplocutus .
git, ita hcpropugnacula Rhenum lindebant. cu Breui/imw in Britanniam ] Dio lib. 39.
iulino'di fer ratione Rollru m Cicero dixit. Nam numeratliadia c C C C L. id , millia paffuum,
lib.deLeg.2.Vr enim hoc quali rolirofindir'urlii 8: quinquaginta.
brenus, 8: asqualitcr, te. Buteo ver ab Regen: 151' eonituerat.] Cfar ergo fuperaris qui
furdillim inrerpreratur pto ariete ,id , a Ciuitatibus ,chcm imponebat. Siclib.
rietem. Nam vt aries murum oppolirum ,lieto 5.cap.3.DumnorixAEduusregnum Ciuiraris
vim fiuminis irtumpentem lindir ac li bi Calate deferri dititabat. Sed huic loco ad
perrumpit. Denique` quem hic Arietem , uerfari videtur, quodinlib.7.eap.4.. fcribit , fein
Defenl'otem appellat. pontibusla huius Commij gratiam iplius Ciuitati,iuralegel`
pideis fieri folcrc, nemo nelcit. Galli Sperone: que reddidille,eamq; immunem ell'e iullilfclle
appellant. Formam ramen non trianguli , fpondendum igirur , ira Regent ex fuis impol
fcmicirculi hos arietes habuilfe , fupctis diruin tum , vr illos fuis legibus 8: recepto Iurc guber
. Y naret.
-] ' impetum Huminis,circi 51'51'[ 4151112154110] Italoquirur, quia plus
_terdecem pcdes locum pontis. apud Commium charitatis pattiaa, quam Casfa
_ Hdeeyrum] Defcnforin fminino , fxp ris benelicium potuit. Rebellauir enim contra
apud Iutifconfultos. Pl urarchus dixit, . Cl'arem . viCtus polie, dedidir , lib.8. cap.
Die5iu decem] Magnum opus. l'ed ramen hc feprimo. `
Cfarein
vquo Rhenusadiuuerunt:
aliquanto primm , tempus atis,
anguliiorrdein'de ag v Tanearum rerum ] Aldinus
larum :quod line dubio .
gerum 8: riparum : , foll'q'ue ingentes, M4154: x.]Steph.D ccc.Lxxx.
quas Czelris milites auerreridi 8: liu mendol. Nam illum numerum OroliusL reti
n'iinis caulà faciebant. terti magnus fubiica net.
rum 8: palorum numerus tranl'uerfo ilumine in thumeelerem.] Locus petfpicu mendol'us,
vadum delix'us , qua obfrrutione 8: quali repa qui commodilfim lic legererur: Monuitque,vt
gulis reiea vis lluminis in illas follas reliagna quoniam rei militaris ratio , inaximeque res ma
bat. quarto, innumerabilis fabrotutn` multitu titimz celerem atque inliabilem morum habe
d0, quos in exeteiru Ca'l'ar habebat. nam mi tent, 8:. Sed ne tanta mutatio temeriratem ha
lites omnes aut in fodiendo, ct`1invlùsell`ct,aut` bere videatur,vocem 45111 tantuinniodin Qia
e
11mm
l
`
'IN COMMENT. CAESAR'IS.
hiam mixtemus 8: liccorrigamus : Monuirq'uc (vt excmir. Nam quod in aliis ad vhuiomnibuslef
rei militaris ratio , maximeun res martima: po' gebat /1(`/4 conumcmm, vald viriofum ef.
tulabant}~.vtquoniam celerem, 8:. Nam 1 mo fe animaductreba m. Vrrm autem ex libro vetea
do Pofulabant , corrigendum erir. re, an exingenio hanc emendationemManutius
da.' ' ad .) dictum , pro Ad habeat,m.1gniintereliè arbitror.Nam in Scholijs.
punum temporis. nullam cius mentionem facir.
Eedarijn] Vnde iocus Ciceronis in Epiola merda/n] Im . Non enim redia.
ad Trebatium 1urii`c.Tu qui cter'is cauere didi rum in Galliani intercludere, led aditumin illam
11,1 Britannia ne ab eledarijs capiaris,caueto. Inliilam prohibereconabantur.
Pompon.Melalib.3. Dimicanrnon equitatu mo ln merenda ] : hoc quoque alibi o
d,&peditc : vetm 8: bigis 8: curribus,Gallic tatum : Caeiaris milires frumentum demete-f
armati. Couinos vocant,quorum falcatis axibus re , naues face-te, cteraque munia omnia obire
vtuntur. folitos.
iuykfloe] NoitercRomanuanfuefaos. Expeditesprlianturd Pedii corri gcndum : vt
.) Nonnulli, Defilite, inquir, Steph.Sicenim iup.c.1. Sa'p ex equis deliliJ
milires:nifivultisaquilam hofiibus prodere.Non unt,ac pedibusprliantur.
mal. Sed 8: vehementcm haber hc vulgara ltd ] 111, Curnu collocant. Portail v
feutentiam, 8: 1 autorirate librorum trunque coniungendum: iicha fe 8: currus 11
prponderar. Prtere confirmatur illa conten cant. Nam cert curi-us fecum 1
tione fui 8: militum : , milite55Ego cer bant.
t. ( pertinct ad iniignem Romano Exfedz'rum all/im reception.) Im deos, id cihad
rum militum conliletudinem: de qua ficLiuius, antigas.
lib.34. @fiorius Primipili 18: C. Greifer trigint4.l Vald mirum,equ05 folos tri-
tinius Tribunus militum, (rem in al'peris pra gi nta nach: m prxlium com mittere voiuiife. For
lijs frep tentatam) igna adempta lignifetis in tai` . {criptum fuit,pro c . 11530.
1105 iniecerunt. Et rurfus lib. 6. Emiliilm et goo. l
iam fignum Camilli iufu in acicm 111 fe Hyem nauz'garionem/eundamJ Vrlini Liber,
runt: idq'ue vt repeteretur, concitatos autofi Hyemi nauigationcm fubiiciendam . quodeo
gnanos. ' dem modo Stephanicus Codex fcriprum habe
Elpro'kmprim ] Alij, Ex primis proxi bat: 8: &15 videtur. Nam fiibire nauiga- ~
'tionem hvcmis , hyeme nauifmtionem inll
mis. Alij,in primo cafu,Proximi. neutra placer. ' Q . . . .
putoque vocem Trim, fupcruacaneam 8: adulte 1. quod Cfaris tuit alieniflb
rinam effe. ` mum. AtSubijccre hyemi nauigationem,elcai` _
,fur/ian tenera] Id , ret nauigare,c in por fem l'uam tamdi in ora Britannia` retinere,dum
tu m appellere. nam ab illis paulo rardis admini hyems veniat. HocCfarfacerenolebat.iraque
fh'ata res cihvtpaul ante dixit. oblides abduci iuflit. ipfe continu ua `
ln/kmmperc.) Portum in Infula capere,pau uesfoluit. '
lpiidiurus . /216704 Otbem facere dicebantur,
vndique circumuenti confcrtim fe conglom@
. V I. rabant , 8: denfatisfcutis in orbcm coniiebanr.
quod non tam oppugnandi,qum refiendi ac
@Rigoni moa'a (/2112 mandata deferrenj Sic propugnandi conlilio iiebat. Sic libro5. capJoi
8: Stephanicus , 8: Romanus , 3111 Iuiferunt pronunciari,vtimpedimenta relinque
que imprelli complurcs. fed Aldina magis arri rent, arque in orbcm conlifierent. Liu. lib. 42.
det ,quam multi fecuti z Cm ad eos Impe lbicmin orbemmilites cogilfctwtdenlitis (cu
ratoris mandata perferret. Nuiquam enim illo tis ab iatui'agittarum ciaculotum fete tucrtur.
'modo locutum Cfarem animaduerti. Et nunc Idem libro 2. @o magis 11$ inferebat,
fcvidco Manutium Aldi nepotem hunc locum cogebantur breuiore fpatio 8:111 orbem colli*
edidile. gere. . _
Paucpfffdiehuj Demirorita Manutium cdi Trapter finiture: Palmi/um] ( Romani ab
diTezquum voxoiinnullovelantiquo,vclim ijs confetandis paludum limo non prohibebam
preffo reperiatur. Siclibro 4. cap. primo,Neque IUI.
multum abeflè ab , quin paucis diebus deduci
poffent. Liber V. V
Czricommmdrunt.] Ita placet,vt inAldino'
quamuisin , 8: Stcphanico, 8: Romano 1c CAP. I.
gatur, Commendare cperunt.
Adreciendareawz'/unr.] Er hoc quoq; demi l'fdulionefqJ Pauli] Ita in ,
M ? &Sreph.&Roinano.Alij
ror: m alij omnes conftanterfic habeant,Ad te'
cicndas naueseffentvfui. ` "f [mulog'rflipd noninrelligoxm Sub
211104: que {-! Czrfcz'emla enumeran] San '' duci naues frequentiiiim dicantur,
magnum mihi fcrupulum hzecManutiana editio ' quin interiorem portuspartem,in
- :erdum
terdum etiam in aridum,velrefetionis,vel muni Quo in /.) Im In Belgir. vt habent li.d
tionis caula propcll tintur. vt lib.4..e.6. Et longas bri nonnulli, 6c ex fuperioribus planinrelligitur'..
naties, quasin aridum lubduxerat , azllus comple
bat. Et lib.Ciuil.3.Naues reliquas,li vellet,(ubdu C A . I I I.
ci ( relici iuberet. Item hocipfolib.c.4..Commo
dillim ell'e llaruit,om'nes naues fubduci , r cum lfmnorxdEdumJ Libro primo, capite ter'
calris vna`munitioneconiungi.Liuiuslib.z3.Ca tio.
l`rris communitismauibulq;fubdutis, cvallo cir Grauitorfrehntd Nam AEdui retinr liberta..
cundaristc. . tem cupiebant,vrfuo loco diximus.
Mago'smagnor] Aldinus, Mins magnos. Iraq; Religionihu {} Fortall, qud vel Votum
Vrlinus reltituit : c locus Caelaris apert pollu obeundum ellèt,vcliul`ta foluenda.
lar.. l Impediriunimir] Noranda locutio, pro Occu
In reliquis 'wimumarimj Ita lèriptum ell in no paris. - _
ltro, cRomano, itemq; in Steph.& Farn.vt iplè ` ?/]2&.] Tanquam lànum,vcl,vtfa
tellatur: docctq; Pri lcianum ita hunc locum pro num c prudentem facetc par erat. Sic de bell.
tulillè,lib.7`.Aldinus,e easteri hoc modozquibus Ciuil.3.lfque maxime vellet pro communi ami
in alio Mari vti all'ueueruntquam leionem Ma co atque arbitrio conrrouerlias Regum compo
nutium (centum miror. nere.
Ampia orazione] Liber Steph.& Roman 115,79 ] Farni liber, lleenim: cui liber Stc
. Vrlinus autem, Kanone. neutrum placer. Et pha.altipulatur. EtreVrlinusdocuit,allertio
Legatorum orario proprie dicitur. nis cllè iam, non rationis. Plautus in Perla, Enim
Vtiimpemnemt] I-Ias duas voces adulterinas ell nonibis nuncvicillim, nili l`cio.
fe arbitror. luperuaeaneas quidem elle, nemo in Licrum liberen', ciuitath Liberum libi elle Ca:
huius autoris li bris verfarus negatietir. Nam làtis farem fequi,aut non fequi. AEduorum ciuitatem
fuit,dixill`c,Ad diem. neq; Regi parerc,neq;Romanisin Prouinci for
@1mm/rima [ @i lii ment, quanti lit da mam redaiaxn elle.
mnum,quod'quifq; acceperar, vt tanti, qui dede Koi/rumenurieprouideretJ Nol`ter , 6r Stephan.
rit,damnetur. &Romanus,Rem frumentariam. quod proprer
Caefaris confuetudinem p'robabilis videtur. Sic
: ] Notandum, quod aliis lo libro 6. cap. rertio His cognitis rebus , rem fru
cis monuimus, Cfatianos milites frabriles artes, mentariam prouidet.
cm vlùs pofce bat, exercuilfe : 6r naues dielle.
Sie Ciuil.1,c.5.Imperat militibus~Cl21r,vt naues
A P. I I I I.
faciant.
Adporrumlcium.] Strabo lib. 4.. de Morinis l0
qucng; @of oir, inquit, ? 1o` 71107; ? ? ] Strab.lib.4.. Jl'aileh
: 72? gefolgt { 'zi-ru'f'rw im : non mail o;
ago/Caf 8e3; Jlafva'mumoor.
Inform nAoa.
/: } c Tranf Eamparrem [ri/e .) Nihil muro.nam
mill'us in eadem reponuntu'r Carfare: vt incap. pcrisquoquixit, Inlulam capere. Quanquam li
5.Pari fpatio rranlinillusntque ex Gallia eltin Bri quis vetus Codex lèriptum haberet, Eumportum,
tanniam Quart:~ perl'picuum elle arbitrot, hoc non dubitarem , hanc cum illa lcripturam com
loco alrcrutrum duorum redundare',voc'eme'luel
mutare. nam licquoq; fuperiiislocutus ell.
Traielum' lùb hac altera,pro glolTa fubieta tan Moridianofer tempera] Florus lib. r. In Britan
dem , in contexrum irreplilfe. Hc cm mul niain tranlit mira celeritate t qui ppc qui rertia vi
tisant armis fcriplillem , animaduertiFarnum gilia Morino foluillet . portu,miniìs quam medio
teltatiin l'uo Libro, abelfe vocem, Trarfmium. die Infulani ingrelfus ell.Videturlegendum , .
; ] mihi locus.For nino', vteus Infulac portum lignificet,quam Cfar
talf hic fenfusell, Oponiam in eommnneconlu paulpllMonam appellat.
lere non poterant , luis quifque pri natim rationi Extaptiutomperir] Steph.Cogn0uit.
bus confulebat : Calate,vt fuis agris atque z /no' :mnt 'v5/e ] Sic omnes quo Vidi 6C
dilcijspareerer, petebanr. manufcripti,timprellilibri. Parnus,Vn etant
vile, timore. quod proprer libror dillenlonem
CAI. II. nonreeipio: etli perle non dlplicet.
Gehrnarbo'ribumr] Has Concaedes nomi
] Hoc. eodem nomi ne' appella nanr Auores.Taeit.lib.t. ac tcrgum val
rur apud Ciceronem in Orat.pr0 Fonteio , is lo,latera concacdibus munir'us. Gregor.Turon.li
qui fuo tellimonio maxim' omnium Fonteium bro 2.c.9. Franci enim limulato lè in remo
laedebat, Gallis quibufdam milTus. Verin is tiores faltusreceperant, concdibus per extrema
Allobrogum Dux nominatnr. Carod li, inquit,tart {yluarum procuratis. Mendof legitur, Concidi
tas auxiliorum nollrorum copias Induciomarus bus.
ipfe del'pexerit ,Dux Allobtogum caeterorumq; In Zinn ciega] Farni lib.In litore. quodidem
Gallorum,tc. ~ in Stephani codice reperio.
[rim-m
'IN COMMENT. CAESARIS. a;
tmnile/idn.] Steph .In itinere refifierequod ra , 8: extremariranni parte breuis, vt finem at:
veriilimum elfe paucis verlibus cognofce queinitiumlucis exiguo diferimine internofcasi
tur. @dnubes non ol'Iicianr,afpici per notem So
Qumplurimaspoa] EDoit, ratio fermonispo lis fulgorem, necòceidere 8: exurgere: tranlitc
ulat. affirmant. . y
Multe ejem] Sie placer :proprer confenfion Efe ] Steph. Exiimatut. cui video
nollri Anriqui, 8: 51111111,8:!11 : cumin a Faerni librum fufragari.
lijs t,Mulri operis. D. c c. milliampauum] Non congruir nume
E copia: , qu /1110 /," rus Dionis Nicazi in Seuero ,quem conferre', qui
lingua] Inept.quanto illa Stephanicit Aldini voler,porerit.
librorum concinnior: Eafdem copias,quas anr, ] Legendum, Centenum, in
przefidio nauibus relinquit. .
/] Sie omnes lib. Memoria: Gla/lo ] Nollerantiquus,itemc'1ue Stc
ramen, calutertio,video capud hunc, 8: a phanicusJ/ltr inciunt.Cmod etiam apud Pomp.
1ios,vbique. Melam feruatum . Incertum,inquit,obdeco|
Ex tran/ferma] Sie omnes lib. Ego ta rem,an quid aliud ,vlrr corpora infee'ti . vbide
men Cfaris coniiierudinem attendens, elgis le Britannis loquitur. Romanus, 8: alii nonnulli,
gendumelfe non dubitarem. Nam vbique 8: [/10 inciunt. Incredibile diCru , quam
Iingulis populisiraloquirur. Quinetiamlib.Ciu. Varia: doc'tilimorum hominum conieur pro-`
1. Cfaris,inquit, etat in Barbaris nomen ferantur: cm alii Vitro , alij Nitro, alij Glaflo,
nus. alii Luteo, alij Glauco, alii alio modo emendent.
_ Bello illato ibi remaryranr] Stephan.E perman Monet me Pomponij Mela: , 8: veterum 111310
ferant. Neutrum placer. Non enim illato bello, , 111 quibus {cri
potis permanferunt. Obfcurus mi ptum ,: contra Omnium fententiamreponen
hilocus. ac vereor ne multa (int adulterina: ac Ce dum arbitrer, Lutro, mutatione perexigua. pro
lf_aritafcripferit:QuibusortiexCiuitatibus bello ptere qud Diofcorides Lyiimachiam fer-ibit
` illato . Sed fine veteris autoritate nonnullisLytron appellari . Valere autem Lyii
libri nihil mutandum . machiam ad cruleum colorem, Ruellius 8: al
Minore: oie't'e 111/2414] Sic quoque Aldinus. lij confirmant: vr dubitari etiam poilir,an pro
11,8: 511111,8: 1,8: vulgarium con Luteum,quod Plinium tVitruuiumfon
pracponderat, v bi legitur, Suica. taiilegendumit,Lutrum. de quo ramen nihil
airmo. Vitruuiuslib.7.cap.14.. Qui nonpoffunt
CAP. V. chryfocolla proprerratitaremvti,vherba,quae lu.
teum appellarur,czeruleum inficiunr. Plin.lib.33.
lfmo iena] Codex Steph. Mini mo are, aut cap.5. Luream putant Lutea herba dii , quum
auro, aut alijs ferreis. Ego legend um ic pu ipfam ceruleoubtritam,pro chry'ocollainduct.
rarem:Minimoa:re,autauro,aur laminis ferreis, Tantam autem de Lyiimaehia 8: Luteo vel Lutca
ad cerrum pdus examinaris pro'n umo.Nam Ta herba dienfionem animaduertiinrer Ruellium,
citus in Agricola ita fcri bit :Pett Britannia aurum Pufchium , 8: alios eruditos viros,vt vel vnus il
8: argentumc alia metalla. le Diofcoridis locus varijs ipforum difputarioni
Qmm in Gallim] Belgica ,fubaudiendum arbi bus' facilprponderet. Nirrum quidem ad caeru
tror. \ leumeolorem valere,Virruuius fcribit,lib. 7. c.1r.
Leparem (9' ] Long his diliimiliaDio neque folum, vetm arena contufum , 8: au
Nicus, cHerodian us in Seuero. ri cyprio mixrum: neque ad corpus hominis in
[ triquetra] S traboli b.4.. n '5 , cicndum,quodvùs : (: ,;1
ahw@ #it - 8: mulrain Cfaris bus aperte Vitruuius ibi loquitur. Lureum au
tiam. Legendus etiam Tacitus in Vita lulij Agri tem hoc loco Viorius reponebatVariar. lib.19.
col. cap. 3. Nitrum,Turncb. Aduerf. 6.cap. 17. _
Iberm'adimidio mman] At Mela lib. 3. Su per Bri 412251814.) Sic Aldinus : 8: ita ma
tanniam,inquit, Ibernia penefl par fpatiofed gis placer : cum in alijs omnibus legatur,Horr1
trinque qualis. Viderur exferiptus hielocus, 8: a diere, Nam lic idem hic noiierinfrlibfep'timo, _
pud Melam corruprus. 11 porerat, horribilem fpeciem prbe~
: x.] Mela eodem loco: In ea, inquit, bat.
qudSol lon-g occafurus exurgit,breues vtique ] Steph. Quo primumvirgode.
notes Iimt . Sed per hyemem,ficuti alibi . tRomanus, Adduta . Chlo
lucida. qud per id remplis iam al vald arridet.Nam vna tantum lignificatur.@id
`tis euehens, quanquam ipfe non eernatur , vi igiturli plutes eadem pepererir? cuius crit
cino ramen fplendore,proximaillulirat:per ! dus,aut terrius, aut quarrus? San ex verbis
fiirium vero : qud tum iam manifefiiofr faris refponderer aliquis , fore Omnium con
non fulgorem modo , fui quoque partem ma munem : 8: hanc effe Platonicam confuli
ximam olienrar . Tacitusin Vita Agricola: Die nem. .
rum fpatia vltra noiri or bis menluram,& nox cla~ Imer cvnitinrd Non dubito dnas primas
Voce
24 FRANC. HOT'OMANI NOTAE
voces ex glolfa fumptas, ctollendas elle. nam le In Gallia -2.) efr,fùam in Italiam pro
giones p roprer terrorcm,intermiffo aliquto fclionem' dilferre. Morabarurautem in Bclgis,t,
tio,conflireranr. _ vtopinor,Samarobrinar`.
Termcdzoraua'atiim Scripfilfecfaremarbi nimcl Salam mult etiam ): ciuitate ]
ttor, Per medios holies audacillirn. Steph.&Fa'e'rn. lib. Inimicisiam m ultis palm ex
ciuitate, 8c his auoribuslegendum arbitror , v
C . V I. nica tranfpolita vocula: Inimiei multis etiam ex
ciuitate palam auftoribus , interfecerunrNam a
Vm periculo limitan] Nofler Steph. 8c R0 lioqui poflremum hoc verbum , qu referatur,
_ man us, Cum periculo prlio dimieare non habcbir.
Tediluf tran/inl] Norandum , pro Vado tran _ Ex Belgio] Iterum reflituendum arbitror,Ex
liri. _ Belgis : proprer alliduam Cfaris Confuerudi
In agro: ] Stcpha. Eijcerent. quod nem.
non atque placer. Nam rerroris caufalar vaga ( oppugnanda] Noller, 8c Farninus, 6c
bantur. Romanus , 6c Stepha. oppugnarum. quod
1n continenten: Gal/iam venerat] Voce m Galliani placer.
proprer Czlris confuetudineni fufpicorcx Glof Controller/ia: minui.] Minuere Controuerlias,pt0
falumpram fuifle. Tollcre,cExtinguere. Siclib.6. Cap.5. Principes
?ecorumg,nummu.] Farnus, Tecor. Idem no rcgionum inter fuos i us dicunr, Contronerliafquc
llen( Steph.6cAldin.&Romanus. minuunt.SicCic.Oic.1. Sed Cm plerique arbi
No/lri atrium] Prana interpunCtio locum l.
trenrur res bellicas maiores elfe qum vrbanas,
ruperar. nam hinc periodi inirium efr. minuendaeflhc opinio :id eft,rollenda. Sic A
Cadem. 2. Sed vr minuam controucrfiam , videre
CAP. VII. quiet0,&c.
Non minr [fahrer in/ iurmultiturlo. j Hanc ve
Ppalum Strabo lib. quarto, tamac liabilem elfe Principarus formam , multi
; J1 wh-olv or' ]. 15: ' difputant.Namautvi,&in inuirosoccuparus ell,
, paycwa , : dbnl vwa aut multitudinisvoluntatedelarus. prior Confef
mu , -mf 7149, rods 'voxvpso'vm fioneomnium eflTyrannicusalrercertis legibus
Numermpecorumrepertuad Noiier, 6c Stephan. rcondirionibus delatus: vndevltr citroque ob
fotoni'. ligario nafcitur. Eiufmodi Feudoruni iuta fucrr,
Nobili : Gngetorlgd Steph. Lugotorilge. nani vt quibus de caufisVafallofeudum,ijfdemPa
Cingerorigem paulo ant Regem nominarar. trono amirrerctur.
xtra/1i fafa] Id eli, Calliuellaunum fa Humilirarefua] Nota Hu miliratem non virtu
Cil moratum caulas poffe fingere, t diem ex die tem effe, quae vul g modellia dicitur,de renuita
ducere. rem tinlirmitarem.
ErpriorJ Parricula,Er,fcnrcntiani deprauat,l Sul/idle venin] Farnus 6c Stephanus, Sulfu
acfine dubio delendaefl. nire. `
Lorum capanna] Obfcura mihi fcnrenria , nifi
Ip/rum con/ilium.] Id ell, licere illis Confi
forr locum caperc dicantur naues,qu Curfum lium capere, ac deliberare vrrm malir. SieCi
rencnr. Cero: Veflrum iam conlilium ell, quid vobis fil:
Per/Itrelafem .) At hic in exercitu Cae faciendum.
faris etat anno fuperiore Britannis remiffus, lib.
4. Cap.5.Prisergo Comiuni de publicaeuoc CAP. IX.
tanr,ccius operain hac compofirionc vfi etant.
Nur eo: bci/liz :ontrouw/{4.} Sic nofter, Stepha.:
CAP. VIII. 8c Roman us. Aldinus, lnrereosex his tot Cau
fis conrrouerlia otra ell.Verus placer. nam ex ver
. Gremial] Marci fratri, 8c Cfaris Legato. bo,Exijliz, mendof fatum ell,Ex/1tor. deinde
Dio lib. 4o. fciolo quopiam fubietum ,cau/ir, .Se Orta eff.
Hu miliriliar.] Vox Milirlm fuperuacanea elif roui/limortem.] At hunc lib.1. C. vlt. fuga libi
ac : fuperis lemper Legionibus ptfeCtos falutrcperiffe fcripfit. vel igitur ex vulnere acce
dixit. pto , vel ex animi moerotc Ariouiftum mortuum
in Belgio] Stephan.Belgis :quod finedu
elfe oporret. _
bio relum ell. Er vbique hoc puto fernandum.
Nam hc Cfaris confuctudo ell in populis om- ] Non Crr acceptis.
nibus. ` I/'nam in ] Magis placeret : Vno.:
Amlion'gez? /0.1 Reges quifquc climi fexro cafu: Vna effe in celeritare pofiram falu.
dia: partis Eburonum nominantur,lib.6.c.6. tem. __ _ _ _
Sabino Conair] Eoclem loco, Caflellum Varuca dmpliua alij:.zb/a] Sic Stephanicus. Placer ta
nominatur,in medijs Eburonum linibuszvbi duo .rnen Parni liber: Ampliusablir.
illi Legari hyemandi caufa confederant. tQrianraaif magma] Sie omnes libri. Vfiratum
ramen
'IN CONIMENi'I".~ CAESARIS.- `2g
tamen puro, @tantumuis magnas. vel,- @Eurail alibi, Fidetu interponere' ,Iuura'ndum interpo
uis copias. _ IICI'C. . _ -
/: exitum.] 'Infgnis locus : quoin' Y Smm 4c/] Sic Ald.Re&is Farni
telligitut,Confilium diciexitum habere, cum in 8c Sreph.libti:-De fua ac militum (alute.
alterutram pattern tutum haber euenrum: non
haberever, m neutram in partent habetz'r , C A P.. I.
vr Dialeici loquunrur, . Itaque Titu
riusfuum,in vtranque partem tutum elfe difpu H Vic guagua' accidit,] Cottige'ndum vidernr,
rar: Corta: vero ,in neutram. Cicero ad Attic.- 7. Hic. ' v
1.. Viderurhoc conlilium exirum habitur. I/irtutilociu relinqueaturj Id , ugnandi.
Hircius de bel.Alexandtino,Nequevllum exitu m Hmmdepti'vifioriam.) Ita placer: neque fine 1i
coniilij fui tepetirer,f permaneret in fentenria, bri vereris auroritare quicquam mutati paterer.
rcaet. ramen fctipfiffe Cfarem , ,
lfmcitn] Difputando 8C alrercando, fcilicer. in fexto Latina: linguaz confuerudine fufpi
quafi dicat, Diuris non conrendam. Valear ve carer.r
Hi[_[1quid]
fentenria. Placer Stephan. 8C 1. 8C Turm .] In Steph.&Romano,& multis a
liis : Tuttes admodum c x x. Sufpicotde mendo.
aliotum fcriptutal: Hi fapient: t [i quid. Pto, Nam neque tam magnorurriumnumeto quuam
Hi milites confilium capienr. Hotum etit iudi legi vel Romanos ipfos vfos: prtere vnano
cium. te tot :edificati turres potuie , non puro. deniq;
Communem cum reliquis Lelli riz/iin] Vox 3:11; poileris ruttes excitaras fuiIT , mox inrelligerur.
ab omnibus quos vidi, ( anriquis, 6c recen Non placer diuinate. probabilis agge
riotibus. quotum confenfum huic Iingulati an. re ex materia exttuto Cfarem fctipife. vr alijs
tepono. multislocis.
Damiaan.) Date manus , cedere , vitu m fa / Cm de Romanis pet
reti. Tranflarum ab iis,qui bello capri dedr. fpicu loquatur, corrigendum purarem ,
1. Amicitia: thliriguefeumulansblandia ' gmionem.
tur, atque ad extremum der manus. Sic ad Atri.z. , .) Loticas dicir, quas vulgo
1.22. Primo 1 multa contr : extre : appellamus, quaIi peotis regumenra.vr 1i
mum autem manus dedifc. bro 7. docebimus.
. at lio/loa] In alijs omnibus povo Mittuntur 4d [ [iufm] @i turn erar in Bel
cem Impediment , fubieum verbum Incedunr. gis,Samarobrina:.
vtraque placer. librotum confenionem po Smmen/cin.) Vox Scire,tollenda ,&
riorem atbirtot. re Steph.lib.&locifententia poilulanre.
Video qui vel
CAP. X. reponanr. Sedvfrara lerio in veteribus
omnibus tepetirut: c ad Neruiorum impetiriam
INorhm conf/gerona] Dixifubnem libri 4.. In demonltrandam 11:& (quod capur )
\ orbem conitete dici milites , qui non hoitem 1 Oroium aurorem haber. dcnique mo.
adoriendi , 1 ranrm defendendi conlilio d dixit eos ferramentis deituros fuife : hoc
deni cuneis quilq; coais agglometanrthet , bidenribus ,ligonibus, palis, taittis,alueis,co
giliuscecinir. Iclq; paucis verbusinlequentibus phinis,qua1is. vt Veger. lib. I. . 24.. clib.
a-pparebir . Saluirius dicere vidctut Grege fao. 3.cap.v1r.
Nam in Iugurrh. omni,inquit, inulrirudine n .Ex/muri ] 51 `& 11. At
amplis L. memotes nominis Romani gtege StepluVidebantur.: pto Nirebantur, quod'in
farolocum cepte,&c. .
Idfium.] De impedimentis,& auto telio :vr Minus lion/'s tribus ecem /] Legen'
Flotus loquirut. `Y dum x v. vt in lib. Steph. tapud Oroiium. Valli
: numero pugnandipare: aio/Inl] Fatnus exin autem 8c follie fparum fuperis Cfarexpofuit: 8C
genio reponir, Tugnantium. quod placer. Simul ; numerus congruir.
exSrephanico lib. ira locus diilinguendus cihvr @pia quo ] Non dubito quin legendum ft,
notetur. Tum alretius {enten Cm : ' ' f
tiae initium hoc (it : Noirti tamerfiDucecfot Fulixffrgilld Quaid ft Argilla fufilis , 15110
tuna deferebantur,&c. Nonnulli autem pro rare mefareot. @id fi {ruinolegetetunvt pro
ro repofuerunr animo: quod eotum remeriratem uo poneretut? Otofus locum fic expreflit:
Imul tin'citiam coarguir. fund-is feruenres intorste,ammaraque telafo.
Tela /97:11 vitaripaterantd Sic Aldus . At cis: ae mox concepto igne turilanriaintta
Stephanicusc mult teris,'lè1a confet iecerunt. Pfeudorropius autem fic :
ti vitare potcrant. uentcs intorfre fundis. Sed neceife 1 teflis
Seiaqu/Mem ] SicAldusCvulgat. picem , aut feuum , aut aliquid eiufinodi faille,
r'nendoilme. Nam fine ciunionelegendum quo ignis excitari f'oler. vrlibro 7. cap.4.. Picem,
, vrin Steph. Se fuatn dem interponere. Et-Iic reliquafque tes, quibus ignisexcirari potcr, fun
f debant.
26 FRANC.` HTOMANI NOTA
debant Item: @idam Gallus : manus ruto literarum ordine, vt nullum vcrbum ef'
ac picis traditas glcbas , in igncm proijciebat . ci : . qu, fi quis inucigare Vellet, quat
Sallul. in lugurth. Contra ea oppidani in pro | literam,id , D. proA.
ximos Iaxa voluerc , fudes, pila, prtcre picem mutarer. :
fulphurc 8: tda miilam,ardenti mittcrc.Taci ?eri'culum verita.) Tela Romanorumveritus.
tus lib.18. Dum 58: glandes,& miillcmig Iraq; quavnus emins pugnans tra
nem in iaculantur. Cogitandum etiam gulam adiecit:vtDio fcribit. fed non dedita opc~
ccquid ita emendari pofft : Ferucntes fulphure ra turri infixit: vt afirmat. Nam
ex argilla glandes. Vel :Fcrucntcs lilicx ar @tum Czefar .
gilla. -Vcl lic: Fufles argilla glandes. In conuemu militum retiran] Ob'feruandum arbi
Hirc.lib.dc be1.Afr.Ocinas ferrariasinflruerefa tror verbum . non enim dixit, I n concis
; ctela,vti ercnt,complnracurare, glan ne: quiaGrcinon omnes militesintclligebant.
sles funderefudcs comparare. Sed aliquam multis familiaribuscGrclingu
emigmndimuJ Loci ,8: peritis coais, qui deinceps ctcris exponcrcnr.
menta currcndi. Dcmigrarc, 10, Etat ergoConiilium,Concio,tConucntus. Ad
cum animo non reuertcndi. conlilium adhibebanturdegati, tribuni,quzlo
l/t//l p/o.] Legendum puro,lta fe.Nam tot rcs: ad concioncm,omncs: ad conuentum, proxi
cdium cvulncrum : qud ho mus quifque.
testam cupid ad vallum accedebant:ita confer ; incendiamm.] Significat Cfaris Confuc
tiac pari crant,vt 11 frur telum adiicc tudincm , vt qu exercitum duccrcr, clifcia om
rctur. nia : quartaan hoium eilent. Sic li
Imam Omnesalij, [ quorum bro 8. . 1.Nanquc etiam illud vulgarc incuriio
conlnlonem probo. nis i'gnum hoium,quodinccndiis xdifciorum
TurriadaHaJ Turri Gallorum ad Romanorum intelligiconfucuit ,Catfaris id etat in_terdio (ub
vallum ad mota. Nam Turri,non fiamma 1.
vcrbum Adigcndi intelligendum . tapijt.) Steph. . 8: , ,
a] Turris Gallorum ambula pro Tamm. quod line dubio reum .
toria igni bus in cam Romanis militibus confe .. Sifort rimormulniane.j hoc Cfaris
. Frontinus ,8: Stratagematis loco numerat,I
Illum zmmxum.] Nollcr,Stephan.& Ro lib.;.c.i7.
manus, pro hoc verfu |`criptum habent: lllicver Tmm lvallen: magnam .) Vox Magnum ab
: s gladio , comminufquc rem gc omnibus aliis. dixi - '
rit Varcnus. Ego non dubito vtrunquc retinen nem libroruin line magna caufa non repudian
dum : 8: verbum ( hc iubiungen dam. `
da; . efe .) Omncs alii.. prterAldi
[/] Sie Steph. &Ald. calii com num, Rgliquum.
plures,Nonnulli Seruauir,quod abiudico. lllum locum Prclar hunclocum Dio
inter Nennen] Stcph.u\ld.lnuu,quod G nyf. Lambi nus,vir doimn1u5,rcililuit : /lum 10
ncdubiorettum . _l cumrelinquivolcbat.Stcph.&Aldin. illorum pro
@Mam : equitibus Gallis.) Dio lib. 4.o. locum fcriptum habebant. Sed Lambini
hunc obfruans, notar Circm non putafl'e hoc tio iinc . -
negotium Verticonis fermo committendum, ne Expiazo ineommodo.] morabile cihquod Sue
patria: cliaritatc add utusnnagnum Romanis tonitb fcribit, audira clade Tituriana,
trimentum '. 8: calamitatem barb capillumt'l; fummifil'e: nec ant ,
tpcricula exponerc potui'et.` Scdtamendiunc qum vindicaffctzquod nunc accidit.
equitem Gallum , Caalr teflatur. An pro .) Par. codex,Lra tio. quodidcm.
Dione refpondendum hunc alterius Ciuita in Steph. repen. -
tis , non Neruium Ego non hanc cau Milli; L.] Omnes alj,MilliapafIùum
Cfari fuiffe : quo abeiet circiter L . . .
Neruium remift , vt paul

telligetur. Sed quo tutior res ciTet,duos Cfar . 1 r 1.
mittendos putauit.
L Kga/Efo [] Omncsprtct /.
ACAP. X11. re. perlpicuavcritas ommumlibxonfcn
iioni prponderat.lluncaurcm LegatumCfaris
.) totidem verbis Dio ,: hoc iplblib.c.8.
. commemorat. Docct hic locus, quam ab :: rerrirando, /.) Rel : in
furdum fit,cxiimate, Gallos Grca lingua vul Ald.& Steph. ,8: Romano ,cm in vulgaris
go vfos . Sed ramen negare non nullos litera~ /11101.
rum deditos,eiuslingu peritos fuiic, ] chuibusinft.lib.6.c.4..
qu abfurdum . Idem Dio 8: Suctonius Notandus locus, Gallorum
, alij: in negotijs : notas feripfe, ita gentcm virtute belli gentibus omnibus praccelf
luiic.

\ IN COMMENT. ; ' 27
111.51 lib.6.c.6.Ae fuit antetempus,cmGer Stepha. 111.8: Romanus, quos probo. Nam de
manos Galli virtute fuperarent. pecunia, in bello,obidibus cauebant : in pace,
] PlacetParn. 8: Steph.libri fcriptu prdibus . Indeque natum praedum dandorum
razExigerenitimis,equosparare,exules damna initium arbitror.alij vulgati, Oblidibus 8:
tofque tota Gallia,&c. .
/ Nam de principatu Treui .Nondum @me confel] Sic inf.lib.7. Iam prop
rorum cum fuo focero eontendens , {latim Ca' hyeme confctacc. _ '
fari dediderat,lib.5.cap.z. Ab /Joc concilio bfcie Bcl/limaanturJ Nonnulli,
Horm curan] Omnes ad vnum, Ab hoc concilio eximebantur. quod non placer.
iudicat. Legendum puto Omlio, per f. vt non eoncilium
Neu qui: ] Legendum arbitror, Quen Cfare inditum lignificer :fed conlilium pro
quam. _ - coniuratione cconfpiratione dixerit t Vtalibi per
( concilium.] Liuius libro x x 1. In his . vt mox:'Acco qui prineeps eius confilij fue
( de Gallis loquitur) noua terribilifque fpecies vi rat;
fa , qud armati (ita mos gentis etat) in con /145541144 Pro tribunali. 11511.
cilium venerunt. celfo in fuggelu fuperba iura reddtem llipatum
litftoribus vident.
.Lier FI. /[1/141111.] Putolegendum,"
Inum. neque obfcuram conieCtur caufam elle.
arbitror.
C . 1.
quodmetueratodioJ Sie Aldinus. Farnus
N. ?ompeio.] Sic Pedian. in'Milon. auteni,Qtod in etat: ex ingenio: vt lignicat
Senatulconfultum fatum etat, vt Vrfn .SteplLMerueranuod etiam in quibufdam
' Interrex 8: Tribuni pl. 8: . Pom imprelis video.Etret. Cauarinus h'c,Rexquo'n"
peius, qui pro Cfule ad vrbem etat, dam Senonum,regno cdomofuis expulqu fue
viderent, ne quid detrimenti Refp. rat. Hune Caffar reituerar, libro 5'. cap'. nono.
caperet,deletus autem Pompeius tota Italia ha Cfar igitur aut iplius in Senones iracundiam,
beret. @id lit autem,Ad vrbem,& Afconius 8: e aut iullum Senonum in illum odium pertimef
goin Verr.z.expoùimus.Qui cum imperio erant, fcebat. '
Ii quid public aut priuatim agere vellent,extra vr Germano: in ] Sie Stèph.& Ald.& alii.
Ego , tertio non dubito quin lit cor
bem manebant:ingredi in vrbem ijs nonlicebat.
Sie lib. Ciuil. 2. In fe noui generisimperiacon rigendum. `
ilitui: vtidem ad portas vrbanis ptldeat rebus, ] Seeum Germanis,
cct. qui auxilio Treuitis veniebant,coniungere.
Con/ulircrammto Pri m m mitteban H15: /): uhm] Conz'tut , fexcentis lo
tur Conquilitores.Tum deletus habebatur. cis dixit . fed hoc tum vfurpat, aliquapol..
0111$ Sacramento rogabant: Milites Sacra licitatio . vt 111.1. ( confirma,d
mento dicebanr. tis rebus , fe itatim (igna ttanflaturos conr.
{dopinianem Gallim] Vocem 641114 non dubi .
to gloifaimperiti hominis fumptam elle. Nam ] ,11-1.
fuperis diclum , 11 Cazfare pallim
diciproauoritate 8: 11111111. ~Itaque non . 11.`
Gallus fubfcribendum fuit , fed potis Rom. millixu lx v.] Dua: ille voces.
vt mox: Docuit quid Populi R. difciplma atque
opes poffenr. Sed hoc nifi qui in Cfaris libris ad@ 111 e,abfunt nollro,&Aldino,&Stepha
modum verfatus fuerit, non videbit. ~ nico,&Romano. Et ret abfunt. quamuis
Cum ,QLTz'zurio amivan] Mendum perfpicuum. nulli reftituerint, A militibus.
Legendum , (9' Tuurim ami/mm. libro 5. v.] Locus hic demonllrat,perid -
cap. 9. decem in legione coliottesfuiffe. "
Tribu legioniun] Idem infra hoe ipfo libro, ca ] Parsl-lercini 1: quam nuncNi
gram Germani appellant: @dzwarwalb/ v
P iteFinizimo:
6. algu: ] Vox tgue non in Nechari amne ad Moenumy.
Farni 8: Stephan. libris , 8: 111 delenda HabelazinanimoJ Frontinuslib.Stratag.z.fà&'
. hoe Labieni commemorat. T. Labienus, ,
Nonnullir ] Apparet elfe mendum. C.Ca:{àris legarus aduerfus Gallos antcadutum
Iraque fure,qui GuitarleCaefarem
corrigerent. quod non Germanorum, quos auxilio his venturos fciebat,
difpliceret , nii viderem de vna tantum coni-ligere cupiens,difiidentiani fimulauit, poli-->
Tteuirorum Ciuitate verba (. Vetetis lig,i 11' ripa caris,profe6tioncm edixit inf
tur codicis autoriSociememquod
tas expeanda : Siloco
quis apti(`l
fort" poltcrum diem. Galli credentcs cum fugere ,Hu
fcriptum haberet huic men,quod medium etat, inituerunt tranf'mitre
imconueniret. ~ J re# Labicnus circumao exerciruintetip fas
depecum'urumt.) C[enti unt noer; xand Amnis eos cacdit.
[2,2%1
'28` FRANC. Ho'T-oMANINoTAE.
Mnnullar ] Sie Stephan. 6c multi im lum ell. Ttanlirum inBriranniam Calli'uellati" ...
prelli. Rectis Aldinus, Nonnullos Gallicis re ni 8c Ttinobantum contentiones. Et has eafdem n
bus _ 1 artes p0lle,quiMagn belli limulachrum ap

?rimirq, ordinilur.] Mirum ell , neque , vt opi pellarus elhlludiof retinuir.
nor, probabile,toros otdineseuocatos. Iraq; ali .) Hoc me noninrelligi, inge
bi perfp,primorumordinum eenturiones con nu fateorzli quis interpretctur,lingulas ciuitates
uocaros fctibit. (Momodo ramen rellituendum ac familias duas in partes diuilas fuiffe: vt alteri
lit, veterum lib. ope dellitu'tus airmare non au Aduis , alteri Sequanis fauerent. Nam hic'parri
deo. cidarum culeus poris,qum patrisquietum do
_ Ciuitatem ] Id ell,ex rebellione ac defe miciliumfuilet. Locumigitur licinterpretorzvt
rione recuperar. cm in Gallia dna: faionesellent , nulla: ciuita
tes, nullacque d_omus non alterutri parti lludett:
CA-P. III. null ver (vt vulgo loquimur)neutr:ecllènr.At
que hunc eundem inorbum in Italia grallatum,
` Ifod attilia.) Deell vox Germani: vel cert cm alij Guelphi,ali; Gibellini dicerenturmcmo, ;
lubaudienda elt. ni quiain Sueuos ptci ell qui nefciar.
pu procileebatur, potins italegend lit, Qqd Trintip.] AEdui, aut Sequani.
. auxilia contra lè Sueui Treueris milerant._Sed lil Contra potentiorem.] Non dicit contra A Eduos,
perior magis artidct. aut Sequanos:qu0rum etat fumma potellas. fed
-] Farn us , Dart'. Sed ita ell in contra Principem , aut ciuitatem: fupetiotem ea,
lib. Stephani,& meo,& Aldino , 6c reliquis omni qu alliceretur iniuria, inferiorern autem AEduis
bus.' nqu murandi eaulain videoidoneam. aut Sequanis. _ '
Sul corano imperio] Notetur, Carl-.item promi 0mm: ciuitater.] Non dicit,lin gulasled omnes,
fcu pro eodem vfurpare: In fide , In clientela, c cunclaz,vniuerf:e: vt ex tota Gallia bipartita diui
Subimperio elle. _o fiat , non exlingulisciuitatibus aut domibus.
_ Barbaro: atgucimperitor] Hoc dicit , quia ciba quali diceret , omnes Galli totius ciuitates, li ge
ria lib: non prouiderant. nus vniuerfum lpeemus, duas in pattes diuil.
d { pugnandi tonditionem.] Nihil muto. funt. `
fed li quis vctus Codex haberet aliquammiagis pla terim Sequani.] Aruernos fuperis pofuit: lib.'
ceret. vt alijs multis locis ; vt paul liipr:Sperans x.c.ra.aliij; locisfetibit,Sequanosin Aruernor
temetitateeorum fore aliquarn dimicandi facul de eclientela ftiille.Sed qud Sequani fuis fum
tatern. . ptibus bellum illud proxim um gelferantuaq'; pe
?oeagum lrentrant] : legendum arbi cunia Germanos conduxcrant, tcoruin auxilijs
ttor. AE duos vicerant,italoquitur.
/It long introrfm.] Non nulli : quod ma .) Videlib.x.c.iz.
gis place t. Commutatione rerum] Pullis Germanis, eotum
_ Client/tor ] Mirum ell, ( contraCa'la que Rege Ariouilto. .
I_s confuctudinem , de Cherufcis mentionem hic {1.] , mplicat, commodis
lieti, quali de potentilli mis populis: neque ramen legerctut. Hac autem iplà de re vide lib. 7. capite
vllam _eotum vel minimam delcriptionem vllo decimo. _ _
loco adhibeti.De hac autemCherulcorum 6r Sue _ {Januareintelltlgelant.] Stcph.&Ald.Adzrqua
uorumvicinirate, Tacitus lib.Annal.z. te intellidebarur. quod magis placer. nam lenlus
ell:Vulgointelligebatur Rhemos adquari AE
_ C A P. I I I I.- f duis `gratia c benenolentia apud Ca'laremNcque
m0uear,qu`0d mox dieet , long principes tum
Iuitatltuatgutpagr] Ci uirates dicit Refpu AEduos fuillè.Nam porentia 8c opibus ( dignita
blieas,quvc1 liber 8c lùi iuris etant: vtBel teanrecellebanr.- gratiapares erant.
louacorum, Venetorum: vel in alterius potentio Quin aliquotntnumero] >Sic Ald. Cottigend:
ris lide rclientela : vt Biturigum , Senonum , qui Aliquo numero,vt in Steph. tAimoini mo
AEduorum fidem fequebanturPagosver carum nachi libris. _ y
Retu n_ip.nes,lue territori a. Derf mini/talen] Aimoinus,Nihil haber per fe.
He notetur memorabilis illa quod line dubio deprauatum elt,
vox Cotnelij Taciti in Agric. vita: Non aliud ad In/ruitutem Juana] Aimoinus,Addicr ,quod
uerfus validillimas gutes pro nobis vtilius,qum magis ad Iuris confuctudinem aecedit.
qu`0d in commune non confulunt: lèd per Princi : rqydum.] Pliniuslibr016.cap.vlt. Ni
pes fationi bus 6c lludijs rrahuntur. Ita dum lin hil habcnt` Druyd ( ita fuos appellant Magos)
guli pugnant,vniuerlì vincunturltaquccm diu vifco rarbore ,in qua gignatur, -( l modo lit ro
rurnis ciuilibus bellis Galli inter fe conlliati el`-_ burll'ctatius. Iam per fe roborum eligunt lu
fcnt, Clar hanc occupand Ga-llioecalionem cos, nec vlla lacra, line vlla fronde eonciunt,
fumplit. Sie ttanlitum in Germaniam, bella V_ vt inde appellati quoque interpretatione Gra:
biorum , Vlipetum ,Tenchrherorum , 8c Sueuo ca pollint Druyda: videri. Hare Plinius. Drya- .
rum ciuilia eidem prbuei'unt: vt lib.4.clib.5.di " das tameanymphvas ] Adixerunt ,non Druy
. das. '
- IN coMMENT. CAESARIS. 19
das. De eorum autem fuperitirione idem lib. 24.. Ver/imm] Non iam (opinor) dicircarminafed
cap.ri.Nonuullierudiri viri obferutunr,veterem ambirns orarionis. qua in re vocabulum hoc 1:
illamGallorum confuerudinem etiamnunc mul pari folirum,ncmo ignorar.
tis Gallia: locis rerineri,cm anni initio clamirr, Gremium/3.] Sie 111101115,8: noler,vr Ste- `
Augny, 14 neuf. id , vilcum: annus nouus. 11.8:11.8: Romanus, 8: omnes ad vnum
Vndeillud Ouidij: quos vidi libri.Atramen remota Grecis,ido
lfd'vum Brigida, Drifyde claman/Helmut. nea 8: integra huic loco fenrcntia conabir: hoc
Dehisetiam in hanc 1èntenriam Lucanus lib. 1. modo: In folaDruydum difciplina literis 8: {cri
ira fcribit : prionenon vtunrur. creris in rebus omnibus v'
t 'vor Imrarico: firm, moremqJ jini/1mm tunrur. Dcindc li in priuatis ac clom'eic'is ra
, Drifydeo/iti: ab armir. tionbus , 8: accepri expenfique edicibus pa
Soli: Dear, ' cli numina 110111, tresfamil. omnes Grazcis literis vrebantur : quid
(/11: datum. 4114 remoti: - , quod us dixit',lib. 5. . 12. 619:
t . mianus auremlibn5. tria 15 conferipram literis epillol ad (LCicer'onem
pienrum genera nominat, Bardos, Eubages,ac inreteep'ra Itaque
lia cognoi'cerenrur.l> Epiilola,{ùaGallis
mihi confi
,
Druydas : 8:1105 Pyrhagoreos numerat. Grim/'s adulterinam :8: ab eo lforta'
R551 diuinuintermf.) Arqui omnibus inter
licebar,nif quibus faerificijs intordii etat. inretietaxn,qui apud Strabonem lib.4. legerat,
Planiris ergo Prfunt,dixiiièr. quanqnam nihil Gallos exemplo MaIIilienlium indutos, prce
muro.nam 8: 111 (criprura'liber Aimoini {uti-ia proresinde fue iuuentuti fumpfiii'ecadc
garur, 8: polierius dieet, Sacrificijs priuatis Druy 1` , vt etiam pactionesc conrrafius Gra:
das adhiberi. c fcriberenr. Sed Sr'rabo prci de Maliilieufi
De controuerfzjr.] Strabo lib. 4.. #www '3^ 4365: 'T vicinia tantum id commemorar. deinde de
ouriaaoyiay 'iui iiimciui / indivi. iwi-mm voui' mum memoria id fieri inihruifle. Plura autem
olv'nu, : Jui 11570 : 'n : :affirm-ni; . hac dere fcripfimusin Prancogallia,capirefecun
74.5.
do.
jdema'ifcernunt] Mirum ita confianterlegi Non { ] Vnde ille fePri uus mos Gal
in Aimoini,&Aldi, 8:51111111115. Nam Lari lorum, pecunias mutuo accipiendi, qu apud in
na: quidem lingua: confuerudo perfpicu Hagi feros reddanrur : vr fcribitValerius lib. 2. . 1
tar Decemunr. quo modo emendandum eer non mo. _
dubito. '
literis mandara] Ergo difeiplin mylieria
/Cutpriuatxm ] Sic Steph. Ald. 8:1 fcriptionis abitinenriaocculrabanr . Ar Pompo
moin. Multi autem imprefii, : Grsec nius Mela eam occultatioiiein imperit,meoiu
Iinguae confuerudine , apud quos }: 11 dicio, ad locum rerulir. Docent', inquit, clam
let. quanquamLarinam hanccife cfuerudinem 8: diu viccnis annis 111 , aut in abdiris fairi
non niemini. Forra'f populum nominat,qud bus. \ ` `
Cinirares quoque, quaeDruydum decreris non pa Memoriam femmina] Hoeidem Plato, tum in
rebanr, factis arcerenrur. Phdro,rumin Timo. Qginrillibron. uan
ij: omnes '] Et Aimoin.& Steph .par~ quam,inquir,inuenio apud Platonem,
1:11111/1,1: quorum auoritarem 1: lirerar,videlicet, qud illa, quai
quor. Plautus in Trinumm. fcriprisrepofuimuswelurcuiiodiredefinimus , 8c
Decedam ego illi de 'vm'fmtm'-c. ipfafecuritare dimitrimus. . '
( eorum] Sic. Aldin. Ar Ai moinus 8: Sre Dedcribuamtque eorummotu.] Vbi inepti,
phan. Adirumfermonemq', defugiu-nt. qui dixerunt, Plinium feripfil'callos arologi'a:
His ] 115 mus PontiFex. Iiudiofosnonfuiife? proprerequodlib.18. .
Iraq; cRomaniPontificis,&Cardinalium, 8: his verbis vrirur: Africam,Hifpamamalliam ii.'
tenrionum in creandis Pon ricibusimago planif leri,non erit miriim. nemo enim obferuauit in
lime perfpicirur. ijs, qui fyderum proderetexorrus. (Lugli verò Pli
Namin Gallia rotam Prouin nius non meminiifcr,quod Cfar 1511';
ciam,qu trans Rhodanum erat,non numeratzvr Galles nihil eorum,qu de hifee rebus rradebani;
ab initio ditum . literis mandfle.
In ritanm'a ] Plin. lib.3o. Cap.l. Britan ,flierumgenua eff equitum] An igtur peditea
nia,inquir,hodieque Magiam attonir celebrar, nullo numero habebantur? quod ex fuperiore di
tantis ceremonijs,vt eamPerlis dediffe videri pof uifionei'equi videtur. 1
lit. (maof.] Faltasc,Amba`tusapudEnnium
/1:1 cantan] Id quod argumento elfe vo lingua Gallieaferuus dicitur.
lumus , eandem Gallorum arq; Britannorum lin Natie ] Sie omnes quos vidi. Far
guam fuiicacirus in Agricolazlnvniuerfum nus rearur in feriprum , Omnii. quod magis
imanri, Gallos vicinum 1( Britannia placer.
10101111111)0`111 . . Homnesmmolant] Idem Cicero pro Fontein.
deprehendas fuperiitionum perfuafione. Sermo Sueton.in Claudio.Pomp.Mcla.Pliniuslib.3o.c.
baud multum diuerfus. 1. autem lib.4. de prp. Euang.ca.i7. do.
C 3 Cet,
30 FRANC. HOT'OMANI "NOTAE
cet, hanc innum etarum genti , 8: pra'ferrim Iendos ramen plures vereres codices putafem,f
cidentalium couiiierudinem fuiffe. Pater autem quis fcriprum haberer,7ro concilio: vt paul fupr,
huius dorina' initiaex Iudzeorum religionibus, /145541. , ], fuggeu: 8:
& Prophcrarum praccepris nata :qui Chri lugurrh. Sed,vripro concilioirnperarum
multa prafdicere . Sed hanc crat,Elephanri rradrur. ni forr fr :emilia feri
dorinam Satans prasigijs apud Gallos prum dicamus, pro,1n concilijs.
m corrupram fuiffe. ( enim nocentis fuppli
cium ad alterius :equ noxij abfolutionem perti~ : .
n_et? An duobus capris &damnarislarronibus,al
tcr alterius fupplicio liberabirur? Innocente cum Emmi] ; caputin Aimoinilibro
igirur fuiffe oporrer, qui pro nocentibus 8: male defctiprum multis locisviriof.
cis poenas luerer. lnudrreimilirar.) Senecalib.delra,Gcrma
Si'mulqcbrm] Srtab.lib.4.. u) . nis quid animoli us quid ad incurium acrius?
rv '918, ` fum : el: 'r-myoun'ywni : -: 8n quid armorum cupidius,quibus innafcunrur, in
(11,9 . nurriuntui'q5, quorum vna illis :, alia ne
' Numero } Tacitus Germa gligcnribus.
nis attribuit. Nec dierum,inquit,numcr , vr nos, [/] Sic Tacitus in libro de
no<`tium computanr. . morib.Germ an. Seraiuucnum Venus , coque in
. nox ducere diem vidctur. exliaua puberras. @afi non ant puberras exi
\ Imperiumcleiumj Aimoinus, 1. , qum habita Fmin notitia. Alioqui
rem bella gerere.quod 1 mifet aliquis,Impubcrcshoneilo nomine
(is fetuarum . Melis Aldinus,Steph.c alij,Bel appellatos,qui fmina: noririam nondum
la regere. habuerunt. uam illatemperanria , larura, rvires
arpa/ira.) In templo, aut confecraro loco. aluntur,non lanuginisvacuitare. Mela autemlo
; ( Sic legendumwt Ai cum Gc exfcripiit,Maximo frigorc nudi agunr,an
moin. Filiumq'; puerili in publico in con requm puberes lint : tlong'iiima apud eospuc
fpetu. ritia . Hanc autem nuditaiem criamnunc in A
:4:10.] Hc vidcturAntidos Fuif mericisgenribusconfpicari liccr. acliiperis C
fe,quam lullinianus in lus ciuile nduxir , tGr farinitio libri quarti eandem in Sueuis comme
co nomine appellauir. cuius ramen in morar.
Iritutum proprere viderur abfurdum fuiffe, quia Kluitman] Srcplian.7Q:enorum. Ai nioiane
dos darur propter onera matrimonij. nonum. vbi de fuoafcriplirzHlid animaiis nomen.
auremdiccte, matitumvxori eiTe oneri, aut vxo anucopinio in vulgus recepta . ramen
rem onera marrimonij fuinerc. Sed hxc ab ,hi animal Iit,nemo,quod , explicar. Vc
oriinrerpterarione aliena . Nam etiam Ta rm vtanimalfuerir,tamennonTcgumentis'C
cirus fcribir,in moribus Germanorum fuiffe, vr far dixiffer : fed Pellibus Rhenonum,pro tegum
non mulieres viris, contr viti mulicribus ro. deinde,an fer ignora nomen {ineinrerprera
tes datent. Q_u/am etiam veterum Religio tione aliqua pofuiilcr? Ego Kgnum refrituendum
nis Parriarcharum confuetudinem fuiffe , parer eileiamprid exifliinram. aflrniare fine do
libro , qui Rerum ori ginibus infcnprus alicuius auoritatc non audcbam. Vbi
. autem mcam hanc opinionem Th. B. clarifIimo
ecunconfunfim.) Placer Aimoini leioon viro probariauimaduerri ,cuius Gnccrum ac
iuntim pecuni. tile iudicium omnes doli admiranrur,in ea per~
Jeum/mrrwriu/ue.) Nimirm , quo manendum . his Corne. Ta
liberi eo matrimonio nulli exrarcnr. alioqui ciri verbis confirmarus ,inlibro Moribus Ger
iniquifma efferconditio. man. Tegumen ,omnibus fagum ,bula conter
ufnerilud SicAimoinrts.Sreph.Aldin.& . Caeterainteti rotos diesiuxra focum arq;
omnes. Ego iampridem 1 ignes agunt. Locupletilimi vee diinguun
um 1 pro funeri bus verercs vfurprt: tur,non Huirantc, ngulos artus exprimen
qua: Grci vowfumdicebantwt inComm.verb. te. Gerunr 8: fcrarum pelles . Sed 8: Seneca lib.
iur. docuimus. Aciam hoc Vriino placuiie delta: (mid , inquir, Germanisindurarius ado
video. mncm patientiam , vt quibus magna ex parte
Vm; ] Non ramen, vt opinor, viui. non tegumenra corporum prouifa : non fuf
Pri s ergo facticabantur. fugia aduerfus perperem cli rigorem? Item li
Snam Kemp] Nam (vt StrabO fCtibit)xe1rvx,o1r bro . 14. epiflola 90. Num hodieque magna.
) TGM ; ms; Wam'rc-i'v. Scytharum pars tergis vulpium induitur ac mu
Lqibmncizum.] Aimoin. Scriptum. quod ab rium , qutau mollia, 8: impenetrabilia vcmis
iudico. _ v ? -
concilium] SicAimoin. Steph. rAldinus.
Terrancz'lzm ramen licere, idem valere videbarur, /] omnia
Sueuis fuperisdixit.vr facillinrelligarur,maxi
quod Autorcconciliowel Senatu. hc,opi mam Germania: partem nomine appellari.
nor, peripicuc vfurpetur pro In concilio. @lare cm illo loco fcribar,rei militaris ludio
agricul '
1N COMMENT. 'CAESARIs si
agriculturam non deferi , crederem hoc loco vo-` Gallo: propinquitar. ] Perfpicuu'm ell alia
Omnes,deliderati. vt lit : Agricultura: non quid deeie. quin eti in Aim. 6c Steph. ( Roma
omnes iludt. ldq; e magis,qud paulinft lic no legitur : Gallis autem prouinciatum propina
11111:(101,1/111 demonlirauim us , mini quitas.Ammiauus autemlocum hunc .
m omnes Germani agricultura: iiudcnt. bro 15.ex(`cribens,ad Aquitanos hc tefert: Aquia
grimodum.] Idemlib.4.. i
taui,inquit,ad quotum littota,vt proxima, placi
.dli /.) Extra fuos nes,bellandi caufa. daq'; merces aduentitia: conuehuntur, moribus
/1: ] Vctbum ? delendum ad mollitiem laplisfacil in dition venre Rm
cibautotibuslibrisAldi,Stephani,tAimoinina manam .Itaq; locum huncreitituendum lic -
merli apudhunc multa fint,qu adhibito iudicio rem: Galli-autem quibus prouincia: propinqui-i
repudiandafunt. Et nunc idcmManutioproba tascc. Nam etiam vocem Prouinciazinquibuf
tum video. dam impteflisreilitutam videmus. .
,@m [] Stephan. &Aimoin. Nemezum ( ] Beat. Rhenanus,d0a
~ cRom. lati/Zim. quod valdeplacet. Sic cui tlegendu m cileJ/eneeum, (7 Tuumcor',qui funs
enimlib.4.cap.i.maximam putant eiTe laudcm, Rhetipopuli.quorum hi nunc Tragivocantur,
qum latiilm fuis nibus vacate agros. hi adlacum Cullen/em accolunt.Pomp.Mela:Rhei
Trop/e andere] [dem libet,7fop uudere. quod nus ab Alpibus decidens prop capite duos lacus
forlitan qu probandum eil. eHicir,Venctum & Actomum.
Tecuniucupidmr. ] At non tam ex pecuni,vt {umudi,auradie,] Mend peri'picuummam,
-(1115111 ex honoris rimpetij cupiditate fa Audiicc Accepille,idem fur. ltaq; Patn us ex
tiones diileniionch; nalcuntur. ltaque viden ingenio rellitucbat , (mi fe aut adife ad initium .
dum ecquisliberinueniti pollit , in quo 7oienrie quod magisprobo. nili fort tetis vidcretut:
fcriptum fir. (Lui li: aut vidiflè initium,&c. Poiletamen adijt
Y Conerouer/a: minuten] Minuete conttoueriias, 6c vidit Iulianus Imp. vt Suidas tellatur,apud qu
tollere&dil`ceptare: vtdilum eli.lib.5.cap.8. Et hazcillius Verba proferuntur: 'fth 'flw' 1er/' uw
hoc idem i'cribit Tacitus de morib.Getman. Eli . Uf elliot/5y; Kripezaa'mv, Jlotiyveoi /; )
guntur,inquit,Ptincipcs,qui iura per pagos vicf yupuupn' n legale , mi Jl' -572177/_
palen. Ms71 mfe'flzmn'f HCl/.arri JlaanyoM/fa Tie, ein m`
que reddant.
iv SepriowAme, 'niv y.in nu) Jlmmiyiov'm'ov, Mxls-av sa
dique extra/inea] Mendum operarum hoc pu )Qumrn-r@- tMgt @fys'ii'efnuuav 'zuil/vaya.
to. Nampro reponendum @amt in alijs Dijfranmb ameri/5.] Ab alijs,lib.Aimoin. quod
omnibus. l magis placer.Atque apud eundcm alia nonnulla
; ] Verba (unt formule. funt - letione differ-curia. ièd iudicium :
Fide: abrogurur. ] Ali j om nes Deragatur. delcum adhibuimus.
Germano: Gulliepemrent. ] Tacitus de moribus EIC bo: ] Puto legendum ifo'ris. Pti
German. Validiores,inquir,olim Gallorum res mm,quiaptobabile cli Caf-.1re qu huius bel
fuiffcfummus atltorum diuus lulius ttadit. coq; lu,vtctctarum , nomen prodidiile. Deinde
credibile , etiam Gallos in Germaniam trani quoniam abfurdum videtetur, ita fcribete : Eil:
grelibs. enim amnisobabat, qu
bos cerui figura. Cut enim potis bos, quam
minus quq; gens cualuerat,occuparet,petmuta Ceruusappelletur?prettim tantisctam erelis
retq; fedes promifcuas adhuc c nulla tegnotum cotnibus. Ptatete Plinius, cSolinus Bil'ontes
poten tia diuetfas. Idem in Vita Agric. Nam Gal huiceidem Hetcyni ( attribuunt. At enim
los quoque in bellisiioruiffe accepimus. mox deferiptiones huius Cfatianac non conueniunt.
gnitia cum ocio intrauit,amiilà pariter vittute ac Pri mm,li decem Plinijs,ctotidemSolinis vnius
libertate.Sed diligenter notan dum eil,non gene-y
Cfaris aulotitatem anteponam , iniuriam me
ralitet de Gallis omnibus Czeiarem hc fctipilTe,
illisfalurum non putabo. Fuitenim in Germa
fed proprie de ijs,qui proxim Rhcnum incolunt, nia Ci'arf 3c bis Rhenum ttaninilit.Vbios,& Vil
id cihde Belgis. petes,& Tenchlhetos (ibi fderatos habult.
Agri .) vix Cfar cuiquam,qui vtri~ dubium elhhasilli belluas ab illis dcmltratas fu
ufquc naturam regiouis nrit,petfual`crit. Et fatis iliè :quetii hoc temporeijs fortach in locis non
multis alijs dc caus bella fufcipiuntur. Liuius ta teperiantut,tamen intelligendum elheas ptopter
men libro 5.in hancfentenriam f`cribit , Ambiga incolarum multitudinem , cctebras venationes
tum,Bitutigum chem Sigouefum fotoris ilium in remotiotes partesdifugilfePofitem in Bifon
in faltus Hercinios milier : cm exonerate prue tis defctiptionemcq; vetetes, Plinius,Solinus,Pau.
grauante turba regnum cupetetzqud ea gens po-~ lnias,neq; recentes,Munilerus,Gefuerus, Olaus,
pulis abundabat. Sigifmundus, inter fe conueniunt.1taq; Bilontis
Fulg Teioger.] Sic Aldin. it Stephan. 8c alii guram ad Cfatis exem plat exprimend curaui
qumplutimi.Aimoinferuolgie. Fatnus &thi _mus.Albettus quidem Magnuslib. hill. animal. 2.
nus,l/olfc: vtinplerifq5impteflis. quod line du-l
Alcis nomen (quem Equiceruum nominat) huic
bio rerumell. Caffatian figura: apert attribuit. Equiceruus,
Nunequod.1 Locus hicchimoni StSteinbris inquit, nobis cognitus,equo fi milis eil: (ed altior:
ita cottigendus : Nuncq; in eadetn inopia, ege vulg Elem' , 6c ad equitandi v|ùm cicurarut : tan
ate.patientia,qua Germani, permanent. rundem enim vno die {pacij , `quantum equus'
C 4.
s FRANC.- HoToMANt NoTAE < f
tridu percit.Cornuacius folida,&ramofafunt: regionemincolunr, aflrmant etiam nuncinter
colotequo ccrui. Ab initio vbi enafcuntur,ad Hoiurn 6c Nam'urcam magnam raxorum copiam
tres,vcl quatuor digitos rotunda fut : dcinceps reperiti.
' lataztenuiaferisinar,: circa nem multos Ad l/ammm. ] Steph. . Fa'c'rn. Amaru
producunt ramos. hclatitudo , vr fcabellis cam. Hubertus Thomas in lib. quem de Tungris
idonea fint. pondus cornuum ingens. magnus churonibus infcrplir, Vamcam rcftituit.'El,in
horum animalium numerus in fyiuis Prufli,` quit, Varucaetiamnunc eius nomnis Caellum,
Vn gari,&lllyria:.Maiora funt ceruis, chirfurio haud amplis,medio milliari Germanico, ab vt
ra,fmili ramen pilo. in cteris cauda folm cer be Leodio dians,in medijsEburonum nibus,in
uis finiilia.Frontls latitudo ad duas palmas. Hc fumma planitie. Addit etiam fe Varucam itun
Albertus de Equiceruo ,quem Bifont hunc C tiquo Cfaris libro reperilTe. Item alio loco fcti~
farianum elle, nemo non videt. Itaque guram bitLamberro Pafcalicuidam placere le
ad illa prcepta fupcris poftam accommoda gi,vr ein lib.Stcph. arq; eflè oppidul Rodt,vel
uimus. Hertzos Rodt: quod einterAquifgranum clu
Sicutpalmmmqg. ] Vel QM partcula dclenda liacum. Huiufmodi eruditorurn hominum con
e,vel Parni liber probandus,in quo lèriptum tcntiones ab horum nominum 8c locoruminue
late'. itigatione nos dcrerruerunt.
Marnatum. ] De Bifonts natura Paufanias ] Cladem lignicat, de qua fctipft fu
libro lo. ptlib. 5. cap. 8.
( ] A_r liuic Cafaris deferiptio Ex/ns when] Supr huiusipuslib. initio.
ni Plinius, 8c Solinus non Alces , fed Machlis no 1[1/17,1 impedita. ] Farni lib.
men artribuunt.Paulànias autem lib. 9. altcti di Autlocis fyluelh-ibus palus impedita. quod ma- '
uerlilm bclluAlces nom en im ponitzquae me gnoper atridct. nam line fylua palus , non mul
dia inter ceruum c camelum fpeciemeq; inuci tum pralidij attulilfet. Et crebr Caefar italoqui
gari,neq;praeuideri pote. Eadem recentiorum tur, Sylueribuslocis: aut Sylueftribus ac remo
omnium diferepantia ; quorundam etiam ridi tislocs.
cula 6c abfurda.1taq;huius vnius nflri auorita _ Adflumen Scaldm.) Idcm Hubertus inlibello
tem cexemplat fecuri, Alcem eaguta,quam fu deEbutonibus reponit Sabin. Non enim,inquir,
peris pofuimus, exprimendatn curauir'nus, Afcaldis in Mofaminuirfed Sabisiuxta Namur
mol ] Stephan.c Aldinus Re ram , 8c in nibus Arduenme percurrit. At Suero
clinat. 5c paul 0,111 confuetudi ne accli 'niusin Germania cum collocat. Obfelione ca
nauerint,&c.Et hoe Manutius fccutusefi. itrorum, inquit,in Germanianunriara,per {latio
I/riappellamurJ In huius deferiptione Solinus nes hoilium Gallico habitupenetrauit ad fuos.
conuenit. Figuram quoque ad Ca'fatis cxemplar I/Licuiquc, ] Sic Aldus. magis ramen vtarac
aptiflim Sigifrnundus Liber ex Mofcouitis pro Stephanica placent, Vbicunq;.
tulir : quam fuperis pofuimusNam vfum quoq; _ ] Videturdeelfeverbum Ho
cornuum in poculis commemorat. Macrob'. lib. ibus.vt (11,1)1110113115. cutinitiocapitis
Saturn. 6. cap. 4. Vri,inquit,Gallicavox , qua infequentis, Diflipatis pertetritis 1101115,
feti boues lignicantut. Seruius autem Georg-z. demonftrauimus. Nam vniuetls in dandicafu
in illud Virgil. Syluercs vri, . Sunt, inquit, poftumc de Cfarianisdium videturzvt Scad
boues agrees,qui inPireno monte nafcuntur: _fummam exercitus referatur, 6c cum voce Singu
cxceptisclephantis, maiores animalibus cteris. lis ex aduetfo confetatur. vt apud Tacitum in
diti Vri 73 Za'Pwnid e, montibus. Agric. 1ra dum nguli pugnanr, vniueri vin
Cuhtut.
CAP. V. l Mm .) Referturadmilitumconfcrua
tionetn.
0mm auxilia umfang] Auxilia qua. ab ijs Gal _ ] Vox,CIàt,aut , autduris
li experabant. _ fubaudienda .
{libel/um mianlgzprofm. ] Alfentior Far EDM/idio Larbar. ] Propter fyluarum denfta
no,vt verbumProfetustollatur, neq; enimtum 'tem t iniquitatemlocorum. .
Cfatprofeus : vt mocl teflatur. _ _ _ umlegz'oMriorum ] Sic Aldinus. melius
dique eriamz'mpammm.] Vox tollenda , Fatni : Stephan. legionarius miles,
2116101111511115 Fatni cStephani. mlifainore.] Et huic quoq; loco medicin
Sed/Jac guoquefzum dC] Sic Ald. Stepha. 8c alii ex aliquo vetuo codice' deberi,quiuis inCfatia
quamplurimi. Nonnulli, Sed hoe efaCtum . his fcriptis exercitatus facil animaduertit.
quod valdcarridct. _
(/2441 . ] Melis Fa'rni 8c Srephan.1i . V I I.
bri, Ambiorix copias fuas iudicive non condu : Rhenum] Tranfet, aliquan t re
xeritce. _ _ _ is vidererur : Sciraeevideoin lib. Steph.
Aem ] Idem Plinius libro fecundo,ca Infra locum] Verfus mare. vel propius ma
pire 85. _ _ _ _ _ 'ri . n 'am ex G ueldtia tranfinittunt. pons 1mperfe
Taxa ] Plin.lib.16.cap.n.Et qui eaux 61115 erat proxim Coloniam.
' (5
IN `>COMMENTaCAESARIS, i
215 apfugnatonedeuntJ Parricula deefi in Sull'wllo ] SicLiuiuslib.1o.' Editoq;
omnibus antiquis. vtinfr lib. 7. Vereingerorix, vr quicunqgad vallum renderer,pro hoiie habere
vbide Cfaris aduentu cognouit, oppugnarione tur. Er eadem loquendi forma etiamnunc apud
deiiifrir. . . Gallosmaner.Abfurdaurem in Romano SCAI
Sub cve'cillo. ] Adr.Turneb-virdoftiis.lib.3.ea.3. dinolegirurubvalle.
tlib.4..cap.1nicribir,Vexillum fuiiie propri Ve ' Nona: .) Quaiilocus ille populo R. fa-l
teranorumc eorum,quipoi`tannum X v Lexan talisarqgexiriofus ellet. ~ `
Ctorabantur. Nam Veterani dicebanrur,quian Nemuruo quidem emga] Video eife qui reponanr
nos . iiipendiafeceranr.Mil'ires,inquir,confe Numerus,autnefcioqualia. Sed fenfus eii,'1ànl
tis ilipendijsexautoratalegione fub vexillis ha- ` ram elfe pauciratem milir,vt inA defeniioneca'
bebantur,dum prmiaemerira acciperent, aurin iirorum ne murquiclem acvall cingere poiIint.
agros deducerentut. Tacitus enim lib.1.ira feri 7. ] 1 ditum cil,iba
bir :_Miiiionem dati vicena fripendia meritis , ex culus reiiiruendum effe. Quincriam illud quod
autorari qui iena dena feeiifenr, acretinendi fub mox fequitur mihi fufpefum eii: Cuius mentio
vexillo: crerorum immunes, niii propulfandi nem fuperioribus pralijs fecimus. Bis mentio
hoftis.5ed videamus,ne locus Taciti ad imperi ldunico,lib.3.cap.1.
nem eiusfecit,pra:lio Neruico,lib. z. cap.'7. 6r Se
Poiie multa prlia , : in
Tiberii c illorum tempor rationem iir reiirin
gendus.Nam etii alia eiienr Signa,aliaVexilla, ra 'hislibriscounumetara . Itaque ii quis verus
men in iingulis crurijs iingula vexillafuiife,Ve Codex adiuuaret, crederem Cfarcm fcripiiifei
geriusautoreil: quibus cohortist centuri nu 'Superioribuslibriszvel, Commentariis.vtin.
meruslirerisdeiignabatur. ItaqueLiuiusfcribir, lib. 8. Nam in acie federeGallos coniiiile,ii_ipe
Ordinem fexagenos milites,duos cturiones, ve rioribuscommenrarijs declaratum eli. l
xillarium vnu habuiile. Deniqi Sub vexillocmV Dqciem egr per ruazur. ] Vochiici
dieebant, idem,opinor, iigniiicabanr,quod nunc ens, gloia eiteius,quod fuperius dixit, Relinquir
Signisexplicatis.Liuiuslib.26. Milites fubvexillis animus Sexrium. Itaque reCt abei noiiro an
in fupplementl-lifpaniprofetos'andiuit. Sue tiquo, itemq'; Parni c Vriini libris. Dixit au
_ron. Auguito : Eofq; feruos adhuc viris fminifq'; `tem Ter - &alijslocis,quod ali) Inter ma
pernicioiioribus inditos, ac iine moramanu nus, Cicero Vetrina 7. Itaque crant exiruseiuf
miifos,rbpriorevexillohabuir. Taeituslibror. ` modi, vr al ius inter manus prazlio auferrerur.Li
Vt denarius diurnum ilipendium foret: ne vete ' uius libro3. Cecidiilefeiliianiniein : inter manus
ranifubvexillo haberenrur. Er quanquam aliud domumallarum. `
erar Signum,aliudVexill,aliuquuila, ramen Quezon rei ] 511.. rei.
quSub iignisdiceb.1nr,vt Sub vexillo. vtriufq; quod placer.
teiiimonia proferam. Sueton. Nerone : Cuculi
redens apud Roiira rriumphanris habitu, inter CAP. VIII.
iigna militaria atque vexilla. Item in Virellio:
Vrbemintroijtferro iiiccinrftusinteriigna,atque ' [dem non Inbreng] Steph. eVriin. Fidem non
vexilla. Tacituslibroretrio,(hatuorlegionum facerct. quod magis piaceri I
aquila: per frontem , rotidemque circa legioni ~ Cafaro? aduentu] Memorabile quod Suero
bus alijsvexilla, duodecim alarum iigna. Et ' nius fcribir,eum habiru Gallico,vt ad Ciceronem
ìiergo Signum generis nomen cit, tamenlinter properarer,periiationes hoiiium iter fecii'fe.
dum proprie 6cHinc
_fpeciarim vfurparur:c veluri pro Neminimoguidem eoo.] Sicomnesquos vidi.Vr
draconibus. Sub iignisduci, Sub iignis
iin. reiiaturin fuo cVaricano fcriptum eiTe,Ca ui.
militare. Liuius de bell.Pun. Noite ad Hippo quodlongretiuseii:niiiforr melius ira effet:
nem cum acceiiiifet ,luce prima ad populandum ' Ne minimo quidem aufulocum relinqui debuif
grum fub iignis milites , fociofq; nauales d'uxit. ' fe. Id eii,caiiris egtedi , neob minimum quidem
Item: Et noitraiuuentus,qu, iidomicifcr,ruta " faum audacius,pportuiiie. vt mox lib. 7. cap. r.
retur,omnis fubiignis militar ruis. Item libro @od nequelcgiones abfente Imperatore aude
z;.Ann1bali fub iignisa-d multum diei in acie ilan ant ex hybernis egredi. ErAufu ac dufiu alicuius
ti. _ Signum autem etiam pro vexillo generali no ` aliquid eri,vidcoLarin dici ab Hircio in lib. de
mine viiirpari , vel illelocus,qui apud hunc no bel.Alex.Sed illa fuperior mihi ipbabiliorvidetur.
ftrum paul puit fequirut,argumento cii. Nam Infhga captiui.) Ira eftin Steph.Ald .
cum de militibus iiiis qui fub vexillo profei err, &alijsqumplurimis.virios. nam verb Circun
loquarur,ramenita fubiungit, Barbari lignapro icerene
in om nino delendum eit.quod
quibufd-amLugduneniibus etiam video
obferuatum.
culconfpicari,oppugnarionedeuiiunr. Paucis
autem veriibus intermiilis , it ryrones 8c vereres ] StephDurocorroru n1.
milites limul fub vexillo profeftos oiiendit. Hoc, quodidem Vriin.inVaticano cfuo effe reiiatur.
Strab,1jb,41fioaoyinnv Jl {/ peau/'rmiiiwu
inquit, veteres non probanrmilites,quos fubve eifaiiay'iromsmif @www/pneu..
Xillovnprofetos docuimus. `
2111514; iam lice: e formmtiimr] SiC legen SiguiocculramJ Ex barbaris.
dum. nam in quibufdam Lier, mendos ieri Reduto Cazfal'e. ' ~
ptlumcii. 7 ~ .lv More maiorum/epplirium. 1 Vt' Verberibus ex
` animatum
animatum corpus fecuri feriretur. in Gu ( numerum militum] Mirum Stra
turnaropoe faCtuni .1.8. cap. 6. bo fcribirlib. 4..Vercingerorigem hoc bello qua
dringenta hominum millia.I cogife. `
@igr'i ] Non igirur aquac' 8: ignisinterdi
tio femper in damnaror'um grariam exercetur: ] : aliis locis diium cihCaifaris ora
rameri ciuibusqu'idem R. lege Porcia femper tionem fpe ad mentem,non ad verb'a refpicere.
fauoraliilern fuiffe, parer ex Ora.Cfaris ap Sa Alioquilegendumfuife, . vel, Copias
1.8:$ pro Ccinna. equitum pedirumqg.
dconumrua.) Dirum ne lib. x. Se cum {runnirconiungun ] Stephan'. 8: Rom.
Sratim cum Aruernis iunguntur.
Liber V I. . 11.
P. I'.
D conucntmperagendor. ] Sic Vrfi nus. [ Cn. }, I Turbata cde Clodij ci
' Ar Stepha.Ald.calij complures: uirare,cm feditionesinter candidatos con
conuentus agendos. quod placer.vr fulatus, Hipfumcipionem 8rMilonem,eiIènt,
qui armis ac vi ctendebant, ad comprimendas
` locis. eas Cn. Pompeius Senatu Conful I I 1. faus
$,8: folus: quod nulli alij vnquamlpirom.l
.) arg. Milonian. hi
iloriam han'c explicar. vbi fctibir, tantum in Vrbe C v I I.
tumultumprop'ter Clodii , 8: Milonis fa. Eo :empare wrath] Sufpeus mihi locus.
rioncs fuiffewr S.C. Iir,vt interrex,& Tri : ,Non faris pacari. (ine codicis auCtorirarc
buni 1.8: Cn. Pompeius,qui pro Confulc ad Vr nihil murabo.1n Romano :
bem er'ar,viderenr,ne quid detrimentiRefp.cape Valc,f1rromic.] VerusLoc.
.16$: Pompeius rota Italia haberer. cit.Liuius lib.25. 1am in Volcarum peruenerat a
Vide etiam Epit.ro7. grum ( Annibaleloquitur) gentis validar. co
yCom'urarmr.] Scruius Honoratus fcribit, Cori lunr autem circa vtranq; ripam Rhodani.
iurationem cile , orto tumultu, qula (ingu Summomiltum labora] Stephan. Sudore.quod
los - rogare non vacabat, qui exerci- ramen non qu placetlra cri in Romano feti;
effet, vexillum proferret, atque ita ptum .
dicerer: @i Rempublicam vult faluam effe,me 1 /? inopinantilurj Vox Omnirumon
fequarur. (Lui ad conuenerant, vniueti Fatni,VrIini,& Stcphani libris : 8: plan fuper
1 iurabanr. uacanea .
'I'otapro'uincia.] Gallia Cifalpina. Helucricopmlio Wigan] Sic omnes libri. fupr
maioriruacceeranf.] Nani plcrq; ciuitates ramen lib.x.cap.3. Omnis,inquit,ciuitas Helueria.
etant (vrStraboicribit ) mammai in quatuor pagos diuifa . Er ramen lib. 3. cap. r.
dmaioribua .) :.8: 11. Neruicum prlium dixit.
. placer. _ : eduorum. ] Nam etfi libertatem
Deo/dibuacauereJ 51. ndos. nam eorum perfonis reliquerat,tamenit~ain
dubio Deparricula tollenda efr,Srepha.&Vrii. ceperar,vt um penderenr.1ib.t.cap.n.
lib. auoribust quia,vt (iiperiore libro noraui Volumen: aliena". ] Cmodis videretutAlic
mus,eodem modo dicimus, De pecunia obiidi r'iari, in pariendi verbo.
bus cauere : Vrin pacc,pr:edibus.vi Ganalum Carnahan] Aimoin. libro 1. cap.5.Gc
, agroin] Non mulrorum conclama nabum inrerpreratur, vbi nunc, inquir,Aurelia
tione,fed vnius quafi pfconis. Vereor ramen ne nis. ramen oppidum, Gianum vulg dium,
Pagos Cfar poris fcripferit. vrlibro 6. capite 5. 'cuius incol hoc (ibi nomen vindicant: iter
Principes regionum atque pagori inter ius hoc Garn utibus ad Birurigas iitreius: deinde,
dimm? . . v quod eius quoddam fuburbium eri nunc vetus
murali/5.] Stephan. Hanc alij.Ego Hunc,vt ad nomenrerinear.- Vitios autem apud Oroii G
clamorem referatur. l pro Genabum legitur.
(/31:11. ] Nam armarum habere conci-i : Lrlgm'r contingebat. ] Continebat
1iumfolebant.lib.5. cap.13. inelis in imprefiis legirur. Cicero
aplicaba] Nam hac rempetare Arueb Ver. 6. Eorum coniuntione pars oppidi , qua: ap
\ ni Optimatum dominatu regebantur. Olim ta pellatur Infula,mari difiunta an guilo,ponte tur
meri Reges habuile,aliolocodemonftrauimus. ~ fum adiungiturc conrinetur. `
Expellir ex ciuium] Opinoi' non exvrbe, Nouiodunum] Non dubito effe vicum, qui ho
Aruernorumnibus. Nam Ciuitatem' in his li# die appellarur Neuui. nequemihi difpliceret hoc
bris pro vrbe oppidue pofitm ani loco reponi,Neuidunum.quem Aimoinus Bitu
maduerti.v Sic infr : Pulcherrimam rigibus coniungitNam quod afcribit,Quam qui
vrbem,qu ornamento cpridio fir ciuitati.Ve dem Niuernas effe putant: exitinerisiftius ratio
runtamen in lib. Ciuil. 1.` Ex ciuitate expelli dixit, ne falf'um apparentam'eti hoc eodem nomine al
pro Ex vrbte Roma. Vt Tribunos pl. ea re ex ciui teru m , appellari potuerit.
rare expulfos ad fuam dignitatem rerirueret. Signf'catione Gallorum] Nam fermonern
non
-_-i
A
vIN COMMENT. CAISSARS.v 31

h'ori intelligerent,ex lignificationibus, quibus iti adigi. Sediam video in libro Romae centu'ni ab
tet Galli vtebantur,conietura m feccrunt. hincannis edito imprell'um elfe/fugo: 011011101
Przltumegueflrecommittt't. ] Sic Stephan. Magis do tellituendum atbitrot.
placerAld. Pracliumq; equclite commitri. Non I
duin enim Cliirpugnabat, fed peditatum conti CAP. 1111.

nebat. Itaque mod dicet, cum Getmanos equi
tesliiinmilile. Enemtim dzrium. ] Siclib.1.cap.pen.locu~
ppidum Auarimm.] Auaticum elfe , yquod tus elhpro Diliintis quibufq; fecuhdum lu
gat lingua Gallica dicimus , illud argumento ell, cuiul`q5ciuitatcm.
primm qudvtbis litus cum hac Catlaris deferi ?rop` equo Marta] Spenumero, aequo Marte
ptione aptillim conuenir. Nam ab vna patteiiu pugnare,ellparieertaminedimicare. Nuncvct
mine alluitur, ab altera paludibus clauditur. An ad loci naturam refertur. quali 111111,1111:1111+ `
gullus autem aditus in l'uperiore vrbis parte ell, ra loci,null.1iniquitate.
vbiArx polita ell. deinde, qud Humcn Auaro~ : quanto detrimento. ] idem fuis all
nis nomen hodieq; retiriet. tum, qud Orolius quaut poil: ad Gcrgouiam in memoriam reuo
hanc ipfam hiloriam , 8c Cfaris otationem ex car cap.9. '
~fcribens , Biturigam pto Auatico poiiiit. quo eo' 11/1.] Natiua feilicet.
dem verbo Gregorius Turonenlis 81 11110111115 l/'t'rtutem deicered lronic'Vittutem appellat
Monachuseademintevtuntur. poltrem,qud pro lgnauia.
caeteris omnibus oppidis incenlis,lòlum Auari Turpter: ikfugu ] Ni 1111 iitotTan~
cum Biturigum nomen tetinuilfe videtur. Itaque tm dico, non Citis meminillit` me limilcm locu
Ammianus libro i5.Lugdunenlem,inquir, Lug tioneni legilfczRecipete ex fugaNam rccipete
dunusornat.cCabillones,& Senones 61 Bituri ex fuga dicitur, qui fugientem recipit.vtlib..ca.
g.Vbitamenlegendum videtur Bituriges, An 7. A quibus teceptos ex fuga Tenc'teros 1101111
tonius quoque in Itinerario Beturicum, vel po 111115.01111` vacat particula Ex. il'd,vt dixi, nihil
tis Bituticum in Aquitania prima numerat. aitmo. '
Eitungum. ] Ridicul Bituriges non Armilmntrepann] SimilitetTacir. de Getma
nulli hoc tempore Ciuitatem hoc loco poni pu niszSidifpliciiitfententiaftcmituafpctntur. lin
tant,pro vtbc :ciim,vt alijs locis omnibus, pto ea placuit,frameas concutiunt. ' '
regione vfutpetur,que viii magiltratui /11111
que legibus vtitut. Ciuitatis nomen his feptern> CAP. V.
libris Cazfatnufquam pro oppido vliirpar.
Lalquet'taltet ] Laqueis etiam arietes
C A P. I I I. auetterefolitos,l.iiiiiislib.36. tellatur. Nam
cm atiete,inquit,quatereiitur m uri , n laqueis,
Ermanot equina] Notandu 111 equitibus Gien vtiblct,exceptos declinabantitus. .
manis, cab initio belli Ca-{arem elle vliim, De/linuuemm.] Sic Ald.& Steph. Alij nonnulli,
81 mult polte plures euoclic. vt inft hoc ipfo Dillinuert. quod line dubiovetius ellzpto Auer~
lib.cap.iz. terant,contratiamin partem attraxerant. _
] Vi cis,pagis,& villis,in quas condi. : cunitulit/ubtm/tebum. ] Oppidani follas
tum eratpabulum. fiibtermneas [ub moeuibus apcriebant,vlq; ad .ig
/1.1 51 legend vt in Ald. Steph.Dili gei'em Romariotum. hinc terrain fubtrahebant,
gi. alii, Diri pi. quod abiiidico. vt tutti'sin aggerem promota fubuertetetur.
- Neu/itnt.] Hocloco non dubito legendum . ] Has etiam pontibiis
el'l'e,Ne. traietis conllratfque coniungebant.lib.8.cap.z.
Locus mihi fufpeusaiam dggerexpremt. ] Exprimere,opinor,dixit,pro
vox Tollendam fuperuacaneavidctur. Extollete: vt Exptimere 61 Deprimcre contraria
Gmuiomexi/limari.] Steph. c Ald. Gtauius exi funt.
' filmati. deqtionihilaflitmo. (ammi/fit malin] Locum me non intelligi,in~
@eliberuturde/fuurita.] Ita placer, quamuisin genu fateomiili Malos pto fcalisdixerit: 61
Steph.&nonnullis lcgatutt'teatur. . la' fuetint mali,multis bacillis ,quali fibulis traie
Impedimentt't . ] lmpedimenta hoc loco Ctis,inlltu6ti. naml'calas intutribusfumirialtb
Ceefar pro mulis 81 eiulhiodi iumentis vliitpat.Sic tudinisadhiberi folitas,cm ex aliis multis con#
infra cap.8.l?rima luce magnum m impe~ Ilamum vet ex Ptoeopio lib.Gott. bell i, 81 libro
ditri'entoru 111 ex calltis detrahi , mulionefquc 11 fecundo,'vbiturtes Vittige Gotto extrutas des
cumiielii iubet. fctibit. _ _
Flumine @palude ] Fl uan incolazduron voct, : cum'tulot, A Romanis. Nam oppidani
vnde ritum vrbis videtur nomenDio lib. 4.o. rai intra mnia-conttatios aperiebant , quas Gallic
pidum appellat: vt aliquid videlicet inepto 612 Coutmminatvulg appellamus.'1ùm in os cuniculi.
cotum more aiiingeret. . faxa,tignes iactebt: 81 trabibus ptatuis
391101: ex longinquiort'm 1111151 ] Nihil m u depellcbant. -
to. Vul g tamAbigi pccus dicitur,potiiìs quam Ex reIeran] Subleurat. I
Muri /. ]Huius loci interpretatio Legione.: imm mineur. j Stephan. Exir'a vineasz
nem debemusTh.B.magno&claro viro,qui mu quod line dubio re'Ctum . non enimvineis con
ri Gallici fpeciem primus animaduerrir eandem' tineri legiones porert. niifort Cim: 'wimax com.
eefronre,
rij, qu Teil'ularij
quem Efr/ziquierum' opetis, us.
vulgo' appellam fiueFormA
fcaca modis legererur. cm mod dicar, In occulto.
quafi v'ineas laterent :vnde fubit , figno da.
to,fcalis admotis in muros prouolare'nt. Sed
autem &,vffpe'ro,primam texturam ab initio po
nemu's,` ex qua de carreris, qua':fu'p'erii`1simpone-n quoq; Saluiuslocurus 1 Iugurth. Tum vero,
banr'ut,irimari poflir.` inquit,cohortatus milites', 6e ipfe extra 171116151:
{-] Non' referrur ad Collocanturfed` greffuseudine fuccedere, te.
ad verbumDiftantes,quafr dixiifer : binos pedes 05min commueniretur. ] Sic Steph. Ald. 8Com.
inter fe diiranres. vel fic: Inreruallis biuum pcd riesFatnus delebat,Contra. Ego potis vocem
diirantesinfer fe. Ouiam glofemaeifeiudicatem.
In/lacollocanrur.] Non intra folumfed humi. ; imperupeziuerunt. ] Sic Stephan
Sie lib. Ciuil.z. Duse primmtrabes-iufolo a'qu n'us autem,Continu petiuerunt. Ego nihil mu
log,difiantesinrerfe pedes quatudr'colloctur. tandum' cenfeo'.
InternalkJ Bin um pedum. Silenzio ] Vrinus,Silentioiic ex .
Reuinciuntu / Im', [/. Reuin cepit. neq; aliterfenfum putat elici poifeidone.'
citi aut dicit , quia trarifuerfaria trabs pedes qua Ego animaductti aliud effe, Recipere . fuga :
dragenos longa fup'e'rimponitur : eaq; commif aliud,Excipe`re ex fuga. Illud , cum qui fugie
furis 8c b'lisiungit'ur : hoc , vt nofrri loquun bant ,- ad locum deinatum peruenerunt. hocve
tur, mortelijs Siceuillis. Id introrfus necefl'ari r,cm inipfa via efugaintetcipiuntur. vt fupr
faciendum fuit.In fronte nullus eiufmodi reuin lib.6. cap.7. Aquibus receptosex fuga Tenchthe
ionilocuserat. Sicigituremendandum. ros arq; Viipetcs fuprdocuimus. Et -111105
iDaribua /] Non dubito, quin fit' Eburonum nesadeunt. multos ex fuga difperfos
legendum [ Sc ita Cazfaris confuetudo excipiunt. Vcrcingctorix ergo de illorum fuga
poitular'. ` _ certior faflus , celeriter familiares fuos principes
HoceniminuemJ Ald.&Steph. Hoccmir ciuitatum obuiam illis milit,quifilentio ipfos ad
fpeciem.Forraffe,0bfpcciem. amicos fuos deducerenr.
: ] Vel Pedum quadragenum,` /tprocuM Puto legendum elfe Erprocul. Ac
legendum e,vel addendum,Longis. vel eiufmo inox, Curauir: qua mique. nonautcm in quo
di aliquidfubaudiendum. fenfus nulluscii.
Reati: [/: /] Ea dem fpecie 8i Dismmlon] Sepatandos,feiungendos.
gu_ra,qua1ùnt Scacarij, qu vulgo Efcbiquim ap @maur/ ( Steph. Miferiaxeis
pellamuszvtillcvirpriantiiiimoingenioc fin multo,vtcuiuis petfpicuum .
gulari iudicio ptditusanimaduertit. _ Cuique ciuium'. ] Nam_ omnes generarim in ci
mbrlutmnfdefmtur.] Stephan.&Ald.Tarda- uitates diitribuerat.
rentut.Nonnulliimprei`fi, Turarenturquod ma
gis placer.Magisetiam Vrlini liber: Milites cm CAP. VI.
toto tempore luto, frigore, c affiduis imbribusl
turbarentur. . 0n 'virture neg, Placer Vrfni liberJn acie.
7icem relique/13701.] Hic perfpicu decir vox' namide video nunc in illo Stephani.
: Gr,Alijp|ccm,cc. Ca/Ira munir: 111/] Pris ramen dirum
Tlurerpanitir umporibzu. ] Sie Stepha. 8c nom lib.5.eap.1i. Neruios Romanor excrnplum
nulliimpreffi. MelisAld. Due@ namalternarim : difciplinamimitaros cpifeillorum cir
excubab'anr,&opus faciebanr. cumuallare. _
Jggmminterfcinderem. ] Nelongis ignis ma Suinerefonr. ] Sufinercnt,` fcriptum-e: in
narer. 110,& Stephan.&Roman. .
Gallfupermanuf. ] Vel IQag'interponendum : ( minimun] Sie lib. Ciuil. 2.- Capire.
vt lit, (mida Gallus,qui per manus,&c.quod Fa @afi non 5t felicitas rer gearuln,exercìtus be
erno c Vriino piacere video. vel paul inferis ~neuolentiam Imperatoribus , 6C res aduerf odia
Hic. nimir illo loco :Hic fcorpione latere dex concilienr.
tro traieCtus. _ _ _ Entiende . j Farnus ex Codi
Apropugnatorbm vacuna] N fatis video,quor' cisauftoritate, duo illa, Et perferenda,reiiciebat.
fum'Propugnatorum mentio perrineat: vbi de Ego de Steph. l_ib.idem affirme.
Proictoribusapertloquirur. Eteriporewr Singulz' magi/2mn, ] (Qi/os lingua Gallica :
qui Proteroribus , vitios legerir, hoc reponeria 'gobretosappellabant.lib.i.cap.7. _
dum verbum puttir. _ _ @umm/1mm. ] Superis edem illo loco
.) 11j, Omni parte. Placeret,Om Regiam poteatcm in_terprertur 1115 vita: ene'.
ni cx parte. cis. @o loco nonnulla,qu liuc pertinentgcxpo
berfeirioperihu. ] San ira einlibrephan. (ita funt.
vt Farnus de fuo reiratur, Deteifq; operibus. Suo: min/g forum. j Locus de mendo fufpeus.
Fortaife legendum Ereisfed nihil aflirmo. Legendum videtur, Suas cuiq; eotum circ, Src.
En'm
IN COMMENT. CAESA-RIS. 37
EtiamaJ/euount.] Sie Ald. At Stephan. Ad Erpramz'o . ] Placer Farni conieiura,
Decetiam euocauit.quod idem de fno Vrfinus te Adduc'tis.
ftatur. qui oppidum ignobile illud fuifIè putar. 0mm/'s nora 1105111'th Nofter'c Steph( Aldin.
(mod non difplicer,cum mox fic inferat, ) con- & Rom. Nobiliras omnis interijr. 9
. 0mm: : {} Stephan. Roni. Sin
. Fmrem ] Vedeliaco. fier,Mulros equites.
Duo: .) Hanceandem in Augurii / ama emita] Commearumque in
R. collegio legem fuiife,fcribirDiolib. 39. Ca-faris caiira deportabant.
Infermi/magylmtibqu Non continuatis in ea In eodem mendacio . ] Probabilis Vide
dem aut perfona,aut familia,vtinCoro acciderat. tur,vr efr in Stephan. 6c Aldin.Eodem mendacio
Comm magi/lrarumdeponere.] Sic Ald. At Steph. permouer. .
Imperium,cuiusillam gloifam fuiife arbitror.
In Ca/ardifjfcuhatibuuer. ] Sie Stephan. CAP. VIII.l
Ald.& . At Farn.&Vrfin. fic: Etat in magnis
Cfaridiicultaribus,ne,cc. Dcomrabenda cia/lfm] r^xngufiioribu.`sfinib.cir` \
_I
Quartal quiin/que coJortiue. ] Sie Ald. @0d cunuallanda.Nam qud pauci reliti fueran.;
qui non inrelligunr, ficimmutant1Dempris qui conrratioreffe circmunirio debebat.Cui us rei,
bufdam cohorribus. @od erudiris viris indi ptaerermiflio magnum,vr pftinrelligerur,caftris '
gnum fuir.Nam fenfus eil aperrifiimus : Cacfarem periculum artulir. _
quartam quanque cohorrem de quaque legione -.) Hoslib.3. eap.6. Gallica lingua
derraxiffe. atque hoc pafto quatuorlegionibus, Soldurios,Larina Deuoros appellauir.arque hanc.
quas pratmitrebar, vnius numerum derraxerat. mirificam in patronos fidem prdicauir.
Nam fi quadraginra cohortibus ( quibus legio lifdem in valla] Qui locum hunc non intellige
nes quatuor coniiabanr) quarram quanque co banr,ira murrunr,lifdem eodem in vallo. Impe
horrem derrahas, eflicies numerum decem co rir.nam @ibm ij/ilem,hoe fenfu dixit, Cum pro
horrium. id eilt, vnius legionis,fiue homin quin prer paucitarem femperijdem pugnarent , neque
que millium. defcfis integri fubmitti poffenr. '.~
/. ] Falsigiturfcribit Diolib. 4.o. tormenta. ] Lege ndum arbitror,
Ciarem raribus fuum exercitum traduxiffe. quibus milites incubabant, quae lana plerunque
: inferior. ] Nam Vercingetorix fuperiorem confiant. nec ramen appellatione lana: tomen
partem , qu ad feeuris adigi poruerat, refcinden tum continebatur , inquit Iurifconfulrus. Galli,
dam currar. ' Materata nominanr. Et hancconiecfturamlocus
illcperfpicu confirmar , quem fubijciam ex lib.
CAP. VII. de bell. Ciuil. 3.cap.9. Magnufq; i`ncefièrat timor
fagirrarum. arq; omnes fer milites~ aut ex fubco
] Nofler,Sreph.&Rom.Pro : cenroni bus,aur ex corijs regnienra fe- _
pe oppid.quodidem Vriin. de fuo tefiatur. cerant,quibus rela virarent. ' _
Horriilemeciempmeat.] Strab.lib.4.f`cribit, : addefe.] Pluteos, opinor, diciriam
Aruernos hocin bello habuif'fe homin quadri n aieres craiiiores, quos ypro lorica fupra vallum
gcnta millia, duce Vercingerorige. ponebat.
l/zrtutorumpericlitaretur.] Sic Ald. At Steph. drogno/Eendumacum. ] Quafi in re liquida 8C
Perfpiceret. perfpicua deliberandi locum effe nullum'putaret.`
Tenebatuf ramen. ] Sic omnes lib. Ego fic pro Hace efi illa remeriras, quam in Gallis~far re
barem :Non nim is rameniirmo tenebatur. Nam prehendit : quam Cic.lib.Ofic.r. fic explicar: Ne
quod nonmin: quidam reponebanr : cui tandem ineognita pro cognitis habeamus, hifq;` temere
prnbari poterir? affentiamus. quod vitium effugere qui volet (0
Subfidiumcoppido'venire. ] Placer Stephan. lib. mnesaurem velle debebunt) adhibebit ad confi
feriptura : Subfidio ex oppido veniri. derandasresr rempnscdiligentiam.
@im bprimum communicat. ] Stepha. Praemium, / decernunr. ] Apparer, thaeilionis no
quod idem Vrfi.dc fuo rearur. Prmium autem mine,non tantum iudicium,& cognitionipfam
pecuniam,qua folicitarus fuerat , inrelligir. iudicum fignificari : ver m etiam inquiiirionem
Ce/rem dyeptaturiJ Vrii no A( Fa 'e'r. placer criminum,qu iudicium antecedit: qu Pragma
exantiquo lib. Dyepratorem. Egoidem videoin rici nofiri vulg Informationem appellant.' . _
lib.Sreph.Neq; ramen acquieico.Namvtrocq; Kur/ire rercirum contra/zent. ] Subobicurus lo
modo addendum eiièr,De fuo. hoc modoztmam cus. nam antea neq; exercirum conrraxerat, 8c de
Romani de fùo ad AE duos. Iraq; vocem oman eonrrahendis tantum caitriserarlocutus.' Exerci
tollendamarbitror,vr iirfenfns : Cum de iurec tum autem diftraxerat.Nam fexlegionibus qua
legibus AEduorum agererur, quid ita iudicium tuorfecum abduxerar. Verum hoe non
eius rei potis penes Cfarem, qum penes ipfos exercitum diiiraherefed parrem dunraxar. Con-_
Auduos fuiffer P Signicaerf'arem ea dere iudi trahete ergo dixit, pro Reuocare. n `
eiie,quae non fuerat ipiius iudicijzae proprerea ei ? alterum/2511457:peni] Vrfin. affirmar in
aeceprum Magiftrarum ferte non debcre. filo lib. ita fcriptum : Si alrerum aniififfent,non
D .dubi
38 FRANC. HoToMANI Norma
dubitari quin pen',&c. Nihilin meisifiiufmodl . ngr lmmilenj Hac de relib.6. cap. 4..
reperio : ac viderurrer vox illis {upc Omnibua . ] Sic 8: Aldinus re
rioribus,Mnalirer,conuenirei friflim : cum in Steph. 8: alijs antiquits impref
Mairena/. ] Prrrclar hunc loclmi ex fuo lib. iis vitios legatur, (.
, lbi Vrfinusvidetur; hocmodo: Ma
gnum numerum impcdi mentor ex , mu Pu' Xe J
lorumque produci , nequciis ferramenta derrahi,

11,8:. Sed neque in vllo meorum OuioJunum ( {ediwum Has ciè,quas
quicquam eiufmodi video, neque quorfum fer nuncNiuernas vocant,nemo dubitat. Ai
_'0.
.' ramenta mulisdetraherenrur, fatis intelligo. Il.. moinus ramen lib. 1. cap. 5. Niuedunum ficinter
lud fcio , Impedimenrorum nomine crebr mu pretarur: @am quidam,inquir,Ni uernis effe pu
los, 8: ciufmodi farcinaria iumenra iignificari. ranr. Sed de Biturigum Niueduno loquebatur,
.. a
Prontin. in Srratag. Perreius in magna aquarum quem falso Niuernas effe putauit. Dio ver lib.
cpabuli inopia impedimenta interfecir. (mod 4.0.Nouioduni nomen retinuir.
Cafar lib. Ciuil. r. commemorans; Illi, inquinc Exprouintiacpellere.] In prouinciam,reitu
inopia pabuliadduti, rqu eifent ad id expedi cndum arbitror,vtde Gallia prouincia Romano
tiores.omnia farcinaria iumenra interciiubenr. rum inrelligatur.I-Ianc opinionem fequens pagi
: :ilio loco : Cmlcgiones duasflumen tranfif na duobus locispcrfpicu confirmar. Ibi , Iter in
fenr,impedimenraq'ue comnis equitatus {eque prouinciam conuerteret. Item Czefarem in pro
rerurfubiroiumenrorum , 8: aqu magnitudine uinciam contendi: conrmaba'anr hocquoq;
pons eintcrruprus. Eraliquant : Delide Nicaio Ellebodio animaducrfum Manutius re
rari die equites pauci , calonum atque im .
pedimenrorum non magnus numerus. Hazc cm {diungiLabimoJ Qqem in Senonumines cum
ira fmt, non ramen omnin liber Vrlini repudi quatuor legion'ibus mifcrar.
andus : potifque hic locus ira corrigendus vi I/imjlumin Ea de m fe ratione vfum
detur: Magnum numerum impedimenrorum ex fcribirin Sicori rranfmirtcndo. lib. de bell. Ciuil.
produci , iij; derrahi , mulionefque, r.cap.13.Rarionem Vegetius exponirlib.3.his vcr
6tc.N-am Liuius lib.7.de Dictarore C.Sulpiriolo bis : Explorato vado, duae acies equitum ordinan
quens,Rem,inquir,nouam excogirat: qua dein rur,inreruallis com pertibusfcparata: , vr per me
de mulri atque exremi Imperatores , nora dium equites 8: impedimenra tranfeant. nam a
quoquc quidam tate vii (uur. mulls de cies fuperior aquarum im petum frangir: Inferior,
trahi iubet: binifq; ranrm centunculis relitis quirapri fubmeriq; fuerinr, colligit arq; trani'
agafonespartim capriuis , partim grorum armis ponlr. ~
ornatos imponit. exercru. ] Replere exercir dixit pro Re
Spacium ] Non puto Cfarem icere,& recrearezan potis , pro Commearus de
adeieiun dere perfpicua fcripfiiIe: fed aliquid um fupplere?
ad fpacium delignandum addidife, veluri Altero
tanto,vel Vehemenrer,vel _aliquid eiufmodi. CAP. XI.
7rodu)cemnt Galli. ] Fortale Perduxerant rc Ecundojlumine. ] His tribus, quarurve locis
Ctis legererur. Secundo 8: Aduerfo fiumine Carfax dixit , pro
Denimur] Confetti [Iimis rentorijs 8: ra quta Humen,vel SecundNel Aduerfum, eadri
bernaculis. pas Huminis.Velur inf. Magnum ire agmaduer
@rporpartenudat4.] Thoracc depoliro, quod flumine,pro,Ad ripam amnis,èd conrraHumi
peoris munimentum erat. nis naturam .Planis igirur fuierecundum Hu
ua cum emr continuaran] Lib. Stephan. Conce men.Plaur. Rud. (luid illuc hominum fecun
ronarus. Non dubito mendum fubeffenam con dum litus ?
cionandi tempus cerr non fuir. Reponcndum Secunda ] Nunc fecundum motum
igirur, Com moratus. Nam paul pllita l'cribir: Gallia: dicere viderur,non numero 8: ordine: fed
>Ipfe paulm ex eo loco cum legione progreifus, euenru &fucceiù.Nam mulr plures Galliae mo
vbiconirerar,euenrum pugna: cxperabar. rus,& rebelliones fueranr. `
v Qing reliquian] Hic locus oliendit,q uod alio
CAP. IX. loco diximus,i n legione decem cohortes fui (.
Equitatmfeditatua] N8: Romanus 8: Sre
- ] Id ,1 ginquirare , diuturni phan.Exercirus,equitarufq;.nihil muro. rantm
- tare. ' profreor alijs non paucis locis ira Caefar loeur,
,fd/furitumJ Sup. hocipfo lib. cap. 4. vrinfr cap.r3.Q1d equitatus quo maxima parte
. .) 8: Sreph.M.Perronius. exercitus condcbarlr nunc idem video Manu
Mbila }? iu quam loci] Reiiii m fic emen rium fecurum.
datum ein libris recenrioribus: cm in anriquis Tmniem JMIE exiimarentJ Si c : &Sreph.
noris omnibus fcriptum effet Nihilominus. 8: multi imprelii.Scd inAldino tManutiano vox
ear' non ceniit.] Ira pl acet,vt inAld.v Prfenrem fublata eftmendos. Nam vctus hare
quamuis veteres omnes habeant Cituita locurio eft, Terenrio 8: Cicerone vfurpara.
x
Trang?
IN iCOMMENT. CAESARIS. 39
Tmnq'xipild Stephan. 8: Romanonxi te. nor,imprclli. ASteph. ramen voxBis.quod
lis. quod non placer. Nam pila ante congrclliim non puro negligendum.
conijciebantur. diu/umndum 4414511}. ] Idem Optimus liber, Iu
Comm cum ] Sic nolier,Srephan.aurem reiurando adatis: quo modo lacpe locutus .
8: Rom-anus, 8: multi imprelli , Comm Laienum. Tugnarur 1mi amm'lue .) Vruin ell,vno
quod non placer. Nam mod dixit , regione ca tempore. Plutarchusin vita fcribit,Clàrcmin
ftrorumLabieni prlidium in {lationc relium. hoc prlio gladium amilile, quem Aruerni in
lfiorum,impetum.] Placet Farni conieurawt no olicntationis caufa fulpenderunt. Eum polie
partcula Qty deleatur. Cfare conlperummeq; pallum elle tolli , cm
id amici (undercut. i
CAP. XII. Noforeau'kilij conrmaat.] SiC omnes lib.I"a
teor ramen non videre me, quorl'umilldua: vo
Orum/pplz'cioJ Dutum ac prop incredibile ces Spe auxilij,pertineant. Nam vbi res ipfa crat,
hoc videtur: Aduosin oblides Gallos, ad fpei locus elle non poterat. .
eorumciuirates terrendasfuijlfe. Tandem Germinal] Huius quoqgvitoriaz gloria
Frequenter multitudinerfmgi/EJ Refri llim Dio Germanis rribuit. lib. 4o.
locum cmcndauitVrlinus, ex Fa'rni lib. con Controueram.] Sup.cap.6.
ueniunt vndiq; frequentes. Mulritudinis
gijs rcs permittitur. CAP. XIII.
[lli gudamicixiamJ Illi, hoc , Rhemi &Lin
gones. ` Opine/iur /17133] Non ititelgo quot#
Indulgentz'am reguirunt. ] Id elhAmilfam fentir, 111111 particula,Vr,perrinear: ac non potis
vt Pcdianus interpretatur. Gallic dicimus, Re @45pm Suarlegatur. nili vrrunq; retinen
gremrjrullr deliderantzeius delideriolaborant. dum cli. Nam aliquant . Copias, inquit,l`c
Suum con/ilium] . cm in alijs li't Concilium: omnes pro . habiruruni, 8:. : muito poll:
per c. Nam lùum conlilium ab reliquis feparare Copias omnes, quas pro oppido collocauerat,in
modo dixit, quod alibi, Sibi conlilium capere. Oppidum recipit.
ei /11:16: diem] Sic omnes lib.Ego lexiam Oppidum Mandulz'orum] Alcliammofler,
magisita probarem,li quisliber adiuuart,Dim itemq; Stephan. atque ita reCt Farnus emenda
que ei reiconlrituit.Nan1 vox Deniguefuperua'ca- ' uit. Sed cVelleius Paterc.CircaAleliam,inquit,
neavidetur. tanta: res quantas andere vix hominis , pcrficerc
x v. millia ] Millium , fecundo cafule nullius nili Dei fuerit. De eaStrab.ita fcribit:
' gendum arbitror: vt alijs plerifquc locis. ug) ri dei iMneifu pudlaCvar@ wir /;
Finitimeiprouinci.] Pronomen Ei tollendum 'tarif/Lw e slum? Acpou , wtutxoyvlw Jl -1,131).
1111407: Jlu'ew.LCgcndum igirufappa'rcr, Mala Walw
arbitror. Nam prouinciam mod Allobroges
dicit: vrfuprlibro primo,pag. 1. &alijslocis. Se Cwviviw'fw - Diodorus autem libro 5.
' gulanosautemAllobrogumclefinitimos,&ex l`cribit eam ab Hercule conditam , ac fuillc totius
tra prouinciam trans Rhodanum primos,idem Gallia: metropolim, 8: liberam 1 iuris per
docuitlib.1.cap.5. ' manlilfe,vl`que ad C. Clarem , quo vi capta , 8:
( bella] De quo dium ellib'ro pri~ in populi Ro m.potcllatem redata .
mo,cap. 16. ,Qu ] Srcphan.'&Vrlin. lib. mult
veris, (wo maxima.
Imperium rotizu prouincia. ] Non regionis Allo Ne guatlizirrupria] Steph. Eruptio. illud
'brogum , prouinciNarbonenlis,qu Ro verius puto. Non enim ex vrbe, lèd ex calltis hof.
manis erepturos lperabant.
_ilium ìrruptiones lieti lignicat : vtpaucis
Superioribzu umili] Li b. 4..cap.3. .verlibus.
73rlari /. ] Li b. 1. cap . 17.
Trium 11151.] Legen dum Tria millia,
Minrz'done egual] Lib.4..`cap. I. ,
vtfupr. '
Efuor/12min] Opinor,non eos ,quibus vti fold Milli.: /faminum 080311224 delega. ] Ex quo de
.bant : quos prrcre paratos habebant. pidi magnitudine exiltimari potell. Plutarch. au
fryueeuacatJ Locus hic ollendit, quod alibi tem-1 num : latxielwyvua'aflur. _
dixirnus,Euocatos non modo in pedirum , et Coarintur.] Stephanie. Coaceruantur. quod
iam in equitum numero fuil'fe. @ales aut Buo placer.
catx ellènt,alioloco docnimus. ' _ - ] PlacetStepha.Cùm Germani.
. Conuocatiailcencilz'umd Corrigendum Con/ilium .dd/e' Intra Oppidum.
per Cnam conuenrum modò dicit prfetorum . [ ] Pedcs , ex conl'uetu
tmagiltrorum rei militaris. f dineLatina: lingua: rei` onebamed pli animad
Sipedirer/rauxilium/iran.] Sic Ald. Stephac ucrtivoccm Lamm, Stephan. lib. abelle. quod
alij compluresNonnulli Suis rebus. quod verilli magis probo. Deniq; Petrus Vitorius vir dotill
mum elle non dubito.Nam Suas resimpedimen `limusira hunc locum rellituit exlibro antiquo,vt
ta modo appellat: vt id quod (equiturolicndir. ' cum Step'hanicoplanifli m clenriat. Variar. 24. _
Enfer bqium ] Sic , 8: om nes,vt opi '~cap.i7..Q`tod
autem .Tatum
D pro Tot opus,
a idem
+o FRANC. HOTOMANI NoTAE
idem Vioriusreponendum putabar,vt Corpus milircseollocabantur; cum fatis multos non lia
munitionrsCiardieat :quamuisita in Romano b_etet,vt aggcrem integrum circumfunderen t.
codice fcriptum it,tamen proptete probare non Ffm _magnaqm'emJ Nam turres fre qu en tcS 6C
oiTum,quiaverbum Uyunideo hacin rc {excen cai'tella toto opere circundeditzquae cm ab lare
tis locisCireviixrparum fuiii'ezvt mox : Etrur re hoiies vulnerarent, quantumuis magna multi
restotoopereertcundedit. Sicenimlegendum rudo {ducentorumi'cilicct X L I. millium) acce
, Operil-latcauremfriorfo.: paul pi ap deret,tamencirci'undi hoiesimpedicbat. Suus
pellatut. autcuiq; legatoriegioni locusetatin illis turri
@finrlilzzgmrioruj Step h. @bd . neque cur bus artributus.
mutctur,vllacauiaei. . . ] Hoc loco partcula Nn: pro
: C C C .) Sic Stephan.Fae'rnus Emcpotaeii.
autem Deduxit. Superiorem quidem munitio
nem I. millium pedum in circuitu, quam Cz CAP. XIIII.
fatiniiitucrat , ueceilè fuiile,& lon
gis ab vrbermoram. IMperar definir.) Locusin iigniszex quo de cuiuf
Nejcil. ] Legendum . vtin Stephan. 8: que ciuitatis potentia iimari poretit.
hc omnia parenthei claudenda ( quue rationem] `SicAId.Steph.ver Fru
ad . ) mentationem. Magisplacet Vriini rFarnilib.
Neuedeimprou/.] Mendum apertiiiimum. Le Frumentandirationem.
gendum,Ne deimprouifo. vtiu Steph. : Ald. Et Eorum clienti/1%] Subaudiendum, Vicinis,ac
ita Viorius hc omnia ex (uo libro reituit. nitimismam alios mult'plures in AEduorum
Dum/bym] Locum intelligo , vt non binas dec clientelaiùiilè,alibi demoniiratum eitlra
foiTas prter illam primam circum omnes Collis que quatuoriios populos pto vnaregionepofuit:
partes duxeri med cum eius radices duo duabus ex rquoniam tenues erant, quali ptovna tantum
partibusuminafubluerent,vnam vtrinque foi' AE duorum ciuitate.' Nam inter hos quinque no- '
fam iiumine ad ilumen duxcrit. quarum altera minatosaequabiliternuuierum iii trigintaquin
qud paul altiore loco erat,repleri aqua n que millium dii'partiri, nulla ratio . Sic .
potuerat: alteram cm effet demiiliore loco fa risca. rz. AduisrSeguianisimperarafuntdc
a,iluminsaqua compleuerat. Itaque pro Ime-_ cem millia. Sicinfr Atuetnis parem numerum
nondubito, quin it corrigcndum attribuit,adiunis iimiliter quatuor tenuibus ci
. Binas autemduntaxatfoilas ipacio quadrin uitatibus. Proptere autem hos coniunim nu
gentoruml pedum intermiilb faas , etiam infe merat,quia deinceps Ordinem in numeris ieruat,
' ris oiiendit: vbi iic loquitur, Priores foiI'as ex maioribus ad mi nores gradatim progrediens.
plenf. ,fulano 3mnnouicim. ] Ego non duos facio
ireglarerihuJ Th.B.viriùmmi ingenij,ev populos,ièd vnicum duntaxat,vt alibi : Aulerci
dorin admirabilis, foiTam dire'tis lateribus in Eburones, Aulerci Cenomanni, Aulerci Dia.
terpretabatur, qu ad perpendiculum excauata blintres.
: : (vt Ci'ar infett) cuius folum tantundem Duodena millia. ] in [ error ex nota: nu
pater quantum fumma labra. Gallic dicimus, mero natus crat.Nam cum : 1 1. ,
Adiniatfundicup. Hirciuslibro 8. Foifam du quem numerum etiam Stcph.ièruauit) librarius
plice'm pedum quinum denum lateribus : x 1 1. (vt in Aldino ) exfcripi'erat. Hoc modo
deprimicc. quadrabittatio m , quam infr Caviar colli
Erano tempore. ] Valde placerer, Eodem tem git: tordoab eo iniitutus iruabiturwt maio
pore.a ii quis liber adiuuarer. ribus numeris ad minores procedat.
H4udadmodumrm.] Stepha. 8: alii nonnulli, . ] (lumi poteii,cm tanta huius ci
. mendos.abicindebantur enim trunci arbo uitatispotentiafuerit,qnantam Ciafidentidem
rum non grandiu'm, vel potis (vtmoxdicer) ili prdicat, quo modo minsilli, qum fuperioti
`pites,quor'u'm ini'ummo rami aliquot eminebt. bus proximis it imperatum. Sed veriimile eiiei
Hi quoq;ita` refcindebtur, vt aculeifemipedem proptcrdignitatemgraticatum. Itaq;moxiub.
longi relinquerentut. _ iungit, ne huncquidem numer miiiife: fed duo
Singuliabinmofolofeder : occuluhntur. j tantm millia. `
apertum.ltaque Steph. Aldin. : pleri Heluezijr Sueionihm] AbfurdLegendum
quealij habentf Pedesterra exculcabantur. Ego' Heleureris : vt in Stephan. c nounullis impreil'is.
?oderterm' delendum cenfeo. Nam cm Exalu l Sueionhud In Ald.Steph. cantiquis omni
Lunrur Caei'ar poi'uiiiet , interpres fubfcripiit,id cih busimprei'iislegebaturenonibus: inrecentio
Pedeterra calcabat'ur. _ _ _ `tibus-,Bis Sena millia. Vtrunque corrupte. Nam
arermum'zionen] Nam binas foifas Circumdua 'voccm Senonibus fuperior eorum enumeratio
xit,& quod interillas fpacium intercedebat, tri 'perfpic'u repudiar. Hc autem poierior impu
busiliis defenionum generibusippis,lilijsera. dens: 'manifeiia corruptela . vr illud omitt,
leis muniuiti lturn poit interiorem foil'am gge- quod nulla'rationeis fenain hunenumer con
rem cum loticis , pinnis , : cerui's extru'xit tui-'res tuliilèt,cm Duodena cnumerrit.
pr'rerc : cailella crebris locis poiixit : in quibus } trginm. ] Ita ein Stephan. 8:
Aid.
`1N COMMENT. CAESARIS. 4.
Ald. led neq; harumciuitatum tenuirasrantm res holle-s vfum fuille : vtpaul anr dixit : nimi
recipit oneris,ncq; ordoCatlarcinllirutus ma rum cippis,raleis,&lilijs. _
iori bus numeris ad minores, aut fum ma inferis Extperiorilt cart. ] Ex fuperioribus callro
ab ip'lò colleta hunc numerum paritut. . (luate rum locis. nam loca etant inacqualia, vr di
allenriotijs,qui hocloco reliituunr. nam (vt Ctum ell.
hic nollet fuperis dixit cap.3. )Boiorum ciuiras {tinteriorenj Nunc de Gallis,quosin oppido
etatexigna St in firma. ' Vetcingetorixhabebat,loquitur. _
1/: ciuitatiim'. ] Non li ngulis,lèd genera riomfoin] Duas igirur raurmfollas Cfar
timvniuerlis. duxetar.Nam li tteslecilletmunedixiller Primas.
Non .) Steph. Non compleucrunr. In/Erabet /] Steph. Delatl.
Huit Commij.] De hoc fupr,lib. 4..cap.5. fmlu'cappareretd Srepha. mult ccinnis,
] 5:11.\.&11 Cum lux appereret.Vr alijs locis.
ell 31714. _ : interiorer. ] @i ex oppido eruperanr.
ciuitatem ] Attebates. Signicat eos non Vergallaunum.] Steph. vbiq; /erca/iuellaumtm.
redaosin prouinciam. car.] Sunt qui Rallros ponanr. quod cu
Driime belli [audi/3.] Dequa lib. 6. iul`modi lit, non intelligo.Fortalle Cantat aliquan~
@reiter L. ] Legendum eli c'cx L t.' liqui r melisconueniret.
dem ad numerum omnes nulli . lic enim ta In aliena minuta] Steph.Salute:quod abiudico.
rio quadtabit. Werung, queai/imt. ] Cm duobuslocis pugna
Natta: loom] Steph. Orrusloco. rur,qui in vno pugnanr,aliorum periculo com
Umnium norumpri/iime. ] Placer Stepha. 8c Aid.. mouenrurode'm illud pertiner in lib.de bel.Ci
Omnium vellrm conlenfuprillina. uil.r. cap.5.Communi lit vicio narur,vt inuilis,
. AnimiefC ia .) Ira probo. Stephan. ta iariranribus arq; incogniris rebus m agis condm '
men,Molellia. ' mus,vehemenriufq,exterreamut. i
Ex oppido] In quo millia etant hominum 0&0 /tri/ueadomnia autumn] SicAld. Sed propter
gintadelea. infequen tia Steph. li bri leriprura ptobabilior ell:
In cadoueribiu. ] Nam de facicnda extra op quam eri in quibuldam imprel'lls videmus:Vrtil`
pidumetuprioneagebarut. que ad animum occurrir,vnum elleilludrempus,
Seruitutiatldlrere.] Sic Aid. Steph. vcr/itlij'cere. quo maxi m eonrcndi conuenirer : id ell, Er Gal
quod non asqu probandum puro. lis 6c Romanis
Sirem in mentem
.) Si in ijsveniebat.
defendendis l'upetio-l
: cou/2.] Sie Ald.quod plane
rerinendum cenleo. Steph. Eotum animosin il resenal'erint.
lisvlterioribus munitionibus line cau(a quotidie [ laciaddetliuitatem. ] Sie Steph . Aid.ver
exerceti putaris.> _ cpleriq; imprelIi,Exiguum. quod valde probo:
Gmiforum er Teutonum.] De quo l'upr libro t. fed mult magis,l pro /ldJegeteruttL vt lit len
cap. 13. fus: Exiguum loci faliigium magnum habetin de
lure (o- communal] Nam hace erarPronin cliuitarem momentum.
ciatum ratio , vr in eas Magilltatus Roma mitte _ ggemlt witter/ll] Aggetem hocloco pro gie#
renrur,_qui in ijs ius dicerent. bis,&t`rondi bus ac virgultis, quibus aggetexrrue
: Stephan. Tune Cfar. quod magis batur,poluir.vtalijslocis. _
placer. ggerecmtiltuaditiu kpetliuntj Sie Aid. Ste
. ttcuodiliu. ] Aldin. Cullodijs. fed nihil phan.vet Aggetc t ctatibus follas implenr. Ego
muto. vrrunq; coniungendum cenfeo: Pollas implent,
Kecipipro/iilelot.] Sapiens inwieweit. cm id Aditus expediunt.
quod ditu etat grani us, occifos Cfatianis,reri Excolore 've/lima] Purpureo,vr opinor.P1ut.in
cuit. Dio tamenlib. 4.o. quod neutris recipie Brutoyniv 5` p'fav 5 diraiwew'oi/f v -211,75 [iev 5141 'nfl'
banrur,milettima morreinterijlle. moauntlerz'vu isifu-roatvmiw areeit'Mav xiMLow. riesen'
0moermzliter.] Aldus,Omnium militum inten . 'rial : termin/.[4in ditatfxmmi viv rotatif/.even
rianimi. Stephan Omnesniiliresintentipugna: Hircius de bello Africo. Cm Scipio lgulo
euentum expeabant. (mod line caula muran puteo ante Regis aduentum vti lòlitns ellet, dici
dum non eli. ' turluba cum eo egille, n oportcreillum eodem
Vna :lie intermia Galli. ] de Gallis exterio vtivelliruarqueiple vteretur. Itaque
tib-usinrelligendum ell: vr mox oltendcr. fe illico ,vr Scipio ad album lele veliirum rranll
Pundit ] Opinor,quibus iibraiia ferret. .
iaanrur.Veger.lib.z.cap. 23. Sed 8( manu fola No/ifi }1] Sic StephMagis placerEmi/l
omnes milites'meditabantur libraiial'axa iaare, jir,vrellinAld. _
qui vlùs patatior credirur : quia non delidetar Ho/ie: :erga vermont] Step han.Holles ergo ter.
fundam. ga verrerunr. Liuiuslib.t. Nec manete ergo,
munitione aber/mt Gallia] Rutl'us de Gallis tranlirc aufus, te. _
rerioribuslocus intelligcndus eli. Ducetpratlueuntur. ] Piutarchus in Produ -
Stimulinduelant] Patetigirut,Caelàt eodem cendiverbo , vtin ali-js non paucis, ab interprete
illo triplici defenlion genere aduetlus exrerio deceprus, putauit idem elle quod pompa cani?
1 tran

42 FRANC. HoToMANI NoTA

rranfuehi. Scribir enim Vercingerorgem armis Nonpatcmnt continui] Vt intel ligi : maghi '
pulcherrim indutum , equo ornato vcurn , ter admodumBirurigum porentiam tùilèzptferrim '
circum Cfaris tribunal obequirlc , deinde pro amplisx . oppidisvno dieincendio abfumpris.
ieCtis armis Cirfari ad pedes procubuille. Sed ecce l/ulgara incur/ion/gnum.] Sic Lib.5.cap. iz.Tum
alias i'urfus fabulas. Nam Dio lib. 4.o. fcribit, Ver fumi incendiorum procul videbanrut, 8:.
cingerorigem nullo ante miil'o internuncio re razione ] @antum humana ta
pentead Carfarem veuille, mulrofq; illo inopina tione prouideri poterat.
to aduentu perturbaros fuiffe. Addit autem illum lm_parardeielp'quJ Stepha. cnonnulli vcreres
Ciare in triumphum duCtum ac necarum. imprefliDefetifqg. quomodo (ine dubio legen
ciuitates recuperare. ] AEduorum 8: Arum-no dum eil.Nam Defe,pro co cui quid deficit, Ve
Rempubl. conciliare: in grariam & amici tercs dixile, nemo mediocrirererudirus ignorar.
tiam cum Cfare reducere. nam reliquarum ciui Expeditionum munmz'iungebar.] Stephan. 8: Al
tatum milites pra-ter illas duas in hoflium nume din. .
ro habuit.
Harum rerum literal] Aid. Huius anni rebus co CAP. II.
gniris. Steph. I-lis literiscognirisPlacer Farni li
be r: His rebus Cfaris lireris coguiris. -. ] Aulercos Eburones (vr opinor)
/{ .) Stephan. 8: alter antiquii'. fignicar.
KgddirurPoil hafcaurem miniaris literisfcriptum lmpeditacircumdatum palude. ] Melis Stephans
in Stephanico itaerar; luliu: [l/iu Conanrinua legi 8: 11. Locum callris cxcelfum in fyiuacircun
commentarios Crt/arri. data palude. nam mox vlteriorem llvluam no
minat.
Lz'er VIII Veterrimarlegioner.] Sic Stephan.&Ald.Alij im
prefli Vater/mar. quod m agis placer. quoniamin 11
. I. bro primo,cap.io.quaruorvereranorum legiones
111111.
Veroniusin Iulio: Reliquit 8: rerum mima ] ordinem Clar
\ fuarum Commentarios Gallici,ciui tenere folitum fcribit, cum holes propinqua
A; lisq; belli Pompeiani. Nam Alexan rent.lib.z.cap. 5.
_. drini,Africiq;,& Hifpanienlis incer legionen] Sic 1.8: multi imprelli. At Src
tus autor . Alij enim Oppium pu han.iic,Cmrepentinltrutasvelurin acie cer
tant, alij Hircium, qui etiam Gallici belli nouili to gradu legiones accedere Galli videntcc. @in
mum,imperfe6tumq;librum fuppleuerit. leio,cm aulorem ram/bonum libr habear,
.) Vt mihi per te inerti ` ; curmuterur, nulla fir, nobis line dubio
liceret. rerinenda . Sic Stephan.
Lori:ulamr/,.] 8: Aldin. 8: all; in
Kerumge/iarum ] Siclocutus , In
Gallia,infrcapire 8. Sed mulr durior illa ver numeti. Faern. 8: Vrfnus relliruunr Coronisfed _
borum rraieio : huic ramen l`cri ptori familia dilum libro, Loricam cflè Ptruu
ris. Nam quod Comparenribus, nonnulli ram in muris, quam vulgus hodie Parapertum
tu unr,pro Comparandis , plan ablurdum . appellat, quod pelus vt lorica muniat.
.7rizreprazculran] Cicero in Brut. Commenta Lamibiu .) Dixi eodem libro,foflàm la~
rios fcripiit rerum fuarum , valdc qui teribus direis elle, qua: ad perpendiculum exca
dem probandos: nudi enim 8: venulli, uara .
omniornatu orarionis,tanquam velle detrala. /] Placer Fa
dum voluit alios habere parata, vnde ernini, , 8: Stcphanici : Alter qui propio!
renr, qui vellent : ineptisgra ini plò vallo collocarus effet.
tum fortaflc fecit, quivolunt illa calamiilris inu arari ] Stephan. Aid. lnflabantur.
rere : fanos quidem ho mines icribdo deterruit. quod etiam propter huius fcriptoris, 8: Ctis
nihil enim in hiiloria pura 8: 11 breuitate confuetudinem rerinendum . '
dulcius. Lorrinaturamnnir.] SicStcphan.&Ald. Alij,
/Cliremudimua.] Mins artent. Loci , in fecundo . (ine dubio
TrotrimoniaJ Vr in hifloria l'ctibenda. nam .
quifcribir hiiloriam , quali pro tellimonio dicit lnflammamurarguainciramur.] Sic Steph.
ea,qux narrar: cquali exvifu ca percepta habue nus verInflanrur.vtrunq; .
rit. nam [ virvf'vdia putarur. E merlin/inl] Hac de te dium efllib. 1.
Coninrariannfacera] Initi belli inferendi com cap. 17.8:11.3. cap.16.
muni totius : certam in diem con in ri/landed Steph. 8: 1. ; rc
ferre. _ l fiilentibusinrerferis.
/? ] cum alijs locis , n : mediocriua ] Sic Aldi n. At
prlerrimapudAleIiam cognitumwbi ducen Stephan. An aduerfo mediocri . quod azqu
ra quad raginta millia exteriorum hoilium , 0&0 placer.
ginta deleta inrerioruni proigauir. C A P.
IN CoMMENTfCAEsARis. 43
C A P. I I I. , 1111 1111`1 rc permotus vellet hominem con fice
rorut'n 'wat itt/imitan] Stcph.mult meliils, re,celeriter familiatibus prohibitiis.Coininij
. Copias armatortim in liiis inllruunt callris. non potuit.
etiam video quoldam l`cribete fein manu' ln ceneffum cuite/quam Romani] Nunquam R0
fcriptis alijseodicibustepcrille. mano cuiquam lidem habitui'um.
Aften/it [] Stephan. Caelir nequereli
Itentes aggrediciidos tanto Collis alcenfu iudica C . I I i i.
bat.
Diueuapermanere[] Sie Steph.Aldi. Dprtt/mimperium] Sic Steph. cAld. Non:
tamcn,Sine cibariis.quam-ctrouerliamveterum nulli ad ptazfens peticulum. quod non pla
libtotum numerus diiceptabit. cet. Nam feufus ell: Ad vielorum infolentiam
Superiorilvue commentaner Non fan declara uitandam.
tum,lèd leuitet tantum modò lignicatum ell lib. In illo's Eratdcgcndu m ell vt
3.c.5.vbi locum annotauimus. _in Steph.Fa'e'tn. tVrlin.
kr /{} Fae'rnus verbotum or Togatam Gallien] (hi/am eandem ccitetiorem
dinem immutat. led qui Caefaris in traijcidis ver 81 Cilalpinam Calatappellat.
bis confuetudinem , 81 11111115 11111110115 atten [ illorum.]
latrocinio Steph. 81 Ald.illotum
atque impetuincol @a repentino
etant
det , nihil line verei'is autotitate Codicis im mu
tabit. ' prelli.Ptobabilior ramen vli tata videtut.
Eauorum itt/idz'at verit] Hate traieliotium irn Proximumfute dignitato's] Duas polltemas voces'
pottiinitas,qua Hirtius deleatur,cum huiclo Farnus tollit. Si exlibriveteris autotitate, pro
, 111111 alijs compluribus oblcutiratem attu bo. (in ininsmihil muto.
lit. Ordo ell; Vix priores partes equotum fuo [fa/lare datalen] Sic 011111511.1 11 1c lem
rum aduettercnt. Tum deinde iiilidias vetiti, fus,Regionem vallari ciui'bus , em multi interli
cct. _ ciuntur. ltaquc Otolius: Hottenda (inqiiit ) hof
Qta tontetudine] San in Steph.italegitur,vt in minum fitage vallauit. magis ramen placetet, Vi
multisimprcllis. Quia coiifuerudine pabulatori ct'o. li mod vetus aliquis liberadiuuaret. y ~
bus mittete prlidio confueuerat. Sed ablurdiot Duce Indian] Steph. Adimmacofcd
locutio videtut: 81 Aldina lelio probabiliot; neque 2111151151111118101011115 110111110
quitatumq5quem iplè pabulatoribus mittete pre prodit.
fidio confueueratcc. In omnetpartetfnium.] Sic Stcph.MendOf.Ald.
/'elut indagine] Apta limilitudot ad loci natu In omnes lines patrium.
CaninijcerttorJ Steph.C.Canini}l Rebili :
ramt ad hollium clilium,quiRomanis eafdem
inlidias tendebant, quas venatorcs explicara inda tior. .
gine fetisponere confueuetunt. Et Romanum (9' ] Nonnulli
7rimtucumpauct't/ .) Placer Stephan. 81 bant: Et Romaiium exercitum fullinere ho
Fa'tn. Prim u 111. ltem. quod non placer. Nam extetnum holtcm
7ropteraliguenttimorem.] Inlignis fententia [vl appellat, quem Cfar liipetiote libro Exteriorern
labvnius vitio deptauata. Rellitueiidum Timor dixit.Iiitetiotes enim Caffar holles appellauit eos,
iti pti mo cafu. ueque in te perfpicua vllo atgum qui {untin oppido. Qqate.tollatut particula Et,
to ell opus. locus etit integctrimus.
matte.] Pari cettamine, ancipiti prlio, Tropter magnitudinem con/Imran] Sic Ald. Tran/
vario 11111111. Alibi Cfat vliirpauit de loco. etmdum.quod line vcteris autoritate codicis mu '
Haudnuitantt'btu tto/ML] Sic Aldin. Melis Ste tandum non ell.
phan.Aut. Sub/aroma] Dixil'upetisquodamloco.
lteequamoo millibtuJ Vox line dubio Omne agmen ] Sic Steph. Vrlinus
delendaelt. 1115 autem loco in Ald. 81 Stepha.ita fito 81 Fa'e'rn. libro tollebat, . Sed puto il
reperio: Non longis ab ea cazde abell'e plus mi lum ita fcriplil'fe pto 0mm.
ns 0610 1111111115 11111111,81. . Contgz't ] 51 Steph.Aldinus vet,
Cogne'ta ] Vtli n.lioc deler. Ego in il 111111.
lum locum tellituo : Cognitacalamitate omni Sulentetequz'tiltuJ Ita placer, c_m in Steph.
bus aduerfis. Nam ex illis paucis ex fuga receptis legatur,Subllteritibus.
calamitatem cognitam ligniicat . Et paul plt
perturbationem notabi mus. CAP. V.
Sine lla [/11111] Inlignis Pliilofophi locus:
An contra perlidum vri pe tlidia liceat. 11 mpliciter X omnum ciuitatum recept/'5J Steph.Afci
detellzandam eleperdiamfatis multislocis Ca: - tis. Aldin. Accitis. vulgata magis placer.
fai' ollendit. Millibtubcfugaquingd Stcph.&Ald.Non am
celerzer.] Locus line dubi 0 depraua~ plis hominum duobus millibus ex fuga colle
tus. In Steph.legitur,Petmotus vel celeriter. Vrli~ is,&ct. _ ` `_
nus ex 1110 co m modilii m locum teltituit : mod 'vagandj Placer. Stephaniibcre va
particula Et, addatut hoc modo: Et centurio,vcg gandi. _
D + Uf
4+ FRANC. HGTOMANI NOTAE
(inundan ] Sic Steph.& multi im pref S ,fardofijyetirionemj Vrin Augurum Colle
fi. Aldinus ver . quod ab imperitiiiimo gium allegeretur.
conrum'facil paui p intelligitur. (ie/211i: decedent.] Ald.Recedentis. Neutrum
Didraprzjdio haben] Sie vald placet.quan magnoper placct.Com modislegeretut,Abfen
uis in StephDifponat. tis, (i vetere quopiam adiuuatemur. Alioqui,De
lmfamilliapaum x.]xix.
millibusnonamplius SicAld.Steph.
_ ramen : cedenrem interpretaremur de prouincia 6c Gal
lia. Nuncvideoin editione Vrlini ,Inrercedmr. o
Summnwlocz'mr] Retifm. vri pater ex lib. pinor ex vulgata confuetudine,qua Intercedere
Leapire 17. Stephanicus mendoiifiim,Fe1icita~ dicimus pto deprecari. fed Vrino Latinlingua:
ris. ratio aduerfarur. .
Intra cara diriui] Parn. ex fuo lib. In terna {nm' commendaretpnitiond SicStephancAl
. quod valdplacer, cm infra dicat , eum clin. talij innumeri.nonnulliLugdunenfes fuitu
pridiadimiiiile. Y : Tetiu'one. Sed commodis ita emdabitur:
Et honorem fuumin infequenris anni commen
CAP. VI. daret petitionem. At nunc video idem Farno 8c
'i i Omar/i: maximo militum] Sic Stephanxeif V[ placuii'e, apud quos tamcn Petitionepro
Petitionem fcriptum .
im,cm in Ald. viriofiflim legatur, Con ! ] Obfcur loquitur. nii fort
[/. Nam coauni Cfarem concurfarione cfla velCreatos dixerit, pto Defignatos. quod ebat
giratione ngicar. menfe Sextili, comitijs confulari bus: vel Crean
I/erbm'bzu .) etat more maio dos legendum ft. Sed illud probabilius cit.
rum ,fupplicium de dam nato fumete.lib.6.ca.vl Sibiconiungm] Dura locutio,pr01p.cfubau
timo. dirur,Caiari.
_ ]?!.] Nam hic eratannusimperij Ce. : IegationJ Ser. Galbam legatum
faris orauus: Ser.Sulpitio,M.Marcello Coss. quoque numeratCfarinitio lib.3.Mal in Steph.
Ma etiam] Prclar hunc locum Farnus 6c quibufdam legitur,Confuetucline.
6c Vrlinus ex fuis libris reituerunt: Et iam ma ] Hic cit T.I_abienus,qui cm Cz
gna parte fuorum 1 amiffa , in fententiaperma faris Legatus in Gallia decem annos fuiiet, ta.
nerenr. _* men ab eo difceffit: 6c Pompeii fe parribus adiun
_ In .) Permaneoinfententia, &Belgis,v Xlt.
biquelegen dum arbitror.nufquamenim iiufmo rofferlubriutemj Nam huius autumni pc
di nomen in alijs gentibus Cfar nxit. Sie paul ilenriatentatum i'uum exercitum ,poire
pfi: In Belgas,pro,1n Belgium. ris lib.1.reflatur.
Vulnt'mjerfdem mep/itam] Steph.&Ald. Goria Tribunusle Hic efr C. Curio
idiainterpofta. ' norum,vt Suetonius feribit, violentiimus.qui
L. 7aulo , Marcella Corn] Pantagathus 8c Vr de principio Cfari aduetfatus,pii ramen in eius
finusreponunt,L.Lentulo. Sed aduerfatur ordo partes rtanfijt. Clius in . ad Cie. @od ti
. annorum ac fafiotum, quem initio pofui. Nam is bi fupt fcripf,Cunouem frigcre: iam caler. nam
annus,quem infequentem appellar , eipfius im feruentifm concerpitur. bellifiim enim ,quia
'perij r belli Gallici nonus. de intercalando non obtinuerat, transfugit ad po
.(1:44 prabibcre Ifo/icm] Fronrinus lib. Stratag. pulum : 8c pro Cazfare loqui coepit. Itaque Epito.
3.eap.7. C.Cfar,inquit,in Gallia,Caduccorum 109. C.Curionis,inquit, Tribuni pl. primm ad
ciuitatem amne ciniam, c fonribus abundan uerfus Cfarem ,deinde pro ationes con
tem ad inopiam aqua: redegit cm fontes cuni riner.Plurarch.in Pomp.fcribir,Curioncm hunc
culi's au ertiifet,c Huminis vfum per fagittatios ar magno alieno liberatum , arq; ita in
cuiifer.
In infini]_ S teph.Sic enim' imis radieibus mon ipfius pattes adduum. autemillius poula
rum totidem prop verbis cmemorat. Erin ean
tisfetebatur. _ _ _ dem fenrenriam fcribit Dio lib. 4.o. 8c Velleius li
.) PlacetVrfin.Dimicatio bro 2. )
ne cpericulo. Fare ] Vald placer Vrfn.c Farn.libro~
alritudx'nzmpedum neuem] Steph.Pedum rum fcriptura, Fore eo paro.
. Sed illudveriiimilius cihnam Orofius feribit, ifuy'onemcere] Farn.&Vriin.&Manut.Per
aggerem 8c rurrim pedum L . fuiffe.Cm autem fe Senatus. quibus non aientior : quanuis per dif
tabulata x. effent,oporreriingulaquinquepedes cefionem fieri S. C. folcrer. Setiqu : Curio dif
alta fuiffe. _ _ _ ceIIonem fecit, vt qui fuam fentenriam fequeren
Forri/ima/inebant anima] Ita eiii'n Stephan.8c tur, ijdem pedibus in fuam partem difcederenr.
Lugdunenibus,quamuisin Ald.1egatur,Paratiff Plutarch.fcribir,cm ij,qui folm Cfatem arma
Iimo. fed hoc parui refert. _ _ _ deponere, Pom peium magiratum retinete cen~
1%.] Vriin.ex fuo, Qliem quifque. Idem ferent, difcefionem feciiient,plerofquc omnes
in Steph.Sed nihil mutandum arbitror. . in eotum fentenriam pedibus . cm iterum
difc'eiiio fara eiTet ab ijs , qui dimiffo cxercitu pri
CAP. VII. effe cenferenr,prò Pompeio vigin
ti duos
IN COMMENT. CAESARS. f 4;
ti duos fol utmpro Curio ne reliquos omnes itetii` Cfari mittendo agente in Senat C. Marcello
fe.Appianusaurem lib.de bell.ciuil. a.in hocnu Cos. vt Caefar ad petitionern Confularus veniret,~
mero c L x x.pofuit. c m is lege lata in id rempus Confula'tus pi'oui.'A
L. Paulus, C.Marcellus. cias obrineredeberer. _ _ _ _ _
[] In quibufdam annotarum videojim Cajrieamdedir] Verbum Cie/.ifi tollendum vi
. quod probabilius videtur. Valdplaceter, derur. nam Pompeius earn legionem , quam Ca?
In tercefTerunr. vt Octau.Pantagathnsreftiruit: ii fari miferar, Reip.quafi de fuo numero ad bellum
modo libris auctoribusid fecit. Parthicum arrribuir.Plutareh.inPompeij vita fcri
Nam MarcelliuJ M.Marcellus, qui proximo fu bir,eum belli Parrhici praztextu eos milites repe
pei'iori anno cum Ser.Sulpitio Cof fuerar.Huius
autem rei totius hiitoria exrat in Epift. Coeli;l ad
tijiie, quos ei commodrar. quos Cacfar, erfi Cau
fam non ignoratet,viririrn L.denarijs dona
Cic.lib.Fam.8.epiit.8.&13. - ros eiremifir.ldem fcribitDiolib.4..
Comm legen: Pompeii (e Gti/fi] Liu.Epit. to7.Lex Vni ( /] Pompeius , inquir Did
lara , vr ratio abfentis Caefaris in peritione Con lib.4o. ex his qnas feeum habebat, nullam dediti
fulatus habererur,inuito c contradicente M. Ca [ed cos qui huic negotio praefeti etant, iufiir eam
tone. Locus hicoitendir, Cn. Pompeiu m, C.Li legionem Caefare perere, quam ei commodrar.
cinium Crafiiim Coss. legem hanctuliffe, de qua Ita crn vterque videretur vnam legionem dare',
ramen operprecium cit audirequodSuer. i`cribit re ipfa Caefarambas dedit.
in Iul. Acciderar autem , vt Pompeius legem de / /] In quo M. Craifus inter- `
Iure Magiitraruum fercns,eo capire quod peri ierar. Dio feribir , Bibulo id bellum mandatum
rione honorum abfenres fummouebat, ne Cfa fuiife.lib.4.o.
rem quidem excipercr,perobliuionem : ac mox, .Firdeinde S, C] De hoc meminir Cfarlibi
legeiam in :es incifa , 6c in aeratium condita, cor uil. 3.c.17.
rigerer errorem.
hc Verba funr:Ciceronis
Idem etiam autem
( delib. ad Artic.lo8.
Pompeio ' Se ] Legendum videtur, Ea fe expo
liari.
quirur) eontendit, vt x. Tribuni pl.ferrent , vt Ex/ieo numero] fic: aliis quibuf
abfenris ratio habererur: quod idem ipfe fan damlegarur,Erfuo nomine.Numerum autem in
xit , lege quadam fua : M.que Marcello Cos. fi relligit x.Legionum,quatrriburxilli fuerant.
nienri Prouincias Gallias Kalend. Mattijs refti ?er M.'Marcellum.] Corrigarur vtin alijs non- _
III. nullis: APaulotMarcelloCoss. '
Ce/are'sprouincijL] Liu.Epit.r08.Pra=: ( mit] Primam,quam Pompeio :
tere contentiones inter Coss. de fucceilbre C. cimamquintam.
FRANC. H'TOMANVS
LECToRI s.
_ i [ent
Nnnnntnrnnzfnw'nonnnngentti't,
_nn min: (Letton) opernm tnnentntipernti
@ron/tnt,
_ ac /ocormn , quin: Linn/'f orr vt/'tw , , qnt'

. ne not tempor@ fwinnie' , contn/ztnz: vt gno.
' ,w qnde loto geith typt, notant zang ? % nnzntna'nertt
, l poet : tanto! fnansznnanz nntmorn on ettnteonenzfntnmnz
1
fnz'e. Sen'przmnen ? affirme, ill/atioan ]? nonprinti
) ,a ti @tenute / nomini/:,pri/ertz'lnzn Umrntn/o 65731
/z'ot/oecn/nn conneent _: Regt: / /,
qntt' / z'ndntonini ant talante:/ / imitandnmpropo ~
neret. non enten/ola' Gallen/EdGermnn,\He/net1].r,onrogzns, j Brztnnnu dan
dn /. non vero n Lenen tantnne dene/lo Gal/ico Opern` z//nfnntendn , fve
rune ottant in qu, qnt'd@ oel/o Cini/z o_onfcrzpttint :_qnzne M/tamtlor.erttne H1.
[ totius ?)one (5piene:nte/[tgz nonpol-runt.Prateren quan
ttnz ad Germanianz attinet, video guident eruditos 'vinos / ;
operan: / naneit : Henn. Glnrennnnz , Egz'dinne fennan , .f1/tame
nnen, onenrn Hnertnm , Iohnnnent Rhei/cantine : gne' longe ree/ign omnibus
/112,13eat.R/Jennnnne. vennen illi tanz/tartine inten, tot;,41% ndeo tanz.
mnltnpeiicnpngnnntia ,cvt nibioropemodnm / exp/lernte
i ' re 17ne
I
46 GALLIARVM PROVINCIAE
reliquerint. [n Gal/ia fuero nora , 7uur e/, qui vel minimum in tanz prac/aro ni
tuto /aoorernpoierit .P guoolniagnogentu cum pudor@ fatena'um . qua,
vt olnn / / Tyrannll: in fno/zou: aopyramzalius exrruena'u occupati
uerunt, ne cuz'rne/iorz' cogztationi [ re/znquerent,/1`c ( /zfius't'an
du, @foren/Mu5, ao raoularif: ; "s con/umn. [ RaymundiMar'
liani,do?iimi fviriJz'el/um' d@ a ia 59Germania regioni us con Criptum
guendumpufauirnus : rantier dum Hero: aliquo? / afar!!! /iaroru'mu
diois, fue/potins 'virtqu .emu/us, @zur rez con czena'a quam/alumna' a'o -
, , mgngpropoforamu's,oonnnztfat. nrerea / [
tonini, aua adGal/zam no rainpertznet, adblaena'am curaunnu: : .mnu/ad,
ac Prind/bum Gallorum , Germanorurn , ac Britannorunz nomina, iterarunz !-
ne a noon animi oaufa lq/Eripta zn aanc appendzou/am retu/nnus.
IINERARIO ANTONINI AVGVSTI,

Galliarum Prouinciae X V I.
Iennenlis. Narboneniis 1. Narbonen TRUI/INC. LVGD. 111.c1v1.
. lis 1 1. Numero 1 .
f' Aquitanica 1. Aquitanica 1 1. Metrop.Ciu.Turonum
Nouem Populania. Alpes Mariti Ciu.Cennomanorum
mar. Ciu.Redonum
Bcllica 1. Bcllica 1 1. in qua rranfitus adBriran Ciu.Andicauorum~ `
niam,ideli,Rcmus. Ciu.Namnerum
.Germania prima fuper Rhenum,in quae Ma Ciu.Coriòpitum
gonna. Ciu. Cianti um,id e,Venetum
' Germania 1 1.inqua egrippina. Ciu.Ofii`morum
Pouincia maxima Sequanorum, in qua Ve Ciu.D1ablinrum.
fontiacens. .
Prouincia Alpium Grararum 8: Penninarum, RO/IN. . 1111. cxvx.
in qua . Numero VII.
Aquitania Viennenlis idem Metropolis.Aqui Metr.Ciu.Senonum
tania Linquaciruricum. Ciu.Carnorum
Prouincia 1 1. in qua Burdigala. Ciu.Anrilioderum
Nouenl Populania,in q ua Aufùa. Ciu.TricaiIium
Narbonenlis 1. in qua eltidem Metropolis. Ciu.Aurelianorum
Narboneniis 1 1. in qua Aqueniis. Ciu.Pariforum Ciu.Melduorum.
Lugdunenfis 1. in qua elicLugdunum. BELLICJ. c1v1. Mmero 1111.
Lugduneniis 1 1. fuper Oceanum,inquaeRo
tomagus. Merr.Ciu. Treuerorum
Lugdun. 1 1 1. in qua Turonis. Ciu.Mediomatricorum,id ell',Merris
Lugdun. 1 1 1 1. in qua ePrSennis. Ciu.Leucorum,id ,11
Giu.VeredonenIium.
- METRO?. ?7{.01/1NC. LVGD/N
1.c1v1. LvGD. . 2ELLICA.11. crvx. .
Ciu.Eduorum Metr.Ciu. Remorum
Ciu.Lingonum Ciu.SuefIionum
Carum Caballionenfis . Ciu.Catalaunorum
. Ciu.Veroinannorum
Ciu.Arrauatum
METRO?. rRoI/IN, . . Ciu.Camaracenium
c v 1. Numerov 1 1. Ciu.Turnaceniium
Ciu.Roron1ag'o Ciu.SiluaneCtum
Ciu.BaiocaIium Ciu.Bellouacorum
Ciu.Abricantum Ciu.AmbianenGs
Ciu.Ebroicorum Ciu.Morinum,id cihpontieum.
Ciu.Salarum,id , Saiorum Ciu.Bononenfium.
fKOI/INC GERM. 1.c1v1.l
Ciu.I.exouioruml
Ciu.Confiantia. . -
Mer:
IN LIB. DE BELLG GALL. 47
Metr. Giu. Magontiacenlis Metr.Ciu.Aul`ciorum
Ciu.Argenroracenlium ` Ciu.Aquenlium
Ciu.Nemetrum,id , Spira Ciu.Laltoracium
CiuiVangionenrid elt,Vvormen. Ciu.Conuenarum .
CiuiConfantanorum t
R'/INC. 11. c1v1.
Numero 11.
Ciu.Boarum,quod Bot.
Ciu.Bcranenlium,ideli,Benailii
Mett.Ciu.Agri ppinenlis,id , Colonia Ciu.Aturenlium
Ciu.Tungrorum.l _ Ciu.Va{atica
?ROI/INC`. MXIMA SEQl/NO Ciu.Turfaubica.Tralugorra
' `mm c 1 v 1. Numero x. Ci11.Elloronenlium
Metr.Ciu.Velòntienlis Ciu.Ellolàticum.
Ciu.Equeltrium,id , Neui duno ?KOVINC. NRONEN'. -1
Ciu. Eluntiorum,idelr,Auenticum Numero v 1 1 1. ` '
Ciu.NoidenolexAuenticus . Metr.Ciu.Narbonenlun1
Ciu.Balilienlium,id ell,Balilia Ciu.Tololàtum,ideli,Tololà
Call.Vindonife Ciu.Beterrenlium
Caltlbrodunenfe Ciu.Agatenlium
CaltArgcnrarienfe Ciu.Nemaul`cnlium
Call.Rauracinlè,id , portus Abucina. Ciu.Magalonenlium_
1 Rol/INC. Lipu/M GRATU Ciu.Lutuenliun1, id , Lutaua Callrum
, ?14 1 v 1. Num. 1 1. Cathcetienle. . l
TRUI/INC. NARBONEN. 11. c1111.r

Metr.Ciu.Centronium,id , Taranralia ' Numero v 1 1.
Ciu. Valenlium,id elt,Otodorus.
Metr.Ciu.Aqucnlum
ITEM IN 77{.01/ÌNCI. PR01/INC Ciu.Abrenl`1um
Wennen/ir c 1 v 1. Num. 1 I t 1. Ciu.Retenlium, i-d elt,Reiab
Metr.Ciu.Viennenlium Ciu. Foroiulienlium
Ciu.Gennauenlium ` Ciu.Appencenlium.
Ciu.Gratiauopolitano Ciu.Segelierorum
Ciu.Albenlium. Ciu.Viuario Ciu.Antipolitana. -
Ciu.Deccnlium '.PRp VIN~ : abil/M MMU TIMA.
Ciu.Valentinorum /1. Num. v111.
Ciu.Auenicorum Metr.Ciu.Ebreduno
Ciu.Arelatenlium Ciu.Dinienlium, id , Dina
Ciu.Carpentoratenlis, Num. v 1. Ndaufca Ciu.Rigomagenlium
Ciu.MalIilienlium Ciu.Sollinienlium _
Ciu.Ricartinorum Ciu.Sanicienlium,idell,Sanicilio
Ciu.Valioncnlium Ciu.Glannatenna
Ciu.Araulinorum Ciu.Cemelenanlium Y
Ciu.Cabe11icorum. Ciu.Venlicienlium,id ell,Ventio.
PKU/INC. {Qll/IT/Nl/. 1. cxvr.
Numero 1 x. ' Nomina Regimi 69 Principal
Metr.Ciu.Biraricum aroaromm.
Ciu.Aruernorum
Ciu.Rotenorum
Deantuannus,AquitanuS, bello Sonti'atui'
fummam Imperii tenebat,&0ppidum Cas
Ciu.Abigenlium
Ciu.Cadorcorum Ciu.Lemauicum fare oppugnatum defendebar.li'b.`3.c.6. L p
Ciu.Gabalum Ciu.Vellauorum.
Angus StRofcillus,Allobroges,duo fratre's,Ab
ducillifilij,qui principatu in ciuitate multis annis
PR01/INC {LVlT/INIA. nervi. obtinuerat,lingulari virtute homines,quorum 'o
Numero v 1. pera Gfaromnibus Gallicis bellisoptima fortif
Ciu.Bardegalenlium limaq'; vliis etat, Cfare ad Pompeiumdefe'ce
Ciu.Agennenlium runt. lib.Ciuil.3. n
Ciu.Etolifnenlium Ambiorix, Rex dimidi partis Eburonum. lib.
CiuaSantonum 5.c.8. clib.6.c..lmpcria etant ei'ul'modi , v_r non
Ciu.Pitauorum mins haberer in Iuris multitudo, quam ipfe in
Ciu.Perrogoriorum. multitudinem.lib.5.c.8'. I, I n
Triole , Antebrolius, Rhemus,primus lua: ciuitatis 1
Y c1v1. . gatus ad Cfarem fuis mill'as.-lib.z.c.r. _
Ario
'
`._
48 GALLIARVM PROVINCIAE
Ariouifius,RexGermanotum,Sequanis mer ri homines,quibusdueibusCarnuresannofepti
cede conduus aduerfus AEduos,inillorum fini mo arma fumpferunr. lib.7.c.1.
bns annos qiiaruordccim confederar. libro I. cap. Conuirolitanis,Anduus,florens' Sr illurris a
12. Rex atque amicus Senaru appellarus fuerat dolefcens, qui fummum Magiftratum , quem illi
Cfare Confule. cap. rg. r 15. Galli eiuirares, Vergobrerum appellant , in fua ciuitate obrine
qu aduerfus ipfum eoniurrant, vno prfelio fu bar. lib.7.c.6.
derat, ilipendiariafq; (ibi reddidetar. lib. primo, Corbeus,Bellouacus ,Dux ( gemis, in bello
CQPJ ad uerfus Romanos,anno , vncum Com
EllouefusTarquinio regnante ab auunculo mio Arrebare.Ei populi R. nomen odio fummo
Ambigato Celratum Rege deletus,qui lra crar.lib.8.c.z.
liam occuparer. Carfare non nominatur : fed Li Cotus,Ar~;duus, anriquiffimafamilia natus,ho
mo fum ma potentie: t magna.' cognationis.Ver
uio lib. 5.
Boduognatus,DuxNeruiorum,qui fummam gobterus in fua ciuitarerenunciarus.lib.7. capire '
lImpetij renebar, cm illi aduerfus Cfarem pu fexto.
Critognarus,fummo in Atuernis natus loco,&
gnarent.lib.z.c.7.
magna: habirus aucoriraris. Alelia' fummam im
Aburus ,Princeps ciuitatis Heluiorum , cu perii tenebar. fuaiir , vt qui ad bellum inutiles ef
ius lius C.Valerius Donataurus anno bel fent,eorum corporibus Oppidani vitam tolera
li Gallicifeptithointerfeus . lib. 7.c.iz. rent. lib.7.c.14..
Camulogenus,Aulercus,iingulari fcienria rei Iuico,Heluerius,Princepslegationis ad Cz
militaris, ad eumeil honorem euocarus ,vr Pari farem milfus. lib.1.c.z.
ij cfn'itim ciuitates eifummamimperij defer Diuitiacus, Aduus, principarum in ciuitate
renr , anno belli feprimo.lib.7.c.rr. fuaobtinebar, cui Cfat ex alijs Gallis maxi mam
Gaiuellaunusrirannus, cui,cm Cfarin fidem habebat,Romanor aduenru in antiquum
Britanniam exercitum traduxilfer , fumma Impe locum gtatiarq; honoris reiiirurus elt.Eius fum
rij belliq; adminiilrandi communiBrirannorum mum erar in Populum Ro. udium. Iraqueipiius
coniilio permiifaeft, lib.5.c.5. fuafu Cfar de Gallia occupanda confilium fum
Caruilius, Rexin ea parte Britanni, quae efr ad pr.lib.1.c.3.
Cantium , rtoramaritimaeir,Cafliuellauniim Drapes, Seno,vt pri mm Gallia defecir , colle
perio naualia Cfaris im prouifo adoritur. is vndique perdiris hominibus , impedimenra
lib.5.c.7. Secommearus Romanorum intercepir. lib.8.c.4..
_ Caicus Caramanreledis lius, Sequanus , Ii Caprus Caninio,paucis diebus fefe cibo abiti
broi.c.z'. nuir, atque ita interijr. libro oiauo , capitefepri-
Catamantales regnum in Sequanis multos an mo.
nosobtinuetar,& Senaru,populoq'ueR.amicus Dum nacus, Dux Andi,anno oauo Lemoui
appellatus etat. lib.r.c.z. cum oppugnauir.lib.8.c.4..
Cariuulcus,Rexdimidi patrisEburonum,fra Dumnorix, AEduns , frater Diuitiaci AEduo..
ter Ambiorigls. libro quinto,cap.7. r libro 6. ea rum Principis,gratia & largirione apud Sequanos
pire 6. plurim m poter-ar. libro primo, cap.4. Equitatui
Cauarillus,AEduus,pedefribus illotum copijs, A E duorum praferar. In Caciarem perdus,cap.fe
quae ad Cfarem miif fuerant, praefeus, lib.7. ca primo. ob rebellionem interferus ,libro quinto.
piterz. cap. 3.
Cauarinus,Seno , quem Cfar apud Senonas DufaCiuS,Pi&0, qui perperu in amiciria Ro.
Regem coniliruerat , regno domoun fuis ex permanfit. lib.8.c.4.
pulfus,ad Caffarem confugit.lib.5.cap.r3. Eum Pafnatus, Aruernus,amiciffimus populi R.
Cfar Senonum equitatui praefecit , lib.6. ca.pri quiLuerium Cadurcum cepir,&
mo. ad Cfarem adduxit.lib.8.c.7.
Cmberius,DuxSueuorum,frarerNafu, qui Epotedorix, Ar-:duus ,fummo loco narus ado
' `centum Sueuorum pagos primo Gallici bellian lefcens,& Iiimmxdomi potentia :qui de principa
no ad Rheni ripas fubiidio Sequanis adduxerar, tucum Viridomato contendebar. lib.7.ca.7. quo
_Rhenumque rranfire conabarurJibro primo,cap. duce ante aduenrum CefarisAEdui cum Sequa
otauo. nis beilo contenderant. lib.feprimo,cap.duode
Cingerorix deTreuirorum pri nci paru conten cimo.
debar cum Induciomaro. lib. qui nto,cap.z. cuius Alba, Rex Sueflionum, x 1 1. Oppido'rum do
erar gener , manrquein fide Carfaris,lib.quinro, minus,ad quem Bel ga: an no belli Gallici fe
cap.13. Alter fuit Britannus , Rex in ea parte , quae cundo propreriulliriam prudentiamq; fum mam
efr adCan'rium , quiCaiuellauni imperio totius belli deruleranr, ad id bellum millia ar
Caefaris imptouifo adortus eli. lib.quinto, cap. fe~ mara qui nquaginra pollicebatut.lib.z. cap.r.Eius
primo. duo filii Nouioduno capro, Cfari obfides dati
Comius,Atrebas,quem CfatArrebaribus Re funr.lib.z.c.4. `
gem conflituerat. lib.4..e.5. Gobanicio, Aruernus,Vercingerorigis parruus,
_ Conctodunus, cCoruarus,Carnurcs,defpera Aruernorum princeps.lib.7.c.r. `

IN LIB. DE BELLO GALL. 49
_ Guturnatus,PrincepsCarnutum,rebellione8c Sedulius, Dux cPrinceps Lemouicum ,
`bcllo concitato,captus,& verberibus cxanimatus, Galli motu.lib.7.c.15'.
fecuri perculiiis .1 8..6. Sigouefus, Tarquinio regnante; ab au'uneulo
Ccius,Rhemus,primus fu ciuitatis,legatus ad fuo Ambigiato Celtarum Rage milius, qui agros
Cfarcm fuis mii'fus. lib.z.c.1. ad Hercinium ( occuparet.Liuiuslib.quin
11nmanuentius,Brirannus,qui in ciuitate Tri- " to. ` .
nobantium regnum obtinuerat.lib.5. capite fcpti Surus,AEduus, qui 8: virtutis 8: generis fum
mo. mam nobilitatem habebat: folufquc ex Aduis
Induciomarus,deTrcuirorum principatu cum quue ad annum oauum in armis permanit, ca
Cingerorige conrendebat.1ib.5.c.z. ptus in TreuirisLabieno. lib.8.
Ifcus, AEduus, fummo Magiftratui in fua ci lAfgetius, Carnutus ,cuius maiores in fua
uitate praacrar.lib.1.c.7. uitate regn um obtinucrant . Hunc Cfar
Litauicus,Aduus,ampliflima familia natus, in maiorum locum . libro quinto,ca
prfeus decem millium militum,qu Cfari ad piteoCtauo.
bellum abAEduis n1iiàfunt.lib.7. cap.7. 8. 8: cle Taximagulus,Rexin caBritanni partc,qua:
clmo. ad Rantium,qu tota maritimacll. libro quinto,
Luteriusadurcus , homo fumm audacias, cap.7.
Vercingetorige Imperatore in Ruthenos miius. Teutomatus, Rex Nitiobrigum, cuius paterab
lib. 7.c.1. cam ciuitatem Aruernis conciliauit.lib. Senatu R. amicus appellatus erat. lib. 7.c.6. 8: ca
7.cap.z. pite 8.
' Andubratius,Britannus adolefcens,qui Ce Ercingetorix, Celtillifilius , Aruernus ,fum
faris fidem fecutus,ad cum in con rinentem m potenti adolefcens, cuius pater princi
Galiiam venerat: cuius Pater Immanuentius re patum Galli totiusobtinucrar. auor defectio
gnuminTrinobantium ciuitate obtinucrar, in _ nis 8: belli contra Cfarem gerendi. Rex fuis ap
tgfcufque etat Caliuellauno.1ib.5.capitefe pellatus.lib.7. c.1. . '_
primo. Verodoius , Heluetius, nobililimus fu ciui
Moritaf'gusadutuin Galliam Cacfaris regnum tatis, princeps eius lcgarionis , quam Heluetij
in Senonibus obtinebat; huius fratrCauarinum primam ad Cafarcm mifer'unt. libro primo,ca
Cazfar, illo,vt eredi par e,mortuo,Regem pire terno. .
tuerat. lib.5.c.15. Vedeliacus,AEduus,quiVergobretusinfua ci
Afua,Dux Sueuorum,frater Cimberij: qui uitate fuerat. lib.7.c.6. v
primo belli Gallici anno ctum Sueuorum Vergafillaunus , Aruernus , Vercingerorigis
pagos ad RheniRipasSequanorum fublidioaddu confobrinus,poremo Galli morn vnus qua
xerat : 8: Rhenum traniire conabatur. lib.x.capitc tuor fummis ducibus deligitur, quibus fumma
terrio. I Imperij tradita . libro feptimo, capite decimo
Numcius,lleluetius,nobiliflimus (ha: ciuitatis, quarto.
princeps cius legationis , quam primam Heluetij Vertifcus ,Rhemus, { ciuitatis princeps, 8:
ad Cfarcm miferunt. lib.1.c.3. prfctus eorum equitum , quos Rhcmi Cacfari
Llouico, Rex Niriobrigum , qui Senatu auxilio miferunt, anno belli oauo . libro 8. ca
R. amicus erat appellatus. libro feptimo, ca pite z.
pire 6. ` . Viridouixprazcrat Vnellis ,ac fummam impe
Orgetorix, apud Heluetios longe nobiliflimus, rij tencbat earum Omnium ciuitatum, qu defe
cditiflimusfuit, regni cupiditate induus , con cerant.lib.3.c.5.
iurationcm nobilitatis fecit , de Gallia occupan Viridomarus, A Eduus , adolefcens fumma: do
da. Cuius rei accufarus, mortem (ibi confciuirJi mi potenti , quem Cfar humili loco ad fum
bro 1.c.1. mam dignitatem pcrduxerat: ccum Eporedori
Ifo, Aquitanus, am plifiimo genere ortus, cu ge de principatu contendebat . libro feptimo,ca
ius auus in ciuitate fua regnum obtinuerat, pire fcptimo. Galli motu vnus qua
amicus ab Senatu appellatus. libro quarto, ca tuor Ducibus fuitaduerfus Cefaremdibfeptimo,
pite 3. - cap-14..
Egonax,RexineaBritanni parte , quae tota Voccio, Germani Rex, cuius fororem Ario
martima , 8: Galliam fpear,qui Cai uius ab ipfo in Galliani mifiàm,vxorem duxe
uellauno adoriri iufl'us . lib. 5. ca rat. in fuga perijt. libro primo , cap. vl
' pire feptimo. timo. '
E FRANC.
FRANCHQTO ANI
'IvR'Iso IN LIBROS
DE BELLO CIVILI
NOTAE. '
LIBER I. CAP. I.
` ciuili.] Vetus te ipfo per vim rper fa'tionem datos. praterijt
iib. lic , Commenta tempus, non legisfcd libidinis . fac ramen le
riorum belli Ciuilis gis. vt fuccedatur,decernirur. impedis , rais :
y Pompeiani lib. pri be mei rarionem. habe tu noftrm. cxercirum tu.
l " mus. quod non dif habeas diutis, qum populus iufiir,inuito Sena
plicer. tu He perturba ra: Ciceronis men
_ Faia Cie/arti] tisargumenra . Legenda etiam Famil. lib. 16.
Sicveruslib.Aldin.c cpiftuz.
alii complures,AFa {CFabioJ A C.Fabio Curione : de quo fu- Y
bio C. Cfaris. . Sed periorc libro extremo: qui Tribunus anno proxi
conlucrudo Carfaris mo fuerat. ( enim hic Carfar Fabium,Dio li
perpetua haac , vr prnominc non vtatur. bro 41.Curionem appellar.
Ciu.bell.z.Curionem Appianus
lirerarum quoquelib.
latorem nomi
Litern Carir.] Lirerarum argumentum hoc
Iibi ablenrialrchonfularus mandaretur. nar: 8: rrid uo . c c c. adia ab exercitu Claris
Nam,vtlib.8. diximus ,lege Pompeia Licinia 1a Romam confeciife fcribir.
rum erat, vr eius abfcnrisrario comirijs Coniila Coiyilibiud C.Claudio Marcello,L.Corn.Len
ribus habererur. Sueton. Senarum ,i11quir,lireris tulo, qui paucs am diebus Confulatum inierr.
deprecatus , ne (ibi populi benclicium adimc Hc enim hifioria omnis ad Ianuar.mcnfcm per
retur: aut Vr creri quoquc Imperatores ab exerci riner.
tibus diicederenr. Plutarch.in Pomp. 8: item in Tribunorum[11.] Tribunos Dio 110n1inar,M.An
Carl'. fcribit, Antonium inuito Senaru Cfrfaris li toni,QCaIii,quosCfaris parti Ihidiofos fuif
reras ad populum recir(Iè,quibus poulabar, vt .. ramen CaIi,&M.Lepid, cL. Tor
prouincijs cxcrciruque dimiiis,vrerque apud po quarumPompeianos Cicero nomi nar,ad Arr.lib.
pulum afrionumfuarum rariones redderer. Item 7.cpii.z1.Plutarch. in Pomp. Merellum
in Cad". Alreras ab eodem lireras allaras, quibus pe nis adiungir.
pert Ar ipfeinCarfar
L_Metellum paulo pinn.c.7.
fuis aduerfarijs numerar. a.
tebar, vr cirerior Gallia 8: Illyricum , (ibi
cum duabus legionibus concederetur, quue ad Scipio.] O`.Ccilius Me rellus,Pi us,Scipio: qui
alterius Confulatus petitionem. Harceadem Dio triennio ant Conful fuerarcum Pompeio : cuius
libro 4.1. 8: Appian. Ciu. 2.8: autem filiam morte P. ] viduam vxor duxerat Pom
Claris poliularisCicero libro ad Artic. 7. epifr. peius. Plutarch. in Pompeio-vbi ramen legirur,
6.D5_Rep. (inquir) vald timeo. nec adhuc fe Carnelian.
r inueni , qui non concedendum purrit C In ciuium] Magnoper af'entior Fa'e'rno & Vr
fari, quod poularet, potis quam depugnan fino , Verba duo hc abundare. Nam in Vrbe qui
dum. Curaurem nunc prim m ci reGIIam,qum dem id fahim effe, mox dicetur. Sed In ciuiratc,
cmquinqucnnium prorogabamus? aut cm vt pro Intra mnia vrbis, duris videtur. Er cm ita
' abfenris ratio haberetur,ferebamus? Contra ra loquebanrur,velurin @inrianaz Qua: res in ci
men epi.8.Nam quidimpu'den tius?renui{ii pro uirate , 8:. hoc Iignicabanr, id 1 populo R.
\\. Mciam per decem annos, Senatu fed tiic paul infra; Ciuiratem elfe in armis. Et a
pud
l
N CGMMENT. CAESARIS. 51
pud Liu.lib.11. Ciuitatem omnem in expetatio poliparenrhelim licinfert: Hi omnes, tct.
nem belli eretam inuenerunt.1tem lib.de Legib. Prim . 11.] 111 biennio anr Conful
3. illa vrbe pulli,earerc ingrata ciuitate,qum cum Ser.Sulpitiofùcrat.
~ turns Senatus
@libert [ Nam eo prdio
manere in improba, mal ueruut. Durius ramen vi
deturid glollie attribui.Oùd li vetus aliquis Co ad uerfus Cfaris 8: Pom peij exercitus fuilet.
dex haberet lnnit, vald arriderct.ac plane mi Y lnmrprouincz'an] Obtinebat (inquitin Czefare
hi perfuadeo, id ex glolfa fumptum: cm erudi Plutarch.)duasprouincias PompeiuszHifpaniam
tus aliquis vercrem formulam elle l'ciret, Referte cAfrieam vniuetlam: quas per' Legatos admini
de Rep.pro,Refcrre dcamma Reip.inlinit, non ltr-abat. Sic infr c.17.Bellicolillimas prouincias
de lingulari aliquo negotio. Cic.Philip.3.(lqam abfens totannosobtineat. Y
obrem Tribuni pl.quanquam vos nihil ali ud nili duabus [] Vetus, 8: alij Non
de prlidio retuliliis,ramen mihi vidcmini ma nulli,Correptis.Vitiof. Nam prima cdecimam
gno conlilio pote'flatem nobis de totaRep.fecillè quintamlegionem Cfari Pompeius abripuerar:
dicendi.1tem Catil.3. Senatum confului de fum Vt diCtum elll'uperiore lib.extremo. Neque hanc
ma Reip.quid eri placerer. Sueton.inIul.M.Mar legionum duarum abdurionem viderur Cicero
cellus 055. 1& prfatus , de lùmma lè Rep. a probl'fe, fcribens ad Att.1ib.7.Epi.12. Spesomnis
urum, rerulit ad Senatum , vt ei ùecederetur.~ ( Pompeianis loquitur) in duabus inuidiol te*
Liu. lib.`4.o. Secundum rem diuin, vt de Repub. tentis pen alienis legionibus . Habebat autem
Senatumconl'ulerent. Etlib.26. De Rep. ramen hoc tempore Cl'ar legiones x i. vt fcribir idem
primm, prouincijs ambo 055. Senat ad Prommcaturum]
Att.lib.7. epili. 7.Moris erat,ditis l'ententijs/r
_ '
rerulre.
ea re aal Senatum referri.] Ald.de Repub.quod eas Conful pronunciarer: id , eornmemorarer:
line dubio . vt, li videretur ,difcellio fiercr: cuius rei exempl
Senatuein wle hablaran] Hate non cohrenr: 111 111'. Lentul.lib.1.
Senatum in vrbe habitum : 8: Pompeium adfui Semenzigmuen] Acerbaz, evehementes in C
. Nam Pompeio,eui Proconfuli decreta Hilpa farem.
niafuetat,invrbe adele ius non etat. Où_i enim Mio ad'11e/femmen] Apparerverum elle,quod '
cum imperio erant,ijsintra vrbcm elle non lice alio loco fcripli eontraVrlini l'ententiam ,vtrun
bar. coque Senatus eis extravrbcm dabarur in que vlitatum fuilfe, Ad vefperam , 8: vefpe
chellonwt in libel.de Senatu expofuimuslta rum. Y
que 11 nem huius lib.Vridem,inquit,ad porras 0mm: qui/im: einuora'im'n] Notdaloeutio.Non
vrbanis prlidear rebus , 8: duas bellieolillimas enim fenatorium ordinem hc lignilieat : em el`
Prouncias abfens totannosobtineat. Itaquelib. :
m neshoc
nontempore prop mille
verimile Senatores,
Pompcio do mumquos
euo-I
8.cap.vlt. Proximis, inquit, diebus habcrur Sena
tus extra vrbem. 6cDio1ib.4.1.Tum,inquit,Pom catos. Sedfacetordinem vfurpauit, pro nume
pcius 111 11111 cum exercitu etat. u em ita ro eorum ,qui inimici Pompeii etant.
lint,P.Vi6roriusdifp11tabat legendum elle, {be Lauda: ] Sie omnes lib. Pantagathus
rar. quod Farnus 8: Vrlinus reelillim im prob ramen Pro mptos,cxingenio rellituebatzquod mi
' runt. Nam quo dixilfet, quod Senatus in vr hi non probarur. Nam vniucrl laudauit,plt qui
be habebatur, Pompeiufque aberat , Scipionis reprehendi vidcbantur , lingulatim reprehen
rationem ex ore Pompeii mirri vilàm fuille? Rur dit.
fus autem abfurdum viderur,admoneri Senarum 7l/1./Inronm,&am.] Liui us Epir. c 1 x. Clim
in vrbe habitum. Itaque non dubito, feriptum S. C. falum /1 liiccelfor Clari mitteretur,
1111, {dwlemz cab im perito quopiam M.Antonio , 8: ,11111115 pl. quoniaml
vel in glolla, vel in rexru repolitum, In wle. Ade intercellionibusid S.C.impediebanr, vrbe pulis,
ratergoPompcius in Bellon templo, fingulo mdatum Scnatu, Conlulibus rCn. Pom peio,
rumque fentenrias notabat,vt mox intelligerur, vt viderenr , ne quid dettimcnti Refpub. cape
cum dieet, quofdam laudaros,quol`dam reprehen ret.
fos. I Jim cambiaran] Pollulat, vtius eomitiorum
Siliconliumcapturum] Conlilium libi capere fernerurdiebus autem eomitialibusSenatum ha
dieebrur honcllo verbo,qui ab alijs difcellionem beri non liccbat ex lege Pupia : vt polleris dice
faciebant,libiquelèparatim confulebantie hoc tur. Curio fuperiore proximo Decembri menlc
iplò libro, non proeul ab extremo : Vtiurent om Tri bunatu abicrat, quem an no proximo gellerat.
nes, exercitum ducelque non deferturos,neque Dio lib. 4o.l`cribit, eum Ponticem , 8:
libi feparatim reliquis conlilium eapturos. Etli ltull'le, vt mlis vnius intercalario ficret,ne quid
bro z.in feq.eap. Siid non fecillet , libi Conlilium noui in Rep.deccrneretur.
eapturos. figue .) Magis plaCeret,tque li mod
. (m de ea m] Sic vetus, calij complures. me vetus liber adiuuaret.
lius Ald. 8: 110111111111 imprelli, De Republicadd , C. Gmo] De hoc diximus lib. fuperiore. Bello
fum ma Reipubl. vtpaul anr. ciuili (inquirVelleius lib.a.) non alius maiorcm
r Nihil muto. magis ramen pla liagrantioremque quam C. Curio Tribunus pl.
cuillt numero plurali : Dixerant aliqui . Nam fubieitfacemvirnobilis,eloquens,audax,l'uaca.
` ' * Y >E 2 ' };
. .J
52 M A N I N AE
lieuaque Se Fortuna: Sepudicitiae prodigus, homo quomodo aceui'ationem anni infequetiseifugi
ingenioiiilim nequam , : facunclus malo pu rent. '
blico. : : fvltimum] Mal, qui alteru tru m
L.7i/ (eer/on] Ceni'uram enim hoc anno gei'e tollendum putant.Sic enim Cic.diuin.z.Coelum
'runt Appius Claudius Pulchcr,L. Pifo Catfonius, extrem um arq; vltimum elicit. Hoc autem S.C.
Ciaris ioccr. vt ait Dio lib.4.o. quale cifet, copios expofui in lib. de Senatu, fub
! pnl/e] M. Cato in petitione Prztutae, voce S.C. vltim neceilitatis.
prazlatoVatinio repulfamtulit. Idem cmlegem Bent operam @ULTopuli Tribuni] Reiam
impeditet, qua prouincia: Confulibus in quin pridem emendatus ab alijs hic locus eil, vt pro Po
queunium,Pompeio Hifpani,Gallo Syriac Par puli R.reponatur,Prrores. c haze eadcm Clelia
thicum bellum: Ca'i'ari Gallia ( Germania dab mil.16.Epiit.11.
tur: C. Trebonio Tribuno pl.autore invincu @ieg Com/unt ad evrbem] Proconfulcs legen
la duus eil. Epito. 105. Dio ver libro 4.o. (cri dum elfe non dubium eil. Signicatautem Pom
bit , eum Cfaris c Pompeii opera Coniulatu peiuml-lifpania: Proconfl Item Scipionem,cui Sy
deieCtum fuiilè : faofque Marcellum ( Sulpi ria,L.Domitium,cui Gallia, decterac fuerant. Ci
tium. ccronem quoque,qui Cilicia reuerqu ad vrbem
appellandorum largitionibue.] Satis oilen erat.Fam.16.Epiil.11.
dit, Reges exteros,qui Senatu amici t Reges ap familieli] Lege Pupia eauebatur, '
pellaban'tur, magnis id iargitionibus ab eius anni ne diebus comitialibus Senarum haberi liceret.
Coni'ulibus redemiile. (lila ex re vel exterarum Siein 1&.1%.. funtdies co.
genrium ilultitia, velo mani nominis terror mitiales,per quos Senarus haberi non poterat. Ec
gnofci poteit. ad Lent. Senatushaberi ante Kal. Feb. per lcgem
?ronecerudine.] NamPompei; liam in ma
Pupiam (id quod icis) non poteit.
trimonio habebat.Plut.1rch. Projugiunr ex wh] Antonius, Cailius ,Cutio.
0enrarioj4i.] Legend u m arbitror,/entatio;i, Pam.16.epii.rr.
vt alibi locutuseit. nam quorium adhane rem po Eme Resumen] SicSueton.Traniijt,inquit,irr
tentiumoilentatiopertinuiilet? citeriorem Galliam,conuentibuiqueperaftisa
[llo afnwe's tempera] Ad retinendam Pom ucnn iubilitit, bello vindicaturus, ii quid de Tri
peij neceilitudinem ae voluntatcm, Oelauiam bunifpl.intercedentibuspro fe grauius Senatu
_fororis fu neptem , qua: . Marcello nupta e conititutumcil'et.
rat,conditione ei detulit: iibique liam eius in {utquamur/Iremq Delenda vox Saleem, au
matrimonium petijt , Fauiio Sylla: deitinatam. ioreAntiqno lib. pro qua video plcriiqiu libris
Sueton. reilitutum . led illa ex gloilà erat: vr cuiuis
Infmu duarum Iegionum] Infamia prop ter duas peripieuum eil.
legiones abduetas. Su leni/imi'epoulatj Sic rele : Cm in plerii'
_que antiquis t icript t impreiium .
C . I I. Nam Cfar Pom peij poilulata, acerba : fua, lenia,
t placida vult videri. Sed long alirer Cic.Fa1n.
R ptim argue ] Fa'etn.Vriin.& meus vc 16. epiit. 11. Omnino &ipièCa:ir amicus noiier,
tus, Ruprz'm. quod vald placer. Nam, vt opi minaces ad Senatum t acerbas literas miiit.
nor, Ruptim agere, 8c Ordine agere , opponun . L.Domirio Gallia.) Sueton.fcribit,hunclper tu
tur. multum fucceiTorem Ca'iari nominatum. Vite
Extreme' iuris inrerceionem] Vox In terceiiion em rior autem huic, citerior Conidio obuenit.Fam.
cioi'a hoc loco videtur,& ex gloifa in eontextum 16.epiil.ra.
irtep'iife.Cmplebs Romana eiuili bello Ma 5. Cper/Erilunrur.] Perfcribi S.C.dicebantur,
rianis partibus ilerifi'et, Sylla vilor multa ei ade ququapiam de caui rata non erantzveluticm
mit: in his Tribunitiae poteilatis parte maximam. aut Tribuni intercellertut n legitimoloco ha .5i
Interceilionem ramen reliquerat, vt iufr cap. 3. bi tus Senatus fuetat.EaAu&oritas dicebatur.Dio
Cicero de chib.3. @amobrem iniila quidem re lib. 55.
Syllam vclicmenrerprobo,qui Tribuniipl. ( le ; decemuntur] eil, q in
geiniurifaeienda: poteilatcm ademerir: auxilii huius libri nequritur,in iura Magiilratuum
fercndi reliquerit. extremum autem ius appellat, com 1n utati,ne ex prtura e con fnlaru,vt iemper,
minimum poilrem. Ila-c olim ita fcripferam, fed perpaucos probati celeli in prouincias ruit-l
Et video nunc idem Manutio doiilimo viro pla tantur. Plutarchusin Pompeio fcribit,Catonern
Cuiil'e. in Siciliana abij { , quae Prouineia ei obuene
Oluuo enique ]- Locus mi hi obfcurus. ni rat.
ii forte Saturninum , Gracchos ,8e inlilesintelli Sczl'oionoluenie Syrien] Plutar. fcribit, Pompeil'i
gat, atque ita rem exponamus: Tribuni Magiilra miiiie Scipioncm tu'um foceruni,& Cn.iliuln
fum nonis Deccmb.inibant. Otauo pil Men {hu-m in Syriam,clailis parandcaufa.
feConfulariacomitia habebantur.Tum igitur no 7/.|z`lippue (9- Marceline] L. Martius Philippus,`
uis Confulibus deiignatis, de fuis fupcriorum qui v 1 1. abhinc annis Conful cum CniLentulo
Cto meniium ationibus eogitare confueueranr, fuerat, alter ab illo Tribune pl.- ` '
Sorte,"
' 'IN' COMMENT. CAESARIS. _. 53
Sortettleijciuntu'r.] Quorum ratioin decernen lendos,l qui reperiti pollin'r, in quibus vox Editir,
dis prouincijs habebatur,eoru m nomina in fotti vel (vt hc ) Editioribui afcripra lit. Nam vulgo lib.
bus fcripta,in vrnam conijciebanrur. dein vrna 3.iralegirut:Cuius primum orrum,li recordari vo
cmoradeijciebantur. id etat, prouincias lbrriri. lumus,i nrer arma ciui um , t occupatis 6c oblellis
Cice. in Lig. Tuberonis fors conieta 5.. vrbis locis,procreatum videmus. _ _
cmiple non adeller. _ L. Cta/an] Cicero ad Attic. lib.7.epill.tz.L.Cz
7aludati 'watt/'s nuncupatt,] Hac de re dilum farem vidi Miiirurnis ad v 1 t i. Kal. Feb. mane
in Verr.7. e cum ablurdillimis mandaris non hominem , 'led
@odanteitltemfueacciderat .) Cicero ta fcopas lòlurasz vr idipfum mihi illcvidearuritri`
menhacipfa de teletibens ad Arric.lib.8. 1.23. dendi cauITa fecille, qui tantis de rebus huic m'an
Ipli Coss.inquit,quibus more maiorum concel' datadedetir: nili fort non dedir: 6c hic lermone
fum , vel omnes adire Prouincias, aut legati aliquo atrepto pro mandaris abufus . Atepill.
eorum,&c. qu. l.. Cl'armandara Cazlaris ad Pompeium de
liabempriuatimJ Scribarur 7riuati,vt in tulit adv 1 1 1.Kal. cm isellet cum Coss. Thea
alijs quibufdam. nihil obl'cuti relinquerur. Sed ni. Probataconditio , led ita , vr ille de his op
nuncvideoinManutiano iraimprellùm.quod pla pidis ,quae extra lùam prouinciam occupauiller,
cer. praalidia deducerct. Id li fecller, refponfum elhad
Et e'fan tolluntur.] Dc hoe more com mendan vrbem nos redituroselle,& rem per Senatum con
darum fanis pecuniatum,Cic.de Legib.z. feuros . Spero etiam in prfcntia pace rn nos
Car continuum] Sic Sueton. Arque ita tra habere: nam 5r illum furoris, c hunc nollrum
ieo Rubiconem exercitu adhibiris Ttibuni pl. copiarum l'uppoeniret.
qui pulli fuperueneranr , pro concione dem Ca/artxlegatiu] Nominatutlib.7.c.12.
militum liens , ac velle petore clifcellainuoca iDriuatt nece'ituzlinihiu] Meus AnriquusJVetei
uit. . tatilue. quod idem Farn. dcfuo tellarur. Sc ita
quiltudeduumJ Verus Didulum./Aldin.ltt~ ne dubio cortigendum ell
JuHum. Vetus placer. Nam Diduccte , pro Diltra Eademfer atque de reina] Nihil line vete
here vlratum : vrhic nollet: Diducendique e rislibri fublidio temere murandum puto. Arra
tant milites. men idem elle arbitror,Agere eademc Agete i il'
/CrmtinylitutaJ Hoc,vrvetdieam,noninrel dem de rebus. prrere verbum Commemorlle,
~Iigo. non enim annis ,fed lege Pompeius Tribu perle non faris conllat. Itaque videndum,ecquis
niriam poreftatem relliruir Conful cum M. Cral` verusira fcriprum haberer,Ei_l`dem de rebus com
fo, vt Plutarch. in eius vita, &Pedian.in Diuin.dc memorlle.
monllrant. @are aut vox/(rmi: delenda , aut /] MeuscAld. ?oènt. quod ve
porisnearminlegend um. Cie.quidem lib.de Le tius arbitror.
gib.3. leribit,Pompeiumlenlillè,neeellàrium id 'Semper Keij.primum.] Delco nam de lila,
fuille,neque poruille ciuirari diutis cam potella non de Reip.dignitateloquitut. Er reCtis fuit in
rem deberi. Atiam video Vrlini tellimonium de iib.Vrlini, quam iple exillimet. '
Ant. Augull.qui voccm {mi} rollendam cente Itenefitium.] Rel lic iampridem in
~bat. ' Aid. emendatum eltzcm in meoAntiq. 6c teli'
Dona etiam que ant baluarte] Sie meus codex: quis ira legatur : pro bengcio contu
`quodidetn thinusdelho tellarut. Placer ramen melia abinimicisexrorqueretur. Error natus
'F.Vietorij conietura ,libro Var. . c.z4.vr Bona nora P.R. ac benelici inrelligit, vreius ablen
legarur,quam vll raram elle locutionem omnes e tis ratio in Confularus petitione habererur. Popu
ruditi norunr. Habuerat autem paulo infr legirur li autem beneci appellar,quialege id fancitum
in meo Antiquo: melius quam in vulgaris, Ha fuerat ,pugnanre Cn. Pompeio t t 1. Coss.Epill.
uerit. _ _ 3.lib.8.ad Art.& Fam.lib.6. epill.6.
Hatte enim numerat.] Liuius ramen dimidia Seme/lriimperio.] Tantum enim adhuc Cariati
itarn tanrm legionem numerat. Cafar,inquir O'- reltabat.
rolius,Rubicone Huminetranfmearonnox vr Ari Hao omnia tandem] Vox Tandem,abell: meo,&
'minumveniu v. cohoi'tes,quas tune folas habe ' Aldin.&Anriquis.
bat,cum quibus ( vt ait Liuius) orbem rertatum' ]; exercitu: dimittantur.] Augult. tollcbat vo
adotrus ell,quid fato opus eller, edocuit. nil for cem lp/, quod non probo. Nam in meo 8c Farni,
lt . v. apud Orolium reponamus. chlini librisiraelltel;Iplicxercirus dimirtr.
t .
Hoc , ipli Pomp. tCael'. de quibus agirut. om
` ' CAP. III. nes reliquidil'cedant ab armis. SicCoeliusFam.s.
epili.t4.Cn.Pompeius conlliruit non pari C. C
__ Parma/it moraux] Sic apud Sallulljn Caril. faremConfulem aliter eri,nili exercirum r pro
' &Cic.in Mil.Videret,nequicl Refpub.detri uineias tradiderit : Cfari autem perliiafum , le
inenti capererzquo vno vetli culo fatis armati lem faluum elle non polle,li ab exercitu tecellerir: fett
perConfulesfuetunt,eriam nullisatmisdatis. ` illam ramen condirionem,vt ambo exercitus
' Lacqeditiantu antipatia] Nihil allrmo. tan
dant. '
tm dico, vereres libros Ciceronis de Legronfu- ` ' In Italia.) SieFam.16. epillaz. Fetunrut omni
E 3 n con
54. FRANC. HOTMANI NOTAE
n conditiones ab illo,vt Pompeius eratin Hifpa 1.11111,&.511
niam,dele&us qui funr habiti, c praelidia noirra 7.1..
dimirtanrur. A P. V.
{} Cicero ramen (vr mod di~ Vdmginu [] Su m m a im met
xi) Thean um no_minat. Q fa. nam x . fuiffe cohortes, mod dixit '
Illidclmurcommn] Sie omnes Antiq. Pla Iraq; Manutius, repofuit. Sed quid il
cet ramen peruulgara : Illi re deliberata tefpon lud quod inferr,Pro rata parte Centurionibus"
denr.vr Gall. bell.4.c.z.Legarihc fead fuosrela euocatift'p.> nam quibus ad cam rem latifundijs
tutos dixerunt,r re deliberata diem tertium puseiferPNorandumeiiautem quod air Domiri
ad Ca'farem reuerfutos. agros fuis poifeilionibus effe pollicirum miliri..
1)" : umiliante] Fort Eo/lem. bus. primm vrintelligarur, eiufmodi fuiffe Colo
_ Sip'malo ( con/alam] N am Ca'far ad Con nosDomitii ,dcquibus poilerius cmcmorabir.
fularusperitionem fe venturum pollicebatut : 8: deinde vocem Poeflionesmoc loco non propti
fe ptxfenrem rrinundinum petirutum. Fam. 16. vfurpari,proiis qua: vfuranrm ,non proprieratis
cpiii. re.. _ iure habebantur: de quibus in Feudali Diiona
Meridian] : . ] Honeil , pro Per rio diximus: (ed pro Larifundijs. improprie.
iurus. _ _ _ Centruiom'xuq; euocatqj .Euocati dicebantur,
C A P. I I I I. 'quilegirimo : tepore perfunli,cm eme
ritisrconfee'tis iiipcndiis effent, ramen proprer
/urum, .) Omnes hnoihinanruta rei militaris fcientiam,&qud pletiq-,benecijs
mil.16.Epilr.iz. Prater Fanum. vbi fcribir,il|is aifcifuerantmominatim lirerisacnunriis ablm
occuparis Pompeium tCoss.vrbem reliquiffe. peratore, magis ocii t amicirize caufa, quam
Yignium,leermumprrarem.] Corrigcndum ln proimperioeuocabantur: iij;plerunque prrrfe~
guium,primt`1m'oitedi=. Cic.ad Att.7.ep|i.13.(mid tus aliquis artribucbarut. Diolrb.55. vii-rw ai)
agar,inquit,Domitius in Maranguij Thermus, #faillban-r @Wrenl'vuv cris-nim (rifu'umi'n ail/11'; iMIrm'ea,
P.Atrius Cinguli. deinde,qud lnguium in Vm 311 fvwm/.rim 'is rfa.an i1'u11/a39u'usnim'nau, voi'afrmu)
bria eil,Tignrum in Piceno.Plin.3.c,r4. Sed nunc vonmCiarfup.c.1.Multi vndiq;cxveter1b.Pom
' vidcoidemquoqueManurio ex Plinio annota pei) exercitibus , fpe pra'miorum arq;ordinum, e
rum. uocanrur. Idem infr lib. 3. Euocatorum citeitet
Legendum ergo Inguiorum. k duo millia, qu ex bcneciarijs fuperiorum exer
mox,lnguium reci it. ' . ciruum ad cum conuenetanr,qua:rora acie :
,ont/niornmrio] Sanius aerarium fuif .1: euocatusinexercitu C
fevrdcrur,in quo pecuriiad vltimos cafus refer. faris,qui apud eum primum pilum in legione de
uabanrur.Liu.lib.z7.Caetera expedienribus,qua: cimaduxerat. Hiciigno dato,Sequimini me.in
ad bellum opus crantConfulibus , aurum vic-efi quit,manipulares mei quifuiiiis.Cice. in epiii.ad
mati,quodin fanriore rario ad vltimos cafus Appium :Antonium pra'feum cuocator mif
feruarerur, promi placuir. Cic. ad Art. 7. epiftao. ad te, cui li videbitur , cohortes tradetes. Salluf.
Hoccuiufmodi eilv r r. Id.I-èb.Capuam C.C.1f in Iugurrh. Prrerctc ex Latioforriflimum quen
ilus Tribunus pl. venir. atruiir mandata ad Coss. que, plerofque militia , paucos fama cogniros
vt Romain venirenrzpecuniam de :aniore aera aceite , 6r ambiendo homines emeritis'
rio auferrenrAratim exirenr vrbe re_lit'ta?Appia. Ilipendiis fecum procii'ci . Hinc etiam in exte
de bell.Ciu.z. fcribitrarium fuiffe ,in quo pecu ros tranflarum. 611.3. .5.
bellici tanr m rumultus caufa afferuabantur. rere vms fortibus Tolofa 6r Narbone nomina.
fiquisartigiflcrxiuscapuriacrum fuiife. rim euocatis ,8:c. Euocati autem mod pedir
Cum [Ayun] @ze Ciceroni Procof. atrributa bus, modo equitibus admifcebantut. De pe
fuerar , vr cam aduerfus Cazfarem ruererur.Famil. diribus,Crainus ,de quo mod diximus,relli
lo.epifr.1r. monio . de equitibus szlib. 7.cap.1z.Eorum
.) De colonijs, quam in lib.de Legi b. aduenru (de Germanis loquirur) qud min sido
expofuimus. neis equis vrebantur,Tribunis militum,reliquif
/{} Mir dium., pro Liberos que equitibusR.atque euocatis equos fumit,Gcr
ell'eiubet. manifquediilribuir.
Guam/familiare: eonuenrus] Cic.adAtr.7.epifl.t3. duximo Gefapragrqa] . Virotius vir do ri
Var. 4.. cap.15_. contra Omnium lib.confenionem
Gladiatores C'ziaris,quiCapu funr, fan com
mod Pompeius diiiribuir, binos fingulis patri reponendum putat, Maximo Crefar progteifu: id
busfa. Secutorum in ludo x a.fuerunr, Eruprio , magnis itineribus. Sed Viorius animad
nem fauri fuiffedicebanrur. uertere debuit, primum Cfarem itinerum fuo
] HiceirT.Labienus,cuiusLegario feriem courexere. fuperis aurem dixerat , fe
peraforriilimacfidelilimaCazfarannos nouem Auximum veniffe, atque illud tecepiffe. deinde
vfus eratin Gallia,qui nuncCfaredeieiuir.Fa~ ciim dicar,Percurrir,nunq'uid fatis celerirarem i
_mil.16.piii.lo. Maximam autem plagam acce itinere faciendo demonftrar? _
pir,qu`>d is,qui fummam aucioritatem in illius 11u'inpra/idio [mineraal Antiqlbi przlidioquod
exercitu habebar,T.Labienus (: focius elfe magisprobo. .
.

"IN COMMENT; CAESARISQv _ .55

Finitim regionibus niguna] Legend vt in An in omncafu Reip.tm in bello,& maxmciuili,
iq.&Ald.Finitimis ab regionibus. quod opinione plerunq; cfama gubernatura
Coborre:g,amplisxxx.] Qrousimilitcrlegio Exim ob/ruem.] Mens Antiqc Ald. eruept.
nes tresnumerat. _ _ _ _ ] Meus&Aldin. Neg, . Placer Fa
Sulmonayn] Mal ergo apud Orolium legitur; rni, Neq; vero. _ _ . _ _
@udalonem corrigcndumq; Sulmona, ando emfimmizcpe'r'atio. l Mir dixit, Tanta
Plin. 3..2. fummaerat: pro Tanta etat. Cicero de Ofic. I.
. .) Huins Lucretij etebra menrio Ade fum ma erat obietnatio in bello metiendo.
. Att.vt eorum temeritas qui Lufk l/ulucinaliam.] Sicvaldearridet: cumin meo
zz'o murrunt,dilucid apparent. &Ald.&aliis permultislegatur Nul/M. _ _
Etappidvmilimn . Ea r ex agitare j Mens li b. ln ea re.Far
men nihilnoerAntiq.vbifcriptumitae: Vni nus exingenio,Exiniuria. Sed , apud Cicero;
ucrfiq; oppidani obuiam,&e. quod [ veriuscil vfitatum elhpro . Caufam autem fi
fe arbitror. Nam modo dixit,Sulmonenfes co gnificatalarisin Italiam aduentum. Noranda
hortibus corceri. Delertiautcm fuis Ducibus c_tilocutioExciuitatecxpelli,proExvrbe. Nam
milites Antonio fe dediderunt: vt mod fub fuperis, Profugiunt, inquir,exvrbeTribunipl-.
iunget. Cic.acl Att.iò.Epiit.4.Hi {nunqui nifi me ciuitate
z! Keg: Nerim.) Agrum Noricum in Gallia no expuliffent, obtinere non poile,&c._ . _ _
minat lib. 1.Gall. cap.3. Boijs occupatum. fed @infinit omnes 1. _] De hac Cdrnenf
RegmNoricum exGermania,eodem lib. extre clementia exrat Crelaris ad Ciceronem
mo.Non puto Regem vllum Boiorum Cl'are adAtt. 9. .19. Y _ _ _
in Gallia relilum. Itaque ad Germanumid refe _Tuudajmdeot [] Ita li ne dubio legend u m,
rendumarbitror. quam uisln Antiqc Ald. legarur,Loquilur.
Czrcummunire in/iruz'f.] Meus Antiq. 8: : {perzeorum} Sie Aldi meusAntiq. 8: alii perf
Grcumumire. Et infr lib. 2. Cutithicam obiide multi.Leg,endnm /[ .
re,&vallocircumuenireinihtuit. Multitamcn . S. .) Scribatur plen Sexagiesmcpre
hocipfum mutant. Sexaginta ea notaiumatur.y _ _
Damitiwdimulann] Meus A_ntiquusimulanr. uodaduexem: Domizia] Vetus Cod. 8: .
quod magis probo. Nam pronuncians, non @od aurum adduxcrat ,8:. _
dimmulatfed (im ulat,&fingit. Hanc aut1om Suramentumdice'n.] Alio loco expofuim us'.
peij defertionem Cicero mitic cxagitat,ad Att.
`8. .7. 8: 8. Culpam ramen omnem Pompeius CAP. Vl.
in Domitium confetebat. quod ipfiuslirerisc5
gnofci , quarum exemplum exrat cod. lib. ' ' / nirnere.] Deprchenfiisin itinetei
.17.18.9.2. Summa autem hc erat, fc neq; VerusDeprehenliis ex itinere. quod probe'.
pares cum Cfare copias habere', neq; iis duabus, /: (31.?].] Liuius lib.1.vbi d
_quas habebanlegionibus fatis cfidere, vt ijs Rei claflibus Seruio Regc dcfcriptiscommemorat
pub. fortunas committeretltaq; eenlere, vt Do ddita-,inqui huic claflidua' fabrfun centuri,
, mitius oppido relio fuas C_opias cum ipiius co quiinearmis
vtmachinas in (lipendia facerent.
bello ferrent. Sed datum munus,
de Prfeo fav
piis eoniungcrct. _
Canflmndz'caiyJ Hoc puto glolTa fumptum, brin_\/eget.lib.z.canu _ _ t
) magisquod Farninus tmcus Anriq. habcnt Cn.Mgim. ] re exrat Cfars
y,aclAtL 9. .8.. Magium Pompei) ipfius .
prfe
(bn/Mandi. quam vocem Longobardicam elfe , fa
cil ex lib. legum Batbaticarum in telligitur. Me deptehendi fcilieet,& meo infiituto vfus (um, 8:
morabile ellautem,quod de hocDomitij terrore feci. Iam duo prefei
Seneca lcribit lib. de benef. 3. Cornium, inquir, Pompeii in meam poteatem venerunt, 8: me
Ci'ar obfidebat. Tenebatur inclufus Domitius. _ miiliint.
Afl/nam alignmmn.]l Meus,In fuam. quod ma
Imperauit medico, eidemq; feruo fùo.vt(ibive-`
nenum daret.C m`tergiuerfantcm viderct. Qllid gisprobo. _ _ _ __._ _
_cunarisdnquit,rnnquam in tua potcftatc totum {-4:1]? Brundz//umJ Sic Ald. Mcus Ver?,
fit? mortem rogo armatug. Tum ille promi que ad cum. Legendum opinor, Arq; adth _QS-luf
Iit,_e medicamentum innoxium bibendum illi fium.qu vetus loeutio . _ _ ._
dedit. quo cm fopitus ciTetacceIit ad li eins.' (/] Aid. Salutis caufa. quod apei
Iubc me,inquit,adètuari, dum ex eucntu intelli t mendofum : eti Antique meo lib.au?torei
gis,an venenum patri tuo dederim. vixitDomi ldcmperjicz'.) Pro Tantumyei Tantundem-j
tiuse feruatus Cfare : prior tamen illum Cum cobartihux . Id , duabus
feruus fetuauerat. ` ue decem hominuminilli bus. Mens Codemvecn
74 auen.) Mens Antiq.& Al d.Prima vefpe~ habebat : quod magis placet,cm mododixerit
ti.Sedira puto illum locutum, vt alibi primario Coss.fccum magnam exercitus partemabduxil
e.prolneiinte noCie. feQEt Att.9.Epi.11. fetibat Claudi dimidid
Tarumoment.] Cic.Phil.5. Minimis momen lus fcripGiTe Pompei habere , qum reuera ha',
tismaximinclinatioucs temporum iunt, cum gueritcripferat aut de triginta millib. Epifaa.
/
4. I
56 - FRANC. HOTOMAN
ll'ein' ein] Vetus,7{_emhje`t.5ed parui referr. audiuimus,Pompeiùm Brundufio ad xv 1.KaIen.
; rationing] Id eit,vias cineatum,irio April.cum omnibus copijs, quas habuerat, profe
tum eITc.Caefarem poe'to die in oppidum intro
>nes 8: tediriones.Qua de referibitCic.adAr.9.ep.
14.Epi(iolamihi aerr'ut Lepra,- circumuallar ij(Iè.concionarurne(Iè.indeRomam contendif
elfe Pompeiutn,ratibus etiam exirus portus rene . velle ante Kal. elle ad vrbcm: 8: paucos ibi dies
ri.Sed cipfe Carfare'piiwxitif. lib.Pompeiu`s,in commorari. 'deinde in Hifpanias procifci.
quit, (e oppido tener. nos ad portas habe
mus. conamurpus magnum 8: mulrorum 'die CAP. V11.
'rum propretalrir'udinem maris. (ed ramen nihil
quod potis facia mus. ab vrroq; portus ~Cornu ximperiinear]Noer,Aldin.& alij com
molcsiacimus, vr aut illum qumptimumtraij pl uresfrolmbat. _
cete,quod haber Brundqu copiarum cogamus; _ _ Nouereon/endinnj In cad. Epiiii'. Confcendi'e
autexitu prohibeamus. _ _ Pompeisdicirutad 4. Norm-Matt.
non ] @idigirureft7 quod Cfar Faculteiten! dilemma] Idem r Pl utatch. C
ipfe(`c1ibir,l1b. ad Atr.9.Epi(t.16. Ad v 1 1.Id.Mart. farem nauium penuria impeditum, qu mins
BrunduGum . ad murum pofui. Pom Pompeium perfeque'terur. Ac memorabile ,
peius eliBrun'duIIi. mifit ad me Cn. Magi de pa quod codem loco I`ctibitJtaiam iiio modo aC
cc.qua:vi(àfunt,re(`pndi. Hoc vos (Intim (cite fare dierum LX. fpacioin (uam poteatcm reda
volui. Cm in (pcm veneto de compoirione ali ramJinevllo ptliotfanguine. Atq; haec qui
quid 'me concerc, (latini vos cerriores faciam. dem Plutarch. in CIn Pompeio ver (cribft hi
Ni fort cuni cum Caninio Rebilo,de quo mox (toricos omnes hanc ex Italia Pompeii difcemo
dicetur,remi(`1t. Sed haac mera diuinario . nem in {ummi (traragematis numero pofuifc.
'plane hoc aliquid argumenri e,e'ontra autoren ngrum quanrus error lir,licet ex Cice. ad Artic.
Commentariorum Catfaris. _ . cognofcre'.
xxx. Nofter, Pedibus xxx. Vrrumqu _ Tropratorem Koma. ] In meo Antiq. Komanum.
inendosnnelius Ald.Pedun1. nam latitudinem Vtrunq5abAld. . quod magis probo.
rlongirudinem oendir,vt paul piiconfiabit: dticamfofte . Cicer. in LiganTuberonis
cm air alias pari magnitudine adieCtas. _ fors coniea S. C. cm ipfe non :
Multrormenri's.] Vox Multis abe'tneo An _ Ein-pretura] Sic Cic.in cademzlnterimPAriris
tiq. 8: ret abeII, meo quidem iudicio. Saris Vatus,qui Prror Afticam obrinuerat, Vricam
enim completas. _ ` _ _ `venir. ad (latini concurfum , arq; ille non
'I'elpugnaaturJ Ver. Songnaant. quod probo. mediocri cupidiratearripuit imperium : (i illud
Erj eins. ] Vocem, Erji, redundarc ac imperium e(Iè poruit,quod ad priuarum clam orc
plane tollendain effe atbitror. _ _ multitudinis imperita: r'ullo publico conlio de
/tip/ eol!ogueretur.] Ipfe autem Crat non Pytha ferebar'ur. _ _ _
goras, ('ecl Pyrhagora callidior Cfar. cuius here Exlirouiciafugit.] Ciad Att.10. Epi.14..Cat0,
fuir perpetua rario,etiam cum Ariouifro Germar qui Siciliam tenere nullonegocio poruir,&, (i re
norum Duce. _ ' n'ui'et,o`mnes honi ad cum (e contuliffent, Syra
_ AL armi: dyedaturJ Placer leio nofiri Anriq. cuIisprofeus diem v11 1. Kal.Maij.
quoduptimvocesabfunrmam rfaepe Di(`cc_ L .) Sic Ald.NoIiet ver,Vacuas
lprouincias ab impetijs. vtraq; placer.
di, (impliciretira v_(u'rparur': ciam non de difcef
(ione ab armisfed colloquio agirur. _ in termm.] Cicetoin Ligar.
" MMI/neiJ Vetus Necnequodmagnopet hibiri cis in prouinciaveira'pedem ponere,vt
ptdbo. Namillud proximum, Renunciat qud perhiberis,(ùm ma cum .
Confulesablinr,vcru` dixir,pro Reneat Con . j _rrebar. ad Cicet. lib. ad
'fuIes abefe. Cuiuslocutionis exempla etudiris Artic. b. Epit. 14. Pompeurn Brundufo profe
nora_(ùnr.Plau.inAn. Equidemiamfcio,filius um: Cfarem diein oppidum ihrtoijf
qnbdamer meus. _ _ _ _ (è.concio`naru`m . inde 'cohr'e'ndifel
__l/ico:plarearg,.] Hcnotandus errorFl.So(iparri, VelleanreKalfi'ead vrbcm. _
'quidixin'vicos effe humiles do mos.& quainccdi _ legtimo ] Dece'm c'nimanhi
`rrl'us`,'fonvic'o's'chvias effe vicorurn. __ _ interfuperior Cfaris Confulat interceietanr.
_ Platearinnditam Hase ead. Plurar.in Pomp. 8: @odd omnim] Corrigend um vrin alijs qum
4..5. _ _ multis: (Mod omnibus eiuibus pateret. Arq; ibi
Qdi fortwo/inn] Nam (hperiotibus proximis pu'nto interpolitomouaineunda (entenria, qua
diebus Dyrrachium profetos modo dixir.quam .Ii reperito verbo Docet. `
uis Cie. Epi. 4. ad Art. 9.vn cum Pompeio pro j Latuma der? Tfilfld Sie CiC.àdAt't.7.Ep.3.Cur
fcos fcribat. _ _ _ _
imperium illi,aurillo friodo prorogatume? cur
Diebru nouem. ] Catfar vri; Id. Mart. Brundu tanto'per pugnarur'n , `vr de eius abfentis ratio;
(ium advenit,vtipfe fcribir, Epi.ex16. Pompeiusfu he habcndax. Tribuni pl. -? __ _ `
rgir xv 1. Kal. April. 'vti pater Epifi. 18. qua ra
Tn'na .) . Cfar Cos. M. Cato
tione numerus quadrar. Murius tTrebari us Ci h'em fente'nriam rb'gauit. Cato rem,qua: confule
_ceronilmpe S. Cum Capua exiifemus, ex itinere barur,quoniam non chub.videbatur, petci
nolcbat.
-, engrais. .y
'nolebae Bills rei grata ducen d,longa oratione Timone /. ] Qud Pompeium ab deler
vtebatur,eximebarq'; dicdo diem. Eratenimius tum mctuerent: vt Plutarchus quoque in Cfa.
cnatori,vt fenttiam rogarus,diceretant,quic Commemorar. _ _
quid vellet alius rei: 8: qu ad vellet. Clar Cos. Religioqu ren] Allure reticer quod Plurarchus
viatorem vocauitzcumq; cm tinem non facerct, fcribit, cum : asrarium venillctwt pecu
prehendi loquentem, 8: 111 carceremduci iullit: nias inde auferrer, Metellum hunc grauitet inter
Senatus eonl'urrexitt 8: profequebarur Caroncm eellillè : Catlarem ei atrocirer minar elle: 8: em
in earcerem. Hac inuidia , :11118: elaues nufquam inuenirentur,accitis fabtis fores
mitti Catonemiullit. H-:ec ex Capitonis hiltoria elregilfequod etiam Orol memoria: prodid'it.'
Gell.lib.4.. cap. 10.
[li/ Cin. /.) 111. Confule, arq; adeò pu5 CAP. VIII.
guante. Fam. 6.1. 6.11.8.1.3. Attic.
(/ 51: : 8: 1. calij per X SiciliaSardinid. ] P. ViloriusVariarurn
multi.Video ramen in quibufdam imprcllis, Fer . I 1.cap.z.hunc locum ex Antiq. libro itareli
ri.quod verius puto. tuit : (was Sicilia 8:111 Cofano priuatis coae'ras,
Grrun/rz'lrend Tril. PL] Hana eand belli eau 15,111'115,10158; 1115 eompleuerar. Docet
fam Cicero Philipp. 2.:111 111 emorat. @am cau autem Cofanum Domitij villam fuille. Colonos
fam ,_inquit,de Cl'are lignilicans ,dementil'limi autem dicitCa-lar, quibus Domitius'agros exfuis
fui conlilij cfaeri allerebat, nili qud intercellio polfellionibusclatifundijs attribucrat. vt {upe
neglcCra,ius tribuniti lublatum,circumfcriptus ris dium .: de huiulinodi colonislocus
Seuaru cli'et Antonius E* autem Cireunfcri inlignis apud AppianumMvA-- : nunc video
erealiquem,ab Rep. remouere,&euria foroque Manutium Viftorii fcntentiam feeurum , 8: vo'
prohibere. Nam fuperis haeipfadc reloquens, èem Cofano im prellille.
cap. z. Nec tribunilpl. inquit, fpacium darurfui Noun Cr/er .) Vtriufq; merita paucis p
periculi deprecamli: 1111 die leptimo verlib.exponet. ' . ~
eogitare cogunrur. 8: Cicero hac ipfa de re ad Att. 1n eorumde. ] Hare vniuerf Galli fuitratio',
7.1.9. Sifort Tribunufplenat impediens, quemadmodum fuperioribus lib.intclle&um :
aut populumincirans notatus, aut S. C. circum vt tenuesaliquot,vel pagi,velciuitates in poten
. feripius,autlùblatus,aur expulliis lit, dieulue riorum fide eclienrelaellentzhoeeliwr 8: his
11111111111111 eonfugerit. Et Orolius: M. illadcferiderentur,c.illa: his,em vlùs veniret,
` Antonius 8: P.Callius Tribuni pl. pro Carfarc in fublidium ferreut.. . v
tercedentes,intercedcnte Lentulo Confule,euria Mrz/lien/um xv.primor. ] Ver'us lib. Mallilia.
foroq; prohibiti, ad Caffarem profcli Punt. Sic quod magis probo. Dceurionesaurem erant alijs
vl'urpaturin Miloniana: Nunquam ilium Rcfpub. in vrbibusnjdem qui Ro m Senatores. Ex eorum
uoure elfet vlra. Senatus, credo,Prtorem cum ordine certus virorum numerus delige batur , cui
cireunl'criplict.Neem folebat quidem id face primorum nomen imponebarurmod x. mod
rc in priuaro, eodem hoc,aliquid profecerat. Ex xv.quibus certa muneris publici proeuratio man
cmpluminliextatlib.3.cap.5. vbiita fcribitiir: dabatur.
chuibus rebusScruilius ad Senatum tetulit: Se Ex ] decreto Deeurionum.
natusq;,Coeliu m ab Repub.remouend cenliiit. I/zflar .) 51161115 mihi locus.
: decreto eum Conliil Senatu prohibuit: 8: Corrigendum videtur, vcl hoe modo : Vieira Gal
eonciouari conantem de 15 deduxit. 51: Phi lia,in lexto cafu,vt quos Pompei uslimplieiter fru
lip. 13. Senatusin Capitolium. Patata de circun endosconcellcrar, eos Cctfarabfolut dono dej
fcribendo adolelcente l'cntcntia eonfularis. Lo~ ` derit. vel, Gallias attriuerir. quod beneliciummi
quitur dc C.Ca:làre,quem Conlul ab Republ. re hilo magis ad Mallilienfes, quam ad vniuerfam
mouereeonabatur.Ha:ccmiampridem fcriplill prouinciam Gallipertinebat. Seel fuperior eon
fem,ani maduerti polle Manutium doe`tilivirum iee`tura e magis probatur,qud pariavtriufq; be-'
locos eiufdemmodi multos protulille. nclieia mox app ellantur. _`
Illi//ronorirlefuturum.] Sunt qui lic emcndenr: Neutrum ] Valet ad quliionem Feudi
Si n timore deftigiaut,illi lùo houori non defutu liicam, de Vafallo duorum patronorum, li illiiri
rumfed per : Remp.adminillratur.@t me terfc contendant,quodValalli ofcium lit.
lis nollcrAntiqSin timore dcfugit, illis one
ri n fururr perfeRemp.adminillratur. Neq; C A P. I X.
difputationc, aut argumentis opus elle arbitror. i' ' . franioLegazo] Difficile (116111 , poriirs
Sed iam ita videoManutio hcimprelfum loc.
: anrudueritJ Sie verus &A1d. fcriptum lic , 1..10 Pompeii lega
opinor,pro,Rebus gellis.qu fententia proba , to. prlcrti 111 cm illum qu5adhucxiul`quam no~
li locutio excmplum haberet. Alioqui corrigen , _
dum vidererur,Vt opibus ille lluduerir.vt de Pom /] Sicomnes Aritiqui.Legend
peio intelligatur. Sunr autem qui { 110: lo-` arbitrar Tori,cafù tertionam fenfus'eli,Toti Lu
eo reponant: quod li nc vetullorumlibrorum au litaniat auxilia imperantur Petreio; Celtiberis,
loritare lieti eert non debuit. kreliquisb Afranioi K
5:11:
,e FRANC. HoToMANI NOT'AE
Stumm, mmm] Videntur heee nomina his pto Ho/lmergu venera] Mitum eitin Aldin.non eil
uincijs ex cetrist icutisimpoiita. feHo/ler,ièd hoe modo: Terga verrete aduerfa
Quer ipfpetiuemtj Sie Ald.Farnus,Quam ipfe rios cogiifent.
lpacauerat. @ali ver eius rei comincinoraud, Nixprouzn] Sie Ald. Noitet verb . quod
veltempus,vclcaui"avllafuerit. Meum igituran etiam habentimpreili quidam. Magis placer Fa
riq. fequor, vbi Tumuemtlegitur. Nam ita parie etni conieCtura,Profluxir. ac forraie etiam Flu
dieit,vt nobiliiimum cfottiilimutn quemque men pro Fluminu'r melis legeretur.Nam iic Cicero
nominatim euocatet. in lib.de Clar. Orar.dixit, Fluuium extra ripas dii'
Con/ieerudinecongre/J Progreil'ac cotrigendum uerc.
putarem. atque hoc ad Caeiaris confuetudinem Maximicomitutiu.] Sie Antiq.Aldin. c quidam
magis accedit. impteili. Alij Commeutue. vitios. nam Comita
] Nam Centurion um pecunia, parte exercitus veteres dixerunt.vt paulo
quali pro pignore tenebatur Caeiare, ne abillo infr,Magnos eo mitarus, qui ad Ciarem iter ha
ad Pompeium propinquantem dccerent. Prae bebant. '
clarum itrategema. ?ecorafeeundumeL/idium. ] Animaduerte, pri
Subito .) Acuriiiim Ot. Pantagarhus mum com meatus genus fuiife frumentarium: al
animaduertit,legend menton?. eiq; magnope terurn,pecu~.1rium. Et iic cap. infeq. Caeiar ciuita
t ail'entiormon enim pondere iuinentorum,fed tibus quo minorerat frumenti copia,pecusimpe
tempeitate ponsinterruptus eit, vt inox dieet. rabat.
dggereatemtilmJ Agger hoc loco peripicu l/fueBritannie.] Sup. 1ib.Gall.4.eap.5.
ro trabibus t longurijs , quibus pons conitabat. [ .) Milites Ciris munia omnia
Sub cu/rir fmnij /. ] Antiq. @uji/lit: quod obibant: ponres exrruebtfrumenta demetebt:
magis probo. naues redificabr. Sie Gall.5.ca. 1. 6e alibiperfpe.
Contra /Joem.] Notandus locus,in quo ciues,n Demon/lratum AC] Sup.cap. 8.
iam Adueriarijwt { alis,i`cdHoitium nomine Colonpaoribuegm De quibus dietum eiteo. lib.
appellantur. fed legendus Appiaiiusin-fub iuitium.
Primu @fecunda etica] Hoc Ciaris facinus re / trat autem] In meo vox ( abeit.Pla~
tulit Veget. in numerum itraregematum. fed ta cet Farni leetio: Tempus autem erat anni. Puto
men,non iatis,vtvidetur,intelletum. C. Cfar, Ciarfcripife, Tempus etat anni diiicillim.
inquir,cm aduerqu Afranium copias educeret,
trcipiendi feline periculo facultatem non ha CAP. XI.
beret,iicut conitituerat , prima e i'eeda acie fur
tim tergo ad opus applicata, xv. pedumfoifam V fert Gallicon/uerualo.] Noiter ( Ald.Galli
fecit,intra quam fub occaium Solis armati ini-_ caconiuetudo.
lires eius receperunt. ; Millie/ex jerut berleg] Legen dum arbi
Aggeris nomine mate tror,Liberris.nam hare vii rata locutio cit, pro, In
ri,c vimina,& falces virgultor nunc intelligit. hisferuilibettiq;. Qiodvulgdicitut, Compu
tando ieruoslibcrtosqgic paul pft : Eo die na
.. X. ues Maililienium , cum ijsqua: i'untcaptazunter
Xprimo Iridium] Sicantiq. 6c Ald. nonnulli cunt nouem.
im preili,7rimue lzaatm. De noleprocifcitur.] Retzliic in Ald.cm in
Decliuietgiod Vetusiic,Editus locus tenui fa meo iit, Diu notuq';. virios.
itigio.quod non placetfed pro Decliui legendum Hirtamen ] Legendum arbitror Tum
arbitror,v_t fpe alis,Leni. Nam inter Decliuita pro Tamen: cui locus hic eie non viderur:
tem tFaitigium apud huncnoittum nihil inter Que/ere re:.] Cm mod dixetit Annonumon
eit.Similis locus infrlib.z.ld autem eitiugum di video quemadmodum voci Ker locus eife .
rectum,e minens in mare, vtraque ex parte praeru Eadem autem fententia vfurpatut Ciceroneiu
ptum,atq; ai'perum,ièd paul ramen leniore faiti ea pro Pomp. _
gio ab ea parte,&c. Mugnielomum concur/im] Non placer. Faernus
Impetum aduerfue ] Magis placer anriqua: reltituit, Demumquod etiam video in meo Antiq.
Aduerius montemimpetum in cohortes faciunt. Videtur legen dumeagni addomum /l/ran concurs
": compiti/ia] Ad fenfummon ad ver fue,mugmegmtulutionerebunt. Nam Rom viden.
ba relatio fit praefepe.vtalijslocis annotauimus. tur ha: gra tulatio nes fat.
rimipili centuria] De quo alio loco comme /{} Nonnulli Stramine. `quod
moratum cit. plan abiùtdum eit. nam inmam nauis partem
I/trz'gueeperiorer] Verus , Veringue. fedvulga tabulis coniiciebat: tum viminibus reliquum
ta placer. corpus aprabat.Lucan.in 4.
Nororum impetum] Vetus,Noitrorum diuim canulixmadefao 'viminejmruam
peru 1n. Tkitur { , ceeq; indutu iumento
Numero : quod. ] Verbu rn nt, abeit ab Al /eflorirpatiem tumidum/iiperenutut amnem :
din. San ii partcula quoq; infequens deleretur, Sie / / Britannia'
concinniorienrentiaviderctur. : '. . .
.
IN . CAESARIS. 59
C- . 1 1. ` auderent,in circulis quercbantur. Legendus
" Ogm'rio nomine vtitur, opi Vitor. Variar.8.cap. 13;
nor,quòd non tam Romani crnt aduerfarij, Suprazguein. ] -13 alioloco
t qum Galli,Albici t : vt mod dixit. notauimus, vt peditatu perumcn trani'portan
illu/lomo1 { (ignicat,opinor,quod do, equites fupratqnfr' conituetct. : .
dixit initio Gall.4.de Sueuis.Libertate vit,qud lib. 7. eap.tl.vbi inituti huius rationcm expofui
pueris nullo : difciplina aiTuefati , ni mus ex Veget. lib. 3.cap. 7.
hil omnino contra Voluntatem faciunt, vites ali, Inmijrmmennemo. j Nihil muto. atqueitalcgi
t immani corporum magnitudine homines ef placenveruntamen fi quo in vetuo : bono li
ci. ' broitalcgerctur : Tammnon nemo, libenter cam
incitan', j In Antiq. 6C Ald . Excitati. fctipturam cum hac commutarem. (morfum
quod magis probo. enim vox nquvcr c minus tradudus
Sub oculto Domirij.) Sic omnes lib. prter fol um incolumis exercitus dici .
Aldinum. vbi fcriptum , Domini. quod magno 4I-Iuti.zi\n reduxemtrem.] Antiq.8c Aldin. Hua `
pcr arridct,atque ad fetuorum nomen valde iam rem duxetat.Fatn. H uciam adduxcratrem.
commodatum . Fortae,Huc iam rem perduxerat.
Kgmor tran/iurrenm detergere.] Detergere remos dzmnfeundumimpediremur.] N, Non im:
dicebant vetercs , cm obiea nauis tranfuerfa: _ pcdircntur.Et modo dixitcos tranfirepotuifc.
hoili,eiusremosimpetulho perfringetet. ridi C P. yx 1 1 1 1.
culo - nautico: quali tranfcurtentibus re
mis fdaretur. Itaque nauem remis detergi dice
bant. Hire. dc bell.Alex. Ac tantum dotrina po P ! ms .) Sic omnes lib. Neq uc
tuit, vt in difpari numero nulla tranfuerfahoi vllum inuenire licuit,in quo non verbum Ifi
obijceretut : nullit; remis dctergerentur : fed tlegerctur. _
fcmpervenientibusaduerfoccurrcrcnt. Liuius militari more . ] In {Itatagcmatis
111136.1,& vttoq locoFtontinus hoc numeratlib. I. . Cammin
latere remos detergunt. Hinc Detergete pinnas quit,percxccpt quendam aquator, cm com
muri, apud eundcm lib.38.A[Ièribus falcatis deter periet Aftanium, nou .
gebatpinnas.1demlib.37. Si qua concurreratro tutos,vt citta vexationcm fuorum, hoftilia im
cum hohum naui,aut proram lacerabat , aut diretconfilia,in initio itatim notis,vafa concla
remos detergebat. mare milites , St prtet aduerfatiorum agi
( SicAntiq.tA1d. Sed {rzijci mulos cum frcmitu, tfonum : continuare,
probo; vtein vulgaris. quos retentos volcbat, t arbitrari
mouere.
CAP. XIII. Tmorimogrqum religioni] Maiotem fui timo
ris,qum facramenti rationcm ducere. Caulm
luerpugnolanz. ] Vna inter duas inter autem effe atbitror,animorum ardorem,quiin
. ciuili diffenfione muito maiore odio inflman
liar non longo.) Noiter ]. t mox lij longiore. tur: vt nulla falutis ft. Nifi hc [it potius,
quod non impro bo. qudin bcllis ciuilibus remilior effe mil irai-is di
Cum : Propter vicinia m. fciplina {olonnemilites abalicnati in
Trgnra in .) Si vetus codex 8c Al d . rum partem difccdant. Id enim proxim figni
cmultiimpremNrfinilib.dltitudnemquod non care videtur.
probo. nam qud eratuuius aucrtendus,maiot Latem multumper/puoloremJ Sic lib. 2. capit. 6.
latitudinis qum altitudinis ratio habenda erat. Namd; huiufmodi rcs , aut pudorc,aut mctute
7 aliquam } ] Antiq. Parte nenturzqui bus rebus nox maxim aducrfaria .
aliqua Sicorim auerteret.quod valde arridet. {tquead reuerti. j Cfaris {
comranjrgmefilua. ] Settorianorum t Frontinuslaudat,&in raragematis loco
Pompeianorum. rat.lib.Stratag. 2.
l .) Pompeij, qui Settorianos vicerat,cu No: neterzjwifluod Ita in meo 8 Fa'e'rni lib.
iufq; nominctaufpicijs nunc bellum gerebarur. vtipfc .
In barium] Non dixit innitJn in Dt'ffcultar ] Noer ( Ald.Dicultatcs
barbaris: quafi vulgus 8: plebem fignifcet. tardabant. _
. ] Sie placet: quamuis in Antiq. Exrel/imqu Antiq.lib. St, rerinen
6c Aldin. lit,Conquirere. dum vidctur,ExcclfifiimumJegendum crit.
Suinere agmm.] SicAntiquus 8c Al Iug OogefamperuenimJ Per iuga montium.
dinus Suinere , hoe loco , (
ri,iter fupprimcteln quibufdamvulgatis ,$ C . .
.
- Toto'swfo' car milita: conturlari, ] . Viorius / Front.1ib.Strata.r.
fuo libro reitituit rtalori. quod mihi vehe Cfaris aliter interpretatut. Cfar (i n
mentcrplacet. nam cm palm de Cfare queri quit)cm cxetcitum Afranij c j circunuab
arum
l
l
l
.so l FRANC. HolroMANI NoTAE
Iatum liti angeret,i`q; ob hocexafperarus,interfe _ Deperproragalanm Vox prior abeli 8c
tis omnibus impedimentis ad pugnam defcen Aldino.
dilIèr,continuirliios,arbitratus alienum dimica In aduar/rz'or tela Sic noIler,itemque
tioni tempus :quod aduc'rfarios 6c ira : defpera Aldinus. nonnulli Aduerfos. placer Farnicon
tioincenderat. _ i ieuta.uerfor.
: quodnon initial Duos verfus deell'e arbi inquirabant.] FortKgquirahnr.
rror,quibus Caafarianorum querelas cfermoncs Sexta aiua alici] Aldinus,6t noiler,Ezù/21am diei.
exponebat. Nam verbum Conqu'arunrur adCfaria Kaliir raligionibua'q Sic nofler c Aldin. Placer
nos pertinete puro. Iremq; illud, His prouocari Farnini lib. ), Edufi'r [
fermonibuszCfarianorum fcilicer.Arma autem Munirianarpnfarunl Lon gis vall um 8: follam
Confcrre,mod dixit pro Coniungcrc. producunt.
Cum Cra/arapar Sulfirium.] : duit! VoceS,Cùm Cia Traz/ntz'malo alij: malla remediar daantur. _] Vt mi.
ra, abfunr nollro anriq. : mco indicio abfunr, noreincommodo maius vitarerur.
non defunt. .) Ad crebras eruptiones.quan
{rmatfmiliam} Familia: nomine inrelligt, qu Faenlib. fcripturanondifplicet, vt ddii, le
opinor, quos Proconfulcs ex domellicis conui gamns.Er hac clerc Fronrin.lib.Srrat.z.Cfarun
ionibus, aut necclfarijs apparirionibus fecum quir,cm exercitum Afranii : Petreij circumual
habere eonfueuerant : qui quali ex cohorte prto latumlitiangcrer, ifq; ob hoc exafperatus,inter
ria appellari folent :vt air Cicero Epiilad fec'is omnibus impedimentis ad pugn defcen
qua nullum aliud genus animaduerro, quod cx diil'er,conrinuitfuos:arbitrarus alienum dimica
Familia dici poflitN-am feruos cert ad armanon tioni tempus: qud aduerfarios rirat depera.
vocarer.Colonos quiden1,dequibus fupcris di. ri incenderat.
ximus,porell:eriam hoc verbo lignificare. difusia] Sie omnes lib.Ego ramen cou
Banafciary':.] Suo aliquo beneficio obli tra Omnium auoriratem legendum elle arbi
gans. rror,Prarlium defugiffc.
(/: rmdn] Aduerfario habetV.C.quod
valdc pro bo. CAP. XVII.
Canlum capturan] Iam anr dictum eil, Sibi
con lilium capcre,vocem elfe fediriofam: cm de Tfminar circummuniror. ] Sic Aid. com nes
feCtio fir maiore parte. reliqui. Noller, Circumuanror. quod magis
( iuurandum.] Vetus placer,Ipfe id :m iuf placer.
iurandum adigitAfranium. Nam fa'pc Pra-pol" ): ranuam'a. ] @am Afranio , qui mod
' tionem Vctbo adiungebanr.vt Arbirrum adige ver ba feccrat.
re :pro Ad arbitrum. Sic Rhodanum exercitum Saquiariam.] Se, nimirum Cfarem.
rranfijcere dixitPlancus ad Cicer. . 9. lib. lo. @am imagerrz'ma._] Qilaii ver praflio, non alia
Er puto Ciceronem de Fin. 3. (ic fcripfilfe , Si An dc caufa, quam vr paci confulererur, fupcrfedcrir.
nibal ad porras veuillenmurumq; iaculum rranf Examinar/aum] Totus hic locus inrerpunio
iccilfet: vbivulg legitur Iaculo. nis vitio fentenriam obfcurauir. Zeugina figura
premaman] Noller producanr. quod non efr. Oliicium fuum Cfar-pra'iirit. Exercirus Ca:
mins artid er. farispracitititdtaque Exercirumfuum, id eil, C
Non dubito, quin faris.
gendum (itzvtin noftroanriquo.VrIinusrellitue Suqgntarfalj eodem lib. cap.16. nos
bar, Tlarfrua. quod non probo. deprehendir,interfecit. c cap.17. Produlos pa
religie iuri/umndi.] Sic Ald. fed mulr vc lm in pra'torio interciunr.
ri s Anriquus,vbi Noua fcriptum ell. vt renouar Qro: in [ para/lara habrn] Nolter,I-labuerit.
fnperioris diei facramenrum (ignificer. Sicenim quod fine dubio verum efl.iclemq; de frorIinus
polleriuslib. z. cap. 6. Relinquirur noua religio, reflarur.Scd voce flamaninterpofita mulr com
vr eo neglelo facrameuto ,quo nunc tenemini, niodiorfenrenriavideterurz ibi, Tamen quos in
8:. Vrli nus quoq; idem de fuo rellatur. fua potellatetc.
Inma adonamporranda.-] Dixi mus alio loco cx @n/rurw'ra'karrJ Hoclib. cap. 17. Summa
Tufculan. Cicer. magnam fuiffe cuiufq; Romani diligenriaconquiri 8: remitri iubet.
militis farcinam
dimidiari menlis: cibaria
cm prter arma challum,
portarent. l eti Illiiu danigua. ] Afranij.
[llorum bumilirara. ] 5 unt qui reponant,Human
tata:quos facere im perir,cm loci fenrenria,tm
CAP. XVI. Cfaris con fucrudoconuincir, qui Humilitatcm
crebr vfurpat, proinma : abieCta conditione
Onlz'um . ] Sic legitur in impref ac fortuna.
fis permultis.Aldinus ramen 8: noilcrvctus, [ Magi/faruum commutar. ] Non feruari vete
Expleturos.quod non arq u probarur. Magillraruum iura,fed induci .
In loci/'r campa/Iriua/ii/iaanrJ No /421210 Expretura ronalatu.] Polt przruram 6: Con
Lam, vt aliquanr fuperi s :ac nonnunquam , Su fulatum.
frinere extremum agmen. _?arpaucorjlroati (y alaiJ Hi Scipio : Do'
mitius
V'
~"I N Nif'. AES 'sti :

initius priuari,dequibus fupr,capirc fecundo. doq;euoluruni11i'us inregumehtis dii'iimulario
] ( hoc loco ngicct, nis tumudatumc'l; perfplcio. _ .
aperuit fup.cap.1. Mulrivndiq; ex vercribus Pom Ignis i451, ] Polletiuslutum,cori,cenrohes,
} excrcitibus,f`pe prmiorum arq; ordinii cuo tomenra, 8c crates in hoc numero . _
ca nrur. Nam Obrincre cxercitus mod dixit,pro ] Homines afperos ,y moh'toi'os, in
Dueere ordi nes : p_r-azfeturas habere. domiroszdc quibus ell i'uperiore l_ib.~cap. 8.
Firmum . ] ngd promiiifcnt. id efr, : ] elbrorar. Vergil.
quamuis dem Afmhio dr'e'nr ,atq; in eius~verba . @otprimemne eteranznlizrarepuppn.
iutarenr,ramen fe non feruaruros. Nam ab reis ro tis appellantur.
/4554 ] Precio cuiufqyrei fato. _ [ ] ( cum
[ ( controueriaruin intro tribus legionibuin Siciliamfoar mifcrat, libro
duioJgnum lit imperij approbari. primo,cap.7. _
Vebemmtimurrmmur.) Siclib. 7. capite 16,
Lier I I. Omnia, inquit, pleru'nq; qua abfunt ,vehemen
ris hominum mentes perturbant. _ .
lC A P. . . .Expublictodijnj Sic hoilc'rAtiqus.Mags
ramen Ald. lerio pro batur : Publicisq;ecultodijs;
_qq Digit adaium ] Sic omncsA n Nam itationes inrelligir corum , 'qui pridiovrbi
ytiq. Nonnulli aut {ningir repofue relitifucrant. ~
runt.Sed Adigere prcisdixiifc vide .- = " ab 11'er Vetus (I: : Ver. `1.'Sci.
\ tur,pro Nnues adigere. qua: fuit'vita he Deos quidem haberefct _
~ ra locutio.A _ _ l/'elexrem auxilz. ] Si domeitica copi noti;
Mteriamij Trabes, ad aggerislareta firmati Qibua'inpung Vetus:
fucerenn l Inpugnanda.
_ _ quod_ qu
_
da:V1'mina,ad vineas contexcndas.
fem mim.) Affetes hoc loco non pro rabulis .
vfurpat, fed pro validis fudibus.& palis cufpide Magna *wis eminn] Legedu vr in .
pracuris.vtalibi pro trabibus. interd -pro con tiquo,Magna 11i: c vr in creris omnib. Anriq'uis,
ris: etam pro longurijs vfurpanturLiuius lib. 44.. Injrelvtrnam ad coniuntosAlbicis hoc referrun
Perprocliuefumpro fairigioJongi duo validi afle De improuifo impiua'emim._] Sui'peus mihi lo..
res ex inferioreparre in terra dcgebantur. in eos cus: qui tamcnin omnibuslibri's iralegitur.
tranfueri i ncumbcnres ti gni, vt pons eilèt,iniun Nocrinmuiz; & mox pro
gebantur, humufq'; infuper inijciebatur. Solido fm, Vfus : quod magis placer. ni Tamm vtin Ah>
prccdebarElephasin pontem: cuius priufquam din. corrigam us.
in extremum procederer , {ucciiis aifcribus colla ] Sic nollcr Antiq. Ald. ramen,
pfus pons prolab cum leuirer cogebat. Tacitus Coneuf. quod magis placer. _ .-
lib. zo. Eduxerant turrim duplici rabularo: quam
prtori-.eport propinquantem promori contra . II-.
vali di aiTetes : i ncufllt trabes pcrfreg re.Pro con
tis vcr apud cundem 1ib.3o. Poilremoail'ercs fer: : ] Pluteus nunc pro machi
rco vnco prxi (harpagoncs vocanr milires) ex navfurpatur : (: vn cum vineis oppoira
Punicis nauib'us inijci in Romanas cpti. . crat ante milites,qui opus faciebtmc relis cx op.-`
38. Arietibus muros quariebat,aièribus falcatis pido mifls vulnerarenrur.Plutei cvincatum for
dcrergebar pinnas.Et moxtFalcc-s anchoris fcrrcis mam fub exitumlibelli adfcribemus. .
inietis in inrcriorem muri trahentes all _ Vel marilyn] Sidomeicacopi non
ferem ptfringebant. .. ' fucerent. ._
] Manifeilum .
[ ] @ed vulgusrlicit de
manuin manum. vr alio loco diximus. Seneca de -L vendum vr in alijs/Iccideret.- l * .
breuir. vir. Cm ex balneo inrergnanus clatus; . ] Lateribus minoribu'scluto. Lte
in fella poiitus eil'et,&c. ~ autem crudos non coos fuiife, poetis e!
Forti/Zim?! liguri] Equi forritudi nem Cicero di mufculideferiptioncintelligctuf. ~ '
ci teilarur. Ligni forrituclinem nte n lcgeram. Su/zenderent.] Sullinerent : 1
Cicero dixiiferJirmifl mis. Vegetius ramen crc dcu'm /. SlC 111..&;
br ita lo uitur. '. pleriq;. Noller'verrnnulliimprel, _Duo mgm
- ma ] Vitiof interplmio quo modo dubio legendum cih Nam hard
loci fcntenriam deprauarNam vox Fala cum im> duo tignatranfuerfa erucisfiguram ( vr vulg lo.
fequentibus coniungendaellhoc fenfu: Telruclor quimur) habebamri Nihil :id huius turrisintelliq
facts. ex fortillmis lignis anrecedebar, quandi gentiam azqu notandui'n ell'.` _ _ _ _ .
loci caul. Nil'i fbrr Solipotisqum Loci lcgcn min/erfm. j gitur (im
dum vidcrur. fuirreumnonfaftigiarum. _ _ .
E_uolutaJ _Ditum [ ramen []
in contraria gnicatione pofuir.n lib.- de Orarl . queclauis dex'ern ( ramen legitur' in qui.
Lubcnter enimtecpgni [ art_i_c_aliquane bufdm :quod non duplicer. _ E ._ __ _
-.
. - F Tagu
62 FRANC. HoToMANI NoTAE
Tegume'hupnptnlerd Sic om nes Antiqui . non fpacium relitum etat: cuius ab vna parte milites
nulli imprefli Pra'pedere,vr paul pil. quod ma opus facere,c murum fubtuere poilent: ab altera
gisprobo. (manquam : pr Vla' planis fuif parte,ii quivulnerati client , excedete : St alii re
fet.Tegumenta autem intelligir ilorcas, quinde centes arq; integri fucccderc.' poileilatc'ra
prpendebant,dum in contignatione fuperibreY nominabit. _
parietes fiebant: nimirum, quia pluteorum 8e vi In quinque. ] Quantum hominum,
nearum reis fatis muniti non erant. qui intus latebant,altitudo polcebat.
@nxaulationcm.] Teum illud plenum ex affe (apnian Capreoli dicuntur ab architcisli.
ribus f_lCtum. _ _ _ gna,qua` proclinata eapiribusinter fe iunguntur:
pluzeoraddapemj Nunc' maehinasinrelligit. inr'eriefra rtabeoblonga,quam iidem Canterium
Vt eff rerum omnium msi/ier '1v/uc. ] Sie Cic. 1. dc appellant.Hisvtraq; ex parte tci faiiigiu'm fuiti
Otato. Vfus qui magillrorum Omnium prazcepta netur.Legendus Virruuiuslib.1o. cap.zo. vbi .
fuperat. Sedinitio Luculli,quantum in re milita iludjnis formam defcribir.
ri valear;oilcndt : t Vegerius initio lib. r. Wi ] Si rrabs fuiffet, Canterium,vt mod
Stariaaurem.] Sroreaslegendum purarem. Lif dixi, appelllfct. _
uiuslib.;o.Numidpr:eeipuarundine rextis ] Plurali numero vfus.qud
reaq; pars maxi ma tcis palfim nullo ordine, te.' non tam facil vnum fexaginta pedes longum rc
periretur,qum duo trieenum pedum.
Tres aurem iccirco tantum fecit, quia tres tan
tm turris partes ijs itoreis obtexit. Lansin chung', ] Laminam fuperim
Lau .) 1d eihcraifasNam larirudo ponebant,eamq; ciauisin tigna t eapreolos ad
cuiufq; pedum etat triginta 1 quantum etat tutti: atis deuinciebant.
fpacium,quoqiio verfusr Lame: .) Locus hic oilendirlaretem n
Trazjcipol] ( reliimpetum mollius . elfe glebam ex argillaigne decotam : vt regulam,
ncbanr. vel imbric.nam argilla Tella dicitur,opi=
Enpnmurr.] ( alritudo plureorum nor,q'uafi : fed effe maifam ex argilla vel lu~
i vinearum paa . ro,qu ( iiri impoiitaSole induratur.ququia
Wurfoulvduxcrunz. ] Plureorum nomine latis fi lauetur,liquefcit,t deuir, atque in cnum re
criamvineas comprehendit : vt ex fuperioribus foluitur: inde natum Terentianum illud in Phor
intelligitur. _ mione prouetbiumvidetur, Larerem lauare, pro
"Hamper/e ] Nihil in hat ilrurura Laborem inancm fumere,operam perdere.
atqu notandum eir,vtquocl de teo dicitur. ln {} ld cihin extrema inferiore parte.
relllgendum cil eni m ,illud coniuntum operi ab Ne quid ignis hofrium noccre
initio non fuiffe: fed tantifpet per fe ciririife,fen poi'fet. _
mq; coelilea fubleuatum fuiffe, dum opus fie {Emblema} Id elt,Sufiineanr.
ret, fextaq'; contabulatio poneretur. .) Vi n ex antecedcbanr. feedum
frbcn/onimJ Prhenfionem hocloco acci quas mufculusfenim adigebarur.
pcr'e cogimur pro machina, qua rigna zdicior Mncinationc Mualipbalnng. j Id , Phalangi!
adhibita cochlea fubleuantur : vel potis pro ipfa eodem modofubiehs , quoin maehinarione nal
fubleuatione,&inirumentiopere. Hanc Fabri uali,ideir,in nauibusvelex arido propellenclis,vel
nori appellt . Crim hace iam pridem fcri in aridum fubdueendis fubijci folent. Phalangas
piifemnnimaduerti Adr.Turnebum vir erudi autem CfarLatinonomine fcutula'sinterpreta
tiflimumlibro Aduer 11.cap.z.4..in hunc tur.infr,lib.3.Lignafcz.oblonga 6c rotund,in
locum multa fcripiife, ab his notis noirris valde cylindri , qu oneri fubiera veCtibus impela
diifenranea. In iis autem illud prter caetera mir luntur.Biremes,inquit,fubicrisfcutnlis impulfas
videri pote,quod air milites hoe tetum line vi' ve'tibusininteriorem partem rraduxit. Interdi
neis 8c piuteis prhendife, cleuife.quafrver Phalariges pro fufribus teretibus vfurpantur.Plin.
vel nunc manibus, vel ante virreis St pluteis ad lib.7.cap.56.Prli,inquit,hfri contra Aegyprios,
prxhendendum vii ( inregrum Let-.lo primum fecte fuibus, quos vocant Phalangas.
ribus iudicium relinquem us. Inuolum 1 Non Intelligo, cur non
lim freien/ionen. ] Sic impreili complures.. legendum .
Melis nolter t Ald.Alia prheniione.- Nam or f [uniba] Non lateres dicit tcloimpofiross
do el! i Alia prat'heniione t fubleuatione expedie fed latera vrraq; ex mufculi parte: que nos fupe
banrfibilocum ad difrcandum. TeCtum enim risintercolumnia diximus.
ita fubleuabantwt defuper eo regumento muniti f . ] Inter mili tes, qui intus opus facie
aduerfus faxa tela eife poffent. fronte ver banr,quidam interiei erant,qui furcis t longuei
tels: rijs cupas illas pedibus militum remouerent.
I/zpn'mo.] Vr extrema patietum Ptruui'a capi~
(a rig-uorum regerentur. _ CAP. III.
contaulationum] Telium Cotitabultl-`
tum,peniile,nec dum operi coniuntum. : 'wir an: igni: i: nui". j Antiquua
( Ped fexagintazintus aut larebr'. nofter mult concinnis: ( militi
[o amelie.) Inter quasinrercolumnium,id , bus,autguioperibi1snoceri .
f Tarn'
IN COMMENT. CAESARIS. ' 63
'Turlueg'l ] Melis idem Antiquus, ni fcriptur repudietnus,in qublcgiturDetner, _
GrcumueniriNamCi tcumuenire,pro Circummu 7focumnd ] Moris ctat,vt Senatores, i
nire,alijs multislocis notauimus. quibus hteditasin ptouincia relita teilamento
7Jropinguitatu imm're. ] Sie omnes alij. Noller fuetat,legationem libel-am Senatu hreditatis
muito veris,1nterirent. perfequend caufaimpetr'arent. Cicero Agr. z.
[/221234 Liuius 29. Legati Locren Haercditatum obeundarum caufa,quibus vosle
Iium velamenta fupplicum,ramos olea: (vt Grat gationes dediilis,qui 6c priuati cptiuatum ad ne
cis mos ) porrigentes ante tribunal, te. Idem gocium exietunt, non maximis opibus, neque
lib. 4.4.. Sotdidati,barba ccaplo promilio, cum fum ma auoritate prditi: tamen auditis profe-_
tamis olea: ingreili curiam,procubuetunt.Loqui ei,qum graueseorum aduentus focijs veflris ef
tut delegatis Alexandrinis. Itemlibro 45. vbi de fe folcant. Idem Fam. lib.z. Epi. ad Cornif. feri
Rhodijsloquitut: Vniuerii rurfus prociderunt: bit , eos qui cum libera legationeproeifccban
ramosq501eae fupplices iaCtantes tandem cxcitati tur,1ietotesptouineialibus Magitatibus,&ini~
cutiaexceifetunt. gniacterorumlegatorum accepiie.
Eiuedemgener compiten] Nihil muto. Tantm 7merrico's ciuilue Rz] Sie A1dinus,& multi im
teilificor in antiquo fcriprum elfe : Einf prcili .Noiiet mult veris,Pettettitos ciucs R.
modi compiuta. quod qu placer. - s 0 0. mill. ] Id elhquatuormillia coro
bomim'ue 2108204 Non iam literar dorin natorumfeptingentos quinquaginta : quae per
iignicat,vtquibufdplacetevideo. SedDoeIos tenuis adVattonis negocium fumma . @are
dixit,prolnilru&is. vtlib. Gall.4. cap.4. Hiiam legendum cenfeo: H S.centics nonagies :6c voc
ant quid interrogati pronunciarent. Milliatollendamwt efciatur fumma coronato
Porcoi/ifom ] Libri confcntiunt. vt rum quadtingentot [cptuaginta quinq; milli.
vetus illa fuiiie locutio videntur. Triticz'modz'o: cxx. mill.] Modiumin fecun
Superiori: temporal] Hoc me non intelligi fa do, quin fitlegcnd,dubitatut nemin arbitror.
teor,ni(legamus Superioridiewel potis vtrunq; `122212020 222122222420: 212101242. ] Iudicia de priuato
relinquamus. Nam quod nonnulli de Contem rum rebus coniiituere, non mod iniquum non
ptionedicunt,plan abfurdum . , fed etiam prtorium. ( nihilo probabi
.lgger comportati.) Sie Ald. N ver Compa 1101- Vrii ni aut Otauij Pantagathi emcndatio :
mn'. quod aequ placer. demitorq; hoc ab illis non obferuatum. Locus
Etcone.] Nofter,&multiimpreili,Conue enim ficemendandus , vt fine interpunt'ionc
Gis.nimirum,in vrbem. _ continenterlegatut: qualifcriptum ita elet: Et
Eademfer ultimtum] Omnes vcteres Latitudi iudicia in priuatos, qui verba atque orarionem
ne.Ego non dubito,quin vtrumq; vetum (it, arq; aduerfus Rempublicam habuiienteddebatzeo
hoc modo 1egendum:Latitudine arq; altitudine. rumq; bonain publicum addicebat. Edium fei
Fit in boetimpetuo eorum.] Vox licet propofuerat: Si quis aduerfus Remp. (id ,
canea eflzt libris quibufdam ret fublata. aduerfus Pompeium) Verba feciifetfe iudicium
eo nomine daturum : damnatiq'; bona in publi
CAP. IIII. cum additurum. (maroqui pattic.Ver,intet
[Juearia ] Fiduciarius dicitur,cuius quid iecett, ibi, Oùi ver Verba, iiultiilimillos fecii'
dei 8c poteati ita committitur, vtnullo iu fc apparet. Et iimilis iudicij formula cxtat apud
ris vinculo,ièd folafidc (it obligatus. Sie, Pater _ Liuiumlibro 14.. Pronuncirunt, Verba orario.'
cluciarius,Haeresduciarius, Tutor fiduciatius, in nemq; eos aducrfus Rempub.habuifiè, quo con
iure appellantur,vtin Commfverb. iur. expofui iuratio deferend Italia: caui'a fieret.Totus autem
muse in eandem fententiam infr cap.vlt.Cutio locus,quivari conturbatus , ita reiiituendus
Cfaris legatus ita loquitutzNunquam amili'o ex : Quas Caafati elle amicas ciuitates arbitraba
eteitu,quem Ci'are deicommiil'um acceperit: tur,iis grauiora onera iniungebat, prarfdiaq;
fein eins confpeum reuerfutum confirmar. Sed deducebat, l indicia in priuatos reddebat, qui
Hireius belli Alexan. cap. 4. hocvcrbo : Verba atq; orarionem adueriùsRe1np. habuilTent,
Nam Fiduciarium regnum dixit , pro Vfurpatum corumq; bona in public um addicebat.Q1od au
t occupatum.L0cum autem vulgaris in libris vi tem fequitur:Prouinciam om nemin fuacPom
tios interpunum nobis emendatum fubfcri pcii Verba per iuiutandum adigcbat: fateor in
bemus. Paratam enim omnem multitudinem ei' meis omnibus ita fcriptum elle : acteiiicornihil
fe,confctam tdio , t puell fiduciario regno, me in1mutari.Tantum dico videri poile ex alio
dominationeq; ctudeliiiima Ganiniedis, facere rum locorum comparationc,vocemPer,abunda
id quod Reximperiet: nam Atinoe teliamen re.vtfuptlib.1.ln hazcverbaiuratipfe: idemiuf
to vacuam Regni poifeiiioncm occuptat,&c.Li iutandum adigirAfranium. Vt hocmodo iimili
uius lib. 34.. Optimum ratus Nabidi 6r cam Lace ter ditum lit, Prouinciamiuiiutandu m adigere.
dmoniorum tyranno,velut fiduciariam dare. Cmhciamptid fcripiiiemmnimaduerti Ma
] Ita placctzitaq; in meis om nutium ex Nicaiij repone
ni bus coniianterfcriptum . Vtinus tamen,Fe~ re,Aduerùs Pompeium. quam conieuram pti
rebat. quod non qu artidet. mmLiuij locus refellit: deinde quis nefcit eos,
.) Non video cur vetetii om qui rerum potitur,ièmpct Rei p. nomine abuti?
F 2`
_"";i-'hli-.a- v-i
64- FRANC. HOTOMAN NGTA

7ompeijlenecia] Infignis locus: ex quo intelli onerari cum armatis remulco quadritetnis tra;
gitur,qua: LongobardiFeuda nominrunr,ea Ro hi ad Acradinam iu(I`1t.Idcn1 lib.3z. Tardinde ad
mano more Beneficiadici confueuiffeztquosilli Male trahendis pletunq; remulco nauibus per
Vafallos,hos Clientes appellatos. uenit. Video fan pro fune vfurpat,quo deliga
.ddatutum diem.] Vox Suratum meo An- tanauis rrahitur. vrapud Valgium Poram vete
tiquo,Aldino,& alijs nonnullis : planeq; repudi rem :
anda . Ifie mea me longo/ieccedenrprom remulco
Per/portar l/arroni clau/it. ] Priuato confilio, Latantemgmtjlit in lioitijr. _ _
nulla expetata autorirare. Regnum lubapublicauemt. ] Iuba Hicmpfalis fi.
. ] Id , cum Varro ttes in arcem lius,RexNumidi,Pompeij partesiecurus eftCu
cohortes prrcidij caufa induxifet. rio cm Tribunufpl. effet, legem rulerar,eius re
Voluntateprouinri referiebantur.] Nofict rAld. gnum vtpopulo R.addicerctur. A Pompeio Rex
Voluntas prouinci reperiebatur:quod probo. appellarus, Caef'are hoftis 1 udicarus. Dio lib. 4.1.
In Italiani 'venturumpromi/zt. ] Italicam reCt Exerritue ronclamarione.] De hoc more I mpera~
iamptidem Rhellican us reliiruir: Parn us nuper, rorisappellandi,ab11nd dixiiu Pta-f. Inftitu. iuris.
PronunciaffctPlin.1ib.3.cap.1. OppidaHifpalen Appianus quidem lib.de bell. Ciuil. 2. hanccan
(isconuentus , Cel tiaca, Vacumana, Acria,llipa, dem hiftotiam commemorans,(ùbiungir , hono
cognominc Italica. rem hunc olim tribui folitum ducibus , ob quod
PedibuegJ MrlionamperuenitJ Pedibus 8: 1 uis prclarum facinus militare. fua autem :trate
(tri itinere dicebant veteres, pro , quod iam di nemini concedi, ni qui x. hoium millia vno
cimus Terrcftti. Sicinfr, cap. 6. Enq; illos com ptzelioccidifet.
pulerim , vr ncq; pcdeftri itinere, neque nauibus durihu l/ariruiunt. ] Seruire auribus,iclem .
commeatu iuuati ? q'uodloquiad gratiam.
Legem de ] Dio lib.4.1.f`cribit,M.AEmi Supra Jemonmtum eff. ] Supr,libro 1. cap. 5.
lium Lepidum, cum qui poe Triumuit facus extremo.
efi,huius anni Pttot populo perfuafifewt C deuxemt Curio. ] SiCAld. callquotimpreff.
fatem Dirarotem facetenr. Plutarchus Senatu Video ramen effe qui voc Curio fuis in librisfuflw
diCtum,6t dies x 1. geIHITe. lcrunt: quos facere perpcram 8: huius loci (enten
tiam corru111pcre,non dichileinrellctu . Ca:
1 CAP. V. fat enim cohortes amplis xxx. Cortinio capro
receperart facramentum apud fc dicere iufferat.
Pdnieo 7mm] Frugis genus, de quo Plin. lib, Suprlib.1.cap.5. Easigitur treslegionesCutio
18. cap. 7. 8: 10.Panico Galli-x qudam,prci fecum in Africani traduxerat.Planior ramen effet
Aquitania vritur. fententia, (i pro Legionergs verus liber emendaret,
Dedereneaiide.] Antiqua locutio,pro Vcr 8: uo legiones.
exanimo.Liuius4.1.Vt przrrorncftaude,cm de Aloud Domitium. ] (litem Cornij prfuifi'e di
bello aurpaceagete velit,aduocct concili. Idem { 11111. cap. 5.
24..Ni11ilprrere cum Confule pai, qum vt (i Magma omnium inceit timor. ] Sic omnes lib.
ne fraude Punicum emirreretur ptlidium. \ Legendum ramen purarcm , Omnes, vel Omnium
mijn Bruin] Sic Aldinus 8: complurcs im menue.
prefi.Nolrer [ quod etiam in quibusdam im Aline alijtmtlidernt.] Sic Ald.No(ter ramen , ff:
preIIis rectifiimc legitut. illi alijr edidemnt. quod non mi nus attidct.
?ro nomine to' /{} , Pro nomine ve ea/i'rir Curionir. j An re hac Verba defi
tuftaris. De Malili autem anriquirare Srtabo dcrari quippiam necee . plan tota hac fc
multa prclar,itemq; Cic.Ora.pto Flac. r pagina mendos defcripra .
admodum autem confeturit , docet Orofius his ] Locus (ine dubio mendofuszatqa'
verbis: Catfar MaIIiliam rediens obiidione domi vt opinot,(inevcteris ope codicis,infanabilis.
tam,vita tanrm clibertare conceffa , cre'tis re Commilirerf] Alrerum item mendum,<opis
bus abrafir. Plurarchus in Solone Mafiilimcr ciufdem indigens. '
carote condiram, memorias prodidit.
@mislead/Irwin] Laz.Bayus purar (ii ver A P. V I.
bum cx Grco vvav. quafi funibus
trahere: cum funibus illigata nauis (capha rra l/iufmofli militnm. ] Nofier, I'fimilimm. Locus
hirur. Sicinfr,1ib.3.Submerfam nauem remul-l hiceiufdem opisindigct.
co,mulris contendens funibus,eduxir. Sed (i hoc Greunuenror/n.] A tribus legionibus Domi
verum 1 111` confuerudinc pronun tianis, quas Cfar Sacramenrum apud (e dicere
ciationem opoaret. alioqui Rymulcare,vel Ru iuH'erat.
mulcare fcribendum fuiflet.Sexr.Pompeius: Re ut pudore nur mem. ] Similis prop fcntentia
mulco (inquir) cm nauis magna fcaph rc fupr,lib. 1. cap. 14.. Perretritus miles in ciuili dif
mis trahirur. Iraq; NoniusRemiscMulcendo fenfionetimori magis, qum religioni confulcre
deduxir: quaf nauis leni rratu ad progreffum Confueuit. -
mulceaturLiuius lib. 25. Marcellus notie nauim Dimio : aduana] Puro me alibfi
' docui ~
*IN COMMENT. cAEsARIs. 65
docuil'cConcilium elfc,cmLegati 8c cteri,qui exvarijs municipijs ,vel exvariis hominum inge
cum potellate aut imperio funt, in Conlilium ad- - nijs,quorum alij Claris rebus fauebant: alij ad
hibentur: Ccionem,em ad omnes milites ora uerfabantur.
tio habctur.Sic ad Heren. 3. Si quam rem in eon ] Sie omnes Antiq. Video ta
cione, aut in concilio faciendam cenfebimus. men in quibuldam recentioribus lnuem'r. quod
/. ] Mo d dixit, . magi s probo.
Vtrunq; tum dicitur,cm alicuius alij pro quidem ,fedlilemer.] Sie pleriq;. Magis
exemplo fequunrur. tamen Aldina probatur; a'ea'r [nomine: laudilm
[ . ] ltalegcndum clt line dubio: ! militant,
quamuis in nonnullislegarut Cerfa. S olmprzrelamurd Legendum putarem: Pro
@pim munitione. ] Acerb.quali Domitius, qui fere antur.
in Cfaris poteliatem veneratferuus aut cert de~ Hominer equiterproduceanturd Fortalfe Equip/J.
dititius eius farus lit.Sed hoc elatori ditum ell. Curionem aemomlaturJ NollerAntiqudin.
Nam,th ait leianus, in ciuilibus dilTenlionibus, multi im prefli,do_lem.quod eur mutetur,c_aulàm
quam uis fp per eas Rel'p. [ ramen in non video. Nam idem elt,acli dixillèt,Cutionis
exitium Reip. eontenditur. (mare, qui in alteru fpein morabatur.
tras partes difeedunt,vice holtium non (unt,inter
CAP. VIII.
quos iura eaptiuitatum 8c pollliminiorum .
Liuius lib.zz.[m deliderat,dum patria elhdum Naiemimmittit.) Iidem libri,Mirtit.quod li ne
ciues eius ellis. fer nunc delideratis diminuti dubio reCtum clt. '
pitc, abalienati iutc ciuium,lèrui Carthaginen ?arenmor commendalant] Commendare,ver.
. ' bu n1 extremo vit tempore vlitatum. Cicero de
Nequepederi itinerari@ . ] Locus hie o Otat.1.Filios fuos paruos tutela: populiR.c menf
liendit,quod_fuperis aliquoties dixi mus ,Iter pe daret.E_t den.z. Nam iliaeommendatio pucro
dcltre diei ab Antiquis folirum , pro eo,quod vul `rum,memoria 6c Charitas patriaz. Loquitur de te,
gus dicit, Temre. ltamento Epicuri,quo Metrodoriliberos emen
Con/rgco. ] Farn us,Suorum. Ego,Summo, drat. Item lib.3. @orumvterm tibi tellamento
legendum atbitrabar: fed Farnum locus duabus liberos lùos eommendauit.Hirc. de bell. Afr. Iple
paginis interietis adiuuat: in quo ita legiturzltaq; omnibus rebus diligentillim conllitutis, liberis
` fuorum omnium eonfenlt Curio reliquas copias fuis L. Cfaricommendatis, ferrum in cubicul
expee'tare parabat. tulit,atq;ita traiecir.Cic. Olic.3. Et is qui mor
ti addius elet,paueos libi dies commendando.
CAP. VII. ' rum lùorum caulà poliulauilet.
AM egida] Mendum quidem rurpe. fed Si quo: ex eopericulo] Si quos amicos,notos,com
mult turpius nullo adhue emendat. militones. '
Corrigendum ell,/!dmif.?. qualocutione c hic in reliqui: felina] Sic om nes Antiqui,quos mi
noltcr alibi ell vfus. ncq; vlla prop apud auttores hividerelicuit. Vrnus teliaturinluo fcriptum :v
frequentiorcll,prolncitatis. He em ante an Vt mifcris'in rebus. quod Vafcofanus Lutetiim.
nos deeem fcriplillem,animaduerti poliein qui prelTerat xx x. abhincannis.
bfdam nouis imprellis locum hunc emendat lenunculir.] etiam Lemnunculos a
fuille. pellant Gram maticic eofdem elle dicunt, qui Se
?moccujratir Vrli nus , /: .mi Lembi appellantur; hoc ell,nauiculas pifcatorias. `
muec inoxzfogitaoar. cui proptere non allentior, No nius exempla profert. Tacitus lib. 14. vbi d_e
quia multis locis Catlarem italoeutum animad Agrippina Neronis marreloquitur:Ndo, inquit,
uertimus,nonnullos etiam notauimus. deinde occurfu lemnunculorum Lucrinum inla
cuin vetam vill lua: inferunt.Ammianuslib.16,
m] Omnes Antiq.dc:
Vrlinusv com mutauit in quod
afpiratione. Auido,inquit,flatuventorlemnunculo recom..
Arq, iter impeditur. ] Non n zmpediumur. milillc pil'cantis. -
quod perfpicu reCtum ell. Signileat enim cum Legaul- ] _Sic nocr vetus. Ald.
homin multitudine receptusimpediretur,tut . tamen,Legatorum numero eenturionibus. quod
ba opprelos intetijlle. magis placet,quali dixicht, Pro legatis, vel Lega~.
Carir expellerenturJ Vetus, ?ellermtur. quod torum loco. ' .
magis placer. I 'Ll'
Aigue -] Vrli n_us airmatlegi in {11011 111.

CAP. I. ' "
bro,/fc mille 'vulneratirgo lcripllle Clarem at
birror,Autvulnetatis. .
Vallo ] Omnes Antiq. 8e Aldi. Cir
cumuem're. quo verbo qumplutimis alijs locis v [Harare Cre/Irre. ] Dium enim -M..
l'um Cl'arem adnotauimus. ` ` ' A E milio Legato praetore ,fuperisl o
qui con/laren] Re lic : em alii Con lrendit.lib.z.cap.4.. .
ltarent repol'uerint` Nam eonuentum vnius op Perkgeh] Perlcgem Cornelam ,
pidi gnicat.Ex varijs autem generibus,idelt,vel L. Sylla latam, ne cui cundem Magi
P 3 lltatum
er FRANC. HCTOMANI No'rAi-Z
ftrat'ummiii decennium interceliilet, petere lice verboneeeie eit ligniieari fexcenrosin cohorte
ret.Appi:inus de bello Ciuil.Tantum autem pri fuiifezem legitimus vulgarium numerus quin
moiplus Coniulatu interceierar. ~ gentorum eil`ct.qua'de caufa Quingenrariae diee
Fidereetanguiorr] Ipicinterpretationem iub bantur. ququ pri maMilliaria eo ex numero vo
iecit. Ciceroin Manil.lìcferlocutuseit. Nain caretur. Paucis| ramen pitveribus Mercenaries
tm cm in Aiares magnaspermulti anriierunt, abijs, qui vel imperio , vel gratia comparati fue
fcimus Rom folutione impedita iidem conci rant, diitinguit.
diife. ` of. Galinim. ] Cui Prolemati Regis teducendi
; ] Dio libro 4.1. Sorte delige poteitasdata fueran
rentur. l _ .
dimtionerpoionum. ] Planis he Suetom can 11.

De pecunijs mutuis,inquit , diiieta nouarum ta
bularum expctatione ( qua' crebrol mouebatur) ErramateingtGree.) Duolib.vetetes, Ger
decreuit tandem , vr de bitorescrcditoribus fatii' manorum. lèd P. Vietorius vir doetiilim us
facetcnt per itimationem poifellionum,quanti, Variamg. cap-.r.docuit legendum eiI'e Cerauuiorum. -
quafq; ante Ciuile bellum comparlicntdeduta lat DLalijpmerdr. ] Hic fpiritus fuitinendus,
fumma airis alieni,ii quid vfutx nomine numera & puntodiitmguenduslocus.vtintelligatur Mi
rum,autpericriptfuiilet,qua eonditionequarta nutium Rufum iuiIùD.Laelij prfuiife.
pars fer crediti deperibar. Atque hoe nimitum [ . ] Poteit difputari Pronomen
eit,quod Pluratchus iigniiicat in vita Cariaris Sua, poitum elle pro [ji/ina : fed ramenrelinque
ita fcfibit; mi 'mi 'niva 'nir Kuoni-fue' ideen. tur nomen Nai'ue,eui verbum nullum rei'ponde
(mod autem Dio 4i. fci'ibit,_Claren1 tuliilè, ne bit.Nam ad verbum Erupit referre,nulla ratio elt.
quis vel in argento,vel auro plus pecuni poilide Confulendus igiturliber aliquis antiquus: ecquis
ret,qum L X. feitertim , non intelligo. Mult meam hanc conieeturam confirmer. Nam ctn
cmodis Appianus,qui belli Ciuil. 2. lcfcribit: Ctelar hoc loco Bibulum , diilimulanter ramen,
nig/.tv : a'x Mam, PIJ tienne, of: 'JIH peritringar: fieri poteit, vt Iracundiam expuir, fa
'riiflgn'mn roi; /) ow npwrvu. N0 cet dixerit. Qu'o verbo Terentius cit vfus, (
uas quidem tabulas non conceilit : itimatores vbi illam expueret mifcriam ex animo. DeBibuli
ver poiellionum conitituit, quibus oportebat autem iraeundia paul pitcap.4.iterum mentio
debitores ctediroribus pro pecunijs i'atisfacete. it. Indiligemie ver pto'Diligeutie, quod Vrli nus ex
De imili ratione Aeitimationis, Liuius libro fe fuolib.reitituit,incredibile ditu eit,qum mihi
primo. probetur.Seri s en m Bibul us eisoceurrerat.
( }: lege. ] Hui us capita expoi'ui in Complxum veniret.] Sie noiter tAl di nus.Face
indice Legum Roma. vbi Pompeiam de Ambitu t autem Bi bulum eludir. pro , In Ca'lris manus, '
nominaui. aut poteltatemltaq;mendosin multis libris 1e
] 1 auetore 8c impulfo gitur : Si in conipett Cfaris venire poffet. Dua
re :qui ea ratione graricari populo vole bus igitur de cauiis excubabat , primmvt Caia
bat: vt mox dieet. ris,i poliet, naucm aliquam interciperct: deinde
.) Vna a6tione,non pluribus. neipiè interci peretur.Nam vite fubidiu'm ac mi
.In otio Ciuilei bella] Sie Aldinus. vitios, line du fericordiam Cfare n ullam expetabat.
bio.Legendum lnitio,vtin multis iinpreiiis. munimmt. ] Noiter, I-Iis i'efc munierunc.
.inferi/jena] Turpe mendum parua lirura corri quod placer. ' ~
girur: /. Et ira video iaminmultisim Refrumenuria labor/ilaria] Noiter, re. quam
preilis. vererem eilè locutionem,nemo ignorar.
ludieiopopulij @a de eauia leges illas ro gandas / mulierum crimlue. ] In neruorum ino
Curauerar. pia fubldium hoc fuit,vrobièilì mulierum capil
Fm'pLatinih] Celebrabanrur Latini's ciuita lis tormenta cicerent: quod in Capitoli) obii
ribus x L v r i.qu cum populoR.in Alban mon dione faetitatum Vegetius ieri bit 1ib.3.cap. 9. Et
teni quotannisconueniebant,Dionyl lib.4.. de re eadcm eitapud IuI.Capirolinuminvita Ma
xi. die: trum] Idem fcribunt Pluratchus : ximcPlutarchum in lib.de foenore.
Appian us. : appropinqualiat. ] Nihil mutandum. nam
Hoc 'vnum inopia nauium] Totum hoc, [ na he fuit orationis xCeiul, capire: Sed poitdifcef
uium,ex glolTa viderur in contexturn irrepiiile. Ta fum Lyburnarum. Domitius enim prius hocin
' merli non inopiafuit,icd copia. commodum accepit, qum ad Pompeium cum
Vacuum atque ] 51 de mendo.Non Lyburnis nauibus veniret.
enim tempus aut fpacium temporis otiolim , vt
opinor,dicitur. Oùarevidendn o' ocio C'AP. iti.
fnlpotislegendum . }
earumprouineiarum. ]` Societates` publ i' Qiimpriefeumq Hune, opinor, ii
canorum,qui inillis prouincijs negotiabautur, " gnifcat prfet fabrm,quem ad Attic. 9.
VeCtigalia cxercebant. .8. cum Cn.Magiq altero ptfeoin
Mercenariduur. ] NOui libri , , qui) [ poteitatcm veuille.
- 111507
IN 'coMii/iiaNia CAESARIS. ` 67
/] LibJ. cap. 5. . riti.
Iterumin ] nominatim quidem
idemonratum non 11,1111 Hifpaniam Pom E orupafo itinere. ] Vennoer &Ald.7ro
101111`11 ad tresiplius legaros, Afranium, foga. Vrl. fcribit reilitui Statio Pro/MM.
treium &Varronem,lib.x.ca.8. Cm autem Afra \ quod non difplicet.magis tam en placerct, Profe
nius : Perreius in Cazfaris poteatem cum fuis tionis occupato itinere.Nam _ (ignicat amener
omnibus eopijsvenerunt , vult intelligi,in eo 1111 tentcPompeioiterad Dyrrachi proccupatum
mero huncquoq; fuiffe. faille.
Africani exercitus. ] San daninni fcriptum Subpellzlm] Dixi lib.Gall. 3.cap. 7.
in meoAntiquo :vti de Vriinus telfatur. (ed ciuitate: :en:/1110. ] ' Ita in
mendos,vt opinor.Nam eti Caefari Afraniani omnibus,quos vidi,libris. Fa'ernus reituitiui
milites dediderant, tamen 11011 hocincommod tati effet prlidio :quali vcr de vnica Apollonia,
Catfarisfed lucr numerabitur. i gitur Afri ac non definibus Apollinatium loquatur. Plin.1i
canum exercit prtetCurionem numerat. quia brog. cap. 23. Cuius in finibus celebre Nymphas
prrerCurionem , qui Imperator appellatus fue accolunrBarbari,Amantes,ac Bullionesi
rat,mult maxima pars iplius cxercitusin Africa l@ummm omnium] Id , quantum quod naui
interierat. habebat,paùm . Faeriii cmendationem
Senarupop] Non viderurazquacon nominrelligo.
ditio, cm Cacfarin Senatu, 8c plane in populo [itam] Nudari litora dicuhrur,fi ue ab
dominaretur. ' horninibus relinquantur ue ab aqua.Tacitus lis
: tai/in] Torus hiclocusita mendofus bro 5. Flatibus Ereliarum implenturvada, hybcr
line vetctum codicum auoritate fanari fa nusAulerreuoluir 111161115, pullbq; inrrorlusfref
cil non pofIit.Fa'rnus reituebat, Expedire. fed to, brcuia litorum nudantur;
qum confentane illud viderur, Placere [i vter Trofeum aliquidibuli mandati/3.] Anriq. 1101,
quc:prthvtetq;. deinde illud neceffario indi. 6C Aldi. Perfcuru m aliquid dc Bibuli mandatis.
cio,quidlignifcat? Etiamillud,Sivterq;iurauill ` Iampridcm credidi reponendum effe Vibullij :
fet, fore vtrunq; contentum. quem fupcrioriscapitis initio dium elh Cafaro
Triduoproximo.] PaulaliterPlutareh. Siintcr legat de pace ad Pomp. mifliim. In ;
congrelli excrciribus intradiem tertium dimif tia video quoque non nul los elle. Sed pole veri
Iis rcconciliata gratia ciureiurando dato in Ita tusfum, ne non
liam redirenr. dicercntut. nam (atis commode
t iiipr, 8 irnfrLegati
vbiquemandata
Cafaris
Grieco; murum a/enolerc. ] Locus mihi i ntegerri ipfius mandata hzrc appellantur.E accedir,qud
musvidcrurmeq;Vrfinicmendarioneindigere. nondumexpofta haze fuife Vibullio mandata
Comm imperiumpopuli ] Primum nulla lege id videntur. Nam pagfeq. Vibullius,inquir,fedato
erat prohibitum, deinde non Imperium, fed lm tumulrude mandatisCfaris agercinflituit. Per
peratotem diinfet.QLare non du bito quin Impe exigua fortalè mutatio inregritat buie loco re
ratotem legendumiit. Ptitueret : fi 7erfe&umiri aliquid Bibuli mandatis:
Simulac [] Vrlinicmendatio ncndum mi legeremus.Vt mox : 111`11$ 1 Pom pcium , atq
hiiitisfacit: potis enim fcriplifl'ct, Dit efe, illum reliqua perfeturum , hortantibus iplis. Sic
quam Diccbatur.Itaq;quodiam aliquotlocisob inft cap. u.. vbifimili de negotio agitur: Scipio
feruatume,verfum hunc fuoloco motum arbi nem, inquit, ca auoritate elè,vt magna expartc
tror,ibiq;collocandum: Cognirisijs rebus qua: compellcre, atque errante regere poler. S pera.
etant Orici atque Apolloniaz g, (imul quod bant ergo fore , vt fi Bibulus , cuius tanta craryau
Cacfar appropinquare dicebatur, Dyrrachio ti* Ctoritas , aliqucm fuo numero ad Pompei mit
mens, tc. Placer autem quod Vrlinusreituitj, teret, multum iplius mandaris profieeretur. Nam
Terrorqr Pompeius imperij Bibulo concefetat: ne
?rincepr Labienus] Hic T.Labicnus,quici`1m que qui fqu erat qui maiore odio pro
Cfarislegatus in Gallia fuillèt~& res magnas gef fequeret ur. fA f
fifer,initio ciuilis belli Cfare defcluit, felq;
utbrorum oppidum Corcme SicAldinuSQCor
Pompeio adiunxit. Cicero ad 111.7.1.11. rigcndum Oplwtum. Plin.lib.'4..c.1p.iz. Infiila'eam
Labienum abillo dil'cellife , pro'pemodum con tem ex aducrfo >'fliefprotiaz Corcyra Buflirotq
. Si ita farum elfer,vt ille Romain vcniens
xinmillibuspaffuum. ' "
Magilh'atum cSenatum Roms offenderer, ma
gno vfuicaufac nollr fuiffet. damnffc enim fce _ ] Noller Antiq. Reliqua per
leris huius amicumReipubl. caufa videretur. Er autum. quod placet, c m modo dixerit,
Epiflfeqlabienum Irwiudico facinus iamdiu omnium rerum ad illum delatam.
ciuilcnullum prazclarius. qui vt aliud nihil, hoc Niln'lominu umm] Vox meo An
tamcnprofecit. dedirillidolorem'.Diolibro 41. .tiquo, t rct abell, tententiaqueinanet integer~
fcribit, eum difcellionis cau(am .hane habuife, rima. _
quod cm opibus Stgloriacrcuitet , maiores (ibi Yeficulumprare.] Promittere legatos ad Pom'-l
fpiritus f'umpferat. qua de cau(a Cfari fufpcus' peium line periculo ituros , 8 ad foarem redi
. atque inuiqu elle coeperat. tutOS `- . . .
F + {fuif
i

.\
alfalfa ] Serrorianos Iignifi idem Vrfinusde fuo armat. Sed plures :id'hibi-`
cat. Docet autem hic locus etiam inter fugiriuos tos arbitros fuperis ditum eil.
8: clues iuriigentium communionern interce- Tre/nrcon/lituara] Huius lib.7.c.1.
dere. ` _ Samar/millier] Obfcurus mihi locus. Viden- ~
] Ita eliin Aid. mendof,vt cuiuis per dum an ita emendari pofiit: Sexies fenis Idibus.
fpicuum eft. Legendum, vt in noilro Antiquo , 8: primm qua confiar Idibus folui penfiones foli
aliquotirnprefiis: Miliribus fato,auclitum refpon tas.vndeillud Horatij: '
fum eli. _ ' . ralagir Idibupacunam. Deinde quia fpa
.'Banafcio Cia/arm] Idem de che Alexandrino tium hoceffet triennij, vtmenflruaa penfiones ef
fcribir Seneca lib. de Confolat.ad Matt. ( e fent. Coelius ergolegem ruilt, vt credirazpccuniar
rat,inquit,turpius,'quàm Pompeium viuere bene foluerentur fine vfuris: non femel ,fed penfioni
cio Regis? _ bus itadiuilis, vt intra rriennium perfoluerentur:
cm in Italian] Placer Vrfini emendario, que fer illorum remporum confuetudo fuit.Liu.
vrvox Nzrollarur: l mod verufium librum au lib.6. Creatique Tribuni C.Licinius,&L.Sexrius
orem haber . Alioqui legendum purarem, Si promulgaure legem de :ere alieno,vr deduro eo
cum exercitu in Italiam , ex qua profeus fum, de capite, quod vfuris pernumetar effet, id quod
reduflus exiilimabor.Nam Lucanusaliud in tem fupereffer rrien nio :equis portionibus perfoluere
pus hanc Pompeii orationem conferens , 8: ali tur. Hircius de bell.Afr. Itaque bis mille H-S. his
quanrum inetens fentenriam, ita loquentem impofito,vt per rriennium fex penfionibus popu
cum facit: _ 10R.foluercnr,&c. Liuius lib.7. Semunciarium
-~- ma (/r, inquir, _ tantum ex vnciario foenus fac'lum,&in penfones
Exemple ,riunguimqJ quas triennij. Nunc video Manutium mendum
Mamidimo milita Kammern quoque animati uertiffe : 8: pro Sexies feni dies,
Sed hic aliam fecurus fenrentiam Pompeius vide repofuiffe Sex penfionibus. Long velligijs vfi
tur. ' ` ratletionis. fedintegrum Letoribus iudicium
/fdmodum zum] Ne hoc quidem admodum pla relinquo.
cer : viderurque defiderari verbum Impetratu all Kap. ramouamlum.] Diximus lib. 1. hoc effe,
rum. t i quod Antiqui Circunfcribere dicebant: cm ali
Sumrmr ontdaan] Non video quomodo vel cui curia tforo interdicerent.
flumineinterieto loqui fummiifa oratione pof Eoin Italiaan cuanta] Scripflfe Cfarem arbi
fer: velAltcrcandiverbum cum oratione fummif rror,Eum euocarum, nif vocem (mod tollamus:
fa aut exitu colloqui) turbulento conueniar. 8:, vt in meo libro ell,legamus,Reliquias quas ha
Orationam :alfanum/mnh] Nofrer Amiquusmf. bebat.
ripiani. O`rrinril.lib.6.c.4. i /i/qprodriona oppidi ] Nonnulli im
Nofter Anriq. Pax effe non po prefii :Et familia Neapoli vifa , atque proditio op
refi. pidi apparere t. (me melis nihil fine ope libror
Cau dalitorumafcqm.] De quibus dium eil vererum afferra poffumus.
fupr .1./ delata] Sunt qui /ilullium repon't;
Iniziornagi raum] Legendum elfe arbitror,Ini quem Cfare legatum de pace ad Pompei mif
to magillzratu. fum,di&um eflinitio cap.3. Sed hoc nemo proba
bit, qui memineritVibullium non Pompei)~ , fed
_c A P. v. Cazfaris legatu n1 fuiffe. deinde non paucis illisdie
bus hc fignificare Milonem libi Pompeio per
_ u?ftar.] Liuius Epir.3.C.Ccilius Ru Bibulum nunciata ,fed iam rum cmperltaliam.
fus Praator,cm feditiones in vrbe quamma Bibulus copias cogebat.
xim concitaret,nouarum tabularum fpe plebe Ea .) Subauditur: (mibus fcribebar
folicirata,abrogato Magiflraru, pulfus vrbe Milo eaqufaceret,&c.
ni exuli,qui fugitiuorum exercitum contraxerat, Ecm Legendumvidetur Er, pro`
fe coniunxir. Vterque cm bellum molirenrur, Eo. Praerorcm autem cum legione _cur dicar , non
interempti . Hcille. Fuit autem hic Rufus intelligo,ni(i fort illum ei oppido cumlegione
Prtor, vr opinor, peregrinus. Etat enim iusinter vna prfuiffe Iignificet.
fe c'olle'gisintercedendi. Simillimumqwideoin
Veri. .iocum,ad quem etiam hunc nofirum in CAP. VI.
Commentarijs accommodaui. Itaque L.Pifò,in Mnium litem] Omnia lirora legendum ar.
quit, mulros codices impleuit earum rerum , in _ birrarer.
i : Aid. Tanm'. , . quod
quibus ita interceilir, qud ille aliter,vt edixerat,
dereuifet. quod vos oblitos effe non arbitror, probo. i .
qu multitudo, qui ordo,adPifonisfellam Siuaadlirora] Ald.Er ad Oricum , fiue Ad lito
Prtre folirus fit conuenire. quem ifie colle ra. Vetus nofier vald placer :Ne occalionem na-l
gam ,nifi habuifl'et, lapidibus cooperrus effet in uigandi dimitterent: f1 vel ad litora Apollonia
foro. i rium eurfum dirigere, atque e naues eijcere pof
?ararlitriumjarant.] Nofler, Iver . q'uod fenr. . _ .
l " ff na
'INCGOMMENTL CAEsARIs.-~ 59
Jnoris dzmemun] An pro Subleuaretur, Donarianem ? dicebant.] Prolti 'diei fpCieS
naufragio eripcretur? donariouis eil: quia vt plus petir,qui ante diem pe
[] 1111 Cicero Caium appellatlib. tit,ira minsfoluit,qui tardis ibluit. `
de Diu.1. vbi qudam ad hunc locum pcttinentia / Vrli nus corrigenclum
fubiungir, qui'ubfciibemus. C.Componium ad putat: Cerraq; ei rei die con iruta. fed moxdiccr
te vcni flèDyrrachio cum practorio imperio Prfcntem exaclam, neque diem conilitutamLe
Rhodia: pteil'et, cum primis hominem pruden gcndum putoCcrtafque z vt aurez & argcntcin
tem atque : eumq; dixiife, :einigem quen tellignntur. -
dam ex quinquere mi Rhodior vatieinatum, mmm] Prius pecunias exegeranti
defatum iti minus xx . diebus Graecifanguine: nuncveeligal ipfum,id ell,decumas. Videndum
rapinas Dyrrachij, tcfcenlionem in naucs cum ramen, an T'romutuum vno verbo legendum liti
fuga, fugicntibus miferabilem refpeumincen quod eieverbum Iuris in Comment. eoru m ver
diotum fore: fed Rhodiorum claiIi propinquum borum docuimus : c 111 pecunia rcprfentnturud
reditum acdomum itionem dari: rum ]; 111111 c,antequm debearur,perfoluitur. Sic paul fu
non eifecommotum: M.que Varronem &. prtchitam biennij pecuniarn exegerat:& ab cil`
tonem ,qui rum ibi crant , doos homines vehe dcminfcquentis anni mutu prceperar. quo
menretell'e perterritos :paucis plldicbus ex intelligitur Promuruum elle, cm mutua pecu
Pharfalica fugavenilTeLabienum : qui cm inte niaprcipitur,quat nondum debebnrur. @ed
ritum exercitus nunciauiifer , reliqua varicina Gallicdiciinus./{aluncer.
tionis breuieffe confea. nam 6c ex hotreis di 118134 SicAldlni c Antiqui. Cotti
reptum efufumque frumentum , vias omnes, an gendum, Reieis. vt in quibufdam impreilis.
gipottufque conrauerat , Se vos naucs fubit
perrerriticonfcendiilis,6c notte ad oppidum re CAP. VIII.
fpicientes,agranresonerarias , quas i ncenderant
milires,quia Fequi noluerant,videbatis: polite l/ouc Sic om nes quos vidcre licuir,
m Rhodia clalfe deferti,verm va rem fen tum manufcripti , rum im prcili. Cortigen
iifris. dum vr in noitro Antiquo: Noti duobus amiilis,
7antoner quodeffgemnj Naucs traiicien dis Hu .
minibusidone,quos, opinor,Baccos hodie ap ( Rcl ab alijs notarum ell vcl Gmi
pellamus.Auibn.inMonofyllLinrribusin gemi nia, hic, vel fupers , Acilia legendum elle.
nis conlratus ponto (it, an pons. [lidotus Ponto (/{ ] Facerc tuti-cs adlibran1,opi
nium appellat. Gell.lib.1o.c.z5.Ponrones. nor,eilfacere turrcs cadem altitudine, qua [uur a
li,cum quibus conferuntur. Vnde Li btare aqu
CAP. VII. veteres dicebant, cum altitudo loci vnde duceba
tur,cum eo qu ducebatur, quali libraimaginaria
. Cracm interfeceram.] De quo efr apud Flor. confcrebatur. Turrcs enim in naui bus extrue~
iin Epit.Liuij . bant, quibus milites per machinationes qualdam
, .) 1 burum in ( n guias co in oppida maritima infetebant. Vnde illud
lumnas , in lingula holtia. Cie. ad Arr. 13. 1 gilij : '
nari um vide vt nullum debeamusldem lib.I-àm. --- [realm { reuu/:
3.epill.8. Nein vendirioncm tributorum, cillam 651114441, aut monter concurren montibuc altos,
accrbiiimam exaionem ,quam tu non ignotas, 1 'virirurrinrpuppibm' inam.
capitumarque holtiorum induccrentur fumptus
minime neceiarij. . I X.
Singul cum im eriaperceaturJ Sine dubio le
gendum , Singu i cum imperio ptfciebanrur: ,frm parte 0813 itinere intermid Nihil m11
quanuis ira lit 111 om nibus,quos vidi,autiquis. to. (ed fcio Cfatis coniuetudin eifc,vt 2
Suo imperio compendio/ruieantJ Sie uampartem dicar. velut de bello Gall.5. @i magn
Aldin.c multi imprclli. difpuraripollct fen pattern om nis rcmpotisin his locis flare coniuc
fum hunc cife,vt iùo compendio feruirenr: idque
uit. `
priuato im peri. Sed affentior iis , qui in nonnul Secundo'vfuccon/lio.] Cepir conllium, quod
lis impreilis vocem Imperio fululerunthii fort rat or'dinc fecundum.
veteris mei libri fctipturam probcmus: Imperio
Nqriperper. mun. .) Nolter Antiq. ?
compendioque.Vr facet ita locutus iit.pro,Non bebant. quod mulr cettis cil ,quam chatnr
mod publico imperio, quod eis mandatum fue conieura Iungcbanr. fedprtere vox ( in
rat,i`cd ctiam 1110 priuaro fetuiebant. quibuldam im preilis , nccelfati intrponda eli:
Honeapm/criptoneJ 11'11 01 : N0
mine. Ali i, Pra'texru,aut Colore.
lloc mod,Noltri qui,&c.
Vniuerrimpemcm] Cm pecuni non iin gulis, lli .) Sie 111111011 ,In minore.
fed vno nomi ne vniuerlitati impetantur. l-Iitc.de quod mins placer.
bell.Afr.Perietuntq; Cfarc, vtvniucriis _ Excoai] Laz.Ba)vfiusSubcoa&asinterpre
tis vno nomine pecuniamimpctaret. tatur, quae apud leiauum : {ermnle
a
56' FRANC. HOTOMAN'INNGTAE
en] Vetus,7{_emaht.8ed parui refert. audiuimus,Pompeium Brundulio ad xv 1.Kalen.
ddmini mtioner] ld eit,vias cinearum,ir'io April.cum omnibus copijs, quas habuerat, profe
nes 6c rediriones.(1ade re fcribitCic.àdAt.9.ep. tum eiIc.Czefarem die in oppidum intro
14..Epiitola mihi afferrur Lepra, circumuallar ijffe.concioriatumeiiè.indeRomam eonrendif
Pompeium,raribus etiam exirus portus tene fe. velle ante Kal. effe ad vrbem: 6r' paucosibi dies
ri.Sed tipfc Cacfarepiii.r7.'eiiif. lib.Pompeiu`s,ina commorari. deinde in Hifpanias proficifci.
quit, fc oppido tenet. nos ad portas habe
mus. coriarnuropus magnum , 8c miiltoriim die CAP. V11.
'rum propteraltitudinem maris. fed ramen nihil
quod potins facia mus. ab vrroq; porr'us 'cornu ximperiinelw.]Nofrer,Aldin.& alij com
molesiacimus, vr aut illum qumprimumtraij` pl ures,?robalmt. _
eere,quodhaber Btunduli) copiarum cogamus, _
_ Murconfcmdxnd In ead. ; confcendiil'c
aurexitu prohibeamus.- _ _ _ Pompeius dicitur ad 4. Non.` Mart.
_ Magium non (, quod Cfar ! 4demmxt.]ldem fcribitPlutarch-C
ipr fcribit, lib. ad Atr.9.Epii`r.16. Ad v x r.Id.Mart.~ farem nauium penuria impeditum , qu mins
Btundu'iium v'eni. ad murum pofui. Pom Pompeium perkquerctur. Ac memorabile ,
peius Brun'dufij. mifit ad meCn. Magi de pa quod eodem loco fcribitJtaliam ifio modo Cz~
cc.qua:v.ifafunr,refpondi. Hoc vos Pratim fcire fare dictum L X. fpaeio in fuam poteilatem reda
. Cm in fpem vencro de compolitione ali ramJinevllo prliotinguine. Arq; hc qui
quid me conficere, (latini vos certiores faciam. dem Plutarch. in Cfln Pompeio ver fcribft hi
Nififort cuni cum Caninio Rebilo,de quo mox iloricos omnes hanc ex Italia Pompeii difceffio
dicetur,temi[it. Sed haec meradiuinatio . nem in fummi frratagematis numero pofuiife.
'plati hoc aliquid argumenti ergontra autorem Q_qorum quantus error fit,licet ex Cice. ad Artic.
Commentariorum Cfaris. _ . cognofcrre.
} xxx. ] Noiier, Pedibus xxx. Vtrumque _ ?ropmrorem . ] In meo Anriq. Rgmnnum.
mendosunelius Ald.Pe`dum. namlaritudinem Vtrunq5abAld. . quod magis probo.
tlongi rudi nem oitcndit,vt paul 'pfrconitabirz Africani/orte Tubero. Cicer. in Li gar. Tuberonis
cum ait alias pari magnitudine adieas. _ fors coniera S. C. cm ipfe non adeifer
Vox Mulris abeilmeoAn _ ExprerurnJ Sic Cic.in eadem:lnteritn :
tiq. t rett , meo quidem indicio. Saris Varus,qui Prazror Africam obtinuerat, Vticam
enim dixiiecompletas. _ _ _ venir. ad eum (lati in concurfum , arq; ille non
'Ilelpugnanmrd Vet. ibugnaant. quod probo. mediocricupidiratearripuit imperium : fr illud
Erj impetus' ciu. ] Vocem, Er/, redundare ac imperium ' potuit,quod ad priuatum clamore
plane tollendain effe atbirror. _ multitudinisimperira: nullo publico conlio de.
l/n'pfe colleguererurq Ipfc autem etat non Pyth~ ferebaturi _ _ _
gotas, fed Pyrhagora caliidior Cfar. cuius here Exprauincinfugitj Cie.ad Arr.ro. Epi.14.Cato,
fuirperperua ratio,eriam cum Ariouio : qui Siciliam tenere nullo negocio potuit,&,li te
uorum Duce. _ n'uiifet,o`mnes boni ad eum fe contulifenryra
] Placer retti@ nomi Amiq. cuiis profeus eitante diem v111.Kal.Maii.
quo duprima' voces abfunr.nam tfxpeDifce : L imperi/'1J Sic Ald.Noirer ver,Vacuas
di, iimpliciterita vfurpatur: tiam non de difcef prouincias ab imperijs. vrraq; placer.
ab armis,fedcol'loquio agirur. _ ikponerein .) Ciceroin Ligar. Pro
'- ] Verus Necnequodmagnoper hibiti eilis in ptouinciaveilzra pede'm ponere,vt
probo. Namillud proximum, Renunciat qud perliiberis,fum ma cum iniuria. _
Confules :_abiinrwetuil dixir,pro Renciar Con' (/{ j ad Cicer. lib. ad
lfulesatbeffe. Cuiusloeurionis exemplaeruditis
Artic. b. Epiit. 14.. Pompeiu'rn Brunduiio profe
nota_funr.Plau.i Afin. Equidern iam fci, filius Crum: szarcm diei'n oppidum introiif
qubtlamet meus. _ _ _ _ fe.concio'natu`m elfe. inde Romani coie'ndiffel
Vicorplatearg] Hic notand us error FLSoiipatri, VelleanteKal. Cifead vrbem. _
'quidixinvicos effe humiles do mos.& quaincedi _ Expem legtimo tempera] Decem e'ni m anni
tis,'rion vic'o's',fed vias effe vicoi'um. _ _ interfu'perior Caefaris Confulat interceiferanr.
_ Tlatminxdimt.] Hc ead. Plutar.in Pomp. 8 @bdd ] Corrigendum vrin alijs quam
..4.5. multis: ( omnibus ciuibus pateret. Arq; ibi
-1 fund/inn] Nam fuperioribus proximisl
punro interpoiitomouaineunda fentenria, 'qua
diebus Dyrrachium proferos mod dixit.quam ,ii f_e'petiroverbo Docet.
'uis Cie. Epiit. 4. ad Att. 9.vn eufm Pompeio pro j Laruma du? Tril-HM] Sie Cic.adAtt.7.Ep.3.Cur
fetos feribar. _ _ _ imperium illi,autiilo modo prorogarumeil? cur
neuem] Cfar vrt. Id. Matt. Brundu tanto'per pugnatur'n , vr deeius abfentis ratio.
iium venir,vtipfe fcribir, Epil. 16. Pompeiusfu he habenda x. Tribuni pl. (? _ '
'girad xv 1. Kal. April.vtipatetex Epift. 18. qua ra C. Cfar Cos. M. Caro
tione numerus quadrar. Murius 8 Trebari us Ci nem fenrentiam . Caro rein,quze coniiile
ceronilinpe. S. Cum Capua vexiifcm us, ex itinere
batur,quoniarn non Repub. videbatur, perfic
nolebar.
'iN-cMME-Nf. eAEsARiSz 57
nolebat. Eins rei duecn d,longa oratione Timm nua/Iz. ] Qud Poinpeium ab fedeler
vtebatur,cximebatt'1; dicdo diem. Etat eni m ius tum metuerent: vt Plutarchus quoque in ;
enatoti,vt fenttiam rogatus,diceret ant,quic com memorat. _
quid i'ellet alius rei: t quo ad vellet. Cfar Cos. ' ] Aut reticet quod Pititaeliup
viatorem vocauitzeumc'lg cm finem non faieeret,y fctibit, cum ): ad zrarium veniTet ,vt pecu
prehendi loqucntem , 6c in carceremduci iuflit: nias inde auferrct, Metellum hunc gtauiter inter
Senatus coni'utrexit t cprofequebatut Catoncm celife : Caffarem ei atrocitcr minat effe: cm
in eareerem. inuidiafata, Cfar dellittc claues nufquaminuenirentur,accitis
cffregilmquod etiam Orof. rnemotiat:fabris fores
prodid'it.'
mittiCatonemiquit. Hc ex Capitonis hioria
GellJib. 4.. cap. .
[/ Cin. ?ompeio.] 111. Confule,atq; ade puL 'CAP'. V111.
gnante.F;1m. 6. . 6.1ib.8.Epift.3.ad Attic.
Curferipamefen] Sic noler : Aid. 6c alij per 555154'55; ] P. VioriusVariarui
multi.Video ramen in quibufdam imprellis, Fer . 1.cap.z.hunclocum ex Antiq. libro ita telli
ri.quod verius puro. tuit:(masSicilia cin Cofano fpriuatis ;
Grcun/Eribendt: Trib. p] Hane eancl belli cau feruis,libertis,colonisci; fuiscompleuerat. Docet
fam Cicero Philipp. z.commemorat. cau CofanumDomitij villam . Colonos
fam ,inquit, de Cfare ligniicans ,dementiflimi autem dieitCfar,quibusDomirius'agtoscxfuis
fui conllij cfaeli afferebat, nili qud interccflio polfeflionibusclatifundijs attribuent. vt lupo,
negleCta,ius tribuniti liiblatum,circulnfcriptus ris dic'him ell.Et de huiufmodi eolonislocus ell
Senatu effet Antonius Ell autem Circunfcri inlignis apud Appianum -- Et nunc video
bere aliquem,ab Rep. remouere,& curia fotot'luc Manutium Vitorij fententiam fecutum , c vd
Acem Cofano impteflill'e.
proliibere. Nam fuperis hac ipfade reloquens,
cap. 2. Nec tribunilpl.inquit, fpacium daturfui Nona .) Vtriufq; merita paucis p
periculi deprceantli: fed de fuafalute diefeptimo verlib. exponer. ' _ _ _
cogitare eoguntur. 6c Cicero hac ipfa de read Att. Jn /. j Ht-c vniuer' Galli fuit ratio,
`_7.12pifin9. Sifott Tribunufplenat impediens, quemadmodum fuperioribus lib.intelletum :
aut populumincitans notatus, aut S. C. circum vt tenues aliquot,vel pagi,vel eiuitatcs in poren
\ fcriptus,autfublatus, aut expulfusfit , dicniiie tiorum fide cclientelaellent : hoc elhvt t ab his
expulf'um ,ad illum eonfugerit. Et Orolius: M. : defenderentuteillze his, cm vfus veniret,
' Antonius 6c P.Cal`1us Tribuni pl. pro Cfare in fubfdium ferrent.. .
teteedentcs,interccdente Lentulo Con fule,curia Mnlien/ium x v. primat. ] Vctus lib. Mnllilia.
fotoq; prohibiti, ad Cfarem profei (unt. Sic quod magis probo. Decuriones autem etant alijs
VfurpaturinMiloniana: Nunquam illum Refpub. in vrbibus,1jdem qui Romae Senatores. eorum
fuoiure effet vl ra. Senatus, credo,Prtorem cum ordine certus virorum num crus delige batur , cui
citeunferip(flèt.Ne cm folebat quidcm id face primorum nomen imponebatur modo . mod
rein priuatoeodem hoc,aliquid profecerat. Ex xv.quibus certa muneris publici procuratio
empluminextatlib.3.cap.5. vbiita fcribitur: dabntut.
Dequi bus rebus Seruilius ad Senatum retulit: Se Ex ] decreto Decutionum.
natust'lglCoeliu m ab Repub. remouend cenfuit. Gallia: attribut-rin] Sufpetus mihi locus.
decreto pi'ohibuit: 6c Corrigendum vidctur, vel hoc modo : Via Gal
concionari conantem de rollris deduxit. Sic Phi lia,in cafu,vt quos Pom pei tis li mplieiter fm
lip. 13. Senatus in Capitolium. Patata de circun endosconeeflerat, eos Cfar abfolut dono de
fcribcndo adolcfcente fententiaconfularis. Lo~ ' derit. vel, G allias attriuerit. quod bencficiummi
quitur de C.C:efare,quem Conful ab Republ. re hilo magis ad Mailienfes, qum ad vniuerfam
mouere conabatur.Hc cm iampridem fcriplif prouinciam Galli-pettinebat. Sed fuperior con
fem,animaduetti poile?! Manutium dociifvirum ieCtura e magis pro battinqud paria.vtri11fq;ber
locos eiufdemmodi multos protuliife. ncciamoxappellantur.
[llt//:onaridfuturumtfl Suntqui fic entendent: Neutrum ] Valet ad qullioncm
Sin timore deftigiant,illi lùo hotiori non defutu ieam,de Vafallo dnorum patronorum, (i illi im
per fe Rempadminiratur.@t me terfe contendant,quod Vafalli oflcium (it.
lis nofler Antiq.Sin timore defugit, illis one
ri n futurcperfeRemp.adminilt:itur. Neq;` . I X.
difputationc, aut argumentis opus effe arbitror. i ' . anioLegato.] Diicile tiiueflmon poti
Sed iam ita video Manutio hcimprefum loe.
. l/toperihuant/luduertJ Sic nolervetus tAld. fcriptum fie , L.Af`ranio Pompeii [
opinor,pro,Rcbus geflisqu-az {ententia proba ell, to. praei'ertim cm illum qu; adhucufquam no
f1 locutio excmplum haberet. Alioqui corrigen .minrin _ _ t
d um viderctur,Vt opibus ille uduerit.vt de Pom TotiMLu/lanieJ Sicomn'cs n'ti'q'uilegend
pelo intelligatur. Sunt autem qui ( hoc 10-l . atbitror Ton',eafù ; fenfuseil ,Toti Lu
eo reponant: quod fi ne vetullorumiibrorum aw Itania: auxilia imperntur Petreio; Celtibens,
: fieri eert non debuiti _ reliquis,abAfranisi
fcntl#

FRANC HOTOMANI NOTAE
, ] Videntur hace nomina his pto Holler terga Fvernam] Mirum in Aldin.non ei'
uincijscx cerrisrfcutisimpoiita. fe Hoer, fed hoc modo : Terga verrete aduerfa
1@ern penitenza] Sie Ald. Fatnus,Quam ipfe rios cogiienr.
pacauetan ( ver eiusreicomlnciiiorand, M'xproflmn] Sic Aid. Noiier vet . quod
vel rempus,velcaufa vlla fuerit. Meum igirut an etiam habenrimpteili quidam. Magis placetFa
riq. fequor, vbi Par/:uefa: legitut. Nam ira patffe erni conieura,Prouxit. ac forraffe etiam Flu
dicit,vr nobilifIimum tforriiiimum quemque men pro Flaminio melius legererur.Nam (ic Cicero
nominarim cuocaret. in lib.de Clar. Orar.dixit, Fluuium extra ripas dif
Con/iietudine ] Progreif corri gcndum fluerc. .
purarcm. atque hoc ad confuerudinem Maximieomitatru.] Sic Antiq.Aldi n. 8: quidam
magis accedit. impreiIi. Alii Commeatue. virios. nam Comita
TignoredeuikitJ Nam Centurion um pecunia, tum pro parte exercitusvereres dixerunr.vr paulo
quail pro pignore renebatur a Cfare, ne abillo infr,Magnos comitarus, qui ad Cfarem iter ha
ad Pompeium propinquantem decerent. Prat bebant. ' '
clarum rategeina. 7ecora/ecundumL/idium. ] Animad uerte, pri
Subito iumentori.] Acuriiiim O. Panraga thus mum com meatus genus fuiifc frumenrarium: al
animaduerrit,lcgend . eiq; magnope retum,pecuarium. Er (ic cap. infeq. Cfar ciuita
r a'entioraion enim pondcre iumenrotum, fed tibus quo minorcrat frumenri copia,pccusimpe
tempeiiare ponsinrerruptuseft, vr mox dieet. rabat.
Alggere ati, antiken] Agger hoc loco perfpicu l/fiuBrirannia.] Sup. lib.Gall.4.. cap.5.
pro trabibustlongurijs,quibus pons confiabar. impera: milizibua.] Milires Carfaris munia omnia.
Sub ra/rir fmnij . ] Anriq. (/111: quod obibanr: pontcs exrruebrzfrumenra demerebt:
magis ptobo. naues dicabr. Sic Gall.5.ca.1. 8: alibi perfpe.
[entraba/lem] Notandus locus,in quo ciues,n / ] 511.. 8.
iam Aducrfarivtiepe alis,i`cd n1 nomine Calonpaoribueggj De quibus ditum . lib.'
appellantur. fed legendus Appianus Mu-fab inirium.
Prima @'/cunda aaien] Cfaris facinus re Tempmerai autem.] In meo vox ( .1
rulirVeger. in numerum (trarcgemarum. (ed ta cet Fatni letio: Tempus autem etat anni. Puto
men,non fatis,vtviderur,intelle&um. C. Cazfar, Cfarefcripie, Tempus etat anni dicillim.
inquir,cm aduerfus Afranium copias educerer,
trcipiendifeiine periculo facultarem non ha CAP. XI.
berer,iicur conitiruerar , prima 8: fecda acie fur
tim tergo ad opus applicata, xv. pedumfoifam Tfer! Galliaton/ieetudo. ] 8:18.111
fecir,inrra quam fub occafum Solis armati fe mi caconfuerudo.
lites cius receperunt. . / /eruu liberar] Legendum arbi
Longimggerpetendrm] Aggeris nomine mate ttor,Libertis.nam hcrc viirara locutio efr, pro, In
1'1,8: 1111,8: fafces virgultot nunc inrelligit. his fetuilibertiqg. Qiodvulg dicitut , Compu
rando ieruoslibcrtosq;.5ic paulo : 81 na
CAP.. X. ues Maililieniium, cum iisqu funt
[infilata] 51 anriq. 8: 18. nonnulli cunt nouem.
im preiiifrimue lia/Yann'. nofieprorifctur.] Rex (ic in Ald.cm in
erliui/aigioJ Verusiic,Ediruslocus tenui fa meo iit,Diu 110611185. vitios.
(Iigio.quod non placer.de pro Decliui legendum Hirtamen omisin] Legendum arbitror Tum
arbitrot,vriàpe alis,Leni. Nam inter Decliuira pro Tamen: cuilocus hic cie'non videtur:
tem cFaitigium apud huncnoitrum nihil inret @referti ren] Cm mod dixctir nnonamon
eit.Similis locus inftlib.z.Id autem eiiiugum di video quemadmod um voci Re: locus eiIè pofiir.
rectum minens in mare,vtraque ex parteprru Eadem autem fentenria vfutparut Ciceronein
prum,atq; afpetun1,fed paulo ramen leniore faiti ea pro Pomp.
gio ab ea parte,&c. Magnidomum concur/im] Non placer. Faetnus
Im erum aduerfue ] Magis placer antiqua: reitituit, Demumquod etiam video in meo Antiq.
Aducrfus monrem imperum in cohortes faciunr. Viderur legendumeagni addomum Afranzj concur
compuljn] Ad fenfummon ad ver fiu, magnagratulationerebanr. Nam Rom vidcn.
ba relatio r ptxfepewr alijs locis annotauimus. tur ha: gtarulariones .
Trimipili ] De quo alio loco comme Carinaar/iatumina.] Nonnulli Stramine. quod
moratum . plan abfurdum . nam infimam nauis partcm
Vm'gueiperiom. ] Vetus , Vm'on fed vulga ex rabulis conciebar: rum viminibus teliquum
taplacer. corpus aprabat.Lucan.in 4..
Nororum imperum] Verus,Noftrorum diuim Trimm /4112: madefao f1n'mine,paruam
pctum. _ 'Ie'xirur inpuppz'm , , iridata iumento
Numero quod. ] Verbum Eent, ab Al : / amnem :
din. San (i partcula quoq; infequens deleretur, Sie / /;
concinniorlenrentiavidererur. Nauigar . .
.
IN COMMENT. CAESARIS. ' 59
C` A P. X I I. ` non auderent,in circulis quercbantur. Legehdus
Ognin'o lmium] nomine vtitur, opi Vior. Variar.8.cap.13i
nor,qud non tam Romani etant aduerfari j, Suprarqueinfr.] -15 infiitutum alioloco
. qum Galii,Albici cpaiores :vt modo dixit. notauimus; vt peditatu perumen tranfportan~
a/Iorerindomzid iignificat,opinor,quod do,equites ( atq;inf`r' coniiituetet. : _
dixit initio Gali.4..de Sueuis.Libcrtate vit,qud lib. 7. eap.ii.vbi iniiituti huius 1`1
pueris nullo ocio,aut difciplina aiuefai , ni mus exVeget. lib. 3.cap. 7.
hil omnino contra voluntatem faciunt, vites ali, Interi/'namen nemo. ] Nihil muto. atqueita legi
8: immani corporum magnitudine homines ef placenveruntamen ii quo in vetuio 8: ii
ci. bro itaicgeretur : mm nemo, libenter eam
Spe liberrelp'sncmri. ] In Antiq. &A1d.Excitari. fcripturam cum hac commutatem. @ottima
quod magis ptobo. enim vox Temen? neq; vero minus traduhls
Sub oculis Domirij.] Sic omnes lib. prter fol um incolumis exercitus dici poteii.
A.li-.intimen ] Antiq.& Aldin. Hua
Aldinum. vbi fcriptum , Domini. quod magno
per artidet,atque ad feruorum nomen valde iam rem duxeratfa'tn. H uciam adduxcrat rem.
commodatum . FortaifeJ-iuc iam rem perduxerat.
Remonmn/urreme: langem] Detergerc tcm os dzmn/undum ] Noier, Non im:
dicebant veteres , cm obiea nauis tranfuerf . pedirentur.Et modo dixitcos tranfire potuic.
hoiiiii,eiusremosimpetuqu perfringerct.
culo fortaifc nautico: quaii tranfcurtentibus re CAPQXIIIL
mis fdaretur. Itaque naucmreinis detergidicc
bant. Hirc. de bell.Alcx. Ac tantum dorina l )Recul 'vi/or ] Sic omnes lib. Neque
tuit, vt in difpari numero nulla tranfucrfahofii vilum inuenire iicuit,in quo non verbum Ifi
obijcerctut: ; remis detergerentur: fed /f legeretur.
fempervenientibusaduerfasoccurrerent. Liuius militari more conrlamar. ] In firatagcmatis
lib.36.Duregia:vnam circuniuntcabvtroqi loco Frontinus hoc numeratlib. 1. .
latercremos detergunt. Hinc Detcrgere pinnas quit,per cxccpt quendam aquator, cm com
muri, apud cundem lib.38.A[Ièribus falcatis deter periict Afranium, Pctreiumq; noiu mo
gebatpinnas.1dcmlib.37. Siquaconcurrcratto turos,vt citta vexationcm fuorum, hoilia im pe
{ cumhofhum naui,aut proram lacerabat, aut ditctconfilia,in initio iiatim ,vafa concla
remos detergebat. milites , 8: prtet adnerfariotum agi
/thueartz'cio.] Sic Antiq. CAld. Sed ; mulos cum fremitu, cfonum : continuare,
probo: vteftin vulgaris. quos retentos volebar, 8: arbitrari Cfarcm l
monete. i
CAP. XIII. '.Zmarimag: qum religioni] Maiorem fui timo
ris,qum facramcnti rationcm ducerc. Caufam
Iuer/z'pugnabant. ] Vna naue interduas inret autem arbitror, animorum ardore m ,qui in
. ciuili diffenione muito maiorc odio infimam
Alia: non [mgm] Noiier lz'j. 8: mox { Iongiore. tut: vr nulla falutis iit. Niii hc ft potins,
quod non improbo. qudin bcilisciuilibus remiiiioreemilitaris di~
Cum Ojen/biu .) Proprer viciniam. fciplina folctme milites abaiicnati in aducririo
Trigz'nminlarirudinem] SicvetuscodexcAld. rum partem difcedant. 1d enim proxim iigni
8: multi im preii.Vtni lio/{leitudz'nemquod non care videtur.
probo. nam quod cratfiuuius ailertendusmaior Lucem 1/4 Sic lib. 2. capit. 6.
latitudinis qum alritudinis ratio habenda erat. >Namc'l; huiufmodi res , aut pudotc,aut metu tc
7artem aliquem Siear .) Antiq. Parte nentnrzquibus rebus nox maxime aducrfaria di.
aliqua Sicorim auerteret.quod valdc artidet. 1114 feuern'. ] Hoc Carfaris faum.
Duom centran): . ] Sertorianorum 8: Prontinuslaudat, cin firatagematis loco
Pompeianorum. rat.iib.Stratag. 2.
] Pompeij,qui Sertorianos vicerat,cu No: neeery'iueJ Ita in meo 8: Farni lib.
iufq; nomine eaufpicijs nuncbellum gerebatur. vt ipfc teiarur.
In Non dixit infinitJn in urdaat. ] No[ier 8: Ald.Dicultates
barbaris: quaii vnlgus 8: plcbem fignicet. tardabant.
Neue: ; Sic piacer: quamuis in Antiq. ExcelimuaJ . 8: fi retinen
8: Aldin. (it, Conquirere. dum videtur,ExceliifIimum,l@gendum erit.
Su/linere regenen] SicAntiquus 8: Al [ .] Per iuga montium.
dimlS Suil'le hoc loco , 8:
ri,iter fupprimerelnquibufdamvulgatis e,Sub CAP. XV.
iere. I
car milite: conturafi, ] . Viorius Ceferineam/emfveneme. ] .
cx fuo libro reiiituit . quod mihi vehe ( Cfatis aliter interpretatur. Cfat (i n
menterplacet. nam cim palm de queri quit)ci`1m cxercitumAftanij 8: Petreij circumual
latum
i
l
i l
60 FRANC. HotroMANi NoTAE

Iaturn liti angetet,il`q;ob hoc exafperatus,interl~è _ ] Vox prior abeit noitro 8c
tis omnibus impedirnentis ad pugnam deicen Aldino.
difet,continuitiuos,arbitratus alienum dimic In aa'uer/irior tela eonijcielant. Sic noiter,itemq'ue
rioni tempus :quod aduerfarios c ira c Aldinus. nonnulli Adueribs. placer Farni con
tioincendetat. _ i iCtura.ue1/r.
Et quodnon Duos verfus deell'e arbi Tum ] .7{51.
tror,quibus Ciarianorum querelas cfermoues Sexta ein: diei] Aldinus,c noiter,Eiiem diei.
exponebar. Nam verbum Conqueruntur adCiaria Kelili: religionibmz] Sie noiterc Aldin. Placer
nos pcrtinete puto. Itemq; illud, His prouocati Farnini lib. leetio,l:`dui'ir legioniue.
i'etmonibuszCaziarianorum icilicet.Arma autem Munirionerprqerunt] Longis vallum 8c foil'am
conferre,mod dixit pro Coniungere. producunt.
Cum Cee/aref Sulpitiumd Hte duvoces,Cum (ie Tret/ntimalo ali/'r malis remedies elalantur. _] Vr mi.
jre, abfunt . noltro antiq. 6c meo indicio abiunt, noreincommodo maius vitaretur.
non defunt. .) Ad crebras eruptioncs.quan.
/CrmatfamiliamJ Familia: nomine intelligir, qu Farlib. fcripturanondifplicet, vt eliter, lc
opinor, quos Proconfules cx domelticis conui gamuslt hac de re Frontin.lib.Strat.z.Ca:iàr,in
ionibus, aut necelarijs apparitionibus ieeum quit,cm exercitum Afranij t Perreij circumual
`haberec_onliieuerant :qui quali ex cohorte presto latum liti angerer, iiq; ob hoc exafperatus, inter
ria appel lari folent :vt ait Cicero Epiit.ad fetis omnibus impedimentis ad pugna defcen
qua nullum aliud genus animaduerto, quod ex diliet. continuit iuoszarbitratus alienum dimica
Familiadici pollit.Nam feruos cert ad armanon rioni tempus: quod adueriarios tirar delpera
vocaret.Colonosquiden1,dequibus luperis di. rio inceuderat.
ximus,poreitetiam hoc verbo iignicare. fPrielio di'ugieJ Sic omnes lib.Ego ramen con
Beneyiciarzjrid Suo aliquo beneficio obli tra omniuin autoritatem legendum eiiè arbi
garis. tror,Prae1ium dcfugiiie.
Aduermjr Aducrl'ario haber V.C.quod
valde probo. CAP. XVII.
@nlium ira/ituros.] Iam ant ditum cit, Sibi
coniilium capere,vocem elIè feditiofam: cm de Tfminar circummunitor. ] Sic Ald. romnes
fetio iit maiore parte. reliqui. Noiter, Circumuemor. quod magis
( iu/iurandum.] Vetus placet,Ipiè id :m inf placer.
iurandum adigitAfranium. Nam Erpe Pra-poli Minier conuem. ] @am Afranio , qui mod
tionem Verbo adiungebant. vt Arbitruni adige veiba fecerat.
rezpro Ad arbitrum. Sie Rhodanum exercitum Se .) Se, nimirum Ciitem.
traniijcere dixitPlancus ad Cicer. Epiit. 9. lib. io. Quant integerrima. _] Qilali ver pralio , non alia
Et puto Ciceronem de Fin. 3. iicfcripiiiie , Si An de caula, quam vt paci confuleretur, fuperfederit.
nibal adporras veuillenmurumq; iaculum trani' Breadman/uam] Totus hic locus iuterpuneiio
ieciièrz vbivulg legitur Iaculo. nisvitiofententiam oblcurariit. Zeugma figura
producano-J Noitcr producanr. quod non cit. Oilicium fuum Ciar prasltitit. ExercirusCae
mius atridcr. faris pritiritdtaque Exercirum iuum, id cit, Ca:
@or ceperunt.] Non dubito,quin faris.
gendum litzvtin noitroantiquo.Vriinusrcititue Suiuterfej eodem lib. cap.16. nos
bat, Tlero/ue. quod non probo. deprehendit,iuterfecit. 8c cap.17. Produtos pa
/ana religie iuri/iummli.] Sic Aid. fed mult vC lam in ptxtorioiuteriiciunt.
risAntiquus,vbi Noua ictiptum cit. vtrenouat @or in [ pote/late .) Noiter,Habuerit.
iiiperioris dieiiiicramentum iignilicet. Sicenim quod line dubio verum eit.idemq; de iroriinus
Hg.. poitetiuslib. z. cap. 6. Relinquitur noua religio, reitarur.Sed voce 'Iiimeninterpoiita mult com
vt eo negleeto iàctamento ,quo nunc tenemini, niodiorfententiavideretur: ibi, Tamen quos in
cc. Vrh nus quoq; idem de fuo teitatur. : poteitate,&c.
Ineetaadonemportanda.] Diximus alio loco ex Con/eruritco-tbeerit.] Hoclib. cap. 17. Summa
Tufculan. Cicer. magnam fuiilè cuiuiq; Romani diligentiaconquiri 6c remitti iubet.
militis (arcinam : cm pra'ter atmacvallum, eti llliuadem'que. ] Afranij.
dimidiati meniis cibaria portarent. ' Ilforum liumilitate. ] Sunt qui reponant,Humani
tate:quos facere im perit,cr`1m loci fententia,ti`1m
. V I. Caefaris confuetudoconuincit, qui Humilitatem
crebt vfurpat, prointima 6c abicta eonditione
Onlium xpleaturor. ] Sic legitur in imprei ac fortuna.
iis permulris.Aldinus ramen c noitervcrus, Iura Mgzratuum commutare'. ] Non feruari vere
Expleturos.quod non :eq u probatur. Magiitratuumiurafed induci noua.
ln locis campe/Iribiueleland Noiter,e/ine Expretura ce' /.) Poit prturam c Con
anuvtaliquant fuperis :ac nonnunquam , Su fulatum.
itinere extremum agmcn. `Tferpetucoifrolati - eldia] Hi Scipio ( Do
mitius
#IN COMMENT'. -111351 or
fnitius priuati,de quibus fupr,capite fecundo. ; euolutumillius integumenti-s dimniulario
; kcu/iuianem.] ( 110 loco lignificet, nis tu,nudarumq; perfpicio. _
aperuit 11..1. 11111 vndiq; ex veteribusPom [] 11115111,11,111011$
peii cxercitibus,fpe prmiorum atq; ordin tomenta, t crates in 110 numero reponit.
eantur. Nam Obtinete exercitus mod dixit,pro r/[llicor] Homines afperos,montofòs,in
Dueere ordines t prfeuras habere. domitoszde quibus di 111101 11.-. 8.
po. 111`111. 1 , amm] ,1011. Vergii.
quamuis Afranio datent ,atq; in eiusverba . I@otpriraeratixqerorimrin lizrorepupper.
iurarent,'tamen fide non feruaruros. Nam ab reis 10 11$1 appellantur.
/484 eioidtione] Precio cuiufq5'rei fa'o. . [ Curzon] @ein proprxtoremc'um
1mroduxerunt.] (mali controuerfiarum intro tribus lcgionibus in Siciliam Cl'ar miferat, libro
dutioJignum [it imperij approbati. primo,cap.7. _
l/e/:emepzimqge'bcurreamurJ Sielib. 7. capite 16..
f Lier I . Omnia , inquit, plerunq; quae abfunt,vehemen
tishominum mentes perturbant. _ `
CAP. . . Explkctuodijn] Sic hollerAtiquus.Mags
ramen Ald. letio probatur Publicisq;^cultodijs.l
Digindoium Sic omnesAn Nam ilariones intelligi't eotum , qui prfidio vrbi
f_c
{ningir relili fueranr.
" l runr.Sed Adigere prcisdixile videi f - 1.]/(171.1.$112111
. tur,pro Naues adigere. qua: fuitvlta he Deos quidem habere,_cc. _
ta veterum locurio.- _ _ _ l/elextem auxilzjlr. ] Si domefticae copi 11011:
Mandami] Trabes, ad aggerislatera firmati-v fucercnti _ p __
da: Vi mina,ad vineas contexendas. @ilminpugnaJ Vetuszlnpugnondo. quod qu
.) Affereshoeloco non pro tabulis ' arridet.
vfurpar, pro validis fudibus.c palis cufpide Magna v minfin] Legendum Vt in .
pracutis. vtalibi pro rrabibus. interd pro con " tiquo,Magna '11128: vt in creris omnib. Antiquis,
tis: etiam pro longurijs vfurpantur.Liuius lib. 44.. Infrelitgnam ad coniuniosAlbicis 110 refertur.-J
1101111 faigioJongi duo validi afie De improuyo imprudentiuo._] Sufperus mihi 104
res ex inferiore parte in terra dcgebantur. ineos cus: qui tamenin omnibuslibris italegitur.
tranfueri i ncumbentes tigni, vr pons e(let,iniun Tonta refont/Zz] Nocr-mui/: St mox pro Enil
gebantur,humufq; infuper inijciebatur. Solido fior, Vfus : quod magis placer. nif vt in Al.
prcedebat Elephas in pontem: cuius priufquam din. corrigamus. _f
in extremum procederet , 111111$ 1111$ colla i .) 51111111.1. ramen,
pfus pons prolabi cum leuiter cogebat. Tacitus Coniu. quod magis placer.
lib. 20. Eduxerant turrim 11111111110: quam
praztori portee propinquantem promoti contra A . I I. ` _
vali di afferes 8c i ncufle trabes perfreg re.Pro con
tis ver apud cundem lib.3o. fer. Lum'ac ] 111111$ nunc pro machi
reo vnco praefixi (harpagones vocant milites) ex na vfurpatur : qu vn cum vineis oppofita
Punicis nauib'us inijei in Romanas coepti. . etat ante milites,qui opusfacicbtme relis opY
38. Arietibus muros quatiebat,afl"eribus falcatis pido millis vulnerarentur.Plutei cvinea'rum for
detergebar pinn as.Et moxtFalces anchotis fctreis mamfubexitumlibelliadicribemus. -L f
inietis in interiorem muri trahenres ail Vel externo's aunk/L] Si domeieaepopi 11011.
ferem prfringebant. fucerent.
Inter manmproforebatur. j (mod vulgusdicit /.itpericulum aileron] Manifellum .
manuin manum. vt alio loco dixim us. Seneca de Leendum' vt in /[ . ,
breuir. vit. Cm ex balneo inter_manus c1atus,_ ] Lateribus minoribusclu't. {
in fella pofir'us effencc. . > ' res autem crudos non coos , pollei'is
Forti/fim lign] Equi fortitud nem Cicero di mufculideferiptioneintelligetur. ~ ~'
ci teliarur. Ligni fortitudinem ante n legeram. Suendermt] Sunerent , . i I;
Cicero dixièt,Firmilimis. Vegetius ramen cre Supra: loru'm /. ]. Sic Aldin..&;
_ quon
br ita lo iloci 19134. ] Vitiofa interpunio
uitur. pleriq; . Noliertfer Sti nn ulli im preli, Duo tigniu
quo modo line' dubio legendum eil. Nam had
loci fententiam deprauat.Nam vox Faia cuminA duo tignarranfuerfacrueis guram ( vt vulgo lo.
fequentibus coniungendaelimoc : quimur) habebant. Nihil ad huius turrisintelliq
fata ex fortifiimis lignis anrecedebat, aequandi gentiam' asqu' notandut'n elli _ _ .
loci caufa. Nili frt' Soliporisqum Lori legem Din fran/iugm. j Planum gitur ambtenfum
dum videtur. nligauerunnj 111111116
fuit'teummonfaigiatum. _ i
i, ] Ditum pro . Cicero ramen
n contraria lignicatione pof'uit. lib. de Orar. a. que'clauis dexe'rt. {/141411161) legitur in qui
Lubenter . 1:93111111111111 artifice,~ _aliquane bufdam zquod non dilplic-eri _ _ . i _
9'. i
' Togli
62 l FRANC. HoToMANI NOTAE
Tagnma'ntaparpanlaraJ Sic omncsAntiqui.non fpacium relium etat: cuius ab vna parte milites
nulli imprefii Prxpdere,vt paulo pfl. quod ma opus facere,c murum fubruerc pofienr: ab altera
gisprobo. @anquam Vnda pr Virt' planis fuif parte,fi quivulnerari client , cxcedere : 8: alii rc
fer.Tegumentaautem inrelligir froreas, quinde cenrcs arq; integri fuccederc.- poflelarrl
prxpendebant,dun1 in conrignarione fuperibre nominabit. _
parieres fiebant: nimirum, quia plurcorum 8: vi In altitudinem gunque. @initum hominum,
nearum tetisfatis muniti non etant. qui inrus larebant,altitudo pofcebat.
Gntalulatianamd Teum illud planum cx alre ] Capreoli dicuntur ab archireiis li
ribus . _ _ _ gna,quproclinara capiribusinrer fe iungunrur:
lutaoralaliaopam.] Nund machinasintelligit. intrietfia rrabe oblonga;quam ijdem Cante-rium
Vt aff rerum omnium magi/lar 't/ua. ] Sic Cic. 1. dc appellanr.His vtraq; ex parte faiiigium fulii
Oraro. Vfus qui magillrorum omnium prarcepra netur.Legcnd us Virruuius lib.1o. cap.zo. vbi Te
fuperat. Sedinirio Luculli,quantum in re milita fludinis formam defcribit.
ti valearmflendir : 6e Vegetius initiolib. 1. I/h' ] 81 trabs fuiffet, Canterium,vr mod
Storar autem] Sroreaslcgcndum putarem. Lis dixi, appelllfer. _ _
uius lib.3o.Numidprcipuarundine rexris {to Iigna .) Plurali numero efr vfus.qud
reaq; pars maxi ma tcis paflim nullo ordine, cci non ram facil vnum fexaginra pedes longum te
Tres autem iccirco ranrm fecit, quia tres ran perrerur,qum duo rricenum peduth.
rm rurris partes iis iloreis obrexir. [ ; raligalant. ] La m i nam fuperim
Lata quatuorpedir. ] Id ellicrafi'asNam latitudo ponebant,eamq; clauisin rigna 8: capreolos ad
cuiufq; pedum erar nig-inta: quantum erar tutti: ais deuincicbant.
fpacium,quoquò verfusi Latem ] Locus hic ofiendir,l.atere'm n
Trai/'cipom ( reliimpetum mollius . effe glebam ex argillaigne decoCtam : vr tegulam,
ncbanr. _ velimbric.nam argilla Telia dicitur,opi=
Eaparrturrd Quantum alritudo pluteoturn nor,q'uaii rolia: fed effemafl'amex argilla vel lu
rvinearum paflaell. to,que_ relo ifti impoiitaSole induratur.quarqui
iDlutaaralduxarunt. ] Pluteorum nomine latius fi lauctur,liquefcit,& defluit, atque in cnum re
etiam vincas comprehendir : vr ex fuperioribus foluiturz inde narum Tercnrianum illud in Phor
intelligirur. _ mione prouerbium viderut, Laterem lauare , pro
Tumi ] Nihil in hac flruCrura Laborem inane m iiimete,operam perdere.
qu notandum efl,vt quod de reodieirur. In {} 18 111 extrema inferiore parte.
telligendum elleni m ,illud coniun'tum operi ab Latem ] Ne quid Ignis hofrium nocere
initio non fuiffe: fed ranrifper per fc clliriffefen pofet. _
mq'; cochlea fubleuarum fuiffe, dum opus fie .) 18 eil,Sufiineant.
rer, fexraq; contabulatio ponererur. Vinex anrecedcbant. fecdum
Pralnn/anilua.] Prhenfio nem hocloco a'c'ci quasmufculusfenfim adigebarut.
petc cogimur pro machina, qua tigna ardicior : . 1 Id eli, Phalangis
ad bibita cochlea fubleuantur : vel potins pro ipfa eodem modofubieis , quoin machinatione na
fubleuarionetinllrumenri opere. Hanc Fabri uali,idell,in nauibusvelexarido propellendiswcl
nolri appellr . Cm hace iam pridem feri in aridum fubducendis fubiici folenr. Phalangas
piilfemganimaduerti Adr.Turnebum vir crudi autem CatfatLarinonomine fcurula'sinterprera
tiilmumlibro Aducrf. 11.cap.z4..in hunc rur.infr,lib.3.Ligna1cz.oblonga 8: rotunda, in
locum multa fctipfifi'e, ab his notis nollrisvalde ar cylindri , quie oneri fubieta veibus impel
diil'enranca. In ijs autem illud prrer carrera mir lunrur.Biren1 es,inquir,fubie0tis fc urulis impulfas
videri poreli,quod ait milites hoc retum fine vi- vcibusininreriorem parrem traduxir. Inrerd
neis 8: plureis prtehendiffe,` &leuè.qiiafi vet Phalanges profuftibus rereribus vfurpantur.Plin.
vel nunc manibus, vel aurea vineis 8: pluteis ad lib.7.cap.56.Prli,inquir,hfri contra Aegyprios,
prtehendend um vii fuetint.Sed inregrum Le'to primum fecre fuflibus, quos vocanr Phalangas.
ribus iudicium relinquem 11s. [ [alumna] Non intelligo, eur non Eue
pralananam. ] Sie imprefi'i complures. lurxiporis legendum fit.
Melis noller &Ald.Alia prhenfionc. Nam or ,f ] Non laretes dicir reloim poliros:
do ell s Alia pra'henlione 8: fubleuatione expedie fed latera vtraq; ex mufculi parte: qui: nos fupe
bantfibi locum ad dicandum. Tetum enim risintercolum nia diximus.
ira fubleuabanr,vrdefuper eo tegumento muniti .fl . ] Inter milites, qui intus opus facie
aduerfus faxa 8: tela eil'e poliènr.a fronte vero llo bannquidam intericCti eranr,qui furcis 8: longu
reis. 11): cupas Illas pedibus militum remouerenr.
.) Vt extrema parietum rulura capi
ta rig-notum tegerentur. _ CAP. III.
Summam contaulationamd Teum Contabula
tum,penf|le,ncc dum operi coniunum. : wir militilvua it gait ai: nocifs'. Anriquu!
Ja Ped fexagintazinrus aur latebr. nofier mulr concinnis: {nl} : militi
.) Inter quasintercolumuium ,id eli, bus,autigui operibus noceri .

IN COMMENT. CAESARIS. 63
Turrilmi circumiri. ] Melis idem Antiquus, ni (criptur tepudiemus,in quib.legiturDetineri,
Circumuenz'ri.NamCircumuenirc,pro Circummu ?rocumna' bereditatJ Moris erat,vt Senatorcs,
nire,alijs multis locis notauimus. quibus hrcditasin prouincia relita teilamcnto
9ropinquitato's . ] 51 omnes alij. Nolte: fuerat,1egationem liberam Senatu hreditatis
mult veris,1nterirent. petfcquend caufaimpetrareut. Cicero Agr. z.
lnermercum infaloiJ Liuius 29. LegatiLocren Htcdiratum obcundarum caufa,quibus vosle
1111111 velamenta fupplicum,ramos olc (vt 612 gationes dediliis,qui t priuati tpriuatum ad ne
15 mos 11) porrigentcs ante tribunal, te. Idem gocium exierunt, non maximis opibus, neque
lib.44.. Sordidati,barbaccapillo promilTo, cum fum ma auroritate ptditi: ramen audiris profc~
tamis olcasingreili curiam,procubuerunr.Loqui d,qum graueseorum aduenrus focijs vellris ef
tut delegats Alexandrinis. Item libro 45. vbi de fe foleant. Idem Fam.lib.z. Epi. ad Cornif. feti.
Rhodijsloquitur: Vniuerii rurfus prociderunt: bit , eos qui cum libera legatioucproicifceban
ramosq; olc fupplices iaCtan tes tandem excitati tur,litoresprouincialibus Magiiltatibus,&inl
curiaexceiletunt. gniaczrerorum legatotum accepiife.
Eirmlcmgener ] Nihil muto. Tantm .Pmerrico'f ciuiluc Rz] Sic Aldinus,c multi im
tellicor in 1101110 antiquo fcriptum 1 : Eiuf prei .Noller mult vetis,Pertetritds ciues R.
modi complura. quod qupiacer. H s C X C. mill. ] Id cihquatuormillia coro
bominibuc dol.] Non iam literar dorin natorumfeptingentos quinquaginta : qua.` per
iignicarwt quibufd piacere video. Sed Dotos tenuis ad Varronis negocium fumma cit. (
dixit,proInitru&is. vtlib. Gall.4. cap.4. Hiiam legendum cenfeo: H S.centies nonagies :cvoc
ant cdoi quid interrogati pronunciarent. Millia rollendam, vr eficiatur fumma coronato
Dort/ifomt erumpunc.] Libri confentiuut. vt tum quadringentor fcptuaginta quinq; milli.
vetus illa fuiife locutio videatur. Triticimorlior . mill. ] Modiumin fecun
compari/3.] Hoc me non intelligi fa do, quin 111 lcgend,dubitatur nemin arbitror.
teor,nillegamus Superioridiewel potis vtrunq; `[14:11:14{-. ] Iudicia de priuato
relinquamus. Nam quod nonnulli de Contem rum rebus conllitucre, non mod iniquum non
ptione dicunt,plan abfurdum cit. elhfcd eriam prtorium. (111/ nihilo probabi
Jger compartir] Sic Ald. Noirer ver Compa lior Vrli 111 aut Otauij Pantagathi emendatio 11:
nm'. quod acque placer. demirorq'; hoc ab illis non obferuatum. Locus
E:conie&.] Noiler, 6c multi impreiii , Conuc enim 11 cmendanduscr, vt line interpuntione
is.nimirum,in vrbem. _ conrinentcrlegatur: quali fcriptum ita effet: Er
Eademfralritudine.] Omnes vctcresLarirudi indicia in priuaros, qui Verba atque otationem
nelgo non dubito,quiu vtrumq; vetum 111, arq; aduerfus Rempublicam habuiilènt,reddebat:eo~
hoc modo legendumiatitudine arq; altitudine. rumq; bonain publicum addiccbat. Edium fci
Fit in lmerz'mpecm comm] Vox E fuperua licet 011111: Si quis aduerfus Rem p. ( id cil,
canea eitc libris quibufdam retfublata. aduerfus Pompeium) Verba feciifer,fe iudicium
110111111 darurum : damnatiq; bona in publi
C A P. I I I I. cum addiurum. (marroqu patric.Ver,inter
[14 ] Fid uciari us dicitur,cuius quid iccert, ibi, @i ver Verba, 11011111111111105 1111
dei 8c poteilati ita commitritur , vtnullo iu fe apparet. Et 111111115 iudicij _formula extar apud
_ Liuiumlibro 24. Pronuncirunr, Verba orario`
ris vinculo,ièd fola fide 111 obligatus. Sic, Pater
duciarius,Haeres fiduciarius, Tutor duciatius, 111 nemq; eos aduetfus RempuinabuiHe, qu con-_
iure appellantur,vtin Comm.verb. iur. expofui 111111110111:1111`01110 autem
mus.t in eandem fententam infr eap.vlt.Curio locus,quivari conrurbatus eil, ita reiiituendus
Cfaris legatus ira loquitur:Nunquam amiifo eil: Quas Cfati elle amicas eiuitates arbitraba
crcitu,quem Cfare deicom 011110111 11: tur,ijs gtauiora onera iniungcbat, pracfidiaq;
fein eius confpeum reuerfutum confirmar. Sed deducebat, t indicia in priuatos rcddcbat, qui
Hircius belli Alexan. cap. 4. hocverbo citabufus: Verba arq; orationem adueri'us Remp. habuiifenr,
Nam Fiduciarium regnum dixit , pro Vfurparum eorumq; bona in public um addicebat.QLrod au
: occupatum.Locum autem vulgaris inlibris vi rem {equiturzProuinciam om nemin 1`11 tPom
tios interpunlum nobis emendarum fubfcri~ peij Verba per iufurandum adigebat: fareor in
bemus. Pararam enim omnem multitudinem ef meis omnibus ita fcriptum elle : 11111111111
fe,confetam rdio, t puellat fiduciario regno, me immutari.Tantum dico videri poile ex 21110
dominarioneq; etudeliilima Ganimedis, faccre rumlocorumcomparatione,vocemPer,abunda
id quod Reximperler: nam Arinoe teilamen te. vt fuprlibuln hcverba iuratipfe: idem iuf
to vaeuam Regni polfeiionem occuprar,&c.Li iurandumadigitAfranium. Vr hocmodo 11111111
uius lib. 34. Optimum ratus Nabidi c earn Lace~ terditum (it, Prouinciamiuliutmdum adigere.
dxmoniorum tyranno,ve1ur duciariam dare. Cm hciamprid fcripfilemnimaduerti Ma
OmnibmrrferelacJ Ita placetzitaq; in meis om nutium ex Nicaij dotiilviri coniec'tura repone._
nibus conllanter fcriptum eli. Vrinus tamen,Fe re,AduerIùs Pompeium. quam conieturam pri
rebat. quod non qu arrider. mmLiuij locus refellit: deinde quis nefcit eos,l
/ Non video cur veter om qui rerum poriturfemper Rei . nomine abutii
F 2` 1
@Ai-yx,.
64- FRANC. HOTOMANI NOTA

fomfeij Lemficiaj Inignis locus: ex quo intelli onerari cum armatis remuleo quadrireihis tra:
girur,qu LongobardiFeuda nominrunt,ea Ro hi ad Acradinam
Male iuilitldem
trahendis pletunq; lib.5:,. Tardinde
remulco ad
nauibus per-v
mano more Benccia diei eonfueuiifezcquosilli
Vafallos,hos Clientes appellatos. uenit. Video pro fune vfurpat, quo delig:
111/14:14:14; diem] Vox .futurum in eo An [ nauis trahirur. vt apud Valgium Poram verc
tiquo,Aldino,c alijs nonnullis: planeq; repudi rem :
anda . mea melongo/ccedmrprom
/: l/afrom' clau/it. ] Priuato conflio, Letantcmgmtz't in /zairijn _
nulla expeata auoritate. Regnum 1/. j Iuba Hicmpflisfb
mlm. ] Id , cm Varro ttes in ateem liiis,RexNun1idi,Pompeij partesieeurus .
cohortes prlidij cnufainduxifferl rio cm Tribunufpl. effet legem tulerat,eius te.
Voluntareprouincie relberelmntunj Noller c Ald . gnumvtpopulo R.addiceretur. A Pompeio> Rex
Voluntas prouincireperiebaturzquod probo. appellatus, Cfare hoisiudieatus.Dio lib. +1.
In Italiam 'venturumpromi/if. ] Italicam reCt Exerrz'nu conclamation.] De hoc more Impera~
iampridem Rhellican us rellituit: Fa'e'rnns nuper, toris appellandi,ablmd dixi in Precf. lnfiitu. Iuris.
Pronuncial'fet.Plin.lib.3.cap.1. OppiclaHifpalen Appianus quidem lib.de bell. Ciuil. 2. haneean
iis eonuenrus, Celtiaea,Vacumana, Acria,llipa, dem hifloriam eommemorans,lùbiungit , hono
cognomine Italica. rem huncolim tribui {olitum ducibus,ob quod
Tcdibqu Narbonamperumin] Pedibus 8 pcde nis prelarum faeinus militare. fua autem :trate
ri itinere dicebanr veteres, pro eo, quod iam di nemini concedi, ni qui . millia vno
cim us Terrellri. Sieinft,eap. 6. qu; illos com prlioeeidiil'et.
pulerim , vt neq; pedeilri itinere,neque nauibus durihu l/mruiunt.] Seruire auribus,idcm .
com meatu iuuati polli nt? quodloquiad gratiam.
Legem de ] Dio lib.41.`cribit,M.AE mi Supr demon/Imam eff. ] Supr,libro I. cap. 5.
liumchidum, eum qui poe Triumuir faelus extremo.
elt,huius anni Prtor populo perfuafi'e,vt deuxemt Curio. j Sie Ald. calquot i mprefli.
fare m Diciatotem facerent. Plutarchus Senatu Video ramen effe qui voc Curio fuis in libris
diumc dies x x. . lerunt: quos facere perpetam 8 huius loei (enten
tiam corrumperemon diflcilc intelletu . C
. V. far enim cohortes amplis xxx. Corfinio capto
recepetat,& fatramentum apud le dieere iuferar.
Pnico 7mm] Frugis genus, de quo Plin. lib. Supt lib. x. .5. Easigitur tteslegiones Curio
18. cap. 7. &10.Pariico Galli qudam,prci fecum in Africain traduxerat.Planior ramen effet
Aquitania vtirur. fentenria, fi pro Lrgionerqs vetus liber emendaret,
Dedere/nej'ra:de,l Antiqualocutio,pro Vert @o lesionar.
exanimo. Liuius4r.Vtprrorfinefraude,cm de jmd Domitium. ] (kiem Corfnij prfuiife di
bello aut pace ugere velit,aduocet coneili. Idem @rum eillolib. .5.
'24..Nihil prastere cum Confule , qum vt l Magma omnium : timor. j Sie omnes lib.
ne fraude Punieum emittererur prldium. \ Legendum ramen putarcm , , vel Umnium
m Brazil] Sie Aldinus 8: complures im mmm.
preili.NoIrer la. quod etiam in quibusdam im Ali/u al'rmdidem@ Sie Ald.Noter ramen , fr
prelis reCtifime legitur. illi alij: edidemnz. quod non mins arridet.
7ra nomine es' /] , Pro nomine ve : Curonir. j Ante hate Verba defi
tullatis. De Maflili autem antiquitate Strabo detari quippinm neceile . plane tota hare fe
multa prclar,itemq; Cie.Ora.pro Flac. Quem r pagina men dose del`cripta .
admodum autem conferurit , docet Orous his /[] Locus line dubio mendofùszatq;,`
verbis : Catfar Maliliam tediens oblidione domi vt opinotfine veters ope eodicis,infànabilis.
ram,vita tantum &liberrate coneefa , eacte'ris te. Gammiliterggd Alterum item mend um, 6c opis
bus abralit. Plutarehus in Sol-one Maffili mer eiufdem indigens. '
catore conditam, memoria: prodidit.
Rgmulcoamxir.) Laz.Bayus putat ver CAP. VI.
bum ex Greo uywmv, quali funibus
trahere: cum funibus illigata nauisl'eapha Vin/'modi militum. ] Nofrer, Mmih'mm. Locus
hitur. Sicinfr,lib.3. Submerfam rernul-_l hic eiufdem opis indiget. \
co,multis contendens funibus,eduxit. Sed fi hoc /.] tribus legionibus Domi
verum , infiexam fuiffe confuerudine pronun tianis, quas Cfar Saeramentum apud fe dicete
ciationem optet. alioqui Rymuleare,ve| Ru iufferat.
mulcare fcribendum fuiffet.Sext.Pompeius: Re fut pudore auf . ] Similis prop fcnten tia
mulco (inquit) cm nauis magna feaphat re fupr,lib. Leap. 14.. Perterritus miles in eiuili dif
mis trahitur. Iraq; Nonius Remis &Mulcendo fenfione timori magis, qum religioni confulere
deduxit: quaf nauis leni tralu ad progrefum confueuit. -
mulceatur.Liuius lib. 25. Marcellus node nauim Dimio ronrilia,onciomm aduana] Puto me alibi
docuif
*1N COMMENT. cAEsARIs. 65
docuill'eConcilium ellè,cmLegati 6c cteri,qui exvarijs munieipijs ,vel ex varijs homnum inge
cum potcfiateaut imperio , in conlilium ad- nijs,quorum alij Cfaris rebus fauebant: alij ad
hibcntur: Ccionem,cm ad omnes milites ora uerl'abantur. `
rio habetur.Sic adl-Ieren.3. Siquam rem in con : conan:in Sic om nes Antiq. Video ta
cione, aut in concilio faciendam cenl'ebimus. men in quibufdam tecentioribus lnuenit, quod
/irifaiipmiudicio.] Mod dixit, . magis probo.
Vtrunq; tum dicitut,cm alieuius { alij pro [ quidem . _l Sic pleriq;. Magis
cxemplofequuntur. ramen Aldina probatur: bomine: laudibus
incerta liviaria. ] Italegendum cit line dubio: lienterfmdiranz.
quamuisin nonnullislegatur Cerfa. - S olmpmferelmmun] Legendum putarem:
@pim munitions. ] Accrb.qual Domitius, qui ferc antur. `
in
dititius eiuspotellatem
Cfaris venetat,èruus
faius lit.Sed hocelatoriaut cert ell.y
de Homin equiterquroduanturd Portali@ . ;
Curionem ae momatar. ] Noller Antiq.Aldin.
Nam,vt ait leianus, in ciuilibus diffenlionibus, multi imprelliyafemquod cur mutetur,caufan1
quam uis per eas Refp. ldaturmon tamen in fpemvideo.
non Nain idem ell, ac (i dixilfeturionis
morabatur. i
exitium Reip. contendirur. (mare, qui in altern
tras partes difcedunt,vice hoftium non funt,inter
CAP. VIII.
quos iura capriuitatum 8c pollliminiorum funt.
Liuiuslib.zz.lm dederat,dum patria ell,dum Nacimimmittit.] Iidem libri,Mittit.quod line
clues eius ellis. fer nu ne defideratis di minuti ca dubio relum ell.
pite, abalienati iure ciuium,fèrui Carthaginen ?renmio.t commendaamj Commendarewer.
fai. ' bum extremo vitae tempore vfitatum. Cicero de
.'Nequepederi ; mailt. ] Locus hic Orat.1.Filios ( patuos tute] : populiRmcnf
113 aliquoties diximus, Iter pc.. daret.E_t de fin.z. Nam iflacommendatio
delire dici ab Antiquis folitum , pro eo,quod vul `rum,memoria 6e Charitas patrias. Loquirurde tc
gus dicit,Terrr. llamento Epicuri,quo Metrodoriliberos cmen.
Con/n/iiio.] Farnus,Suorum. Ego,Summo, drat. Item lib.3. vterq; tibi tellamento
legendum atbittabar: fed Fatnumlocusduabus liberos ( com mendauit.Hirc. de bell. Afr, Ipfe
paginis interietis adiuuat: in quo ita legiturzltaq; omnibus rebus diligentiffim confiitutis, libcris
' fuorum omnium confenfu Curio reliquas copias fuis L. Cfaricommenclatis, ferrum in cubicul
expeate parabat. tulit,atq; ita fe traiecit.Cic. Oic.3. Et is qui mor
ti addiuselfet,paucoslbi dies commendando.
CAP. VII. ' rum fuorum caufa pollulauilfet.
AMi/ equis.) Mendum quidem turpe. fed Sigqu ex -] Si quosamicos,notos,eom
mult tutpius cit nullo adhuciemendat. militones. '
Corrigendum . qualocutione t hic .) Sie om nes Antiqui,quos mi
noet alibi ell vfus. neq; vlla prop apud auitores bividerclicuit. Vrlinus tellaturinfuo fcriptum :
frcquentiorcll,prolncitatis. Haie cm antean Vt miferis'in rebus. quod VafeofanusLuteti im.
nos deccm feriplillemnimaduerti pofiein qui prefierat xx x. abhinc annis.
bifdam nouis imprellis locum hunc emendat - Turi: [] Hos etiam Lemnunculos a
fuiffe. pcllant Gram maticic eofdem elle dicunt, qui 8C
Drizoccufati: animd Vr nus , 1 ani Lembiappellantur:hocell,nauiculaspifcatorias. `
Imuc moxzfogiubat. cui proptere non allentior, Nonius exempla profert. Tacituslib. 14.. vbidc
quia multis locis Cfarem italocutum animad Agtippina Netonis marreloquitur:Ndo, inquitg
ucrtimus,nonnullos etiam notauimus. deindeoccurfulemnunculorumLuerinum inla
fugientiumJ Omnes Antiqdc : quod reifli cum veamvill fuinferuntAmmianus lib.16,
mVrlinus commutauit in Hat cum afpiratione. Auido,inquit,fiatuventor lemnunculo fecom
tq, iter . ] Nonnulli,f!;q u: zmpediuntur. pifcantis.
quod perfpicu retum ell. Signi cat enim cum Legni: cum Centurionibm.] Sie noftervetus. Aid.
homin multitudine receptusimpediretur,tur _ tamen,Legatorum numero centurionibus. quod
ba opprelfos interijlfe. magis placet,quali dixilTet, Pro legatis, vel Lega
Cajlri: ] Vetus, ?ellermtur.i quod totum loco. _ ' .
magis placer. _ hi
Aigue 'vulneratitj Vrli n_us airm at legi in fno li LI' I I [- J!"

bro, ff: mille 'vulnerarir.Ego fcriplile Cfarem
birror,Autvulneratis. . C A P. I. '
Vallo circummunire.) Omnes Antiq. c Aldi. Cir
cumuenire. quo verbo qumplurimis alijs locis v ` [Haare Cie/hre. ] Dium enim -M.`
fum Cfarem adnotauimus. ' ' milio Legato prtorefupertis o
' qui con/iufm] : z Cm all) Con llcndit.lib.z.cap.4. - '
larent repolilerint` Nam conuentum vnius op v Perlegem Corneliam ,
pidi lignifcatx varijs autem generibus,id ell,vel L. Sylla latam, ne cui cundem
F 3 ratum
66 FRANC. `H,OTOMAN'I NOTA
rat'ummiii decennium interceliier, petere lice verboncclcfc (ignicari fexcentosi cohrr
ret.Appianus de bello Ciuil.Tamum autem pri fuiil'e :cum legitimus vulgarium numerus quiu~
moiplus Confulatu interceITerat. ' gentorum ell`ct.qua de caufa Quingentaridicea
] lpfeinrerprctarionem fub bantur. ququ pri ma Milliaria eo ex numero vo
iecit. Cicero in Manil. fic fer locurus eli. Nam carerur. Paucis ramen pverlibus Mercenarios
tm cm in Afares magnaspermulri amiferuut, abijs, qui vel imperio, vel gratia comparati fue
feimus Romae folutione impedira fide conci rant,diinguir.
dille. ' ff. . ] Cui Ptolemi Regis reducendi
{rbim' (. ] Dio libro 4,1; Sorte delige poteiasdata fuerat,
rentur. l è
glimationnpo/onum. ] Plan ius haec Suetona CAP. 11.

De pecunijs mutuis,inquir , nouarum ta
bularum expeatione (qua: crebr mouebatur) I lEfmmaningifGretJ Duolibweteres,` Gera
decrcuit tandem , vr de bitoresereditoribus : manorum. fed . Viorius vir dotilimus
facerent per imarionem poflèl`lìonum,qu;1nti,` Variamg. Capindocuitlegendum elfe Cerauniorm -
; ante Ciuile bellum comparfenrdeduta Iu D.Lhjprerdr. ] Hic fpiritus fuinendus,
fumma ris alieni,fi quid vfnr nomine numera & punodifhnguenduslocus.vtintelligatur Mi
tum,autperi`criptfuiflet,qua
pars conditionequarra
fer crediti deperibar. Arque hoc nimirum nutium Rufum iulTnDLlij prfuiie.
lInuunnlia erupt. ] Poteit difputari Pronomen
elhquod Plutarchus iignicat in vita Carfaris c Sue, politum elle pro lla/Im : fed tamenrelinque
ita fcribit; ) . mi 15m? 'nir )gemid-# idw. tur nomen Mlxu,cui verbum nullum refponde
@odantem Dio 41. feribit,_C:rlàrem tulii'e, ne bir.Narn ad verbuin Erupir referremulla ratio cit.
quis vel in /! auto plus pecuni pofde Confulendus igiturliber nliquis antiquus: ecquis
ret,qum I. . feilerrim , nou intelligo. Mult meam hanc conieeturam confirmer. Nam cm
cmodis Appianus, qui belli Ciuil. z. licfcribit: Cfar hoc loco Bibulum , dimmulanter ramen,
: s'n , 'rml-reif 1'le ", el: iJlef
perliringat: fieri potell, vt lracundiam expuit, fa
'rdflgn'r qui; lua'auwah 'rw npwvvu. N0 cer dixerit. Q10 verbo Terentius eft vfus, (
uas quidem tabulas non concellit: imatores vbi illam expueret miferiam ex animo. DeBibuli
ver poffellionum conituir, quibus oportebat autem iraeundia paulo poli cap.4..iterum mentio
debitores creditoribus pro pecunijs fatisfacere. t. [ ver pro Diligrmi7 quod Vrli nus ex
De iimili ratione Aeltimationis, Liuius libro fe fuolib.reiituit ,incredibile ( elhqum mihi
primo. probetur.Seris enz' m Bibulus eisoccurrerar.
{mliuu Pompn'a lege. I] Huius capita expofui in mplicum ] Sic noiier rAl di n us.Face _
'indice LegunaRomaNbi Pompeiam deAmbitu t autem Bibulnm eludir. pro , In Cafaris manus,
nominaui. ' aut poreitatemlraq;mendosin multis librisle
Kggationujrmrilmj 160 8c impulfo gitur : Si in confpec't Cfaris venire polIet. Dua
re Cacfare : qui ratione graticari populo vole
bat: vt moxdicer. i bus igirur de caulis excubabat, primmvr Carfa
ris,f poffer, aliquam inrerciperer: deinde
Singuldieluf.j Vna aCtionemon pluribus. neipfe interciperetur.Nam vit fubfidium mi
.In orio Ciuilis belli.) Sic Aldi nus. vitios, (ine du fericordiam Clrc nullam expeabat. `
bio.Legendum [/[ m ultis im prellis. .Ye/ munierunr. ] Noer, His { muniernnt.
.) mendum parua litura corri quod placer. >
gitur: Suifccim. Et ita video iaminmultisim Nocr, re. quam
Preflis. veterem elle locutionem,nemo ignorar.
ludiciopopuliJ @a de caufa leges illas rogandas / mulierum . j In neruorum ino
curauerat. pia fublidiurn hoc fuit,vtobfeflì mulierum capil
/ Celebrabantur Lati'nis ciuita lis tormenta ecerent: quod in Capitoli) obli
tibusx L v r 1.qua: cum populoR.in Alban dione falitatuin Vegetius1eribitlib.3rcap. 9. Et
tem quotannis conuenicbant,Dionyl`. lib.4.. de re cadem efr apud Iul.Capirolinum invitaMa#
x1.{in Idem fcribunt Plutarchus 6C xim.cPlutarchum in lib.de foenore.
Appianus. : appropingualmt. ] Nihil mutandum . nam
Har vnum inopi nauium] Totum hoc, Inapia hc fuit orarioni's Maul, capire: Sed podifeef
slm,ex glollh videtur in contexrum irreplie. Ta fum Lyburnaruin. Domitius enim prius hocin#
merl non inopid fuir,fed copia. commodnm accepit, qum ad Pompeium cum
Vacuum atque Sufpicor de mendo.Non Lyburnis nauibus veniret.
enimtempus aut fpacium remporis otiofum, vt
opinor,dicirur. @arevidendn l/amu ' ocio C . 1 I l.
[131. l
.Surinamearumprouinciarum.] Soeietates publi' Vllullum K14/inn] Hunc, opinor, 5-
canorum,qui in illis prouincijs negotiabantur, : gnifiear praefet fabrm,quem ad Atric.9.
Vctigalia cxercebant. ,' Epiiifcribir cum Cn.MagiQ altero prfeto in
duur. _l Noui libri, , quo [uam poteftatcm veuille. v
Alfor
iN COMMENT. CAESARIS. 67
MdorfnimJ Lib.1. cap. 5. CAP. Ilii.
lrerumn Hi/mnim ] nominarim quidem
ldemonflratum non fuit,ièd in Hiipaniam Porn rfeo ] Vennoer 8: Ald.?ro
peio mi'um ad tresipiius icgatos, Afranium, Pe feo. Vrfi. fcribit Statio 7ro/lue.
treium &Varronem,lib.i.ca.8. Cm autem Afra \ quod non difplicet.magis tam en placeret, Profe
nius 8: Petreius in Carfaris potellarem cum fuis lionis occupatoitinere.Nam iignicat anteuer~
omnibus eopijsvenerunt , vult intelligi,in eo nu tentePo mpeio i ter ad Dytta'chi proccupatum
mero huncquoq; fuiife. fuile.
/iuniexercieue. ] San funian fcriptum Subpellzuej Dixi lib.Gall. 3.cap. 7.
in meo Antiquo :vti de fuo Vriinns teiatur. fed ciuitate: tune /. ] Ita in
mendos, vt opinor.Nam eti Cfari fe Afraniani omnibus,quos vidi,libris. Faernus reilituit,Ciui
milites dediderant, ramen non hocincommod tati effet prfidio :quaii vcr dc vnica Apollonia,
Ci'arisfed lucrnumerabirur. Relt igiturAfri ac non definibus Apollinatium loquatur. Plin.li
canum exercit preeterCutionem numerat. quia bro3. cap. 23. Cuius in nibus celebre Nymph
prterCurionem , quilmperator appellatus fue accoluntBarbari,Amantes,ac Bullionesi
rat,mult maxima pars ipiius exercitusin Africa ,Quantum ] Id cibquantum quod naui
interierat. habebat,paii1m . nam Fa'erni emendationem
Rome (7 ] Non viderurquacon nomintelligo. .
ditio, cm Caffar in Senatu, 8: plan in populo NudendeliromJ Nudati lirora - ue ab
dominaretur. hominibusrelinquantur,_fiue ab aqua.Tacitus lil
[. (7i/13.] Totus hieloeusita mendoqu bro 5. Platibus Eteiiarum im plentur vada, hybcr
, fine veterum codicum auCtoritate fanari fa nusAuerreuoluir uus, pulfot'l; inttoriiisfre.
cil non poflit.Farnus reituebat, Expedire. fed to,Trofeumaliguidiulimendat.j
breuialitorum nudantut. Antiqmoile, i
qum confentane illud videtur, Placerefi vter
que :pro Vt vterq;. deinde illud neceffario iudi. ( Aldi. Perfcc'luru m' aliquid de Bibuli mandatis.
eio,quid lignifcat? Etiam illud,Si vterq; iurauif- ` Iampridem credidi reponcndum : Vibullij :
fet,fotevtrunq5contentum. quem fuperioriscapitis initio elh Cfard
Trduoproximo.] PaulaliterPlurarch. Siintcx legat de pace ad Pomp. miiliim. In ea'l; {enten
fe congreili exercitibus intra diem tem'um dimif~ video quoque non nullos elle. Sed poileverb
Isrcconciliata gratia ciureiurando dato, in Ita tusfiim, nenon fatis commode Legati mandata
liam redirent. dicerentur. nam 8: fupr,& infra vbique Caslris
Greco; murum . ] Locus mihi i ntegerri ipfus mandata hafc appellantur.E accedir,qud
mus videturmeq; Vrfi ni emendationeindigere. nondumexpoiiiahc ( Vibullio mandata
Commimperz'umpopulz' ] Ptimum nulla legeid videntur. Nam pagfcq. Vibullius,inquir,fedato
cratptohibitum, deindc non Iniperiuin,ièd lm tumultude mandatisCecfarisagercinfliruit. Per
petatorein dixièt.Cmare non dubito quinimpe exigua fortaile mutatio integritate huic loco re
ratorem legendum lit. v
{litucret : fi Peffe'umiri aliquid Bibuli man datis:
Simulac ] Vriinicmendatio nondum mi legeremus.Vt mox : Miiiros ad Pompeiu m , atqg
hiiitisacit: potis enim fcripfiifct, sziu efC, ilium reliqua perfeurnm ,hortantibusipiis. Sic
quam Dicebaturltaq; quodiam aliquot locisob inftcap. u. vbii mili de negotio agitur: Scipio#
feruatumeiwerfum hunc fuoloco motum arbi nem,inquit,ea auoritateeflewt magnaexparte
tror,ibit'1; collocandum: Cognitisijs rebus qua: compellcre, atque errante m regere poiet. S pera.
crant Orici atque Apollonix gefl,Y iimul quod bant ergo fore, vt fi Bibulus , cuius tanta etatau
Cfar appropinquare diccbatur, Dyrrachio ti toritas , aliquem (uo numero ad Pompei mit
mens, 8. Placer autem quod Vriinns reilituitj, teret, multum ipfius mandatis proficetetur. Nam
Terrore', Pompeius imperi] Bibulo conceiietat: nc
: Laienue] Hic T.Labienus,qui cm que quifqu etat , qui maiore odio Cacfarem pro
Cfaris legatus in Gallia {-8: tes magnas gef fequeretur. j ~ _
iifet,initio ciuilis belli Cfare defcluit, ' But/fromm oppdum Corcym] SieAldinusgCoi
Pompeio adiunxit. Cicero ,ad Attic.7. . tigcndum /.1..4...12. Infiilaauf
Labienumabillo , propemodum con tem ex aduerfo Thefprotia: Corcyra à ;
. Si ira falum eifer,vt ille Romain vcniens
x11.millibuspaiùum. ' '
Magiratum cSenatum offenderet, ma
gno vfuicaufaenoilr fuiilet. damnifc enim fcc; Keliquaper/eumm] Noiler Antiq. Reliqua per
leris huius amicum Reipubl. eaufa videretur. . : fe . quod placer, c m modo dixerit, fum-_
. feq.Labienum ipveiudico lfacinus iamdiu mam Omnium rerum ad ilium delatam.
ciuilenullumprxclarius. qui vt aliud nihil, hou Niln'lomimu Menem] Vox abe meo An
tamenprofecit. deditilliclolorem.Diolibro4i. .tiquo, 8: re , [ manet integer
fctibit, eum difceflionis caufam .hanc habuiifc, rima. y -
qud cm opibus chloriaereui'et , maiores libi Perieulumpm/Zare] Promittere legatos ad Pom'~
fpiritusfiunpferat. qua decaufa Cfarifufpeu peium line periculo ituros , 8: ad Cacfarem recli
atqueinuifus elfecoeperat. tDIOSI l P 4 479135
'i
52;` FRANC. HeTeMANi NeTAE

1
1ffiegitiu eil/alti: ] Serterianos ii gui idem Vriinus de fue airmat. Sed plures adhibi
cat. Decetautem hic locus etiam inter fugiriues tes arbitres {uperis dictum eit. . i
5r ciucs iuriigentium communienem interce 7rfemeonituerat.] Huiuslib.7.c.1.
dere. _ _ / Obfcurus mihi locus. Viden- ~
] 1ra eitinAld. mendei',vt cuiuis per dum an ita ernendari : Sexies fenis Idibus.
fpicuum eit. Legendum, vt in noitro Antique , Se primum quia conitat Idibus felui peniienes
aliquetimpreilis: Militibus fa&0,auditum refpen tas.vr1deillud Heratij: '
um cit. _ " 0mnem relegit Idibuepeeuniam. Deindequia i'pa
Beneficio Cie/Itri] Idem de Rege Alexandrine tium heeeifct triennij, vt menitruae penlienes ei'
fcribit Seneca ,lib. de Confelamd Marr. e fenr. Clius erge legem tulir, vr eredita: pecuniat
rar,inquit,turpius,'qum Pompeium viuere bene foluerentur line vfuris: non femel ,fed peniieni
ficie Regis? _ bus itadiuiiis, vt intra triennium petieluerentur:
em in Italian] Placer Vrini emendatie, que fer illorum temporum ceniùetude iùit.Liu.
vt vex Mrellatur: ii mede vetultum libtum au lib.6. Crearique Tribuni C.Licinius,& L.Sextius
terem haber. Aliequi legendum puratem, Si premulgautelegem de :ere aliene,vt deduo eo
cum exercitu in Italiam , ex qua prefeCtus fum, de capite, quod viiiris pernumetar , id quod
redutus exiitimabor.Nam Lucanus aliud in tem fupereii'et triennio arquis portienibus perfoluere
pus hanc Pompeii orationem cenferens, 6c ali tur. Hircius de bell.Afr. Itaque bis mille H-S. his
quantum inflectens fentenriam, ita lequentem im peiite,vt per triennium fexpen iionibuspepu
eum facit: _ lo R. foluerent,&c. Liuius lib. 7.. Semunciarium
--- Nunng me }, inguit, tantum ex vnciario feenus faetumrin pcnlienes
Exemple reddampatriie, nunguamq; 'vieleiit quas triennij. Nuncvidee Manutium mendum
Memidimi redeuntem milite Komment. quoque animaduertiife :8c pre Sexies feni dies,
Scdhc aliam fecutus fententiam Pompeius vide repefuiil'e Sex penienibus. Leng aveitigijs vii~
rur. ' tatletienis. ledintegrumLeetoribus iudicium
filmodum ] Ne hec quidem admedum pla relinque.
cer : viderurq'ue deiiderari verbum Impetratu fil Rep. remouemlum.] Diximus lib. 1. hec eil'e,
rum. _ ~ quod Antiqui Circunfcribere dicebanr: cmali
Summmfi ] Non video quemeclo vel cui curia tfete interdicerent.
ilumineinteriete loqui fummiilit eratiene pof Eoin Italiam ] Scripiiilè Catfarem arbi
fet: velAlrcrcandivetbuin cum erarionefummif tror,Eum euocatum, niii vocem @ed tellamus:
fa aut exitu colloqui] rurbulentecenueniat. 6r, vt in mee libre eit,lcgamus,Reliquias quas ha
0rationeminterrumpunt.] NolterAmiquus,Im. bcbat.
cipiunt. (Qi/intil.lib.6.c.4.. _ : oppidi apparere.] Nennulli im
_axeenullaJ Neiter Antiq. Pax elfe non pe prelli :Et familia Neapoli vil'a , atque proditie ep
te . pidi appareret. (me melius nihil ine epe librer
Can/ debitorumfcepta.] De quibus ditum eit vetcrum aierre peifumus.
fupra cap. r. 1 ] Sunt qui /ilullium repent;
Initio magiratue] Legendum elfe arbitrer, Ini quem Caefare legatum de pace ad Pempei mif
te magiitraru. iiim,ditum eitinitie cap.3. Sed hoc neme proba
bit, qui memineritVibullium non Pompeii , fed
_c . v. Cfaris legatum . deinde non paucis illis die
bus hc iignicare Milenem ibi Pompeio per
_ Iffu Praten] Liuius Epir.3.C.Ccilus Ru Bibulum nunciata ,fed iam tum cm perlraliam
fus Praeter,cm feditienes in vrbe quamina Bibulus copias cegebat.
xirn ceneitaret,neuarum rabularum ipe plebe Ea /] Subauditur: Qribus fcribebar
felicitata,abregate Magiitraru, pulfus vrbe Milo eaqu facerencc.
ni exuli,qui fugiriuerum exercitum centraxerar, Eem IQ_?ediaj Legendum viderur Et, pte
fe ceniunxit. Vterque cm bellum melirentur, Eo. Praeterem autem cum legione _eut dicat , nen
interempri . Haecille. Fuir autem hic Rufus intellige,niii ferr illum ei oppido cum legione
Prtor, vt opiner, peregrinus. rat enim iusinrer vna prfuiife iignicet.
fe e'ollegis intercedendi. Simillimumc'l; video in
Vert. ;.lecum,ad quem etiam hunc neittum in CAP. v1.
'Cemmentariis accemmedaui.1raque L.Piiè,in Mnium litem] Omnia litera legendum ar
quit, multes codices impleuir earum rerum , in bitrarer.
quibus ita inreteellit , qud iite aliter, vr edixerar, * ' Clau/ostuni] Ald. Tmm'molter, flimere.qued
decreuiifet. quod ves eblites eiTe non arbitrer, . ' l
quae multitudo, qui erde,adPiiènis {ellam iito .) Ald. Er ad Oricum , iue Ad liro
Praetpte folitus it cenuenire. quem iite celle ra. Vetus neitervald placer :Ne eccaiienem na
gam',nii habuiiièr,lapidibus ceepertus : in uigandi dimitterent: li vel ad litera Apellenia
fore. tium curi'um dirigere, atque eo uaues eijcere pof
arlitriumferentJ Noiter, arliitrum. q'ued fent. i ' of no
iN GoMMENT'. ai
/? ] An pro Subleuarerur, Donationem diteliant.) Proltio diei fpecies
naufragio etiperetur? ~ donatiouis eli: quia vt plus petit,qui ante diem pe
Q_Coponiue] Huiic Cicero Caium appellatlib. tit,ita mins foluii,quitardis (oluir.
de Diu.i. vbi qudam ad hunc locum pertinentia Cnterafeimeieatuan] Vrfinus corrigendum
fubiungit, qufubfciibem us. C.Componium ad putar: Certaq; ei rei die con . fed mox dieet
te veniITeDyrrachio cum prtorio imperio claIIi Prfentem exatam, neque diem coniiitutamLe
Rhodia praee'et, em primis hominem pruden gendum puroCertafque t vt aurea: t argentein
tem atque ]: eumq, dixiffe,remigem quen telligantur.
dam ex quinqueremi Rhodior vaticinatum, ma I/efhgalpro murum] Pris peeunias exegeranti
defaum iti minus x . diebus Grci fanguine: nuncveeiigal ipfum,id eil,decumas. Videndum
rapinas Dyrrachij, tcfeeniionem in naues cum ramen, an vno verbo legendum (it
fuga, fugientibus miferabilem refpeumincen quod elle verbum Iuris in Comment. eoru m ver
diorumfore: fed Rhodiorum clafii propinquum borum docuimus : cum pecuniarepraefenturur,id '
reditum acdomum itionem dati: tum ]; ipfum cihantequm debeatur,periòl uitur. Sie paulo (ii
non eifecommotum: M.que Varronem &M.Ca prtchiram biennij pecuniam exegeratzr ab eif
tonem ,qui tum ibi etant, doos homines vehe deminfequenris anni mutu prceperar. quo
mentereli'e perterritos : paucisfan plldiebus ex intelligitur Promutuum cile, cm mutua pecu
Pharfalica fuga veniffe Labienum :qui cm inre niaprcipitur,qua: nondum debebatur . Qilod
ritum exercitus nunciauiifet , reliqua vaticina Gallicdicimus. a'uanrer.
tionis breuieife confea. nam ex horreis di Naupaflo reliin] Sie Aldi ni 6c Antiqui. Corri
reprum effufuinque frumentum , vias omnes, ari gcndum, Reicis. vtin quibufdam impreliisi
giportufque conrauerat , 6c vos naues fiibit
pei'rerriticonicendifiis, t noe ad oppidum re CAP. VIII.
fpicientes,iagrantesonerarias , quas incenderant
milites,quia fequi noluerant,videbatis: polite D l/olua ami/fir] Sicomnes quos videre licuit,
mRhodiaclaiI'e deferti,verm vatem fen tum manufcripti , tum imprelIi. Corrigen
liiiis. dum vt in Antiquo: Nollri duobus amiflis,
7ontonerquodefgenur.] Naues traiiciendis fiu cct.
minibusidoneae, quos, opi uor,Baccos hodie ap afb Atilio] Rer ab aliis norarum eli vel Cani
pellamus.Au{òn.in MonofyllLntribusin gemi~ nio, hic,vel fuperiiis ,Acilia legendum clic.
nis con [iratus ponto (it, an pons. [iidoriis Ponto (/{ ] Facere turres ad Iibram ,opi
nium appellat. Gell.lib.io.c.z5.Pontones. nor,eilfacere turres eadem altitudine, qua a
quibus conferuntur. Vnde Li brare aqui
CAP. VII. veteres dicebant, cum altitudo loci vnde duceba
tur,cum eo qu ducebatur, quali libra imaginaria
. Craim interfecerani] De quo eli apud Flor. conferebatur. Turres enim in naui bus extruea
tiii Epit.Liuij. bant, quibus milites per niacliinationes qualdam
Columnaria, ] Tributum in [i n gulas co in oppidamatitima infetebant. Vnde illud Ver~
lumnas ,in liugula hollia. Cic. ad Att. i3. Colum
gilij : `
narium vide vt nullum debeamusldem lib.Fam. --- Gedarinnare ! a:
3.epiii.8. Nein venditionem tributorum, Brillant (, auf monter concurren montibua altar,
acerbiiimam exaionem , quam tu non ign oras, Tanta mole wirizurritn puh/:ibn: .
capitumarque holliorum inducerentur fumptus
minime neceffarij. . I X.
cum im eriopercieatur] Sincdubio le
gendum , Singu i cum imperio ptficiebantur: ( ? itinere intermii] Nihil m11
quanuis ita lit iii omnibus,quosvidi,antiquis. to. (ed (cio Carfaris con(uetudin elfe,vt Par
Suo etiamfriuato imperio compendio/ruieantJ Sic uampartem dicat. velut de bello Gall.5. ( magn
Aldin.c multi imprelii. Ac difputari poii`cr fen partem omnis temporis in his locis flare coniuc
fum hunc (/(1110 compendio feruircnt: idque
uit. `
priuato imperio. Sed ailentiot iis ,qui in nonnul Secundo 'ifm /] Cepit eonlilium, quod
lis impreliis vocem Imperio fuliuleruntnili fort rat ordine fecundum.
vereris mei libri fcripturam probemus: Imperio No/lriperpet. . wideband Noller Antiq` ?
compendioque.Vt facer ira locutus iit.pro,Non bebant. quod mult certis eil,qum cx Farni
modo publicoimperio, quod cis mandatum fue conieiura Iungebanr. fedprrere vox ( i
rat,(èd etiam fuo priuaro feruiebarit. quibufdam i mprefiis , neceiTari interponda eli:
Hone/iaprariptione] Cieero'dicere folet :No
mine. Alij, Praetextu,aut Colore. 110 mod,NoPtri qui,&c.
Vniuedir {} Cm pecuni non fin gulis, lli interiore/Iliana] Sic Ald. Noller ,In minore.
fed vno nomi ne vniuerlitari impetantur. Hirc.de quod miniisplacet.
bell.Afr.Petieruntq', Cfare, vt vniueriis treuen _ Laz.BayfiusSubcoa&asinterpre
tis vno nomine pecuniamimperaret. tatur, qua apud leianum : [ermnle
d
FRANC HOTOMANI NOTAE
Gallico Faltra dicunrur. de quibus Plinii locum cAP.xL
hline profert exli.8.c.48.Lan'.e 8: per fe coaz v'e
item faciunr: 8:, Ii addarur acetum,etiam ferro re I /: interim] Video in recentibus im
Iiflunt : irn vero etiam ignibus nouilfimo fui prefiis: Alioloco ignes facerenr ,allo excuba
purgam'e'n'to. quippc alienis polientiu'm , rent: quod vt' nico indicio verilIimum ell: ita per
in romcntivfum veuiunt. abflirdum effet putare,nihil aliud hocloco deli
( Occupare praefidial , efl lo derari.- Verfus enim multas, forrafie etiam pagi
cum caltellofaciendo,&prfidioimponendoido nam integram deeliè,facile cum ex fequentibus,
necapere,8c` in ea re celeriter hollibus anteuerre tum etiam ex Lucano 8: Sueronio intelligitur.
re. Alibi dicitur, Occupati locus pratfidiis. Hire. Vna , inquit ,fexraflegionis cohors, prpolira ca
bell.Afr.Iocaq;idoneaopportuuaque compiuta fiello , quatuor Pompei] legiones per aliquot ho
pratlidijs occupare. _ ras fuilinuit: pene om nis conxa multitudine ho.
Rattpara/iuitJ Nollertatuit. quod idem de (lilium fagittarum. Lucanus autem renigeflam
fuo Faernus tcilarur. _ narrar lib. 6'. abillo verfu: [ft/:rimum .
_ Subiti) can/jimi] Faern. Conflipati. quod val Sad in Vbivnacohors quatuorPom
de probo.` peij legiones fuftinuit. Sueton.
Femmina c x.] Sic Plutarch. Apud Suero
CAP. . nium ramen c . legunrur. Vterque autemad
dit excuiium eidem oculum ,fmoreq;&hume
S /tariraanno in Hitaniaj Libro 1. cap. I4. 15. ro transxum fuiffe. quod idem Lucanus fcribir.
rct. _ eValer. Maximus 3. cap. 2.
{JuarupilumJ Manut. Cliuum. quod verum ar /inam oltinuarat. ] Pro quo extat Ciccronis
bitror'. _ _ _ ratio.
111/[] 1.1.7.12. Statue' ] 1. 8 11.111.2.1
/() _Lib.7.c.3. nurium prfelum annumerar,cuius fcurum cxx.
/] SuntquiCarus reponant: 8: tells confxum fuerat: ipfe fex vulneribus affetus,
defgnati putcn't,de quo Diofcorides libro 3. oculum etiam amiferat.
c.66.quaf1 ver Carij aut Cari 8: nomen rvfus _ {dpmqrilumj De hoc promotionis generevi- _
Romanis ante hoc Valerij inuenrurn incognitus de Veger.z.c.zr.
fuiffer. PraaterePlin. lib.i9. e. 8. vbi hanchrra Frumtntua (a'atiarier Apparet effe mendum.
chini cibi hifloriam narrar, aliquant poll Ca rplacerctAntAugufliniemendatiozFrumenro,
reumabillodiuerfuncommemorar.Charamigi velle, pecunia, aliijue militaribus donis: Ii vel
tur Cfarappellatam hancradicem fcribit, nimi auoritare libri vereris niteterurzvelcm
rm ab incolis 8: Dyrrachinis. alioqrii non dll-` duplexiam fripendium dixiffet,non fruflra nunc
biur elhquin Carium rTranquill us rLucanus, pecuniamiterarer. P. ViloriusrefhtuebatNeflc,
uit autem Plutarchus 8: Appianus nominf diarijs. Var. 1. cap.23. Sed ad militaria dona Dia
fent.Famen1(inquit Tranq.)& cteras neceflira ria non pertinent.
tes, non , cm obiideretur mod,fed etiam fi a
lios ipii obliderenr , tantoper toletabant , vr CAP.XII.
Dyrrachina munirione Pompeius, vifo 'genere
panisexherba',quo fullinebantur: cum feris libi Mititia C22/art? conciliare. , 11
rem elle dixerirzamouerique oc'yus,ne'ccuiquam ri. Ego Cfari in tertio cafu legendum ar
oilendi _iufferit ': ne parientia 8: perrinaciahoflis bitrot.vt contraria contrariis referantur. (maf
animi fuorum frangerenrur. Lucanus autem li riain per vim expugnabar :alias amicitia concilia
bro . ` bat.Notanda etiam difierentiainrerVrbem 8:1
Se] atitnr/ituam 'valuti circundatua arfla uitatem.
05 ulionafamam: nondum/urgentibua altam _ ): arloriltu.] Modo paulo ante dixitt'
111/ 1, carnit mi/mltla Folia. Itaq;cogitandum viderur retifne Fron
1121 catidi [ carpeta umol: dcs legi Strellitui poffet. : cm multis abhinc
t morfu oliara namua, let/turnaJ minantar annisfcripfifiem,exieruntVrIini notae,quibusid
/allara ab ignoti: duliar radicibus rarlat. Parno piacere teflarur.
mollira quattrttjlamma,` quafrangra, Mannini, equina] Placer Vrniliber,vtvoxI-
wiper' alfa/ittwarn /. - quites rollarur.
urimagi lumamiranta/tnc incognita man/ir I/ara . ] Varia diligentia legitur in no
Diripiant 'milan/dumm ramen ! /. uislibris; quod magis placer.
Eg'uar tolerari.] AEgr fuiientari. vt inf. libro 3^.
cap. 12.. Quoque etat eius rei minor copia, hor CAP. XIII.
deo adaugere, atque his rarionibus equitatum 10 _
lerate. _ _ _ | )Rinne ra/:art ranturioniltu.] Veger. libro 2.
/niu'arr in multitudinem figuran] Nollcr n cap.8;fignif1catin pri macohorte quatuor
riq. Vniuerfam.q uod non dubitamusefi'e verif `turias fiue quadringenros milites fuiffe. Prin
fimum. _eipem autem prima: cohotris gubernle .
riam
f
J
IN COMMENT'. CAESARI'S'. _ n
tiamtfemisshoceli, e L. homincs, ad cumque ligitur, non folm hoc nomen tribu folirum,ièd
ptop omnia , qua: in legione otdinanda etant; quotics maior victoria adepta .
pettinuiiie. In [inria] Pater etiam cx Giccronis Otani n Pif.
talijs locis fexcentis,moris fuiffc-,vt qui Impera
tores appellati client, in literis , quas ad Senatum
fcribebant, t fudturhfafcib. lauream.
Bielrnporro': Encina] hl'ic' adhibereut. `
Varro Ericium, appellar . Itaqu militarern Diolib.4.r. caufarii hac ail'eri,
Ericium interpretor,tr'uncum atboris rhibfat quod indignum centeret,I ob ciucs vios 1551116
ius ex tamis aculei bi pedales fiebant : 'vbi natura ghibus gloriaris
les deeranrnhfereban'tui',vtl echinl animalisinilar
omnibus cxpartibus aculeis hotteret. Trucum ein. srv.
autem illum aiiquant ante - portas ln
termill'o fpatio pro rcpagulo t clauiito colloca . bduir.) (giants { ( in;
bt, qui ianua: modo apetiebatut. In Gallia trun quit Sueton.)Clàris milites dimicaucrint;
cisquidem arbotum pallini in plcifq; pagis pro teitirnonio efi,qud aduerfo femel apud Dyrra
8c repagulis vtunrur : fed non . In ehium ptalio, poenam in fe vltt depofcerentz
Germania Romanorum confuetudinem multis vr 'confolandoseos magia, qum puniendos ha#
locis tetinuetunt. Salinitapud Non.Saxaq; ingcn buerir. _ _ _ _ _ _
tiataxeiunr rtabes per pronum incitabantut, .ddGergouiainaccidiEnj Lib.Gall.9.cap.9'r
axibufqueeminebant in modum Ericij militaris
veruta binum pedum. Adr.Turneb.adueri`.4. .8 C . X_V t.
prelar reilituit; Axe vinti orbes. Sed qud Eri
cium definir Machinam , infclis vndique relis ,ccirant dicha] @odFa'e'n tVrfin.de fuis
horrentem - non probo,quiaEricius non li ris tcilaritur, idem ego de meo teliot , ieri
Machina eli, fed Repagulum: neque Telis hotter, prum habere /.Plutarch.inCi` feribir,mi
v791cm.atiopulenuij _
(nam tela millilia fum) fed aeuleisMinsetiam
placer quod P.Vi&orius fetibit,gen us munitionis lires ipiius vino in ea ciuitatc reperto recreatos
fuiie, cm humi rela palue deligebantur.Var.z4. corporis habiium mclioretn in modum immin
capJ. Deniquc Ericius ell repagulum ex arboris rlfc. Appianus autem de Germanis hoc addit:
trunco aculeato faeruttme vel {uccel onif'foi ) }. 11913 14591: @am
fu introiti pollit.Luius vicieturobicen'i appelll (s/ic /55.) Non dubi ro repo hen
fe. Namllb. . Nec Romanos,inquir,iixbeuntes dum cllè Campina/ir. Poflremam quide voccm
mnia , molientefque obices ardere fupcruacaneam effe , nemo (vt opinor) nega
. Verm aliud eli Erieius , aliud Catara uerit.
, quin ipfa porta eli. Idem lib.z`7.Porta cata imperio.) Agamemnonem (inquitin
raadeieaclaufa etat. eam patrem veibus le (32:11 Plutarch.) 8c Regem [legum Pompeium ap
uant , pattini funibus fubclucunt, in alti peilabant,qud tot principes viros fe pendete;
tudinem , vt fubire tei poiTent. Et mox': : arq; ad prtorium fuum ventitare' gauderet.
fo func,quofl1i`penfaeratcataraamagno tbnitu De/cmlotio agria] De Pontificatu maximo!
eccidit. __ _ vtfcribitPln'tarc '.in CC&Diolib.4r.& hue per
Fortuna, : Pouic] Sic fupetis lib. tinet fabula de Venatotibus , qui vrli nondum eas
6.c.6.SicLiu.lib_9. Fortuna per omnia humana, pti pe'llern vcndideraht. de qua eli apud Phil.
maxim in res bellicas poteris. mniuin Gallicuin hilloricumquanquam argu4
Eadem qu /] Verils h fumptutn videtut ex fabulis Amannqu
i'ter: Eodem quo veneraut , rceeil'u (ibi : cum AE : coniunac . __ _
bant. Farnus, Eadem qua venerant , receptui mpjrintrfui'ent.] Sie Ald.& multi impreiii.
confulebant. Qiod iieftexlibtis Antiquis, mgis NoiietAntiq. Non { modo line du#L
ptobo. _ bio corrigendum eil. _ _ _ _ _ Y
Signocgientim.) Plufa'reh'us fcribit: Signa im.. idol... . 1): more tabularum 'eo
ligniferis abictat duodertiginra ab holiibus gnofee efoconio; Ternas autem lic interpreter;
capra (. Cfarem autem quodam fuo mili: ' t in prima,A. nora effet abfolriohis. in (eeuw
te,qucm apprehenderat, prop interfetumfui Xa C. nota condemnatinis . In terna . hora
fe: fedipiius armigetum manei amputlfe. Sne-`
tonius ait, Aquiiiferum moranti eufpide elfe com multas. _ _ _ _ _ _ _
minatum. _ _ _ _ _ Sai: fer/felum hiere.) Magnoper Farn 8
mmf/1Mo@ AlternC-locuseminquoirc. Vriino'aiientior emendantibus exfuis libris : Per
ruin reiruo ddmi. __ i'peum _milirumanimum habere, Nani mutila
.) prliiim eli, qnd tum elle locun dubitati non potcll.
Cfar Pompeium (cire vincete negauit: vt Smc 4.icrnli
i rem 'infer ]iniiitutum
Germanotum Obfctuntudi'ghum , C213.
iniitatum (
ton. t Plutarch.tradunt. - -
Pompeius Infirmier appellatuu] Ex que inrela Ptditcavclocilims 8i fortiiiimos equiribus ad;
l
' . miic@
72 FRANC. HoToM.AN1 NoTAE
mifeeret, qui eotum curfum fer adatquarenr. de fenteutia prclara . ? 5 (inquit Plutarch.)
quoinflituto ditum Gall.1.c.17. : de) 'rg'n Jllalt/.p'lev 1111167, yvon'cdlfru 'ii Jiba/us xg) .
/ , Commodio Bird v fx? )ivayivlw $511 Se'ir'n Ta; : .
n'gmn {y} ennuie: f? wdwv . '
re pafiim frumentaria revterctur. '
y Externa acie. ] Felicifm Latinus Latinius
. CA P. X V I I. hunc locum emendauit (quod thinus in Scho.
1ijs tefiatur) vt Extrema potis qum Externale
INeo loco /121144] Loquitur de finifh'o cor-I geretur. 8c in Plutarch. ita :
nu.At P1utarch.citi_ Cftin Pomp.vita, dex 1961711: 'nz/.me Jln'llc' MAJIN M9159 ad; 141111117 iffrefu,
trum Pompeio Cornu attribuitzeumq; An Sed neque Dettahere extremaaeiefatisplacemie.
tonio, quem foar finiflzro in cornu locat , op que Ex extrema : neque illud Singulas ex aeie,pro
pnit. Rurfus Cfar ipfe paulo fèri bit, fe con Sex.Nam cm triplex effet acies,y 11 fingulas cuique
tra Pompeium conftitife. At Plutarehus Cfari dettaxifict,tres tantm eonfeeiffet . Putoigitut
perf'picu dextrum eotnu attribuit. Rutfus ita corrigendum , Extrema' aeiei cohortes de
pian.libro z.in parte Pompei) Scipioni mediam a traxit.
ciem attribuit, L. Domitio fin'iftrum Cornu, Len Hadj; [nukkad ' )S ii f'm 'rn'lfw 719711115".ha.
tulo dextrum:InCa:fàris verSyllam,Antoiiium, . 1:1:11.111 ' '
&Cn.Domitium fimpliciret numeratltaque ob- " Sedaugere Imperatore: delen] Hinc illud Cicer.
{ tota hase ratio . Nam quod idem fubiun Philip.4.. Faciamigitur,vt Imperatores inftrua
gir,Af`ranium cum Pompeio in caflrorum praef aeiefolent: quanqu patatiflimos milites ad pr
dio fuiffe,exCa:fàris teftimonio falfum efI'e appa liandum videant,vt eos ramen adhortentur, fic e
ret: neq; verifimile . Frontinus autem lib.Stra go vos eretos 8: ardentes ad libertatem recupe
tag.z.de hac tota 1,8: acierum infirutarum for randam adhottabor.
ma legendus.
Tradim Cle/Isra] De quibus dium 11. 8. c. CAP. XVIII.
Vlr. _
Millia L v.] Fa'e'rnusemendat L v. quod ab X eolianium ] Sex, Farnus chfnus
furdum . nam alijsmultislocis docuimusin eo retiflim refiituerunt : de quo fuperis cli
hortequingentos milites fuiffe. Vndecim igitur tum .
legiones Pompeius habebatHc tamen cum Plu Omnuconuer/] Plutarchus 8: 1.
tarehicApp'iani numero non confentiunt: qui fionis caufamI feribunt hane fuiè , qud Cz
f'cribunt,` Cfarem hominum 1 t. millia fariani Pompeianorum ora 8: vultus tantum pete
1` Pompeianorum x L v. millibus . Sa rent. qucnes autem forma florentes , huiufmodi
n paulo pfiCfaripfe Pompeianorumnume vulnerum metu territos , . Frontin us quo
rat occifòtum x v. millia,captorum vero xx 111 1. que 1ib.Stratag. 4. C. Ca'fat,inquit,em in par
millia: ` tibusPompeianis magna equit R. effet manus,
E circiter due millia] Circiter duz qu eaq'; armorum feientia milites eoncerer,ora ocu
difperf erant,f`criptum eflin 8: Farni,&Vr 1 ofq;eorum gladijs peti iuf'fit &fic aduetfam fa
fini libro;rerifI`1m. De Euocatis,alibi dium 'ciemeedere cogit. Sie Lucanus 7.
. / comandare .
Summa me M. x x 1 1.] Vitiofa fumma. nani In : /.] Sic,vt acies gladij, ( occiput
cohortesotoginta,milliaquadragintaeflciunt; exiret: vt ait Plutarch. '
Quadrat tamed cum Plutarehi , Dionis 8: Appia _ Trclz'mamtaJ Nofler Tricbilarmw. quo eo
niratione,qui' 1 1. milliaCf'aritribuunt. Vt 'dem modo im prefl'um videre licetin libroRomz
legedum videatur, Cohortesin acie x L 1 1 1 1. edito Petro deMaximis,anno M. L xx 1 t;
ppian. autem fatetur hunc numerum vari ab Sunt qui arment, in quibufdam legiTriclinia
anttoribus traditum :alios enim in vttoque exer inenfis inflrata.quod nullis adhuc me in libris,aut'
_citu numerate L x . 1111, quof'dam L x. alios noflra',aut Pattum memoria im preffis reperire po
ver c c c e. tuifè5eonrmo, quantumuis incultos inuefig
Ip/contm ?ompeium.] In dextro cornu , vt Plu tim. (Mod autem ex manuferiptis (vt aiunt) ex
tarehus Feribit: deeimamq; legionem pro cohor plaribus reituunt Triehilas menfis inftratas:
te prtotia habebat. ' proprer illotum doCtrin prflantiam non
' exiZlo/gnum ] Plutarch. in Pompeio Contemnendum arbitror. fèd fcrupulos aliquot
feribit,Ca:farem _ante prtorium putputeum fa propon, Trichilas autem interpretantur vitium
gum fufpdiffe, idq; pugna: fignRomanis fuiffe.` _aut eueutbitarum iugamentum 8: vmbraculum,
axlwie dalla nage-Tm 'xa''ra . 11771: )S yxni 'quodlingua :11$11$
Kei 011146011: ' igitur primm,e1`1m szar quutiem 8: delitias
ilumduxemt.] De primipilo alijs locis Pompeianis obietftet,fàtif`ne conueniat trichilas
ditum e _. _ ` ' tiftiuf'm'odi fvmbraeula 111 eogenere numerate,
/1111110 Pl utateh'. 8: Appia.` 'quorumvfum ne lixis quidem aut c'alonibus quif;
fieinterpretantur: quafi dixi'et,queufùineen quamiuideret.Lii1.li. 35. C'rnibiftatiua effent,
ditur: quaf cum ignis motu inflammatur ,quai 8: pauci tabernaculahaberent, multitudo alia ca
. fas
_
\
\
IN COMMENT. CAESARIS; l l '73

1i; fas ex arundinibus textas,frondc, qu vmbram uius peccatum fiiifle , aut callidius Catlris con li.
n modo praeberet,texiilènt,&c. Deinde cm Ster lium,qum quod tam procul' clallis auxilio prae
nendi verbum ablblut non vfurpetur, non lium abllraxcrit..
gisqurn Tegendi,dubirare niefateor,fatifneLa~ argue ame egerunt.] Noller, Pari vt
tindicantur Trichil lerni,pro erigivcl inllitui. ante ratione egit. quod probo.
nam voee111Meniis,vtiam tellatus fummufquam Tecunriemt. ] Societatem publicanorum
reperire potui.Iam ver cui probati poterit, rotin intelligit. Nam qui in prouinciis publica exerce
1 11115 111211115 campis vitium, aut cucurbitarum bant,Rom focietatem eontraxerant. *l
trichilasfuifie Prtere quod Cfar l'criplit, Tri Bello /180. ] Qro Ptolemum A gypti Re
cliuia lltataunagnum argenti pondus expolitum, gem huius pueri patrem reduxcrat.
id Plutarchus in Pomp. Grc lic exprellitzm '1rd
wifau: m'wrmaf, mi :cpu-tripes aiyou . ): : @dennen/1.] Ptolemaei Auletis filius,
quem regno fuis puli'um Pompeius per Gabini.
etiam Luean.7. de letis diferr commemorat:
rellituerat. Dio lib. 42.
-- @pit improaplebe:
Ce/irepnzritiamno: 'vacuumq'9 . Duoiuremporibm.j Hocipfolib.'cap.7.
Regiluu infantil miletpremit. Edem accedit, quod _ / 51 nollri omnes. P. Vi
Sternere triclinium 6c argentum exponerc, qu orius Varr. 9. cap. vlt. feribit,lèinoptimolibro
Cfar hocloco coniunxit,vfitat ab alijs 211161011 legiile: Vniuerli iuris eius Larim. quod video
bus coniunguntur,item vt Conuiuium appurare: quibufdam eruditisplacuiffe : cm tamen feniiis
vt Rhetor. ad Herenn. 4.. Perfpieit atgentum in eiulinodi verbis nullus fit. Cm aurem dixerit,
quod etat expolitum, vilit triclinium litatum. _ Vniuerli,placet repudiari voccm Simul,quali pla
Item in Verr. 6.Cm elfenttriclinia lirata,argen fuperuacaneam. fed pro Iuris eius,videndum
tumque expolitum in dibus. Item Vetrina 5. an Curlim , vel aliud quiddam commode reliitui
Crim -11111511111, 6c in triclinio, pollit. Veriirn bene haber. Nam Manutius ab 110
quod in foro flrauerat, dechbuill'et, atuiturLol- . 1 doillimo reflitutum tellatur Viris quis.
`liusinillogiadiatorum conuiuio. Etmoszubli quo nihil acutis, nihil commodis excogitari
c {ibi conuiuia parari,{lerni triclinia etia min fo' potuit. Et locutio vetus dois iampridem cogni
ro iubebat.Idemin Muizen. Rogatus ell: Maxi ta ell.
mo, vt triclinium llerneret. Et mox : Strauit pel Comimm equitum ] quo licet varieta
liculis hoedinis lelulos Puniceos , expofuit vafa tem rerum human-.1mm perlpieere, cm is, qui
Samia. Pollrem video genushocipfum delicia xxx 1 1 1 1. annorum fpacio gentes omnes terra 6c
rum, Triclinij fcilicetincaflris parati, fimiliter mari fuperare iòlitus effet, rum demum in fene
Liuio vitio verri Romanis quibufdam. Nam lib. lute quid cletvinci,& fugere condifcerer : vt ait
4o. Prtorio,inquit, dcieo,direptis qu ibi fue Plutarch.in Pompeio. '
runt,adqullorium,forum, quintanamque ho Amici Kegj Epitom. 112. Cn. Pompeius cm
ies peruenerunt. Ibi cmomnium rerum para Aegyptum petijilet, iullù Ptolemi Regis pupil
expolitamq; copiam, c firarosletos 111 qua li,au&ore Theodoro prceptore, cuius apud Re
11011011111111`,1{5111115 epulari gem maxima erat autoritas, 5c Photino, occiliis
pit.Clius autem Rhodig.lib.18.eap. 11. 1111 el't ab Achilla,eui delegatumid facinus erat,in na
las, inquit, apud Cacfarem llragul veltis prte uicula. '
nuis genus , funt qui purent. nimirum, (vt arbi Ai ,Cf/1211.. /. i 111111119
tror) quam vulgo Trellis alemanieum appella fcribit, Septimium primnienfem in eumauerf
mus. quod qumineptum lit, quiuis, vt opinor, fum adegie: lecundum Saluium, qui eenturio
intelligir. Ad extremum autcm prtereundum iplius fuerat: tertium Achillam vulnerlfe. Po m
non videtur,quod multi de Cfaris moderatione pei'um nihil fe indignum elocntum , vtraque ma
nuvultum 1113 toga texifle, atque ita concidille, i E__L_
ai,..1_A
teftantur.in quibus Seneealib. de ira z. (311111121:
c'inam,inquit,deprehendi(ièt Epiliolar ad Pom annosnatum vndel'exaginta. tm deinde prei
peium millarum,ab his qui videbantur aut in ad funi caputad Regeln allatum , cadaucr in
uerlis , aut in neutris fuillè partibus , combuflit. littoreabietuni, ac diu relitum , douec Philip
quam uis enim moderate foletetirafci,1naluit ta pus quidam Pompeii libertus fragmcnris nauicu
mennonpofle. Gratillimumpntauit genus ve- l pilcatori pro rogo congellis,ipiùm com buflit.
nimefcire quid quifq. peccllizr. Qtiadere Cicerolib.deDiuin. 11. ita fcribit: An
Circifer mille xv.] Plutarchus tamen ( Appian. Cn. Pompeium ccnfes tribus fuis Confulatibus,
Alinium Pollionem aulorem laudant, qui in co rribustriumphis maximarum rerum gloria latta
ptlio Caefaris partibus fleterit,fcripferitq;` non turu'm fuilè , li fcilet fe in folitudineAEgyptio- _ l..
am plis fex hominum millia cecidiile. rum trucidatum iri,amiilò exercitu: poll mortem
`.
ver ea confecutura, qua: line laehrymis non pof .
. 1 . fnmns diccre? Item lib. 1111.3. Conllabat eos

nim . ] lMemorabile elhquod Plu qui eoncidentem vulneribus Cu. Pom peium vi'. 'km-x
_
dilTent, cum in illo ipfo accrbillimo miferrimoq;

tarch.in Pomp.l`ctibit: cm Pompeius tan fpeaculo libi timcrent, quod fe elafie hoilium
rm nauallbus copijsvaleret , n aliud iplins gra circunfufos viderentmiln'l tum egilfemili vtremi
' G ges hor
\
_"

74' FRANC. HoToMANI NOT'AE

ges hortarentur,_& vtfalutem adipifcerenrrlr fu : quid lit,verba Tri
gazpofteaqum Tyrnm veniifent,rm aitari, belli) Pollionisin Amiliani Tyranni vita, qua:
lamentariq; cpile'. fubfcribam,declarant.(1i cm Theodoto vellet
A C A P. X X. imperium proconfularc decernere,facerdotibus
eli prohibirus: qui dixerunt,fafces confularesin.
Imulacrum .) Hc cadem Valerius 11.1.
gredi Alexandriam non lieere. Cuins rei etiam
.6. Ciceronem,cm contra Gabinium loquitur,me
mocbian Sym] Idem Obfequensin lib.de
minifl'e fatis nouimus.deniq; non exrat memoria
prodig.
Expauimmtoj 'rlu firadlbur, ait Plu- ' rei frequentata. @are fcireoporrer, Herennium
Cel fum veflrum parenrem , dum Cfulatum cu
tarch. in Cfar.
: morris rempli] Lam binus reponcbat,Tem pir, hoc quod dclderat non licere. Perturenim
pli,cafu{ecundo. Farnus exilo lib. Reconditis apud Memphim in aurea columna AEgyptiis li
templiszquod magis placerzcm verilimile fit plu teris fcriptum,tuncdemum AEgyptum liberam
ra templa fuilfe; c Valeriusillo loco ita hc cdat: fore , cm in eam venienr Romani fafccsc pra:
Sonum Tympanorum Pergami abditis delubris rexta Romanorum : quod apud Procnlum Gram
cditum. ' maticum doimum fui temporis virum,cm
/] In templo Bacchi, vr feri de pe'r'egrinis regionibus loquitur , inuenitur.
bit Dio. Nutri'th . awfuma'n'm )a lieu iv /; } _vl
fla' ..] Diolib. 4.1. ad Cfaris fi 116141107: 'mic Mois :im inqult Plural'. dC hotl
_;
mulachrum. Sed here omnia Dionisexhoc loco no zAchilla.
corrigenda (uur. Mirum autem,nullamCfare
mentionem eius Cornelij aufpicis fieri , de quo CAR XXI.
miraLiuius{cripferat,quPlurarchus 1n ,
tDio eod.lib,commemorant. Plin.etiam1ib.5. .) DePharo 5C eius turribus
cap.9.ièribit: Nilum quinq; tantmcubitorum Plin. lib. 36. cap. iz. ralijslocisirem Iofeph.
fuile, veluri, in quit, Magni prodigio quo bell.Indaic.5.Ammian.lib.zz.Strab.lib.17,In eam
dam fiumine anerfanre. noerDiCtatorColoniam duxit. Solinus: Eftc
In 80.1 Mir ergo r Valerius,& Obfequens - ' Pharos,inquir,colonia Cfare Diatore dedu
fcribunr, fubCfaris Pcatua palm enatam. Nam l 6ta,ex qua facibns aeccnlis noturna dirigirur na
Cfar 1 n templo fuam atuam fuilfe narrar :in te uigatioNam Alcxandri a inlidiofo accefu aditur,
ro palmam enatam. fallacibus vadis, cco mari.
'ElvsDEM HoToMANI DE ALMUOT
reibellicazinfirumenris obferuatio. ~ "
.
' Voniam in his Cfaris Commenta -- lar
\
rijspaiiim quorundam infirumenro Trocumbunr nemom , (! rolarefjlut.'

rum militarium mentio , de quo Vt cm term lem/' /[ 'virgulmg/J molem
rum interpretatione mihi neq; cum Su/endant/lfula laterum rampage li amm .
Valturino virodociillimo, neq` cum ( bumum,preffu4 ne cedar tuffi agger.
alijs recentioribus, ac necum veteribus quidem Exquibusintelligirur,trabes lateribns adhiber'
`Grammaticis fatis conuenir,optimum exi l foliras,qu latera firmarentme terra difHueretn
imauimor de iis obferuation fubijcere. Pri reriorem autem partem viminibus, virgultis 8c
mm autem diecmus: terra repleri atque infarciri {oliramLiuius lib. xo.
Forte quodam loco mal denfatusagger, ponde
De . rc fupraianrium in { procubuir. Tanta au
tem aggeris interdum altitudo erar, yt prop :
Ggeris nomen triplieirer ab Anriquis vfur nia adsequaret. vt bell. Gall. 2. capitevlri mo. Ar
pariyideo:primm pro mole admnia op morum magna multitudine de muro in foiam,
pidorum , deinde pro munitione caftrornm,po quze erat ante oppidum , lic vr prope fumm
{irem pro materia,qua moles muni tive exrrui muri aggcrisque altitudincm accrui armorum ad
A tur. Molem intelligimus tumul ex lignis SrgloV arquarenr,&c. Liuinslib. 5.Nam cum agger pro
bis ac cefpitibns extruumwr invrbium aut ca morus ad vrbem,vineq; tantum non iam iniun
ftrorum muros vel militibus,vel turribus mobili raz moenibus effenr,rc.Salull in Iugurth. Vi neas
bns afcenfus prbeatur.Ca:l`.lib.Ciuil.z.cap.1.Ma agere,fuperq'; aggerem iacere, im politis , 6c fnper
gnamiumentorum atque hominum multitudi aggerem rurri b.us,opus 8c ad miniros tutari. C
nem ex omni prouincia vocar: vimina materim far 1ib.7.cap.5.Aggere`m latum pedes . al
que comportari iubet. quibus com paratis rebus, \ tum pedes L . egtrruxerunr rn is murum ho- '
aggerem in altitudinem ped ooginta extrait. { pencontingerer,&c. Iraq; plernnque ob

Lucanus 3. fciicuniculos fub mornibus agebanr,iijuc vel
aggeris
1N COMMENT. CAESARIs. 75
aggeris rerram fubrrahebanr , vr adacla rurris cor tionem tradir Vitruuius lib. io.cap. 19. edeillius.
rueret , vel viminibus ignem fubijcicbanr, vr lib. forma locus iniignisapud Ca'fatem lib.Gall.z..
Gall. 3. capit.5. Cuniculis ad aggerem vineisque cap.8.Liuiuslib. 2.1.1pr Annibal, qua 11111131110
ais , cuius rei longe 111111 11111111111 Aquitani, bilis omnia munimenra vrbis fuperans altitudi-y
"'-Rf proptere qud multis locis apud eos azraria` fc _ 'ne agebatur, horrator aderar.Eiusautem altitudol
1 Iur funr.1remlibro7.cap.4.. Eraggereni cuni tantafuir, vr plerunquc denum tabularorum eil:
eulis fubtrahebant, e fcienrius, quod apud eos fer. velur~lib.Gall.8. cap. 6. Extruituraggerin al.
magnfuntferrari. Item capite quinto,eodem tirudinem pedum noucm.collocarurin eo turris
libro.Eilanimaduerii1m fumare aggerem , quem decem rabularotum. Er bell.Alexan.Has alriili. 'i
cuniculo holles fuccenderan 1. 1 mox : Alij faces mis turribus dcnum tabulator munieranr. pra:
arq; aridam materiam de muroin aggercm emi tere alias ambulatorias totidem tabularor-um,
nsiaciebant. Arque hc quidem de mole,ad conlruxerantfubietisque cas rotis ( -
qua mlexrruendam non modo fabri,vermeti am menrisq;
vifumObieis,diteris plateis, in quancunque
erar pattern, mouebanr. .Iofphus quidem 1fl
milites his ferramenris iniruti etant : Ibidenti
bus , ligonibus , raflris, alueis, cophinis, (111211329: belliludaic.lib. 6. cap. 8.1rres Romanorum turres.
Vegetius fcribir lib..1. cap. 24.. 8:11. 3. 11 11111 ' in Hieroiolymirana Obiidione refiarut quinqua-:
` mo. Iam ver Aggerem pro muro 8: munitione genum cubirorum fuiilè.Dc pontibus ver, quos
caiirorumvfurpari , ex hisinrelligirut locis. i iniungi {olere diximus, iniignis extatlo'cusapudf
far Ciui1.3.cap.13. Etat eo loco foifa pcdum x v. Hircium Gall. 8. cap. 2,. Turres.inquit,`crebras ex-z
8: vallus in altitudinem pedum x. rarirundemq;l citati in altitudinem trium tabularorum,ponti"
eius valliaggerin latirudinem parebar. Item libro... bus rraieCtis eoniiratisq; coniungi :quorum fron-b
7. cap. 13. eas foilas aggercm 8: vallum x 1 Lpe. tesviminealoriculamunirenrur.Lucanus 3.
dum extruxit. 1$11$111115111 cm -- Stellari: MLM
FPI-_F.-v-v foil'a cvallo munirenrur, inferiore-m valli quanrer turret
pai-rem, 8: qualibalim Aggerem appellatam fu-v { bei: /{ terram.
iffe. Poilrem Aggerem pro ipia materia poni fo. Sedpan'zer [ mu rep/ere latenti.
lere , 111111115 Cfarislocis inrelligirur. Triplex au. : tela raduni keel/: Wr in .
temerar materia: trabium,qua:, vtdixi, lucratif-_ Multa eriamin eandem fentenriam i'cribir Pro
mabanr,f`rondium , cccfpirum. veluri Ciuil.z. copiuslib. Gort. 1. vbi turrim defcribir Vitrige
angld vndeaggeromnino comportati poi" Gorrorum Duce faram in oppugnationc vrbis
fer, nihil erar reliquum: omnibus arboribus lon-j Romae. namcm Romani quinquaginra milites
g latque in nibus Maililieniium excifs, te 6c; introriiis adhiberenr, qui turrim roris in quatuor
mox:_Arqueillecongelus ex'mareria fuerarag angulisfubieis propellerenr , Vittiges bobus ex
ger. Item Gall.; cap.6. Lapidibus telisq; fub mi trorfus erat vfus: quibus ab oppidanisinrerferis,
nirandis 8: ad aggerem cef'piribus. comportan 7 Gottorurn infamia 8: 0111115 ridendi materiam
dis. vbi Cefpircs (ine dubio pro glebis pofuir. IO~ prsebuit.Aliam quoquelib.z. d-cfctibit ab eodem
fephuslib. bell. Iudaic. 7.cap.1. icribirin obiclenf Virtige in Ari mini Oppugnatione falam, cuius
da Hierof'olymaarboresomnes quoquoveri'us ad altitudo vrbis moeniafupcrabar, 8: quaruorroris
ihdia, xc. defrondaras fuiilè. Cfar libro 7.cap.5. fuilinebatur: fed cafu illoedous, non boues adl
l
Hi reuinciunrurinrrotfus , 8: multoaggere veili-. rrahendum adhibuerat : verm intra .vineas ho
unturtcap. 11. Craribus atque aggere paludem Y minesco'llocrat,quimachinam trahercnt.Vtro-, y
7 yexplereirq; iter munite conabantur. 8: cap. 14.. bique'autem fcribir,(i:alasii1mm altitudinisin
Aggerabvniueriis in munitioneml conielrus,l 8: rurribusadhibiras , quibus ad murumvadmotis,
161115.8: qu in terra occultaue confcendererur. Liuius lib. 52. Nam cm 1111115
rant Ron'iani,conregit. 8: cap.13.Aggere 8: erati. per aggerem parum denfati foli agererur,rora.vna.
bus foias explent. ` . inalriorem orbiram depreil'a, ita turrim inclina
vDe turrz''m ymole/illes. 1111, vrfpecicm ruentis hoflibus, trepidationemq;l
inianam i'uperllantibus armatis prbuerit. IO
Vrris mobilis,fiiie(eregetius appellat)am fephus autem eodem lib. fcribir, vnam-ex illis tur.
bularoria,erar machina,inilar dificij ex tra- - ribus eodem aggetis vino coneidiifc;
bibus 8: tabulis interdum decem conrignarioni
bus extrula. Inrus erar aries , quem fufpenfum De [
milites in hoftium murumimpellebant. ex {upe
riore parte pons demirrebatur in edem murum, . Elludo (inquir Veger. libro 4.. cap. r4.. ) afi
8: 1:1: 111`1 inijciebantur.Tora auremma milirudincverrefludinisvoeabulum 111111
'chinatio fubieris rotis militibus circiter quin plit: quiaiicur illa mod reducir, mod proferr
. . "quaginta introrfus promouebarur, cm mui'cu.-v capur,ita machinamenrum interdum reducir rra
lus aut Vinex prcederent, iiib quibus foòres ra bem , interdum excrir , vr forris caedat. Liuius
{ltisrligonibusviam muniebant : aggeremque, lib. 34..Iam reiludinibus admoris, murus fubrue
` de quo diximus,fòlidabant: vt moenibus Turris barur, iam atietibus quatiebarur. Exiiiimabam
propinquaripofl'et. In enndem fenrentiam (cri autem Teudinem ex eo ditam,parri`m quod te'
bit chcr. libroq.. capire 2.7. Eius :edificandazra-y udinis figura , partim qud,non roru~`
- ` ` G L -lis,vr
1' ` 'a l u
\`
v^

..~
76 . c. IvLIii'cAtsARIs
lis,vt vi'ne'a t turris, fed fubicis fcurulis, c menta fubruunt.0pindt autem inde disqlo'f
busimpelleretutzquaii teudineo gtaduincede; vt pletifqueloeis vinca: fepibus vimineis, itaillx'
ret. Sed Amm.Matcellinus libro 13.eitotas at teis vimineis muniti folebantivelut apud Cfa'.
tribuit: vbi eius formam his defcribitvetbis: libiCiuil. 2. cap. i, Tanta'i; multitudo tormento'.
hido compaginatur immanis, axibus tobotata . ru'mgvt eorum vim null context viminibus vi.>
longiflimis,ferreisq'ue clauis aptata, 6ccontegi _ nez fuitinere pofcntcc. Vfum autem vincatuui
1 tur coriis bubulis,virgatumt1ue recenti textura; Lucandib. 5. his defcribit Verbist
atque limo afperguntur eius fuprema,vt Hamme Tune adopera: leui precedir 'vinca ,
os : l milliles cafus. Conleruntur autem Sula (9- nfaonte latenter
cius frontalibus : cnfpidcs, pt'acutx; Malin' nunc : , (7 'venere/ne
ponderibus ferrei's graues, qualia nobis piores Meniamunc aries/unyfbrtior ign
oftendunt ~fulmina, vt quicquid petietit aculeis { Jen/compagem/lueremur
exertis abrumpat. Hanc itavalidam molem : I wnumdure a. . Aiuni
tis 8c funibus tegens numetofus intrinfecus `mi; prtere vfum elle video , vt cm plu
les , languidiori murorum parti viribus admouel! res ordine impellerentut, milites poli eas occulti .'
concitis : 8c ni defuper ptopugnantium value1 _fcqu'e'r'e'ritun ade magno numero,vtlegionem
tint vircs, collils parietibus aditus patefacit in. _ (Sarlatnumeret.velutlibrofèptimo,cap.5.Legiof-i
gentes. Hc MarcellinusPlura autem Virruuius nes extra vineas i n occulto expeditas cohortatus,
i libro decimo,capi19. 8l zo. Ex quibus, multifq; . Saluiius in Iugutth. Tum ver cohortatus
Gfaris locis intelligitur, Teihidinem ex trabi milites,&c.&ip extra vincas egrehs,teudine
bus ac pluteis fieri lolitam: corijftjue ac ciliciis ` acta fuccedere.&(mulhoem tormentis fagitta
contegi :fubeat'1; latuife qui viam turribus aut vi riifci; tfunditoribus emins retrete. At Numidae
neis muniebant, cfaxa de via remouerent, fo fpeante vineis Rom-morum fubuerls,item in _
lum quarent. Catfat Ciuil. 2. . 1.Antecedebat ceniis. Et non mult ant: Vines: cum ingenti
teitudo pedum fcxaginta , quandi loci caufafa periculo fruilr-agebantur. nam cm ha:
a, ex fortiflmislignis, euoluta
I ` quibusignisiatustlapides omnibus rebus,
defendipo'ent. lum ptocelerant, igni aut lapidibus corumpe
bantur. milites neque pto opere coniiere,
pt'cr iniquitatcm loci,neque inter vineas , iinepe
Demufculo. tculo adminiitrate. Hinc Sub vitcm praeliatidi~ ~
cebantur milites , cm fub vinca militari pugna-o
' ` Vfculos Vegct.lib.4. cap. 16.intcrpretatui bant,inquit Feuswndeillucl Lucilii: Neq; pto
machinas, quib. { milites apportatis 1a diteinaltum :ptliariptoculfubvite. @ai cm
pidibus,lignis 8c terra foffas complebant , vt tutti ita fint,quis non mitetur Adr. Turnebum,tandiw
ambulatoria: viam munirent. At CfarMufculo in Clris : veterum fcriptorum libris vetfatum,
rum teto vfum tribuit, non vi aggete fupporta" vineas ramen ctedidiie geftabiles fuiffec quinqg
to muniendz, fed murifubruendi,lapidesc1ue ve perticis corio tcilicijs teis conitilfe Nam lib.
Ctibus fubd ucendi : quos Mantellmor vul g appel* Aduetf. u. cap. 2.4.. Apollodorus,inquit,in Poliot'~
lamus: quamuisinterdum Mnfculil {ubietisro ceticis Vineas appellat minoresl leues
tulis impellerentut : cm mantelletti plute (int, nes. quaf ver Romanas Vi neas aut Teudincs
quali fcuta gtandiora , qua: capiti fupetimpolta, Apollodorusdcfctibat: ac non alias potis, qui- "
i'tusoppidanotum defendant. : Gall. 7. cap. bus Romanum nomen attribui folebat: aut (
14.. Vcrcingetotix ex oppido egeditur: longu-' (i non Apollodoti defcriptio apettilm ab illa(
rios, mufculos ,falces, reliquac'l; qua: etuptionis Marcelliniac Vitruuij diicrepet. Sed Apollodo
eaufa parauetat, ptofcrt. quo loco mufculos pro ri locum, quem Gratc Turnebus propofuit,Lati~
pluteis tantum pofuit; Itemc'lue Ciuil. 3. capite Anlic'cideribemus: Milites leuibus teludinibus
decimoquarto: Cfar munitis fcalas mu tegendifunt,qu Vinea: appellantur,.aduerlùsfa
cul'fque 'ad tepentinam oppugnationem eri, gittatum 6c lapidum itus. Sunt autem huiufmo
Lerares patati iuilit. Sed eorumlqni rotulis age di: Milites perticas longas : ditetas habentcir
banturfokrmam inlignem Cfar defcribit lib.Ci citetquinque: bulainterfe coniuntas:vt quin
uil.z.cap.z. vbi mufculum pedes fexaginta lon. queinteruallum feruetur. Hr ab imo praacutaz
gum Trebonio fatumexpont: cuiusintet co ' , vt cipf figi ln tetram poffintc qui eas fe
lumnas fpaciaq'ue vacua milites vetibus murosl runt,quielcere. Iam pelles,fue cilicia extrotfus
fubtuebam. Interim , inquit, fub muro milites _ atquefronte,appenduntur. Supraautem petti
veibusinma faxa turris hotium , quibus fun cis ereftis im ponuntur inipa ta: , non contenta,
damenta continebantut,conuellunt, / fed lax'x, vt miilium impetus frangatut. :
autem hat pertica: non pari altitudine, fed omnes'. I
De . ' intetfedifpareswt guram , ~ \
Incas Vegct. libro quarto, capite 15. { Dfplufa
ptetatut machinationem tabulatis cratibf
que contatam , qua: fubietis rotuljsiinpellitur, Lutci,inquitTurnebus,virdotifimusrant
Cuius teCto muniti obiidents , murotum funda li miles
A illis appendiibus
. i \ quas
.c }: ~
plicamus;
4
.
,rit - ` . i.
. .
.
_\\
i _.
FRAGAMENTA.
77
plicamus': 8c tetumin vnam partcm deucxum ha difnis,vtvallum ccuin,foil'afq'ueeaitcant, (ub
bebaut: vt 6e plurci,in quibusffcribimus. Hcil . Idem libro 7.eapite 134mb qui intrane
le lib. Aduerf. it.capite z4. @is hare tanto excidif rant,ièipliacutiilimisvallis induebanr. Valium
fe vito non mitetur? cm cx Latinis omnibus hi autem t Vallus (nam vtrunque Cl'ar vliitpat)
oricis, prfertim chcgetio conllet, pluteum fuperior parsaggerisexillisvallis tviminibus in.
mobilcm ( ambulatoriam machinam fuiiie, cx rerietis Conflans. Ci'atlibCiuJ. c.8.Vallo mu'
tabulis,vimine, c corio coniiratam, trinifque ro niri veruit,quodeminere & procul videri :
tulis adigi foliram ad muros, vt qui in ijs con erat,Item Ciu.;.c.13.Erat eolocofoila pedum xv.
iiilcbant, iagitris c miililibus derurbari polienr: tvallustantundemc'lue
decem. contra hoilemcius
in valli
altitudinem
aggetinpedunr
intim-'
vr ait idem Veget. libro quarro,capite 15. Hinc
illud Cfaris Ciuil. libro feeundo,capite fecun clincm patebat. Hire. bell.llii`pa.cap.4 .Noilri'eoi
do. Hancinfupcrconrignationem,quantum re- ' gebturnccciiari coscircumuallare exholtiu'mt
tum plutei vinearum paffum eli, laretculo a armis.Procei`pite cadauera collocabantur: l`cuta`
ilruxerunt . Et mox:P1utcos ad alia opera abd u cpila pro valloinl'upcroccilis,& gladijtmucto'-`
xerunt. Loquitur de ijs,qui ante Maililiam tut nes, 6c capita, tct. Plinius libro 35. capite 14..'
tim larcritiam cxrruebant: ( ne relis Oppidano Hinc l Cefpitum naruta,calltoru m vallis accom'
rum vulnerarenrut, pluteos ac vineas ante vrbis modata, contra fluminum impetus, aggetibus.
mnia promouetant , quae tela mili'a excipereu t, Sedquoniam Valli, liue iiidis , ingnis'Y
dum opices ijs machinis rei rutrim :edifica extat-dcfcriprio apud Polybium libro deciniofe-f
bant. Neque veto illud prrermittcndum vide ptimo , melius fore atbittor loeum exfcribe#
tur,Pluteos crcbr vfurpari folitos pro tabulis, li 'te , 8c Larinam interpretarionem fubferibcre
ue afferibus: velut apud Cf. bell. Ciuil. 1. fron 'j'n'tosii Jiau/.cei/oc'fi-:yi'civu qui); : ;
wifn '3" ; eidlalc, 511 /? Serfin/'ah 420747152 Kiffen*
te,atque ab vtroq; latere , ctatibus ac pluteis pro wiper@ miow'e'vtuf; foibyofxifmfceyumwfufjs 'role n fr; muy?
regebat. t libro tettio, Seaphas magnarutn na
. 71 3 : Ufer 'ru brummt)L mwab,4lti'r1sv .
uium eircitet L x. cratibus, pluteifque contexit. @mi '0^ ) ospwyw'wv, dimmi'. oiv'fleillamc merqoa
Sie Gall. 7.capite oiauo: Plutcofque vallo adde' mit 46AM n-opbouw 'niv 87113
re ,id cli,ailères pro lorica,quam vulgo mivroy. Emporio; ): _uit ufeiis 'inifxeo'i "mi: onu-tiroir so ,"
tum (quod peCtus regar) appellamus. Item cap. 5. ing /nfrlmui'ns, wir thoiv ; mi; obigem: thL
) magis qud dculios pluteos rurrium vidcbant, ci: rgim/dla) fn? )Cz/frutas. liu ) (; ouyCaim fi"
cct. Item cap. decimotertio: Gtandibus cer Jintao/:dj . oi fev piMbesenvripuw . ,
3: `vixozwAeiag notions /( wigfr; /. } '9^ fia
uis cmincntibus ad commiH'uras pluteorum at potion Jliioxefaia; ii frgcfpuour oi , or' : 76771
que aggeris ,id eli, aifetum. . : rati-rus* xov-nxs Aayoi* xix buig. * n L7"
WyCal/H "; ; olixefii yiyvea'ru whim. 533 si; wip @im
freitag 71:7?an ); ier' . Jia/)654.1 dfo'oottiiiaqoi
D@ Vallo. { uw } "nis ?) !
'Mir Kew ab'd'iazms'os. nung 'to wirfo'yeverfmd 'f wir;
Allus, liuc Vallum dieebatur liipes tamo vt/rra.'in mirar. Wamel/'oaf trouw. ) @guyz/Aou nlnet-m'
fus, in aggeris fumma parte dcgi folitus, l f .A . vf., l 5:37
Jluovrugsar'nsn afec; enryfmouoewv of :
l \_ n \
au'mVX-f..._
l
ad aggcrem confirmandum, t loricas extruen fortgjotdiiwfimwam. 'lion-cu ' HJM :

das.IIuneVallum legionarij milites vn cum ar
. i ' t
mgcenamanug. 'u_vi' fotxafa; qu.;
\
it; a, Mn_
l
\"
\ \ s l 1 ^ l l \
mis in itinere ferebant, vnde illudI-Ioratij : Ro , ; 'Rf WIHTOU .
.. l l ' n .
manus,eheu poltcri negabiris,Emancipatus foc /; aunt-hlm . wiaoi :
~ ~ l
min,Fettvallum,earmamilcs. Epito.Liu.58. Mmm 05m; , isn _Loiri fxefwfyraivax :
olv 75 Wgxzwft/ypirwv, win vul; notioecsoroiv
Et ttiginta dictum frumentum , ad feptenos val cifrar/mv. Asumir oder' @nanm . 'rul keine -167,
los ferte cogebat. xgr proprer onus incedenti di @in ouai/iv minfin' : erouocv :iw-mic. in cpmorrivwsa'mu
ceba'r , Cum gladio rct vallate fcieris, Vallum pufva ], : fiat/Jim'. 18 ?
ferredelinito. de Scipione Africanoloquitur. Ci fatica; mit @fooomlfkwiv aiu) a ff yiis .
ee.Tui`c.z. Noliti exercitus prim m Vnde nomen' inxm. Jru'nfav'ri 'ru _trial Zit-:ruraiyevov , woMon _
habeant,vides,_ deinde qui labor,quantusagmi mymffssfaugoym; ya otoifew '1i/.Jiu otMn'Mo: igornoxlw'.
Jlo'ji @eifiaaigwiifm Miriam ans. di
nis. fette plus dimidiati menlis cibaria, ferte li
*n ) unipaJliiCa; coman 'rl/J 'imag fel/'11901, - yiyu
quid advfum velinr,ferrc vallum. Nam fcutum, 13 Jia/sund.. : : Jioofo; rito` 'mir/.lul
gladium ,galcam,inonere noftri militcs non plus ' fn; , oxinoytJl/. oCXepii, : if )Seidl anni',
numeranr, qum humeros, laccrtos , manus. Ar : . ouefv; eikel-n #JMoi/v ooeymri'v fyw 15:07 fn'
ma enim membra militiselie dicunr. Liuius lib.3. Mv @luminosita-a'fo @jwyaiolsy man :cugini: ; ym'
Imperant vr militem cum armis valloque redire (Alw- Locum autem itaLatin redtli polie arbitra
muraCm Titus,vbi hoilcs faccrent, feite
in ordincs fuosiubeant.Et : Clamorc fublato
ante fc quenque ducere foil'am, cfacerc vallum. non poiletnllud vcr certum fciret,eos adThcà
(mineram valium dici video pro fudibus c {tipi-_ liam ad uentate,impetar, vr omnes vallum exicln
ribus prreacutis conferrifque. Nam cm Cfarli dant , fecumq'ue ad vfumc opportunitarem etie-Y
bro Ciuil.1.eap.7.ita fctipiiiiet: Foifas trani'uer ranr. HocGrcotum inliituto plan diflicil vi-`
fasivijs perducit , atque i bi fudes, iiipitei'que prxa. detur. Romanorum moribuslpetfacile eli. nam
euros degit : mox ita fubiungir: Moniti Brun Grci, cm iter faciunt, non lubenrer grauant
G 3 fua
. C.IVLII CAESARIS
fua corpora , neque labores huiufmodi , nifi ad Primm enim itavalla inter fe eireumpli'eant, vt
modum gr fuf'eipiunt. : Romani etfi~ feuta lo- . neque facile quorum tamorum in tertam im pa#
ris cotiaceis append unt ex humeris , manibufq'ue totum fi nt virgultameque quorum virgultotu rn
galeas ferunt, infupet tamen valli fetendi labo-y fint rami,agnof`cas. prtere difiicil elt,fi quis
1. yQuin hoc quoque intetillos ma euellere conetur, manum admouere:quoniam
gnopet intetefi, qud Grei optimum illudval denfifliminter fecontexta 8: confei'ta . Eb
lum iudicant, quod maxime ramofum , 8: ma accedit, qud virgultaita accurate inflexa 8: inter
gnam circum baculi corpus habet propaginem. texta funt,vtreuelliabeo,qui prhenderitfacil`
apud Romanos ver vall duos , trfue,aut fum non pofint; primm quia eminentit furculi 0
quatuor haber furculos: * thos* haben mnes fuamt propriam in terra rmitudinem ob
tesaeeipiunt* non alternatim. ex quoaccidit,vt tinent.Deinde,em vnumvirgultisttahitut,ne
perfaeilis eius geftatio fit. Itaque vnus triaatque *cefle proprer mutuam contexturarn, magnam
etiam quatuor fimul ferte confueuitlamver eer fimul propaginem educi. nequever fieri ,
tus eotum vfùs apud illos cliffernnam vallum Gta. vt duo tre'fue vnum idemque vallum prhenderc
corum,cmin munitione dexum efi,primm fa .pofIinL (: fi quis vnum aut altetum commo
cil reuellitut. cm enim pars eius rmior iny tet ueat reucllat,exiguum ramen interuallum pa
impaa e,furculiautem eminent magnic tefet. Magna igiturinter Graecorum 8: Romano
plurimi,f duo tre'fue accedant,qui fùreulos illius ruminflitutum differentia . quod hi 8: huiuf- -
extrahant, nullo negotio reuellitur. ita faciladi modivallrepererint,&perfaeileius geftation
tus proprer latitudinem apetitur, qua'q'ue com tvfum cettifiimum ac firmiflim excogitrint.
etant, diffoluuntur: quippe cmimpliea Exquointelligi : f quod aliud militari Ro
tiones 8: compaura: huiufmodi valli fint per manorum opere imitatu dignum fit, hoc ( meo
cxiguaz. Apud Romanos difiimillima ratio . quidem indicio) in eo numero habendum effe.
C.IVLII.CAESARIS
FRAGMENTA, A FVLVIO
'vasINo coLLBcTA.
EX LIBR EPISTOLARVM
AD . T. C.
/. S. D. ! Imp. malo,qum 8: mei fmilem effe, 8: illos f'ui. `

' V M Furnium nofirum ttm Tu velimmihi ad vrbem prarft fis, vt tuis confi
. vidifIèm,nequeloqui,ncq5au lijs, atque opibus , vt eonfueui, in omnibus re
dire me eommod potuiffet, bus vtar. Dolabella tuo nihil mihi fcito efl'e iu
' " cm properatem ,atque eflèm cundius . hanc ade habeo gtatiam illi. neque e
in itinere,prmiffisiamlegio nim alitet facetc potuit: tanta eius humanitas,
is fenfus, ea in me beneuolentia. Vale. Exli
:lh
7(- - f tui,quinef`criberem ad_te,&il lvro 9. Bluff. d Anie.

lum mitterem ,gratiafque agerem. etfi hoc ofi
cium, 8: feci [ , 8: faepis mihi fatturus videor: Cle/r Imp. Ciceroni
ita de me meteris.in primis te peto, quoni co t1 lmp. S.
fido me celeriter ad vrbem venturum, vt te ibi vi
deam 5 vt tuo confilio , gtatia , dignitatc , ope om T s 1 : nihil remcrmihilimprudenrerfa
nium rerum vti poflim. ad propofitum reuettar: turum iudicram,tamen,permotus homi
fefinationi me,breuitatiq; literarum ignof'ees. num fama, fcribendum ad te exiftmaui,& pro no
reliqua ex Furnio cognofces . Vale. Ex libro 9. fira beneuolentia petend , ne quo progredetetis
. d Anie. inelinataiam te, qua integra etiam progredien
dum tibi non exifiimffes. namque 8: amicitia:
Gij/zr Imp. C{ S. grauiotem iniuriam fecetis,& tibi mins commo
d eonfulueris, fi non fortunz obfeeutus videb
auguraris de me ( ben enim tibi re ; omnia enim fecundiflima nobis,aduerffiima
cognitus fum ) nihil meabeffelongs cru illis accidifI'e vidtur: nee caufamfecutus,eadem
delitate. atque ego em ex ipfà re magnam capit enim tum fuit , cm ab eotum confiliys abefIè
voluptatem, tum meum faum probari abs te, iudiefi :fed meum aliquod fat condemnauif
triumpho 8: gaudeo. neque illud me mouet, fe: quo mihi gtauius abs te nihil aceidere potefl'.
qud ij,qui me dimif'f , difeefIifTe dicun quod ne facias , proiure nor amicitia: te pero.
tur, vt mihi rurqu bellum inferrent: nihil enim Pofirem, quid viro bono , cquieto,c bono ei
unma
FRAGMENTA. 79
u,magis eonuenit , quam ciuilibus con prehendi: feilicet meoinllitiito vf'us frn ,
ttouetlijs? quod nonnulli eum probarent,peri Ptati m millùm feci.Iam duo Prfei Fabr Pom
culieaufa (equi non potuerunt. tu, explorato, 8c pcijin meam potellatemvenerunt, t me mifii
vit mex tetti monio . 5t amicitiiudieio, neque funt. li volentgrati effegdebebunt Pompeium
tutis,neque honelli s reperies qui dquam,qum horrari,vt malitmihieeamicus, quam iis,qui 8c
ab omni contentione abeile'. x v. Kal. . illi , cmihi femperfueruntinimiciflimi:quorum
netc.Vale. Ex lib. . Epi/1.42! _artiieijseietum ell , vt Refpub'li. in hunc iatum
perueniret.Ex libro 9. Epi/lol. il/inimm
EPIST. :
da'C). Bzr , /10 S.
. Furium,quem mihi eomniendas , vel te . D v 11.Id. Mart. Bruudifium verli-ad inur
gem Gallifaciamwel LeptLegatum: li -callrapofui Pompeius ell Brunelilij: mi'ft
vis tu, ad me alium mitte, quem otnem. Exlil. 7. ad me Cn.Magium de pace. quvifa
Epi/ladfz/isnm. ~ i

.

di.hoc vos llatim feite volui. cm in fpem vene
to,deeompolitionealiqtiid me conficere,llatim
EXEPST'. CESRI voscettioresfaciam.Valete. Exlil.9.Epi/l.ad.{rr.
da' Ciceronem. Libri Epiliolarum C.Ca:iàris ad C. Op
pium,&Balbum Cornelium, qui res eiusabfentis
NEque pto cauto, ac diligente,l`c callris conti curabant. in his Epillolis quibufdam in locis in
nuit. Caf 116. l. ueniuntur litera: Gngulari, line coagmentis {yl
labatum , quas tu putes politas'incondit. nam
EX CICERONE AD vetbaex hislitetis coneinulla poliiint. eratan
li. x. tem conuentumintereos clandellinum,deeom
mutando litu literar vt inletiptio quidem alia
mihi ignoleit per literas, qud non alilocumcnomentcneret: fedinlegendolo
venerim: fefequein optimam partemid ac cus cuiquefuus,c potellas reflitueretur, cc. eil
cipere dicit.Facil patiorquod (cti bir,fecumTul l autem Probi Grammatiei eommentatius fatis
lum tSetuium quellos elle . quia non idem,i`1bi, curios fac'tus. de occultaliterarum lignilicatio
quod mihi remilifllzt,&c.lèd tm exemplum mi ne Epiflolarum C.Cxlàris fcriptatum. Ex GclJi.
ad te Cfaris literatum. LCdP-9.
LIB. XIII. ID
tticum. L1B. BPISTOLB.
.
Extiusapud me fuit, 8c Theopompus pridie:
venill'e Cfare nai-rabat literas: hoc i`cribe Cif/er @tedio LS'.
re,iibi certum elfe Rommanere ; caufamq' earn
adl'ctibere,qua: erat in epillola , ne feabien Ompeius fe opido tenet : nos ad portas ca
te leges fua: negligetentut, licut effet neglea habemus : conamur opus magn,& mul
Sumptuaria. torum dierum, propteraltitudinem marisde ta
men nihileli,quoclpotis faciam us. a'b vtroque
pottus Cornu moles iaeimus, vt aut illum quam
L1B. D . primum traijcere, quod habet Brundifij copia
55/. rum cogamus,aut exitu prohibe'amus. Exlig.
Epiadftticum.
Cie/i' Oppz'o, Cornelio S.
Audeo me hercule vos iignificare literis, LIB. EPISTL
qum valde probetis ea, qu apud Corfi mm asz'fonem.
funrgelia..conliliovetro vtar libenter, 6c Ocellami tibi lignatum temili. Ex Caryfliro
prima.
hoc libentis, quod mea fpont faeere eonllitue
ram, vtqum lenilli mum me praeberem, & Pom
peium,datem operam,vt reconciliarem. tente
mus hoc modo,(i poilumusomnium voluntates
L1B. Il. Efisfo
recuperate , ( di u'turna vi toria vti :quoniam te lar-um ad Frontonm.
liqui diututnitate odi effugere non potuerunt, ` Efpera fatigatus luce dormitans. Ex @ri
neq;vi&oriam diutis tenere, ptter vn L. Sul libran..
lam,quem imitaturus non fum.Y here nous'. fitta
tio vineendi; vt mifericordia, t liberalitate nos EX LIB. EPI-STOL- .
muniamus. id quemadmodum er'i pollt, non
nulla mihi in mentem veniunt , Sc multa reperiti
7 44 Amami/im.
polfunt.de his rebus , rogo vos , vt eogitationenr Am ad me milit Antonius icemplum Czl'a
ful'cipiatis.Cn. Magium Po mpeij ptfelum , de~ tis ad fe literarum,in quibus etat: fe audiui l- ~
4.
80 . IVLII CAESARIS
Caefatem,&L.Metellum inItaliam veniife, Ro m ordine,vt nullum verbum eci poffetxqu
mae vt elTent p'alm: id'libi ynon placere; ne qui li quis inueigare, c perfequi vellet,quartamele
motus cxeo crent; prohiberiq; omnes lralia,nifi mentorum literam id elt,O pro A. cperinde
quorum ipfe caufam cognouiferdeque eo vehe quas,commutet.Ex Suet.in Cie/re. f
mentis erat fcriptum, Ex CiceroncazldnicumJi Scribere,&legerc imul,ditare,c audire foli
to ii. ` tum aceepimus, epiltolas ver tanrarum rerum
Epiol quoquc eius ad Senatum exantzquas quaternas pari terlibrari js dietare,aut,[i nihil age
primus videturad paginas , 6r formam memoria ret,feptenas, EgeTIinJihcaz.
lis libelli, conuertilfe : cm anre Confules 5c Du E'v reim Ji' frrfarfrsigr. ognriaxnarviwwfpwwdsuu
ccs , non ni rran'uerfa chartamitterenr fcripras. Air ) )fluyen iquv. air J O'wmr
Exfiant 6c ad Ciceronem; item ad familiares do on'm,xgl1îoo1y. Ayrm ngi dlyalipwv 'ruff /
meicis de rebus.in quibus (i qua occultisperfe puaev, Xalapa '. Ex /70114
' l
renda erant,per notas fcripr,idefi,e rutolite fare.
C. 'II/L 11 0.45 .rifle ls 01rd

tz'onumfmgmenm. `-. i. ; _.
EX /
i [ lulu.
IN EX ORTONE 'IN .
Cn. /14272.
AEfarin DolabellzAtionis illibuifii,quo
' dibus,fanisq; , 8c honori err,
r ornaru.ln libris quoq; Analogieis omnia iitiuf
modi line I.literadicda cenfet.ExGel.liL.4..cap.i6.
Nono decimo tatis anno L.CraiùsC.Carbo
' iicrefert: Amit mex Iulimater nem,vno rvigeiimo Ca'far Dolabellam , alrcro
num genus ab Regibus ort, paternum cum dijs cx xx. AliniusPollio Catoncm,non multo
immortalibus coniunt eli. nani ab Anco Mar
antecedensCaluus Vatininm ,ijs orationibus in
cio funtMarcij Reges : quo nomine fuit mater. fecuti , quas liodieq; cum admiratione legi
Venere Iulij,cuius gemis familia c . er
us.Ex Cornel. Tarif. in Dialogo de ratoribur.
go in genere Scfantitas regum,qui plurimumin Cterm compofita feditione ciuili, Corne
ter homines pollentzc cerimonia Deorum, quo lium Dolabellam confularem ctriumphalem vi
rumipl in poteate reges. Ex Suer. in . rum repetundarum poulauit. abfolutoq; Rho
0"?! 'riff Maflou gwiurfrimguvnr , { niv air/15:5;
xa'yrvnhapwfv y {gr/uli.' Jliaiv, ng) dei 71u) mardi-162.54 dum feecdere atuit.Ex Sun. in [Ie/
; Madoz.: agiwu. Diuus quoquc lulius, quum coeleliisnuminis,
tm etiam humaniingcnij perfetifiimum colu
1 PRO facundipropri expreflt, diccndoin
_ Bz'tym/lr. accufarione Cn. Dolabell, quem reum aginex
torqucri fbi caufam oprimam L. Cotta: parroci`
nio.Ex /.ilenMaxJik 8.01119, '
.CfarPonrMam in orationc,quam pro Bi C.C:efar Cn.Dolabcll accufauit , nee damna
thynis dixit,hoc principio vfus eii, Vcl pro uit. Ex in . Scaur.
hofpitio regis Nicomedis,vel pro horum uccelli Signicar 8c Cfarem, item adolefcenrem ,in
tare , quorum res agitur, refugere hoc munus M. Dolabella reo ex Sicilia,qui quidem damnarus ell:
Vinici,non potui. nam neque ho min um morte quantum oportui t per Hortenlinm,&c. inedin.
memoria deleri deber, quin proximis retineatur: in .
neq; clientes line fumma infamia deferi , ' J" el; P'a'plw. AoAaCMu inf/veux'aem
quibus etiam propinquis notris opem ferte in xldnwfEOMd Sm; 'rvTIMJlQ" uw# aAewvlmp'rueL/d.; duaplerd
ituimus. Ex Gel.lib.5.cap.i;. _ / wiuye 'rl/.ii ]:{ ]:
( P fyn'graph non , fed res aliena
cfr. Ex Iulio Rllniano de . MILITES.
Ama vcr hofiilium copiar perterriros,non
1 PR negando,minuendve, fed infuper amplifi
Lege /. cando,cmcntiendoq;conrmabat. Itaqueem
exfpeiatio aduentus Iubae terribilis eifet , conno
Eperi tame in orarione C.Clàris,qua Plau catis ad concionem militibus, Scitote, inquit,
~riam rogationem fualir; Necefitarem di paucilimis his diebusRegem afuturum cum x.
pro neeeitudine :id elhiure ainitatiswetba hc legionibus equitum. xxx. leuis armatur C .mil
funt:1':`.quidem mihi videor pro necelira libus. elephantifq'; C C C. proinddeinant qui
re,non1abore,non opera, non defuie. dam qutere vltra, aut opinari, mihiq'; qui com
Ex GelJlngxapg, pert habeo,credant:aur quid vetuitiima
.`
impofi
1
37'"" 1-, ' a
`
u
impoi'itos qubcu'nque `venro` in quaicunque rer , u JY Jlirgzor elm, a (4r-nf :re gcfntaiiyxn. ai pau
ras iubebo auehi. Ex ]: - foivfr'o Wrme y fue'M'o't 717: lfruAi'a, t v mit 22mm Kmfai;
Vt C. Cadat apud milites deincommods eo= (ai 1 ' /, 'eav v -871149611
?) sou 'ifi ? . ii'flw 'nii' 516,11:
rum.NonfruiItabò vos milites. Ex : libro Speis-ou Quei/ann !) ; Alfgu lvii'nif'r@ , ilpuivo'l
[ . . 'ai frs-ruf zintuig/(Lavormaa-riguen,o.oi 51191 uit enfui '-\\
uu.; ; far-i }: fra) Mirow @vis-nerd# Qi :

'. EX GRATION PRO wm -ni meinem# Kel'wumv @hieen Ex Plumn Ciel.`
Deca Sum/nite.
RTNE [N
Iii forr quifqu aut Cfaris pro Decio Sa? #f { C/.
mnite,autBruri proDeioraro rcge,cteri`
que cuiufdam lenti luminis ac temporis iibro'sie: ' amiralh ,vxoremqiie Criiesi
gir,&e. Ex Tait. in Dialg. le amt. i p ` iiam,defiinlas laudauit more pro rolris.
I Ex
y EX ORTIONE 13110 ,
\ 1`
T5 per 1 qu ywaefi opeeu'rs'funlplt klwuwlout , diezi-'
^ r l . . -
\ A \ l i
Sexfelio. _l nu : lw P . Jl sie r vH, w57@ my Ku

i VO enim Iainbo,`qua proella verborum, 15e mini /113: Smavs'ant: Ex Platin Cef
Tum Brutus. Orationesquidem -1111111 veb I
impium Sextilij eapurobrui meretur? qud
hementer probaurur. com plu'res autem legi, te.
. Cfarem, quo cm udios , rm etiam feli
citer grauiilimi crimi nis reus defenfus fuerar, te. _ ExOrariones
@cin Brutalliqus eliquif,'irirei:,qu`s
' reiner I
Ex VALMtJiL. 14,3.
_ qudam ferunrurpro (LMerello,quam 110111111
meritAuguftus exiiiimar magis ab auarijsexf
DE -, --cepraimmal 1111111115 verba dicentis, qu
abipfo ediram. nam in quibui`dam cxemplar1bus'_l
Atonem primm purat dc animaduerfone inuenio , nqinfcripram quidem pro Metello, fed
dixiife, qum omnes ant dixeranr prarer
o4 quam i`cripiir Metello,ci1m ex perfonaCafaris fera
imo iir,Merellum,feq;, aduerfus communiuni Ob- .
Cfarem. ccrn ipus Caefarisrm feuera fuer'i r,
qui trn Prtorioi'oee dixerit,&e. Ex Cie. ad efr 11110111111 11111111110115 purganris. Apud 1111:
lires quoque in Hifpania ,idem Augullus orario-1`
tieum 115.12. '
Sed Cafar vbi adeum peruen'rum cihrogatus nem effe vix eius putat: quae ramen duplex fertura,
fenrenriam Confule , huiufcemodi Verba locu vna quali priore habraprazlio , altera poileriore;__
1115:0111115 hominesrc. Ex salu/lain Com'uf. quo Afinius Pollio ne tempus quidem concio( _
nandi habuiife cum dicir,ii1bira hofliium incur,l
ioue.V Ex : Cef
O JY - 101711061 Gewama'pre'vov, ai; Semen-L
fait tipiwvs air/)wt frolla-nu) yivu Aufnfis, s Jlani ni
; ~
: Lier bI, ` f ` . '
NO enimexcepro,quem aliui'mocii'V " , dominaruq;. x Gelljlrb 4. apud.
, a. arqueomnisnarura fnxir,fuosquiilv Qualis futura 111 Cfatis vituperario ctra lari#
" que haber caros fri/En. lil. 6.Cerin dationem meam , p'erfpexi ex eo libro. quem 111132
e
ffnet'catonepriore. / enim, (fr. ' lilro ciu's ad me mifir,in quo coiiigir vi-ria Caronis , fed
i"
7,0'liroig. ` cum maximis laudibus meis._iraq; mifi librum ad
Muiamwr ruis librari is darei. volo enim eum di: l'
INCE EX NTIC ' uulgari. . adtth'b. 12.
v oIicia anreiucan'aun quineidete im Hircii epiilolam fi legeris ,'qua: 1111111 quaii f
pun ne Caron quidem iicuit. quem Aramen videtur eiushviruperationis, quam Cafai
002211112 1111111111 lauder.deièribir enim
v fcripit
Cmdemihi'Balbus
Catone. Exnuperin
115.11. 4141111.
Lanuinb y_dixi'il'et`,
eos,quibus obuius fuerir, cum Caput ebtij rerexiil
` 1;11111111`. deinde adijcir : Putares non ab illis` . `broseonrra
feft'Oppiumfer'ipii-ife ad , mc : li.
Caroncm, 8: 11 promu-e" .
_:
" 1111'11111. 0111111
ne plus auotitatis rtibui Caron', quam ii ebrius @i bus omnibus genetibus vfus'c 'nimis ini l
tam venerabilis erati noitrz ramen vr ap
pararus'cimpendiiJic rem poris modus confier. pudenrcr Ciefar contra Catonem . Ex Cin I
neque enim hi fumus,quosviruperare ne inimici . in Topic; 4 . -~ _
quidem poifunrmiii vt iimul laudenr. Ex Dlmlil'. M.Cicer'onislibro,quo Catonm : sequel-r
3. epi arl C/Ctil. Seite. t uit,quid aliud diator Cfar;qum.refcripra orad-y
C. etiam Ca'far, grauis auorlinguaflmtin, " ' ~ tioanclut apudludices tefpondit i Tait. li?
' - 111111 11115111111111105111111 baguette, .
i .
I. 1: ~ ., J, :. 15
r J
- l .
. . a .
' .l l u l _
. ` \
' .' '_.4 _' lila.
. - r .1 1
\ 41`. j i r `1 \ ` #L
r k-'v i . fm i. ' } l _
* ' . ._ _
" n.__\ i .
52 `
5 ". " v' ` ` .'1 r. _ Y
le _ v ,
. ..
5- f l. `
32 1 C. IVLII CAEsARis
His quoquevfum C. Cl'atem in vituperande 'vopta 'mi bip/.199 Kiowa ngi memoir Aly@ 1117413 -1
Jiik ai: eixrg'mi ai; 115101; Winaifnir si; : vrewom..
_ _ 1 Catone netauerit Cicero. Ex Qinl. 115.3.
lair@ . fig-m rivier , tgnnyeial nog -, 'nir
. ReliquitrdeAnalegiaduoslibres, 8: Antica ' 1191461@ Ji /niirvevruifovfiygmlw omi'firoMar'n/va; :Gf/i K1'.
' l. ' . tenes tetidem.'Ex Suet. in lie. mv@- 1137111: nAloyA'v'rm'mv, ,
Vt Catenem Tullius laudans: 8: duebus vo ) wouerreie ixei ffii/Aliwa Exit/nf@ tel }: ) Ka'iw
~ ` ` luminibus Caefataccui'ans. Ex Mart. Capell, libro . Ex Plut. in Cef
1167115- Jl uw? ilepvvivrii' @de Kmower dei Kiwi@ evi-nw:
~__ _ ` ' . uinto.
velgevaloir ieri/'tir diri? -, 4117@-'191174` oii', cafar'w,piì sforna-mili" Apvaidprai'rsenifew wais .Pe-i
i , to . ein Jl' ouai di' Koiter ; 5ML - filing@ clienti?, ) 9(ko Gti 'nivo fr:on 5319179. Ex
Plut.in Caf;
nu. ui )wie au' uol-nir eternel# uvouii er-,vl fu-fu.
Motori; - }: Kol-tower Ttvtoiqa A679, x loire-'i' @gioie Ex`5 'rn : ) oixooovuer, so xgiggafduwao'yr
vaQ, s J Alhamast onueoveveu. Je gap miaou-rufo? yxluaov KinQ, dinggelearmivn nog xg) 'for lov'r ya'
79351: / yxiar ; waarl'rlw, Pauli) pit: mi 'niv Meer UsuxAiouroixo'nr irai /, waar/t'. fait ouiiKu
Alyov ict-ivo# iin ferfmxn'at. Mii eMotif/.lett eraan-miie oui/7s nipoti@ Arly@ Ka'wr. 6 Kou'an A'ku'wy . Ex
mxaa 'ratei/'rien . yfufle K/xfvv 7mion Kiwi/@e Plut. in Citer.
\ ' C IVLII Gags/1R15

logia, Liler ._ 1115 . "
.4D y.Il/l. T. CiCERo ranquam fcopulum lic fugiasinaudirum arq; in

ìòlens verbum. Ex Gell. hlm. cap. io. (o- Marroklilro
NEM.
a. Sat,
2 _ Vin etiam in maximiseccupatietii-l
_ . . .
@es. ~ buseum
` ad tciplum, inquir,\in me Liler I I. \
,_ intuens,dc ratione Latine loquendt
\r ` aecuratillim fctipfcrit. primeq; in Ed C.Ciàtin libro de Analogialceundemu
_ libre dixctit,verbetum delcet origi ius die,_& huius fpecie,dicend putar. Ex Gell.
`
>nein elfe eloquenti : tribuerirq; mi Brute huic lib.9.cap. r4.. _
noltte,qui de ille maluit, quam 1` dicere , lau
` Panium,Ciàt de Analecgialib. rr. dicidebete
V
_ dem lingulat (nam fetiplit his verbis , cru hunc ait.'lèd Verrius centra. Ex ar. lil. i. 1_.
nomine effet alarus) Ac l cogitata prazelar elo C.CfardeAnalogialib.11.fagos,pepulos, vl: `
qui pellenrmonnulliitudie, 8: viii labetaucrunt, mes. Ex GirJili. i. _
Nili quia Ciar libro . lingulariter Idem,plu,
(cuius te pen principem copiar, atque inuente
rem, bene de nomine ac dignitate Populi Rema ralircr lidem,dieendum aftitmar. Ex .
ni meritum elle exiiti mare debcmus) hunc faci Sed Caffat de Analegia . tut- `
Icm,&cetidianum noluilfe fetmenemmunc pto
}1 etiam in tempeitate dici debere ait.Ex Car.
_ _relito elt habendurn. Tum Brutus,amie hercu 15.1. I " ^
Cfar de Analegia lib. 11. Pani dixit. lèd Ver
le , inquit, 8: magnilic te laudatum pute , que
non folm Principem atque Inuentotem copia: rius Panum line i. Ex Gar. likt.
. Laccr,&c. Clarde Analogialibro 11. nec non
dixetit,quae etat magnalausfed etiam benemeri
" _i ' . _ turndePepuliRomaninominet dignirate. Ere Valgius de rebus per Epiltolam quaziitis. Ex [ein
_ _, _ Cioinruto. lilroi. . _ .
'... ` ' C.ClàrnlibtisquesadM.CicerendeAna IN'CEKT~ EX LIB K_IS
logia fcriplt, Arenas vities dici cxiitimabat :'I ' * lfnalogic.
quod Arcnanunquam multitudinis numero ap N libris queq; Analegicis omnia iltiulinedi li
, i _ pellandalir,licutinequc , neque Triticum.
ne i,liteta dicendacenfetfx Gel.lil.4. .
' contraaur quadrigas etiam li currus vnus eque C.Clàr,quai indiferetum hoc lit, ait, I, litera
rum quatuoriuntetum vnum lit,pluratiue Nominatiuo lingulari neutraliniranemina,can
- per numero dicendas putar. (paulo pit,exlibror. dem deiinitienem capetc, Vquam capiant litera
_ _ de Analogia) nam cmfupr dixilI'et, neque c-l tetminara,huic animali, 8: ab hoc ani mali; huic
_ ' - `_ ~' lum, triticrnve, neque arenammulritudinis li i pureali,6c ab hoc putcali. Ex (2171114.
' ` " gnilicationempati. Num tu,inquit, harum rc uam C.Calàt penitinfoeminis , vt puppim, p
rum natura accidete atbitraris, quod vnam tet teitim, puluim.hc enim med,& ab hoc cani,c
_ ram ,tplures terras, 8: vrbem, &vrbes,&impe ab hoc cane. Ex . i. '
_ . '_rium',cimperia_dicamus neque quadrigam in . Hic 8: hc Samnis,huius Samnitisfre Cl'at de
i vnamneminis liguram redigere, neque arenanr Analegia'. Ex Tri c. lif. f ._
_ _ -f~' ' ' _'_ in multitudihisappellatienemcenuertcrepeii'u
mus. .Ex GellJikipJup. _ ~ y IubarzPlinius aiti'ntercteta eti iltud C.Cae
l
s. faretti dedilTe praeceptum ,quorum neutra nemi
. ~ Atqueid,qued C.Caiàre,excellentisingenil L
na,atNeminatiue claufa per i,Datiuum Ablati
_ . .I ` . "acptudentiviro,in1,deAnalogialib,r0i`cM2 tum ` uu mq; lingulatisoitendant,iubat 'tam ab hac re
_, _ _ _. _ ` eit,habefempetii_i memoria atque in peetere, vt gula diliidercham vthuiciubaridicimus,ab1hoc
'i
f'
' _t
-
_J.;
iubatc
`L~ f 'VfFRAGMENTa` if `9^2
y y L
iubare dicendum eli; vt huicfarti ab hoc : De quo genere oprime C. Cafare'rn prrextar
I . . . a \
_Car.lil.1. adhuc aecepimus d1xiiTe,Si cantas,male cantas,ii
Omnium nominum,qu Neutri generis, Iegis,cantas. Ex @inail likt.
\ cin e, terminanrur, aut Plinius Cfarem fcle Sic M. Tullius 8c C.Clar, Mordeo,memordi:
_ ` e'ofdem elfe Ablatiuos, quales Datiui {ingu Pungo,pepugi:Spondeo,i`pcpondi,dixerunr. Ex
Iares. ArliterisnominaNeurraliarerminata;id - Gellil. 7.a?.9.
non mins air Cfat quod Dariuo tAblariuo pa Pro quo digamma, Cfar' hancfiguram feri
_ ri iure fungunrur,vt ide m Pliniusair._ Ex . bere voluit. Ex . i.
Parrum Carfar in Analogicis, harum partum. Vnguenta autem dieuniur locis,vt Telinum:
Ex Car. lil. i. cuiusIulius Creiarmemiuir,diccns i Corpusque
Nam tribus iii.iun@tis,qualis poffer fyIlaba pro- _ _ fuauiTelinovngimur,hocconficiebatur inintii- _
nunciari? nam poremumi pro vocali ell acci pi laTeIo,qua:elvuaenycladibus. Exl/iadorolib, _
endum ,quod Cfari artis Grammaticaedorifli 4. . iz.
mo placitum fuilfe Virore quoq; in arte Gram Apud Cfarem,tCaruliini, tCaluum leum.
matica de fyllabis comprobatur. Ex Pri . eilt,quorum vacillat auroriras ; cm iam fulua ci
At vim C.Caefaris fregerunr editi de Analogia n-is fueris. 'Ex Non.Marc.in 'voce .
libri. Ex @bulli-5.1. . Salue primus omnium Parens parriae appellate, '
Reliquit de Analogia duos libros, 8c Anticato primusin toga rriumphum , linguieq51aure me
nes totidem. Ex Surfin (/. e _ f rite, &facundiae,Latiarumque lit/eratum pareiis:
Pracrere : declinatPubis,puberis. Ex Tri atque (vrdiciatorClirhoflis quoudam tuus de
ian.lil. 6. te feripfir) omnium triumphorunilauream ade
Quamuis Cfar non incongruprotulir Ens,:ì pte maiorem,quanr plus cibi ngenij Romani ter-`
verbo Sum,es,efl. Ex Pri r.lil.18. ' minosin tantum promouiiie,qum imperij. Ex.
Sed Augulius quoqgin Epiliolis ad C. Cfarem ?linio 7. rapire 3o. _
fcriptis emendat,quod is Calidum dicere , qum Varie etiam feriptiratum efr, mancipium , auf
Caldum malir: non quiaillud non [it Latinum, cupium,manubiar'. liquidem C. Cfar peri {cri
` fed quia fit odiofumc vr ipfe Graeco verbo _ii gni piir, vr apparet ex tirulis ipiiuslx Velia longo :le 0?
cauitnirnh ExQuinlJikii _ tliograp/aia. _
Neque enim ram'Calypionem dixerim , vt Iu- f 141611111 arq; Macellum iingulari exire me
nonem, quam fecurus Antiquos C. Czefarvrirur mento; licr En nius,ia Macella,dicatq; , 8e Cat
vhac ratione declinandi. Ex @inrilzamlzbropnmm far,lurea. Ex Capra.
4aEWLii @AES/ram LIBER.

pop/yr/agmatnm. "
i ED tm iple Cfar haber peracreiu A19wvw. li quod aiferarur ad cum pro meo,
quod meum non iir,reijcete (òlere.quorlei`) nunc
iff?, dicium. 6c vrSeriiius Frater tuus,qu
literatiflimumfuiieiudicofacildi magis facit ,quia viuunrmeeum fer q uotidie il
ceret,hic veriùs Plauti non eir,liic efr, lius familiares'. Ex Cir.lib.9. E. adParam. _
l quod tritas haberer aures norandis damFeriinrur t puero,
feripta,&c. abcolleanea,
item dieta _adolefcenrulo
StefYquae
Ex van
generibus Porarum,&confuetudine legcndi : fic
audio Cfarem, cm volumina iam confecerit Cnre. _. f V
. _ ! A
Jniciarnm. __
LIBER
_ _.
__
_ ED conr'i'aIulius Cfar xvi. aufpi Cfaris de fingulorum fvderu'm orru 8c Occafu.

Nga ciorum libro negar nundinis concio. " obfetuationes,in quibus tIdus Mattias [ibi
is nem aduocari &1 popu 11. 7..8. _cap.z.
fr -f lo agi ,_ideoq; nundinisRomanorum Tres autem furc (, Chaldata, Aegyptia,
_/
haberi comitia non polie. Ex Macro. Grca-z hisaddit apud nos quartam Cfar dirla
Sat. libra prima. tor,an nos ad Solis curfum redigens lingulos , qui
J_prius anrecedebat.Ex?lin.lil.18. capo/5. '
De Sydornm morn. > A BruinainFaubnium
gnicant. Casfari nobiliafy'deta
(paulo polis) PridieNonas Ianuarij Caeli-'
l AM Iulius , vt Syderum morus, de `
fariDclphinus matutino exoritur, c poirero die _
quib.nonindoroslibros reliquir,abAEgy ^ iidicula, quo AEgypto fagirta Vefpeti occidit.
prijs difciplinis haut : ita hoc quoque ex eadcm (_paul poli) AFauonioin quinorium vernum
inflitutio'ne mutuatuseii, vr ad Solis'curfum lini Caffari iigriicat xvi 1. Kalen.Marrij triduum va
endianm tempus extenderet. ErfMacro, Sanlihu rie. 6c v 111. Kalenhirundinis vifu, t poilero die
' 'f artw ~' `
_ \
`
"
.L `\'.` "
s4.y ' ~ C. IVLIIA
'AEsARIs ~
ahti exortu vefpettino. item 111. Non. Martij ~ iiarumc'l; prodromiflatusincipiunt,quod Catfat
: Cancriexottu id eri obfcruauit. Paulo . Kalend. fcntite Italiam exitimauit.Paul poil:
p Cfat 8c Idus Mattias Perales libi annotauit Aquila Attica: matutino occidi t.tettio Kal. regia
Scorpionis occafuPaul p:TettioNonasApri in pctore Leonis itella matutino Cfati immet
lisin Atticavetgilivefpetioccultantur. `gitut. Ex . 18..28.
poridiein Botia.-
nonis. Pabul Caffarifexto
poli: Cfat autem
IduscChaldis,
lignicatur
1.
Imbetlibtte occafuzxtv.Kalen.MaijAEgypto fu
cul occidunt ve'peti, lidus vehemens, (Stretta,v 561: in Augutalibus. Si iineeta pccus etat.
mariti; turbidum,x v 1. Atticazxv. Cfati , conti Ex Tri . 6.
nuot'15triduofgnicat.Paulp: v1.Non.Maij C. Caffat,qutesaugutantut . Ex
fucul matutino exotiuntur, : v 1 1 1. Idus TPH' 6.11113.
Capella pluuialis. Ex Tlin.lib.18,cap.26.
A Vergiliatum cxortu lignifcant Cefati poitri EPHEMERIDES.
die Attuti occafns matutini.Paul pit: Vndeci
moKal. CfatiOrionis gladius occidete incipit. . Iulius Cfatcm dimicarct in Gallia ,Stab
tertio Nonlunij Cfati,&AfI`ytiAquila vefperi holte taptus equo eius portaretut atmatus,
oritut, cc. vndccirno Kal. eiufdem Orionis gla occurrit quidam de hoibus, qui cum : c
diusCfarioccidere incipit. Tlim'o libro . inlhltans aitzCecos Catfar. quod Gallorum lin
Pitt 27. _gua,Dimitte,fgnicat: cita faum eil, vt dimit-
ad fidicul fexto Kal. lu tetetur.Hoc autem ipfeCfarin Ephemetide fua
; Orion exotitur.Paul poil; xv 1 i t. Kal. dicit,vbiproptiamcommemoratfelicitatem.Ex _
Augufti,AEgypto aquila occidit matutino, Ete 116.11. Aeneid.
. IVLII CESARIS
mwgwmmz
Tu quoque tu , 6 dimz'zliate , tranlituAIpium,cm ex citerioteGallia,conucn v.,
Toner, (9 merito ,purzrmon , tibus peraCtis,ad exercitum tediret: fcquentcs fub
Lenixu argue 'vtz'namfcn'ptzfs /: tempus Mundcnls ptlij confccitmouiflimum,
(: eguale 'virtmpol/eret onore dum ab vtbc in Hifpaniam vlteriotem quatto
Cup: Grcmegue in /Jac dqeflm parte iat-em', vigeli mo die petue nit. Ex Cnre.
l/num /Joc ' doleo tibi dee Terenti, Nec non olus quoq; ( cit trium foliot,
Donatoin vita Tercntij. Diuilulij carmimbus pteipu, iocist; militari
bus celebratum.
braure lapfanai'ealternis quippc
vixiieapud vetli bus expro
Dyttachium , pr- i i
IVSDEM, C. IVLIVS
CAESAR. miotumpatcimoniam cauillantes. cit autem id
fyluefttis. Ex . 8.
FELTRIA PERPETVO NIMIVM DA _ C.Catlàrintet prim os tcmporis fui otatores, 6c
MNATA RIGORE ` Ttagicus Pota bonus admodum habitus . llu
FORTE MIHI PosTHAC NON ius lùnt enim Tragoedite, qu inferibuntut Iuiij.
' ( hi autem Iulijc An tonius ab fatellitibus Marij
/, VALE. funtoccil.Ex/lfcon.?zdian.
Exantiquolapidc. ` Fetuntut 8c pucto , 8c ab adulcfccntulo,quz#
dam fcripta,vtlaudes Herculis,TtagdiaOedipi,
1 V S D . item dia colleanca. quos omnes libcllos ve
tuit Augulius publicari. Ex Suetjn Clt/I
' 111/{ dum lua'it in Habra, Nifi fott quifquam àut Cfaris pto Decio Sa
?ondere concreta/rigore ruim't . mnite,&c.ni ii qui 8c Carmina eorundem miratur.
{ rapido traberenturab amm: Fecctunt enim 8c catmina,in Bibliothecastetule
1f/Eidiz urim { Caput. iunt, non melius,qum Cicero,a't_ felicius,quia il
ra guadinuentum mater dum fondere! , los fecile pauciores fciunt. Ex . in Dialog.
Hpeperiflamm, dixit 47u18. de Omt.
[ in Trap.quia'am Germanic. 'in/riu'n. \ _ Kan` valign-tuwien' , xa) Ayou; '7192; . xfm'zu; :
Reliquit 8c deAnalogia,&c.ac prte'te poema ) ); [ai aupptfoptrour lmnpu truand/*nur M2
quodinfcnbitut Iter, quorum_libtot 'primos in Bttmimmw. Ex /2.1 .
. IV
Il).
_>q FRACMENTA. .
IVLli /11:15 DIC'T.
Axim autem de Bruto noilto,de quo ta,ciuiinicòrum iniquitas vocar.ia6taeiialea,in
quidemille,ad quem diuerti, Cfa quit. Ex Suor, in ` __
i rem {olitum dicere: Magni refert, hic @remadmodum C. Cl'ar Pomponio oen
quid velit; fed quidquid vult, valde denti vulnus ore exeeptum in icditione Sulpicia
vult. idc'l; cum animaduertiiie, crn na,quodipè fepalfum pro C'iire pugnant glo
pro Deiotaro Nic dixerit, Ex Cicerone ad (fait. 'riabat'urmunqu'ain fugien'srcfpexeris inquit. aut
in. crimen obieum vt Cicero,&e. Ex Qin?. 1267.
AicbatCfatem fecum,quo tempore Sextij ro Eil Scilla ex ironia tio , qua vfus eil C. Cacfat.
veni ad eum,cm expeare m fcdens , dixif nam cum teilisdiceret rco foemina fua ferro pe
fe :Ego nunc ram lim liultus,vt hunc ipfumfaci tira, 8: elfet facilistepreheniio,curillni
lem homin,putem mihi elle amicum ,em tam mm partem eorpotis vulnerare voluii'fet. Quid
diufedens meum commod exipeet? (de Bru cnimfaceret,inquir, cmtu gale clo'ricam ha
to. ) Ex Cima! m'cjin. beres? Ex @inflihm
lnterrogatusq; currepudiietvxorem,quoni Nam 8: ipie Cfar accufata accrbirate Marcel
(inquit) meos tam fufpicione,qum crimine,iu li, fie enim appellabat, laudataq; honoriicentif
dico catetcoporrere. Ex Suez. in Cie/. iim 8: acquitate tua, 8: prudentia , repente prtet
Pontico triumpho inter pompa: fercula trium fpem dixit,ièfcnatui roganti de Marcello, ne ho
verborum prtulir ritulum, Veni,vidi,vici. Ex minis quidcmcaufanegatutum. Ex Cic.lil.4.Ept
Swain ad Sensulpic.
Confecutusc'l5cohorres ad Rubieonem ilum, Cm propterquofdam fordidos homines, qui
quiprouincieius finiserar, paululum conilitit. Cfatis beneficiavendebant,rabulam in qua no
reputansquant moliretur, conuerfus ad pro minaciuitare donatot incii cH'ent, reuelli iuf
ximos, teriam nunc,inquir, regtedi poffumus: iiièr,eidcm Dolabellae, me audiente , Cfar dixit,
quod ii ponticulum tranficrimus, omnia armis nihil eifc,quod de Mega vereretur; benccium
agenda erunt_Ex Succ. in @of fuum in eo manere. Ex 13. Epyiola ad
TuncCfar,Eatur,inquir, quo Deorum olien dcilium.
l
DE C. [VL] o CAESARE.
_ EDtamanrute, inquit Atticus, de rraia: fed dum voluit alios habere patatavnde
Caefare cipfcita iudico, 8: de hoc hu fumetenr,quivellentfcribere hilioriam, ineptis
'_ ius generisacerrimoliimatorc facpif gratum fottale fecit, qui volunt illa calamifttis
timaudio,illumfer Omnium Ora ihuijere. fanosquiclem homines fcribendo dc
torum Latin loqui elegtillimmec rerruit,&c. Ex Cicjn Bruto.
id folmdomeiiica confuetudine', vt dudum de Qlid Oratorum? quem huicanrepones eor,
Lliorum 8: Domitiorum familijs audiebamus, qui nihil aliud cgcrunt? quis fententijs aut acu
fed quanquam id quoque credo , ramen vt tior,aut crebrioriq uis verbis ornatior,aut elegan
effetperfctaillabeneloquendilaus, multis lite tior? Ex Cio. ad Cornelium . apud Snot. in Cre/irre.
ris,c ijs quidem teconditise exquifiris ell confe (Eid noiier hic Cfat? nnne nouam quan
cutus,&c.Ex @ein . dam rationem attulit orationis, 8: dicendi genus
Sed perge Pomponi de Caafarct redde qua: re induxitptop lingulate ? quis vnqu prterhunc
iiantholum quidem,inquitille, 8: quali funda Tragicas pen eomice,triftcs temiifefeueras hila
mentum oratoris'tc. Cafar autem rationem ad , fotenfcs fccnica ptop venuliate tralauit P at
hibens, confuetudinem vitioiam 8: corruptam, que ita,vt ncquciocus magnitudine rerum exclu
puta 8: iucorrupta confucrudiue emendat. itaq;, deretur, nec grauitas facetijs minueretur. Ex Cio.
cm ad hancelegantiam verborum Latinorum, 5.3.4: Orat.
quz,etiamii Orator non (is,c (is ingenuus ciuis Sed beneloquendide Catulis opinio non mi
Romanus,tamen neceliaria cit, adiungit illi ora not,iàlevet conditus,t facetijs Cfar. Ex .
toriaornamenta dicendi: trim viderur tanquam Je .
tabulas bene pitas collocare in bono lumine. Reliquittretum fuatum CommentariosGal
hanc cm habcat prcipuam laudem in commu~ 1ici,ciuilisq'; belli Pompeiani. nam Alexandti ni,
nibus, non video cui debeat cedere, fplendidam Africiq; 8: Hifpanienlis incertusauCtorcli. alii
quandam , minimeq; vetetatoriam rationem di enim Oppiutn putant, alij Hircium: qui eriam
cenditenet,voce,motu,formaetiam magnifica, Gallici belli nouiflimumumpcrfeiumq; librum
8: generofa quodammodo. Tum Brutus, orario fuppleuerit.Paul poli: PollioAiinius parum dili
nes quidem eius,tc.atque etiam Commentarios gentet,parumq';integra veritate compolitos pu
quofdam fcripiit rerum fuarum, valde quidem, tat.crn Cfat pleraque tqu per alios etant ge
inquam,probandos: nudienimfunt,re&i.&ve ita,temere` erediderit; 8: (: per (e , vel confulto,
nuiti , omni otnaru otationis tanquam vee de vel memoriaiapfus, perperam ediderir;exi
imarq;
.6 . IVLII erreurs Pirie.`
fiimatq; ref'cripturum, Se correturum fuiiie. Ex mihi ex oationes Lyfi oentat, ei
. in nofrris Gracchot, Catonise'l; , quotum fan plu
C.vet Cefar fi tantum forovaelf'et,non alius rim funt circumcif breues. ego Lyfle, De
ex nofiris contra Ciceronem nominatetur , tanta mofihenem,AEf`chinem, Hyperidem , multofq;
in eo vis eft,icl acumen, ea coneitatio,vt illum eo prtere,_Graechis, t Caron Pollionem ,Carfa
dem animo dixiffe,quobellauit,appareat:exornat rem,Coelium,in primis M. Tullium oppono , cu
ramen hc omnia miraf'ermonis, cuius proprie ius oratio optimafertut effc,qua: maximalx Ti
fludiofus fuit,elegantia. Ex qun laluio. m'o [ihnEpi/Z. i _
( tantum noceret vimCfatis,af`peritatem Sed ego vereor ne me n fatis deceat, quod dei
Coeli),diligentiamPollionis,iudicium Calui qui cuit M. Tulli, C. Caluum , Afinium Pollionem.
bufdam in locis affumere Ex . M.Mef`fàlam,&c. Diuum Iulium,Diuum Augu
Hinc vim Cefaris,indolem Coelij,fùbtilitatem ft_um,DiuumNetuam,Ti.Ca:fàtem,&e. Ex ;
Calidij,grauitatem Bruti, acumen Sulpitij,acer lib,5.Epi. '
bitatemCaf'fij,diligentiam Pollionis, dignitatern
Mefl'al,fànt1itatem Caluireperiemus.Ex .
115.12. _
At : Caluus, numerofior Afinius,f`p1en Hi verfus debebant poni in fine Frag.
didior Cfar,am ariorClius,grauior Brutus, ve Antieatonis.
hementiorc plenior,&valentior Cicero.Ex Ta
cit.in Dialogic Unit. rino! autem, @publico/21am ~
x92 }; orom'rm; a'Kaajaf,d;teau lat Hei mali/'s ageremur/ormdomner
orovii'ow - 71413 orion , if ni hum' pfev neiwf Nouerum , Ina'z , / poner
"rxr". Coe. Ex ?Iumrc/i.in Cle/ n I Maiorem,qumjint duo Cle/ris micatonu,
PJM 565113 nis nwnyeda uwxaus' Mugen, Exluuen.5`t.4.
. Ex Theron/)Jn .
PVLVII
ist. r/ -_ l
L_' i i. t. \i :Jin

VR me Rom@
ENDATIONES IN
IVLII CAEsARts LIBRVM
PRIMVM
` DE BELLO GLLICO.
CAP. I. 9 Eri/film alucilm. j Farnus,ijs duci bus.
', . /OD'vml uelocim lo /CNam
amm] Deler
Imc totopmlio Farnus
, cmhab particulam
/ ad
` ' ` um: tuti Heuetij conti
] Vox Tuti,ab rum.] Liber Varicanus haber, ad velperam. quam .
ellab autiquillimisli-l leCtionem non omnino reijciendam effe opinor:
' brisVaticano,cmeo. Citar enim Charilius libro . Cfaris exemplum
ex Epillola ad Frontonem,quo oirc'ndit,illumVe-
fpera,pro Vel'peri dixil'fe.
,f tidialicuiusGrmati Et n'n!!!inter Carranrotar, : de /245
Y ci (vtopinor) gloia, ] Mararas, reponendum libris Vatica
~ ab imperito Librario no Si meo.Idem errotirrepfit in Liuij librum 7. e:
- recepta , Caefaris loci' ciufdem libri Epiromen. emendandi eriam Stra
contaminauir. pro Continentut autem , legebat bo libro 9. Nonius Marcellus, clulius Pollux .fst-.
OauiusPantagathus,Contineantur. apCafmaFv 37mm.
2. LacuLemanm] Lemanno duplici nn,i`criptum u In - nofit itinere intermi, ] Nul l
ell in Vaticano exemplati e mco: eamq; fcriptu parte nois, legebat Farnus, ex veteribus libris.'
ram confirmar ; vetullus codex Vaticanus. quam letionem quis non vider meliotem effe;
4. Troptere quo'daliuditer /merent . ] >Ita le qum qu in vulgaris circumfertur?
gitur in Varicanocodicec meo- videturq; venu ] Prima noCris vigilia, reperitur in
iorletio. antiquo meo libro.quomodo fctpt elle in aliis
dld.dp.] Gabriel Faernus antiquislibrisau quoq; codicibusmotauit Faernus, ita locutus ell:
Ctoribus legebat, Ad.Id. April. hoc ell, ante diem &lib.5.
Iduum Aprilium. ellaurem genusloquendi , quo iz l/ti/ili/treto in occulto.] DelebatFaern. in oc
Casfaripfe alibi quoq; vtitut. culto,vel quod abeflè vctetibus libris obferuil
5 Hedui.) AEdui,veterumlibrorum autorirate fer,vel qud,inculcatum id ab aliquo exillimrit.
fcribendum elhapud Strabonem quoq; c Ptole i; Siguia'dle/'wlin] ItalegirFaernus,quomod0
mumwlww fcribitur. in meoquoq;libroieriptuminucnitur.
6 Etinternecione excreitiu' nomen tapent, auf memo Arquemolumenro.) Molimento reponebatFa
riamproderet.] Locum line dubio deprauatum ita ernus ex manufcripti libri auloritate.
emendari polie exillimabar Factnus, li, memoria: Mquedeeommuni n dicendum/ii.) Difccndum,
prodetetur,legeremus. legebat Faernus, parum ab viitata fcriptura tc
7 @in qudneceriam rem Cle/iwi enun cedens.
tirit.] Hune quoque locum ope vetulti codicis .1 Faernus particulatn,
: Fatnus , qud necefari tem Cfati ita.
enuncirit. Longfuturumfraurnum namenpopuli Ita
Kggniper oltinendi. ] Ita ell in Faerni legit Paernus. ' . ~
libro. ._ i; Aigueaciem Jiceamfrrepotui. ] V0.
8 Precilium.] Libri Vaticanus 8c eem Dieebt, Grammatiei,vt opinor , Scholium,
meushabenr, Procillum. eius autem mentio delebat,Faetnus ope veteris libri.
paulo infr, Non magnum ', quo'il, ]
z Verba
. VRSINI EMBNDATIONES
Verba non legunturin Vaticano libro: in meo au Nam gud/m/IappropiqualdtJ Exim abat Fl-`
tem elt,Magn pericul miferabantur,qud non, erlius,hoi,legendum elle. Cfar enim in morn
&c.mihiVaticani libri fcriptura magisprobatur. etat, non boites-qui trans Humc': Sabin expeabt.
Acfaimrecondieionj Conditionumfubituit Hai/heile;ul/racperturbat, incrediili celeritate ad
aernus ,adiurus verere libro. ] Proturbaris, eitin libro Fa
du: :ipfe/mlm anderem. ] Viderentur, eli in erni. in meo autem,pro decurrcrunt,eli,decucur
Faerni libro. v rerunt.quam fcripturam in eo libro pallini ferna
16 afulioret'wlit ee.] Auos, habetlib.Vatica. ri animaduerti : vt etiam , ciuitatium , pro ciuita
I Non Galli ] Impugnandac, haber tum.videndus Charilius Grammaricus.
Vaticanus libencita Faernus legit. 6 Sedtiam ad Galea: induenddr. ] Liber meus ha
Delere//limri. ] Deler Faernus vocelm Debe bct,inducendas.
r'e,autoribus vercri bus libris. 7 l/rnni/Imparreacie.] Acie, legit Faernus,pro
17 : dna/iro: ] Videndum num re Aeiei. fic lib.5. cSaluius hi. lib. t. apud Prfciae
Efilslirline partcula, Ad , vr :Prin meo li bro~ num. .
Nam effi/lne 'vllopericulo legion delelie commiiem Keir/iu lzoer, redintegmtoprlo infugam
equitarupr'lium/bre widebaz. _] Faernus rcijcie coniecerun.] Ita hunc locum legit Faernus ex vete
bat Commi'um,vocem ociofam, cinepti alicu relibro. _
ius Grammatici gloifam. Clamorfreminuq ] Oricbatnr, eil in
MJ/alerium ioroeilz'um] C.Valerium Procillum meolibro. italegebatFaernus.
eltin fcriptisexemplaribus meo cVaticano. : Faernns, auli qud effent.
. Titium. ] Mettium , pro Titio, habentlibti Cujlodiam /] Ita legit Faernus,
veteres.cin argenteo num mo C. Clris , . pro culiodi, & prlidio.
Mettinslta etiam paul pit fcribendum. Tanti onen'e turrim in muro: collocare. ] p_i not
/ @tri/g , ] In libro Faerni, 6C fcribendum, muro: quo modo Faernus quoquc `
Vaticano legirur:lrlidio,&c.relito,omnes,&c. lcgebat.
Imrum. ] Quidam ita interpungunt, [/ / elf. ] Placet,pcrfpe&um :.
Dua: li,harum altera,&c. quod Faernus etiam annotauit.
Noror/{1124 deduluror. ] Pro Ded uuroan
Liler l I. mco libro fcriptum , non induciuros : quam
ego huius loci veram fcripruram opinor.
CAP. I. O/mor.] Ofmos eftin fcriptis codicibus,quos/
6 "; .] Faernuanita. ego vidi.& Ptolemus habetevr'uai. Ita Orofij an
. . Exercuu: in 'vnum locum conduct'. ] tiquum apud me exemplar.
` ercitum, Faernust paul pt: Pri
N mosciuitatismil'ernnt. [ 1 I .
3 ] Teutones fcribendum . 1.
eauioritatevererum librorumVaticani c mei: i` e E primum quidempo imperum/imm/e
quam fcripturam confirmar hoc de vctuliolapi .l .) VocemSuum, reijciebat Fa
de fragmentum : ' ernus. quaer veteribus quoqueli
... VG VR. TR. MIL. EXTRA bris abefi.
....VG VR'I'HA. REGE. NVMID ] Gaeta eli in libro Faer. t meo.
.... RIVMPHAN S. IN Ita etiam Grauer ami fcribunt. videndus Pollux.
....ANTE. CVRR VM. S VVM
paulfupr, pro colloqucndis, Faernus legebat,
....NSVL. APSEN S. CREATVS
....NO . VM Collocandiszquam {cripturam retinuitManutius.
...CIMBROS. FVGAVIT. IEIS
Alli/'5 oceani/fe relu: "/ ] Vi de bat,Iiaernus.
....HAVIT. KEMP. TVRBATAM. 2 95 Oceano in ( Proximus mari
[kleren] Caleres haber liber nieus'wsPtolc Oceano,habet liber meus. citaolim Oeiauius
mus. . Pantagathus emendrat. Paernus anrlcgit,pro
EeFundirore: Balearen] Baliares,exvetuilapi ' ximus mare Oceanum in Andi bus hyemabat.
dis auoritare fcribendum,quomodo apud Gra: Frumenri, commearurperendi mu dim/n] Faer
Cosctiam , fcribi animaduerti. Inde Ba nus deler vocem Commeatus,& pro dimilir, legit
liaricus, vt eli in eodem lapide,di`tus Metellus. dimiferar. '
3 t /975 auderentllicitariam'lu: ] : entendant. ] Faernus reliquos.
Ita fctiptum cit in meo libro. Vnello] Reponendum Eufebios,ex libro
Ee in rome leuirer ] Italegit Faernus. ni,& meo.
@o Diuz'riacum guagua] Deler Faernus particu @iidille alemz [] Ip fe,pro Ille,Faern.6c ita
lam, (. puto feribendum.
4. Expauare,4cfuga.] Pro pauore,Faernus legit, Ambianos habetliber mens. rita
terrore. Ptolemaeus.
5 Cmper /{ triduo iterfeee] Faernus Venen' " ciuium. ] Ita Faernus.
vcrere li bro emendauit,triduum,qu mihi Dielh'ntren] Diablintes, eltin meo libro. Pli
magis probatur. nius ramen lib. 4. Diablindas appellat.
@ad
I'N' CIVLIVM CAISAREM."v 89
Qteodnomm : nations: , . ] Ira legit Fact: Neque 've/lieu; prefer pellet mleant. ] Deefl vox,
Libertad/ladera] Placer vtin meo libro legitur, (mic uam,quam exvct. lib. repofuit Paer.
libcrtatis lludio fe incitari. @i Mmaxm Gallidelelantur. ] (nibus maxi
3 ( .) Infcienriam haber 1i m Gallia deleratur, quq; immenfo paratpre
ber mens. clira paul infra. cio, chra legirurin meo libro.
@fue emt extime/Eenduf. ] Etant extimef'cendi, ' do multa' bumilioret,nflrrm'oreto3 rezlegerunt. ] Red'
fcriptum e`tin ineolibro.
4. l Nonalmli/brmamuraliumlcium.] Vidi libr l diderunt,Faernus ex Vetere libro.
z ! { Ambibariros , habent libri
manufcriprum,qui pto Muralium haberet Rura fcripti,& Orofij anriquum exemplar.
lium.paul poil, pro Prrumpebantur, ernendat , Trilotorum.] Legen dum Tri'
Faernus Perrumpcbantur. bocotum,ex Strabone lib. 4.. c Ptolemo. liber
iQuo'iiemueferelat.] In quam Ventus, te. Ita eil autem meus haber, Mediomatrieor, qui ;
in meo libro. velu) Straboni. Ptolemo tamcneaumm,
Maximfuit oportuno] In meo libro eI,Maxima: 3 (um non mplir D C C C . equites [lehrerin] o
fuit oportuntari. D C . eil in meo libro. quam ego fcripturani
g iam , in tontemptum Salim 've non improbandam opinor.paul pil,pro Ierant
Faernus1egebat,contemptionem: qua vo; trans Mofam , fcript ciberant trans Mofam pro
vfus eli Cfarlib.3.de bello Ciuili. feti. `
6 Ex Gal/iz eff iki/llmunolm] In mco li 4. Sicamlrorum. ] Sugambrorum haber libei
bro legitur, ilimanda 5 quam fcripturam reti meus , r Orofius fcriptus Strabo ne etiam elm.
nemus. ce". 6c Prolemato appellanrur.
Tala/Zz (9- .] Locus mancusita fupplen Ira Tantum
eflin meo libro.
nomen , atgue opinionem , (fr.
dus ex Vetere meolibro,TolOfa, Catcafone, 6C
Narbone.& Ptolcmatusps ? Hao mac/Jinatiomlud immtlt influmm.] Ita legituf
_ In . ] eodem libro reponen in meo libro. .
dum, Sociarium. quomodo 6c apud manufcri ] Pariete emendrat Faernus,
pturn Oroii um legi animaduerri.ita etiam Athe opevcrerislibri: 6c itaeilin meo.
nus lib. 4.. 5 (dit ad illa: ] 1110 adir quifquam,Fa
orarie/Murge. ] In libro Faerni , iirilur. erni liber. '
@or illi Solduriomppellant.] Arhenus 1i br. 4.. ii /tgue imperio : oltempemre. ] Ita
mod,qu circumferrur editio, mendo vacar, Si fcriptumeiiin meolibro. "
lodunos hos nominat, hisverbis: WMM@ Jl` M Neg, Izar rum rerum occupations/ill Friteu
; . ] Ita ell in meo libro. i
paexlwf, v. onelvollz/'nptov }? ,(`@
- nekmuiv) 'ixalourxarmydt dei , il; @A'iu .) Ade montibus, legiturin,
'darli Murrow?? waeylo )Adria . fr''ni'is'iv ) f
xufraornuv'vuuv oloumxoum oufai'vfd.; ; auuxa'ogwi' meO libro.
, 'mil'er iur-7m: Xl/.J eroici/M.va, ; eouiuuors'llW Simul (9' nauz'luo :le/lzemlum.] Ita liabet mens lib.
ai' n mul 7lw` iim , sul ; Cullum in multitudinem coniecerunt. ] Contulcrir,
ellinmeolibro. i
noun iq," dr'ydw, r'v vor@ 'nMu-rn'o'et 1l
caaupn 5MM mi; ,stuhl-.fiek eierev : mi @Jamaican 6 Et cm inter : njnuauerint,ex :
ril-rwer Salome, 31u Zien ; . etiam du dejiliunt,wpedibiupraliantur. ] Ira hunc loc lc
efr hoc loco norandum, quem Arheneus Mva gendum puto auroribus libris Faerni, 8c meo.
appellauit, inferiptis Cfatis codicibus Adiaro Inrm /? Muigationem/eundam noti
num' nominati: eamq'ue fcripturatn conrmari . ] IVidendum anita legidebeat,vtin
reliimonio Plurarchi. meolibro fcriprum eil: Infirmis nauibus hyemi
7 inne: ] Legendum exDio nauigationem fubijciendam.
nelib.39.&veteribusiibris,Vocatium. ita etiam
_Cfar paulo infra. Lier
I.
/, argue opinione. ] Cun
@cario atque opinio haber vnus liber fcriptuszpoil: .
,c muratum in cunlarionerque opinione. .

Flu/later. ] Elufates exPlinio, 6c Claudiano in Jg magno: iliultueri . j
Ruf. - muro: inuadtElue. Minus magnos,fcribend puto: quo l
8 Duxit,eilin meo libro. , modolcgebar Faernus. t in meo ve
rulilimo libro fcriprum vidi. paul
ctiarninfr,pro,1n alio mari vti ;
Lioer 1.11 I. uerant,et,1n reliquis vtimur maribus. quam feri
C A P. I. pturam agnofcit Prifcian. lib. 7. - ._
` Eliqui,quidomireman/rnt,/ atque illos deceptie eration: eorum.] Pro,oratione,non mal
.) Prftare opinor habet,rarione, liber meus. l . .
quomodo iniibro LatinivrLatini)
legamus,
Vi
I Quideri 'relie
dtque omne: ( Iccium
Vellerconuenire.
Faernus. ] Iriurn~_
terbienfis fctiptum inueni. reliqui
domi marient; pro fe arq; illis colr. eilin fcriptis libris. eius meminit Strabo 1ib.4..hi
' 3 vcr
90 `Fijs1NIBMENDATIONEs
verbiggmq! aeflu 11i inovRSifun /; 8235, . Mulrirudo hoc collgi potuit, quia
Jun/patire 'flu , scc. cm in oblidione carorum vallum circundan
@reiter milliumpamm x . :mn/me cantine dum 1 captiuis Romanis docerctur,&in{lru
ti.] DelebatFaemusvocem Tranfmium, qucl menta ruralia non haberent ,gladijs concidendo
illam abeITe veteri bus libris animaduertiffet. terrain( fagulis exportando,vixtribus horis val
z. CdBritannicum bellum omm'ur comparatif reur] lum pedum . 8:1'01121111 pedum xv. per milliapaf
lta Faernus. fuum xv. in citcuitufecerunt.
3. Illuutem ] 1 m,habentlibri Va lz. ,Quanta cum .) Delebat Faernus particu
ticanus,Faerni,t meus.Enim hc n (301111111 lam 1 Cm. 8:11 &1 meolibro.
&10 caufam reddens,fed 11`1._ Neque lzoilam elimina 14:11:14.) Ltatio ein Faer.
4. Vno 'vi/ tempore, 1.] Vn ni libro.
crant vi(a:,timorelitore,cc. ita in meo libro feti 13. Exercerentim ] &15,1
ptum . 111 libro legitur, Exigere nitimis, equos
: uez'n lieu: : e/].] In litorc, Faern us. `parate,ex(ùles, dam natofc'lue tota Gallia magnis
5. jutannulferre.] Lancinis,pro annulis, Fa prmijsad feallicere cpit. _
etnus. Ee mame munirim -1 & vox , manu {
1111_//14 D C C C . in longitudinem ( vctere libro.
Immun] Melis ex vetere libro ern us, exiltima
tur, pro arbitrantur. V I.
0mm: 'rmi/ Britannilureo ncium. ] Ita hunc lo
cum emendauit Petrus Victorius,cm ante 61:1 CAP. I.
A olegctetur: qua: voxcm nufqum penits 111 3' L11'fniu'mor algue GermanorJFinitmos
ucnatur, ex corruptisPlinij verbisin hunc locum ?
f.
)e
irrepft. in vetuliiilimo ramen codice Vaticano, u i to
Gerinanos,eitin
fctibendum. meolibro:&ita pu
to glao,ei Vitro. tapud Pomponium Melam j@ Aurex eovquodmememtdim] Faern.
1103. cm de hac corporum infctione loquitur, Aut ex , quod in cum erat,odio : 11
Vltro etiam legitur. in meo autem antiquiffimo yue meliorcsnaus codices, fine ingenio,ita
libro eilt, Vitto. vt quam retineam,veramletio n1endauit.pro Exillat autem, 1`1 Oriretur in met)
nem non habeam. libro.
7. Magnus ibi numerurpecorum ] Placct 3 : aL/dum welitdari,pollicenrur.] Ita legi
coris,quomodo in Faerni libro legebatur. tllrin 111.8:1 p, pro Vbiorum,vbi
Cm /atmet repetina! horum.
Glli agere] lta 1 111 meo libro, 4.. [dem humana] Abe vox Iiclem Vaticano
Semarorinej Samarobrin habent Faerni li codice 8: .
118: meus.Ptolemus etiam mwrw
eff omm'um Gallorum. ] Om nis 1 111
8. Inimicipalm'cd Exve'terc libro legebat Fa libro.
crnus: Inimicis iam multis palm cx ciuitate, 8: Deorum immortaliumnumen {
his auoribus cum interfecerunt. immun] Non poire aliterDeorum,&c. Ita ein
1Qltiarum operacognouefat. j Reis in mco libro meo libro.
legitur,Corumq; opera eognouerit. Iufunerimq Qun1,ua,qu Gra'ci ri WIM@
dra/ira appugnanda venerant,] oppugna~ Hi'dicunt,tfu11era, idem t,fufpic0r mendum
tum venetun t,F.1ernus. elfein voce funeribus: 8: vel funebribus fcriben
CiineiauJ C.Arpinius,ein mco libro. dum , quo modo locutus Liuius, vel Omnino
ia .) Subucnire, Faernus _ voeem delendam.
db ij: aL/t.] Reijcit Faetnus, ab ijs. 8: itaelin 5. Qgm latim mmm/ vdatfniLM/olitudin: 4
mco libro. Imbert] Ego in optimo libro fcriptum inne

1 . 11 Seite liber meus haber. ni,qum latifli mas: 8: italcgendum opinor.Fact
Et numeropugnandiparer .) Pugnatium, pro nus ramen legit, qum latiflim.
pugnandi,exingenio emendauit Paern us. I/'ulg Teoger.] Non 11 dubitand quin Vol
_ deonferf 'vimre potemm. ] Reis,opinor,in / 111 libro Faerni tmco, fitlegcn
libro,Conferti vitare poterantjtaeti paul dum.Ptolemxo etiam 111170611? l
infr,pro pugnaretut,ell,pugnènt. aut : initium exufylue lit-at,
'I'.Baluentim] T.Bentio,ein meolibro. an] Facrnus nullo adiutus vetere libro , fed
Ita/ ab eo ele/im, milit'lute
eltin meolibro. _ po. 161111 tantm duustahuncloc emendabat:
ui fe,aut adill`c ad initium eius {vlua' clicat, 8:.
11. 6144119: : cireuncidere.] Cefpitcm FaernuS eiw/emmojrutfalm, , late difundamuhj
in vetere libro fcriptum obferuauit. Animaduertit Faernus locum non catere men
Mm min: boris , .) Faernus ita ex vetetc do. itaq; delebat particulam @en in meo autem
codicclegebat. nam mins horis tribus . milli libro melis,pro (his. miam.
in circuitu munitionem pedum xv. perfecetunt. 6. [ mrorzgpfofgusj Vox Profeus,
locum opinor non vacate mendo. nam ita de hac abeti libro Faemi: 8: : pota ab aliquo vi
ipfarefcript Otofms, vel potis Cfare exfcti detur.
| dlg
iN . ivLivM cAEsAR'EM. . 91
iMeqeniemirnpamtumJ Faernusdeler,etiam.t I/r/iqua oluiam rontrauenireiur.] Faei'izus
paulliipr legit ,cclerirer,contra omnium opi delebat Contra.
'nionem,tc. quomodo in meo quoque lib. l`cri Vltimar affidi/:aree: ]
prum ell. tinu peiiueruntmaberliber meus.
Sed/:oc / e.] Melis in meo libro, exfugareeepir] Li ber m eus haber, filen
Sed hoc faelum elrcc. tio lic exfuga recepit,&c. vr nili italegaturmori la
{mliorix copiar/ital iua'itione non /] Ita tisaptusl'enliiselicpoliir. '
Faernus. 6. Negi'nacie F)titivRomanas.] [ legirurin meo lib.
[111/ contendit.] Liber meushaber,Arua Vr omnia quie {/{ patientia, @peiferendn
' tucam. quam Ieionem conlirmarPtolemus, Dri/limarenr] Non dubiroqum illud, Se perferen-i
lict operarum viiio miami apud illum feri da,lir Grammarici alicuius glollema, quod au'ro
prum lit. tirare veteris libri reijc iebar Faernus.
ffii! loror/jluejlriluapaliu {} Ira [criptum i Senatuma'lamnem @gaat inter contrarier/ia eimtiam
èllin meolibro. ail/ ] Liber mens antiquilii m us haber,
legionariorum] Legionarius miles, cli in Decetiam euoeauir. codex vero Vaticanus, Ad
meo libro. etiam , lictn omnino emendare, mins ramen
7. Deficien: / infirm] Abell vox De. corrupt, Sein quo vera: lcriptiir velrigia aliqua
liciens Faerni libro,& meo.
appareant. elle autem Deceriam opidi nomen,
@i non rei ] Qiyn,legirFacrnus, t ita in liiibus A Edtiorum,opinor:eiiilq;,qiid non
habetliber meus. deo celebre , mentionem apud Scriptores
8. : non balerent] Vidcndum nnc rcis non repen ri. . _ _ _ _
lir,vrin meolibro,Fidem nonfacerer. dique omnibus omi/fn bis reim] Facrnus dele
quiratum/e e'kfiaga diterenr.] Equitatum bat, his. . . _
tanriiinleexfuga,tc.itaellin meolib. _ 7. Era: in magna Cie/arie ilifeulfarihu ma] Hunc
Neminimo indemne/ie] Magis placebcafui , Vt locumital'eperilcripnun in meo veiulriliimo
clrinlib.Varicano.& meo. bro.Erarin magnis Calari diliieuliaribus, ne, tc.
IDurocorium] Liber Varicanus St meus haben t, Faernum quoq; legilieanimad'uerti.
Durocortorum. Prolemus quoque levmr'nrvh To/lrillie Jualu legionilua m ot culta re/litit. ]
mal igitur apud Strabonem , ? fiero die,Faernus. tiia legendiim arbitior.
ofido in montepo/iria] Propeopidum,ell:
Liner V . 4in meo lib. _ _
(um ijrprimum eornmunicatjortaturaJ wfelileran
C A P. I. \ imperio nato: are] Liber mens pro Prim um. haber
Vani maiorilua auer-ZL] Accepcri nr, praemiumzquani fcripturam videnturconfirmarc
Aeiiiselrin meo libro. t paulplr, hc qua. fequunrur Verba: Celeriter adolelcenti
(Moniam in prfentia oblidibus bus, t ratione Magilirat us , t ; mio deduliris,&
. re,&c. . cari. liueNr emendauit Faernus,adduis.
Quad more earum grauiima ceremonia (/ ] Placer dil'ceptatorem,
continuan] @o more eotum grauiliima: cere'mo quomodo Faern us legebat, t elriii nico lib.
nixconrinenrur: ita elIin meo libro,egoq;itam'a [/ 111&,1=5.
lo,qum vr in alijslegirur. ' -fi 8. dique omnigeneretelorum.] Ita ellinmeolibdn
z. Hoi /} / ] fulllegunr alij,omnis generis telorum.
Reijciebat Faernus vocem, omnibus: quaf meo Prima ] Trinis,pro Primis haber liber
quoq; libro abelr: ae nefcio quo modo in hunc lo meus. fed non fatisplaccr.
cum irreplerit. paulo poli,pro Ibi fcripri'i elr,Inde. Si alrerum ami/ifm! , non dulitari, quinpen circum
3. @o palulamli mut direfolfe violentata] Liber aallari] Italegiturin meolib.
meus habet,adiri. . ,J Prima [ numerum impedimenrorum ):
4.. lndiarumtan] Inlidiandixliin meolib. ru ), italiane/q', au] In omnibus qua: vidi
; que ad oppugnationem oppidi] Ita ell in exemplaribus, locus hic mancus mutilufque cir
meo lib. cumfertur. vniusaurem opti mi libri ope,inligni.
Non/nec omniafartuiiu] Fortuito, habent libri, repletalacuna,itaillum luppleuimus: Prima lu
Vaticanust . ce magnum numerum impedimentorum ex ca
@ein tur/:iter/e ex / recipientem, ] Ira lrris, mulorumq; producimqu ijs ferramenta de~
fcripmmelrinmeolib. ' trahi, miilionelq;,rc.
`5. Militar tm zozo tempore lurafrigore, (/35:10:35: _9. : magna 'vallis .) Magn
lriliu ] Ira legirur i meolib. valles intercedebant,el`r in meo lib.
tQuidam anteportam : Gallua qui per /, /.) Martes familiaahabeni lib.Va_
' can] Ita hic locus legenilus _ Faerno primin ricanust meus.
exingenio, deinde libri meiaurroritate emenda Necminrjeinmilite] _Nonmins,tc. Varica.
tus. nus liber,& meus.
7e1feqoperiliu1 Dereris haber liber meus: \
;] Ita haben:
nc enim vbiq; pro . libri Varicauusemeus. `.
H 4 io. \
92 t. v Rs 1 N1 ME N DAT ro N Est.
t . - aut inferre Fifizle'retur, aut dare timo Exczpimr fuffa.: ex 'valla ati munitiohuf
\ aliguam//LbicionemJ Datet, Fatn us. claman] Excipit, libri Vaticanus t meus.
[n eamqg/brtunam,amplitudinemg; deduxird Ita eil: Huiuranm' cognitJ His rebus liretis Cfa- _
in meo libro. ris cognitis: ita fe tepetiifein Antiquo libro nota
14,45 re/rumentaria, Romano: ] Reii s uit Paetnus.
in meo libro legitut,Si autre ftumentatiatc.
[d ne rum quidem neciario'faciundum exiimaaa] Liber V I I I.
In mco libro e,Vt nemo tunc quidem,&c. C A P. I.
. [deff oppidum fari/forum, guelfo/itam eff: in n . Him'jfwlppjJ A. ; . ita
jiila.] Ita legit Farnus. f hic liber inlcribitut in meo vetuiio
Maut no/rorum militum, 'viii'orumq's impetum/Mii codice.
nereporueruntJ Hunc locum ita emendauitPat i. /] Equitum pra:
nus ex vetete libto:Neque noi'ttotum militum vi ' iidio,Faernus.
lrotum impetum,&c. 2. /] Vellocai'es habetliber
12. Eadem conuenitmt 'vndiquefreyuenm multitudiner. 1115,8 alij.
jicragijrrnperminirurj Quis no_n vi det hunc lo /t/diceretur Car rum 3. legionibu: 'venimofermu
cumita fcribendum ,atq; interpungendum elle, ,t9c.] In meo'exemplati totus hic locus ita legi
vtin libro Faetni fcriptum anim aduerti mus P tur. Si, vt diceretut ( vel,dicebatut,vt in libro La~
dcm conueniunt vndiq; frequentes. multitudi tini Latinij) Cfatcum ttibuslegionibus veniret,
nis iuiftagis tes permittitut. offerte fe , &c. paul infr, pto Permanetent
. reliqui/,/dc'a' eauizihu KgmanJ Permanere.
Itaeiiin meolibto. . Coronquro ratione ciu: abitudini/'s inadcari.] Ita
1dquailmagi:[ ; Vaticanus liber Faernus.
5C meus habent,condat,vt opinot,tetis. 6c pau _ lter quo prapior lio/lem in 'vallo collocata: ]
l fupr, pto Iter facereJtetconfici. Faerni liberc meus habent,Alter qui propiorho
?ugnatur 'rmi func omnibus ] Ita cit in item inipfo vallocollocatuseiict.
me li bro. afutviciim lie, eodem mre/fi.) Melis Earl
15 . [] LiberVaticanus 8c ; habent, dem,vt eiiin libro Faerni 6cmeo. .
Aleliam, ita etiam Strabo lib. 4.. ; mal apud YJra/diapabulaiam'lm:misfit.) Paernus ex.vetcre
icgatur, {t} 5 de) ! . Plural-_ libro lcgcbat, pabulatotibus: quod magis pla.
chus, Dion.libto 4.. Diodorus Siculus, &Velleius cet.
Patetculus. 3 . Fafe:vicon/zlerant,nam,@ramcntorum ac 'vir
,Qty maximaparu exercitu: /] Oùo ma gultorum , quorum/imma erat in car copia ,per mamu
xim condebant,libetmeus. inter/ /215201] lta Faern us.
AL / pediua D. ] Ita liber meus ( texi: ] Pto texit , efi in
haber, pro teduxit. meolibto,extulit.
teretcszpimfemin cra/fudne.] Latinus La /z'Dc/iarum
eilin meolibto. priorcsjurm animaduertefent.]
i Ita
tinius Vitetbieniis libr manufctiptum
teiiaturjn quo, pto Feminis, legeretut Fmotis. Trimar / ditalia] Videtur legendum,
in meo autem, pto Ad fummum, eil, ad inmumi Primum,vtin mcolibto,& non mult pii,pto
llama? in/x in rerram mfbdiebamurJ Vi Noiiri coniiantet,cii, Noti autem conilan ter.
de num retis,iniix,vt cilin lib.Faerni c met).` .Omnibm' durf/ir , cognita calamita, {- ,
14.. Frumemmfionem .) Frumentandi Faer 500.] Faernus ex vetetis libri autotitatc delebat
nuslegitc itahabetliber meus. verbailla,cognitacalamitate. in mcoautem exe ,
Xantonile Liber meushabetantonis. lita emplari , atque etiam in vetuiiiilimo Oroiij li.
omninlegendum. paul inft,Lexouijs ,Aule bto,qui apud me cit, Corteus ,nonCotbcus -19
_rus,buronibus,&c. delendum, Aulerus , ex eiui' bitut.
demlibtiautotitate. _ _ _ Velu: ira/ima rearmorufnelletceleriter hammam con
Curio/alim, Rbedoner, mliari, (adem, 0/nij,Lo firm, _familiari u: Pro/:ihm: non [rotaia] Ita cit in
, :11/15'.] Ita eii in meo libro, meo libro.
au etiam Ptolemo. 4.. v@da regionibutprzeratd Abeii particula
Educiapleni.) Fiducia
@Mingo i meicori/Illi] in meo
eff] Italibro.
iith InFaernilibro,& meo. _ ~
Faetnus,pro
interpungendum. _ ximum cile ducebat. ~.
.15. /] Pepulctunt,Paetnus. rque omne agmen morarentur.] Reijcienda vox
16. In aliena vident /] Coniiare cit Agmenautotibuslibtis Faetni,&meo.
in meo libro. Q Tirada: Varna] Legendum @ttiusVatu
Erapiompugnarer.) Pugnet, li bet meus. Vtin lib.3.beliiCiuilis. l .
Loca praruprargue exadn umana] Ita 5. Kyligua/procifcizu'r ciuium-J Cazterafq'ue cil:
mco libro. _ _ in Faerni 1ibto,& meo.
- trafila: aditua expdiant.) Foifa's expl't, 7roagitnde_cumpauca? ] Effugit, Fact
habetlibet meus,pto, aditus expediunt. i nuszcita haber meuslibct. _
- i, .
' l.

IN C. IVLIVM' CAESAREM. 93.
Ip/ Legionem 'vnam imm ca/lm.a'ifrribuit.] Pro In rente libi omni ciuitatc. qu leiio Videtlir lion
tra,cft in Faerni libro 8: mco,rriua. omninimprobanda.
,fr Germanormguieefr] At Getmanos equires, Ille autem fuga 've/:ementi /olu/num longirprorlu
eltin meolibro. 8: paulo pft: GetmanicquilCS. auen] Perdrntilfetjaernus.
pro Germani,equitel`q;. Ee conuer/)o/lempellerer] Conucrlis cqu is, ell in
6. Sul ip/im enim Opicli murum /: meo libro. _ I
pelea] Vidcndumnum melius in mcolibrolega 8. L. , . Marcello ] L. Lentulo, SCC;
tur, Sub ipfum enim Opidi mutum magnus fons Marcello Coss. eme'ndauit olim Otau. Pantaga
proru mpebat. rhus,eitain vereri lib. fctipt eft. horurn autem
Upidani enim loco/icperiore decurrenter,/ine periculo conlirlum mentio cli in anriquoeriam argenteo
prliaoantur, multa/q', pertinacicercccedenter vulnera num mo , in quolegirur: L. L N T. . 1re.
: ramen milite: no/lri non ferrer/enum] Ira hielo s. -
cus legirurin meo libro. @am/icl cli/ceic/iroj Melis in Fael-ni libro , 8:
Eodem tempore te'lor curriculo: agunt 4:1caputfontein] mco, @am lùb deeellhm liium. _
Liber Facrni haber , Eodem tempore cuniculos Comencini/4e enim gratin cm liliemerpro ]
rcos, crates , 8: vineas agunt ad capur fontis. InAnriquolibro letiprurn ethonrendebareuim
Sedque/icperarenroi/iiumpoet.] Faern us lc libentcr cum graria pto homine,&c.
gebar cx Anriquo libro , Sed qua: fuperarerfonris SimulezJ e Co' honorem/imm in in/quento'r anni commen
faliigium. f _ rlarecpennone.l Ita Fact.& Latini Latini) liber;
ab incendio reinguemlo dimicatione,9~periculo de Fore eo/zo liberan] Eopatofacrnus. _ _
terrerencur Rom] Ira efi in meo lib. Sedperje dyEe/ionem[ cpira] Dccfi VOX
' Termen omnia perncz'imof/linebantanimoJ.Fortif Senatus,qu Faerno repolira, locum linedubio
fimo haber liber meus,pro paratillimo corruprum refrituit : Sed eriam per fe Senatus dill
Ica 'w ] Faetnutha quam quifq; po ccfiionemtc. .
terat. ! neforet, (, omit-iq', /] iuruntJ
Cmperjinnciter rdierent .) Hunc locum Pro qulerunr , emendauit OiauiusPanragarhus,
ita legebat Paernus : Cm perrinaeirer relifierent Interccflcrunt :fed haud l'cio , ex autirate ne
opidanitiam magna parte fuorumliri amilfa,in antiqui libri,an conieura.
fententia pctmanercnt , ad politemum cuniculis Acq, ita rem moderando cli/ceerunn] Faerni liber ha
venfonris intercif funrcc. hanc leion con bet,Atque ira remorando difecflctunr.
firmar meus liber. Confeiam ): deleiu prouin'cire, Cre/ri edm tanqunm
. . . _ _ _ exjco ] Liber Faerni 8: meus habcnr,
Manutpmczclrt, 'wrom conccitJ Ita cit in m60 li Confetam ex deletu Prouinci Clris , ei ran
bto,reciis quam in vulgaris, manus prcidit, vi
quam cx lilo dedir. ` .
~
tamqueconcc rr. . Cm cle " cluer/riorum,o'c.] Cum volun
7. @einzel/ut arlueru Komanorauxilia denegaant] rate ad uerfariorum,legir Faernus delcra partcula
Mensliberhaber,quinulli,ec. ciralegendumo De.
pinot. p/ xercicui gir-iluic/ylernaJ Ira hic locus legi
Parente Rgmano'f duimen] Liber mens haber Pa rurin meolibro.
LIBRO l DE ELLO CIVILI.
_, C A P. I. _ naru,omnes qui [uur eius ordinis,Pompeio ello
._ E/erune ! :le ciuitate.] Faer cantur. paul pfi: Proxi mis diebus haberur Sena
_ nus delebar in ciuitatc, quod forrali rus extra vrbem.Pompciuscadcm illa,qupetScl
if 7@ ab aliquo pofitum , in Carfa pionem oliendetar, agintc.
; ris vetba irreplir. Lauda! ompeiuemtque inpo/ierum /] 0&2).
'_A 'S.rzk
: Scipioni: orario, qudSenatu in vr uius Pantagathus pro Pompeius , legebat , Prom
Le lmlearur, Tompeimqgalemn] Aderat,habcnr om pros. quo nihil porcll aptius hnic loco excogitari,
nes manufcripti libri 8: ira omnin legendum: lict nullius,quod fciam, veteris libri autoritate
non vrPetrus virorius, calij eum fecuti , Aberat confirmetur. ~
eniendrunr.valcr autem,vr opi nor,hocloco,ade tgueo/leneatio/ieipotehtiumJ Sui porcntium,
rar,ad vrbem etat: quod ret de Pompcio dictum Ociauius Pantagathus.
elhqui qud Procof. eli`ct cum Imperio ad vrbem @forum maximampartem illo afnitato's tempore
etat, cm in vtbe elfe non licercr. iraque iple C udiuncemt ] Liber meus haber,1niunxerat.
{arira de Pompeio infr (cribit : Ne ad eius pericu epaul pfr,ruprim,pro rapri rn.
lum reieruare, 8: retincre cas ad vrbem Pompeius 2. _@ti /: .) 06111111115 Pan
videretur. Ad vrbem ver elle, qui d icerenrur , 8: tagarhus legebat, Proconfulibus. '
pluribus locis docet Paedianusc ex his Cefaris ver In Mauritaninm minderen] In inco antiqui [limo
bis colligitur . quil Procolf funr ad vrbem , te.
libro fctiprum ell,Mautetaniam: qu fcriprurain
_quam autem reponimus lcrionem, confirmant Greo quoque aereo numifmate repetitur.
hc, qua: fequuntur Verba: Miii'o ad vefperum Se 'le enim haber.
Wn'.
94 EMENDATIONBS
liilipptu ' Marceline priuat'o con/ilio pratereun / excipiunt.] Ita Faern. legincin nico
tur.] Pro Philippus,emendauit OCrauius Panta libro lèriptum eff. f
gathus,Paullus. quod enim fuperiote anno con 7 Hic venicntem Vticam cum nauibus Tuinman]
fules fuiffent,prtereundi nouerant , quomins Deeftparticula, Cum,in Faetni libro,& meo.
eis confulares prouinci deeernetentur. Se 'per 'vt operiiuantuduerit ,: iu/iitia (9' legui
'JaIudatiql "roti: hun'cupati: chuan] Meli s,exeant, tatenaelle/u cram] Liber meus antiquus habet, Se
vt efr in vetere libro. vero vt opibus anteiri ftuduerit,cc.ac vidi qui hc
tQie/icperioribur anni: armi: : re/Iituta,] Anto leionem retinendam purent. l
nius Augufiinus Epifcopus llerdenfis , deler vo 8 : Sicilia (9- in Cofano priuattf: . ] Cm.
, armis. ante legeretur Sicilia 6c Sardinia. ita ope veteris
@amixm reitui 'videbaturdona etiam, ] Ita libri emendauit Petrus Vitorius. meus autem li
Farnus. ber eandem feruat fcripturammifi quod pro Sici
3' Semper/ Reipu. commoda priuatit neceitudinitu lia,habet Sigili. minscert deprauatum nomen.
baiuipotiomj Fatnus exvetere libro , necefiita nam Sicilia prouincia,cum Cfano,qu Domitia
tibus legebat. villa fit, non fatis aptconiungitur.
Siii/Emper Keipui. primum dignitatem, . ] 9 Celtiberia, . ] Celtiberia , habet liber
In meo vetufifiimo codice locus hic aliter legi meus. Y
tur, acin lib. Faernifctibi animaduerti. fic enim @om petiuerat.] Faer.quam ipfe pacauerat.
habet: Sibi femper primam fuiffe di gnitatem,vi Subit iumentorum @aqua magnitudine. ] OCtauius
taq'ue potiorem : doluiff'e qud pro beneficio Pantagathus legcbat, Subito vi ventorum t a
fibipercontumeliam ab inimicis extorqueretur. qu,&e.
fed FaernilcCtiomagis placet Sibi fem per Rem 10 tqueai/'ttmmi/pra/idrd Subfidijs , habet
public. primam fuiffe dignitate, vitaque potio liber meus.
rem,&c. _ Cominus ramen diu . ] Melis legiturin
Jroei/Eatur 7ompeiue, { prouinciar kerri meo libro, Cominus tam diu fietiffent.
tusdimittantur. ] Opinor reis legi in Farni li MorprouitJ Faernus,profluxit.
bro c meo, exercitus dimittant. _Antonius Au :4:`111,@, ] In
gufi. deletvocem ipfi. _ Faerni libro t meo legitur, Tempus autem etat
4. Ip/ ( eumduaim' legioniim/iii/tin] Faer anni difficillimumte. at ciuitates,&c.
nus, fiibftitit. _ n ui iter arem.] Placer habeant,vt
_ { In meo vetuifimolibro, Attius du efiin meolibro.
plici tt,f'cribitur.eius meminit Cicero ad Attic. Magni domum concur/Maildfianium. ] Farnus le
Epifi.4..lib. 8. Sul mone C.Attium Pelignum ape gebat,demum,pro,dom um. fed non fatis placet.
ruifie Antonio portas. vide num melius fit,domo. paul pfi magnaeq;
In ij: Camerinofugientem l/cillem Hirum. ] Liber gratulationesfiebant.
:neus corrupt habet, Veillum Hirrum. Farnus : initutumperfcit. ] Ita Faernus.
autem pro Vlcillemfubftituit Lueeium. lij vtpradeprediojintJ Ita i n meo libro.
y' @atenta injingulotiugera.] Ita emendauit Pau iz t qudlicebat latiore/pacioproduga Iongiiu acie. ]
lusManutius ,cm mal x L. in omnibus exem Liber mens habet , aut produta, te.
plaribus f`criptum fit. _ _ Hocprimm !llerdam ] Farnus
Caellthcircummunireirylituit. In libro Parni ex Vetere libro,pro Primtm legebat,pralium.
6C meo eft, circumuenire. i; Ho: Tarracont, - Lacetani.] Vetus liber meus
Coxiltandicau/.] Fae'rnus,confiliandi. habet, Iacetani. tita ex auoritate Strabonisc
Nequeeorum tam remild Ncq; vcr tam remif' Ptolemaei feribendum eenfeo. ? enim ap
fo,Faetn us exvetere libro. pellantur Strabone in libro 3. idem autem error
nullus in aliampartem 'mente atque animo. ] Liber ce in Limi ; .
meus haber, vt aliusin aliam,&c. qu letio non tpauci: dieue Illurgauonen/t, guifiumen
improbanda. rumattingunt.] Lurgauonenf'esJegitur in meo li
l/ttriiunotpleitearetoiuitatecpuwt. ] Pro c bro; cita habet Liuius. Strabo autem appellat,
re,repofùit Faernus, iniuria. cuius fcriptura: vei opino'r, . nam de ijs f'cribit,mxmv 151cv
giaretinet antiquus meuslib. t@. fed hoc non afi'eueranter afiirmauerim.
ErantSenatonj ordinii'. ] Pro Senatorij , pti ] Et ouifam,Plinius.
mi, inlibto Faerni 8C . Huc iam rem Juanma] Faernus,huc iam adduxc
Ferentinorum.] Frqntanorumxfiinmeo libro. rat rem.
quam fcripturam confirmant Grci quoque fcri- ' '14. Mittitur L. Decidir Saxo.] Saxa habet Faernus,
ptores Ptol emus 6c Strabomimvo enim habent. in meo libro fcriptum efijs fuit metatorCz
6 Negue 'vero' idem . _] Profici , effin meo fatis.Cicero Philipag.
libro. ` finora ] Ita efiin meo libro.
1.1 Pugnabant, Fa'e'rn. No: necerzjwiiwinopiacoaflot. ] Ita legitut in
!/ine illi/'t de compotioneagipo. ] Farni liber libro. __
6r meus habent , Sine illis non poffe de compoi i; Hoc co aonprobaiaturJ Ita
agi. habet meusliber.
Hee
/`
IN c_tvLIVM CAESAREM. 'of
' ' Hettontltantilnu. ] Coniiliantibus,efl in Faer ; tempore? tontentnem no/lri :
nilibro r meo. remi/emnt.] Contemptionem, haber liber mcus,
(: atgue .) Ita in meo libro. non omnino mal. nostamenvulgatam fcriptu-i
frqu tum bominitu . ] Li bermens ha ram retinemus. '
bet,Arniaq; quod cum hominibus,&c. ' . Omnibue nrborihu lungi, lnlfeg1 infiniuo Ma'ilien
Sedplero/que ! -. ] I ra fcriptum [ Brei/ir, (7 conieit. j Conueis, in meo lid
in meolibro,&paul poll: >Crelat qui milires bro: Se ita olim emendrat ingenio Otauius
adueri'ariorum in ,&. ita eriam Faern us. Panragathus. i
religie iuri/iurandi.] Noua religio,&c. in La Cmjaen indtftatn in muri?, ] Ita in meo
ni 1ibro,&meo. _ libro. '
Centurion, nmplioriqs ordinii: : Romano: in 4. Hntomnibuo referelnt/rmonihm] Liber mens
Tribunicium reituit honorem] Faernus ita hunc lo habet,ferebat.
cum legebar,Centurionesampliori ordini,&"i`ri Heee
'
feci-cris
je tert
nuncijsec.
mmtiir, certi:
in
aufforiiu
meo libro,
tomperi;
ae vidi,
bnnos in Tribunicium,&c. -
16 quite: 'per ex loro/uperioreJn ndaer/rio: tela con qui2:54:
hanc/
l`cripturam
amico:
r_crinendam
ciuitater. ] Ottauius
cenfeant.Panta
ijrielmnt.} Inauerlos,pro,Aduerfarios,emenda
bar Faernus. alij libri habent, Aduerlbs,min1`1s garhus ira hunc locum legendum exiflimaba't:
corrupte. @as Celiari elle amicas ciuitates arbitrabatut, ijs
Lent atyuepaulatim.) Ita Faerni liber, : mens. . grauiora onera iniungebar, prdiaque e dedu.
re animarluer/n, Cayrfelil ijrmunitioniiu cebat:quiverba,atque orarionem aduerfusRem
[] In libro Faerni, pro,teli&is ijs munitio public. habuilenrxorumbona in publicum ad
nibus,ell,edutis legionibus: ita legd videtur. ` dicebar, & iudiciain priuatos reddebar,&c.rcperi
[lli enim / 'vitio tnroriij Ira eli: in pollein meoantiquillimo libro ita hunclocum
libro. i ' fcriptum elle. n
: quo Ad iter expeditio @im itinere Conner/ , Italieam 'venturum
res haber Paerni liber: quod magis placer. /. ] Cm itinere conuerfo l'efelralicam
llli impedienrln reign@ munitionu c4u/nelmt.] Faer venturum pronuncilfenira Faernuslegebarzpri
nus ope vcreris libri ita locum rellituit: Illi impe ' -mufq';,qud fciamJoeum relliruit.'
dicnda: rei caufa.hora,&c. 5 Inpublitumcontulemnt.] Attuleranr, Faernus.
I7 ! /.) hunc locum ita .) Etiam abinitio,Faern11s.
legit us : Acies etat Afraniana duplex le Cnninium Kebilum legntum tum [/ re
gione pri ma,& tertia: in fublidiislocum alarize - linquit.) Liber meushabet, ibi C.Caninium, te.
hottes obtinebant. Cfaris triplex, fed primam Taullo' amplirpaue n] Palliium, Faernus. ;
acie m quarern cohortes ex quinque legionibus paulo pll,long.prolongis.
tenebant.&e. ,_ Neptimam/rramenti.] Faernus,Neprin1ilàcra
nq,1gi,@fmmmi . ] Faeru. legit,aquat,` menti, te. `
lignorumfrumenti,&c. _ quilt tontumelinperfuge appellarentur. bucpnutn
@ein Cefar . ] Delegit,habrliber meus. . l Ira elliu ineo libro.
Qatar /[ ] Placet,habuerit,vt /Jominum , ! liceret, ] Locus hic Ver
in meo libro. - ' reot,vtfitfatisemendatus. neque verò nili vete
iDecuninmpro ij: rebus/oliiit. l Pecuniam pro ijs ris alicuiuslibri ope purgatus fuerir, aptus ex eo
dilloluir rebus,eltin Faerni libro, 8e meo. fenfus elici poterit.in meoaut,pro,vellent: quae
Introduxerunt.] Inrus adietunt , haber meus li o'ietrentur :commilitonesq; : taccipiebant z le
ber: cfortae melis. _ girur, velletzqua oicrtentuncommiliresq;zt ac
Cie/rf wt cogno/erenpo/lulatum ] Pollult,Paer. cipiebanrur. `
zl Eig3 negocio @Fuum ( Legatum preferir] 6 Namnegueprmlentes/iticnri oportet.. fibiparm
' QLlfuiimltin meo libro : Srita in argcnteis num credi] Pro,prudentcs,legerem,pudentes,ex Fact.
" mis inuenirur,in quibus Kalenum perK,no`n per lib.& paul : quod illis licentiam rimorau
C,fcribi animaduerti. gear nolter,is ltudia deminuat: non vti'n vulgaris,
quod illis licentiam timor augear, nolitis ludia.
Lier I . deminuar. confirmant hanc lerionem qu
C A P. I. quuntur verba: namq'; huiufmodi res aut pudo
/Ee'c/ignocil agno/ipotemt. ] re,aurmerutenentur,&e. r
infgni , legebar Faernus vererum li ' @o ] Mcus liber haber, qua maiorem,
` bror auroritate. cuiusletionisve &c.vt ad notem referarur. _
t' lligia remanenr in meoquoq51ibro. .?ronincinm,Siciliam,atque fricamJIta ellin meo
' 2 Fn/ligio maytulidelalviturJ Elabitur, libro.
Paerni liber,t meus. -
Con/en/to conituit Curio. ] >Suorumlaernus.
Ho/lerex muro,4tturriLM/iilmouentur.j Ita eltin 7 qnioreloto prelium committere'tur. ] Com
'Faerni libro,& meo. mitterent,I~àernus.quod placer. ..
'_3 Interielaliquotdiebm.] Reiislegitutin meo Sedproctupato't animi: {trianorum'militum timore,
libro,inrerie&ilq;,cc. 'fuga, ( cade/itorum , ni/ril de rejiendo /[
agis
96 F. VRSINI
3 Edetrimento Africani e'ke'reirlt]A Lib. pr
Magisplacetvt efrn , Sed pratoccupa
rus animus Artianorum,&c. nihil de reiiliendo Africani liabetAfraniani.vtad Afranij militesge
cogitabat. feratur,qui fe Cfari, vito Afranio, dedideranr.
relum /2.1 Farnuslegit,adigi. lnrereaea'Keip.(g'z`p/ir placere aporten. ] Farn us
.dcfugiemium ] fugienriumrc. hunc locum ira corrivendum elfe indicauit: in'
ita haber meuslibcr. tere expedite, 6r iplis placereoportere.
Ex numero aduer/ariorumeirciter D . interfelis at Graco: mamma/Eenden] Totus hic locus ita lc
que . ] Huins loci integr, incorrupramc'l; gitur in meo libro.Cm Grascos murum afecndc~.
l'cripturam in vno meo libro reperi , in quo, pro, re, atque arma capere iuberet. illi autem contra
atque vulneratis, legirur, ac vulneratis. cm imperium populiRomani pugnaruros elle nega
manufcriptiomnes, quos viderim, corrupte ha rent , oppidani etiam Ca'iarem recipe
beant,arquc. re conarentur,cc.neque dubito quin ita le.
equitilueparer non potuerunt. ] Po gendum (it.
tuerint, liber meus.quod magis placer. Diurne's eo` , ] meo antiquolibro
rilli itinere ; eanfelo. ] Farnus nota ita hic locuslegendus,arque interpungendus : di
uit in vereribus aliquot libris fcriptum elfe , con urnisc, nournisq; itineribus contenditlimul
{ quo modo in meo quoquc libro legi ani ac Ca'far appropinquare dicebatur, tantusq; ter
maduerti.neque dubirandum , quin itafcribi rorincidit eius exercitui, te.
debear. 4. Carprafela reinem] Achilles Statius
8 /nam,'vt in reliquia relruem reliquam,(ac.] Vn Lu(iranus,pro,profe6to,legit,proièius ; quod n
vrin iniierisrebus,&c. itacorrigendnm pnto,meo diplicct.ita eni m alibi locutus Cfar.
vetullillimolibro autore. 'vigilijr ca/lellegy benemeririe ciuitare: tuta @fern
Dreirad, aguippauc.] Deelbarqu in libro pra/idro] Libri fcripti aliquot,pro,e[fent,liabent,
rni,&Latini. l effenquod Faernus retinetfed pro,ciuitares,ciui
rari legit: tutawer deler. in Aldinis recentiori
LIBER 'IIL C A P. I. bus deelivox,pr:elidio; qua: reponenda.
Quorum nauiumjaculrarem kabelaa] Parnus,qu
_ Llei' temporilua quilla in "/154 Le tum nauium,&c.
<giomem Tompeiua baauemt. ] Melis ad ra, vno tempore acridit.] Libermeus haber, arq;
` Vrbem,vtlegit Farnus. nam dehis vno etiam tempore accidir,&c. `
n iplsLegionibuslib. i, i`cribir Crefar, Maile tum reondendum C.e/arie')c1imalat.] Pla
ne ad eins pericul um referuare , & re cet,exi(rimauir,vt in meo libro.
tinere eas ad vrbcm Pompeius videretur. Quiua communicarede ma'kim relue JomPeiua ron
: adcamparanda: copia: . ] Annu [] 15 mco libro.
ipacium,Farni liber: mens. Cuire@ rei opinio tolli non poterit, ni/irm in Italiam,
Salemlium . ] Sadalem appellat Luca 0n] Mal hic locusin vulgarislibris,qnos vide
nuslib.5. rim,legitur.iraaureminterpungendum,&cmen
Gallogracia dedemnt. ] Pro,dederanr,efi, tan dandum elle cxiiti mo ex mei libri autorirare. u
rundem,in Farni libro,&Latini. ius rei opinio tolli non poterit.cm in Italiam , ex
Eine rei / omniiii ora ] , In par qua profeus fum , redurus exiltimabor. bello
'ticulaLarini libro, 6r meo. perfeo ab ijs foar hase { cognouit,quifer
2 Emi OficiLucreriue 'I/ilod Vefpillofcribcn moni interfuerunt.
dum.ita haber lib.meus:cargenteus num mus in Nfar capire relata] Delato Farn us.
quoeit,o`.LanTrvs. ( . vr sPrLLo. 5 De/olutianibue, aritriumerenr. ] Per ar
In eardiligemiiefuaac dolori: irarundia . ] In bitrum,ein meo libro.cfòrraflè melius.
diligenti,e inmeo libro. quod non difpliccr : ( 1 nouarum.] Pro,aliam, Farn us
nam paulo ira deBibulo {cribir , cuodiij'uc legit,alreram: quod placer.
diligentisdifpolitis. Ip/ em Cajillinum ] Faernus, veniret , 6c
Si in ? conelum verzint. ] Melis, vcnirc Calilinumvnicolfcribend. umher enim haber
po'et,vreltin meolibro. Strabo,&liber meus.
; Dalmazia] Non prtereun /thueproditio oppidiappareretj Farnus legebat,
dum hocloco Delmatas,non Dalmatas in anti de proditione oppidi apparerer.
quislapidibusinueniri, 6c Delmaticus, pro Dal Qur mandata ad/eper iulum delata Wenn] Vibul
maricus.qua de re ita ex autorirate Varronis feri lium, ha bet liber mens. ciralegcndum opinor.
bir Velius Lon gus in libro de Orthographia. pla eruenirTurioL] Thurios,liber meus. 6c Stra
cer etiam , vr Delmatiam , non Dalmatiam pro bonn-Wem.
nunciemus,quoniam Delmiuio maxima ciuita Ieagmagnarum Ita ein meo libro.
re rraetum nomen exiliimetur. 6 /] Lifum,haber liber mens.
. munierane. ] His fefe munierunt, haber liber Strabolib.7.
meus. . , temp/lato? , aum ela,periculum
TamuderrimmereeepzJ Aeccptis,eiiin mco ummr.] Aellimauerunt in meo libro.quod ma
libro :quod magis placer. gis placer.
,
I'NC.IVLIVM C-AESAREM. ' "97
Hat,foapb,minoriliuq, : /] autem tumulum,
Traciim nonira
?ompezànot . (9* terga
egerunt, l roel-_ y i f
Pro , fumptis , , fummilis , in Faetni libro , 8c
m eo. gemein] Ira eilirimeolib. ~ ` '
In animiforritudne.] Firmirudine, yFarni liber, Taulotz'rcaeum locum ] In meo lib. pro,
8C meus. t ita magis placer. circa,elt,citra,deei`t autem vox,morari. i f
@jomne: Producti , in meo io. {ttumintegran} Fa'e'rni lib.t meus habent; .
libro. at contraintegras,&c. ~
Ex omniltu copi/k] Expoitis copijs,Faern. Noero/Jorremoran] Noujarn.
7. Hat eodemjer tern/Jorn] Ira haber lib.meus. . tplergue mult-munt] Reis legit Fai'niis,
)Zt/literfecundum ear terra: ] Pto terras, Ac,pro Ar. cpaul , alter agere ad prfcri
ell,rerra,in mco lib.vt eas,ad naues referarur. _ ptum.
Con/rtaprafelir] Dilerta prreceptis , haber li Tulliue.] Tullus, in meo lib. Srita
ber meus. quam fcriptur confirmar Latini quo haber argenteus nummus.
que liber. {dduorum millium numero.] Ad duo millia,Par
; eine :lea/latam: cm infanum et, nus.
61.] In meo quoq; libro locus hic corrupr feri Geirirenunciauerunu] Remunerauerunr,haber
ptusinuenirur: ita rame corruptus,vt ex eius {cri liber meus.
: veiligijs vera leio elici poilit. lic enim ha Co/JortemqJ dupliczpendofrumentue,con] Antod
ber: Creraq'; eius diei coniIirura, cumin fanum, liij; militaribuslegitftumenroweile,Pecunia,
nius Auguiiinus donis. a ' I ..
ccr. ego,fi conierurae locus lit, vereris fcriptu
ra: veiligijs retentis legerem , certaque eius rei die 12. t Orc/:omenum de 'voluntate ipfarum ciuitatum re
conflitura,cm infanum, tcr. lib. 7.bell. Gall. cepit.] Liber meus non haber particulam, de. 6c
ita plan locutus , tempore eius rei conlliruto. italib.i.de bell.Ciu.locutus . ,
8c hocipfolibro,cerrumq; ei rei tempus eonitui mict'tz'a (: conciliareudelatJ ve "` ;+ _ _ _-_
tur. de hac autem letione nemo dubitabir, qui teribus libris legebat,amiciti.
Cefaris verba,qu fequuntur,paul artentis con Sed/7148114 exarboribus n'eycielantJ Pro fru
fiderauerir. Iusemcndauir Farnfrondes.
Calidone,9' ] Liber meus habet,Calyd0 / egentibtu Fecetit, Farni
ne. Straboni qiioq; wonde. liber,c meus. ._ l
I / Scipionem cum legioniMJ Sie omnino le l
Monuitq,equitei.] vox,cquites,in meo lib.
gendum,non,vrin vulgarislibris,legione. duas e videndumq; anitaaptisir. .
nim legiones in Syria habcbar Scipio , vt fupr; noffrtr] A nobis,Farnus. t ira lib.
nec veriimile , ii vnam tantm legionem ha meus haber. . . .
buifet,ad cullodiam impedimentorum oro co Pofquamiddifciliw/um eff] In meo libell, L
hortes relinquere voluilTe. Haie Faernus. poilqum id facinus vii'um .
8. Exfremitu illata/ticz'one] Pro illata, 13. lninterorem 'vallum tela ] Anrerior,_
cli,incuilà,in lib.Farn. Farnus. 1
/10:11:47): nauium [] Ij fdcmque liber 7er mare nauibue expo/iti; in noluer/r noli-:ro: impe
meus haber. tumfecerunn] Placer,vr legebat Farn.per mare na
Que erat / al {] Viderur le uibus expofiri in auerfos noiiroscc.
gendum,Caninio, quo modo Earn. emendauit; Et Aviribus deficeretur,habet
aut paulo fupta ,pro Caninius, reponendum erit liber meus.
Acilius. quam fcriptutam reririuir Paulus Manu 14.. figueoperantedemonlrauimm',ttrcummuniret.]~
tins. Paern.opere,exAntiquolib. ' '
Eriam nauem ] Pro etiam,emendauir Iocopropugnanre] loco, haber-lib. meus. 6r.
Farnus,eam. neq;dubirandum eir,quin ita legi paulo pit,bi repugnantes,ibi,pro libi.
debeat. 1.] . parte , qu.
, atque {mamie} Liber meus haber , Bi perruperar. .
blide,nonfatisemendarmins ramen corrupte. ' quo 'vener/mn] Placer , eadem qua vene- \
rant.italegitFaern. `
placer Bullide,ex Prolenio.
9 . Dererrandzpoteatem Pompeiofecin] Liber meus ] Produos,Paerti. l
haber, decernendi. - i5. )Si non omnia cederentfecundad Caderenr,habet
- tque'w noriperpetuar munitionet'vizlelantJ Pro, liber meus; t ita Faernlegebat.
videbanr, Faernus legit ,iungebant : 8c deler vo Etue riti/fima eiua'prq'io cogno/eretur.] Citilli
cem, rimebanr. quam nos fcripruram retinemus. m,Faernus. ritain meo libro apparet fcriprum
/] Statuit,Farnus. . '_
Legione: reduriiuitg Farnus, legionem. cita incolumer/ adagmenrenferme] Ira in meo
legendum. libro.
Con/lipari1oz'la conieterunt. ] Ita legit Fatn. in meo Intra rvallum ca/lrorum.] Deler Faerii'.vocem,ca-
libro elt,coni`pirati. totum,au&oribusverullislibris.
{duerqu cliuum ] Ante legebatur, pi Ne occa/io fluyen] Occalioni,lib.meus.tor
lum, pro quo Manurius repofuit,c1iuum.Farnus : hic locus ita legirur, cfuis vr effet auxilio,
' Ì e
i _ . _ ` \A

U
93 P.vR-SIN1 EMENDATIoNEs
.Seol Cie/inem direo itinere ] externo. fed Verba illa Ca'fatls paulo poll: de hac
ree'o irinere. pro, directo, Faernus. ipfa te prolata magnoper Latini emdarionem
Heracleum Sentimm] Sinrieam,Ptolemus,Liu. confirmant. nec enim,vt in vulgarislibris ,quam
lib 4.a. 8e 45. Plin. lib13.cap. . inllituerar ex cohorrium numero, legendum ,
,16. Qiagenrpauc unt didrex] Menfbus, pto dic fed vt calamo noratus liber haber ,quam inliirue
i rar cohortium numero.
bus,elr in Faerni libro,&meo.
Lurzum regione: ] Larifamwni Cfcri Arg, eum militer eleEfi circirer x. ] 17a-`
ptum ellin nico libro. ita Grci quoque fcribunr: rnus,volunratij,quos Gra'ci WfMMffdicunt.
6c in argenteo , Mumie'. ` Dexrro Cornufromme] Procucurrit , lib. :
'L.Him}'.] Hirri, haber liber meu5.Cic.ad Attic. c ita Charilius.
1ib.8.appcl1at C. l-lirrum. 18. CircuireeperuneJ Circumuenireliarn.
Qodprocyc'emi Promi/WEL] Recepill'er , Faer Tumm/ /2.1 Far.cx Vetere lib,
nus. legit, tantum lè (uam opinionem,&c.
Quodtper/eft'um mlere 'videretur. ] Locus o m eogenerano] Petiuerunt , habent Farni li
ni no deprauarus,ita relliruendus emdario ber,& meus.
ne Farni, rautoritate mei libri :quum fatispet Se dedideruntJ Decir vox, limiliter,
fpeum militum animum habere videretur, tc. in Farni libro, t meo.
quod uam Pompeius propolirirc. 19. ipfo quidam nuncij de Cre/ire? "
17. Ex deleflibm borum ] delcu, te. ell lib.Farni vox,quid am .
Iàrn us. 6c plerique colonis tranlbadanis, unre razione ] Egi t, Farn us le
lib.mcus haber. gir,deleta,qufequitur,voce. 6c ita in meo li
: am animo 'viloriampercipieluntJ Pra:cipiebr, bro.
cllin meo lib.& ita legendum opinor. Narmquicunque / ?5/59.] Pla
Hoc eran: numero millia x L v.] Ira meus lib. cet,vr in meo 1ib.legitur,qui cm ex fugarctc
uocutorum circirer due] Ita Fa'rn.& paul , paulo , l'oluerunt,pro foluere iubebantur.
qu rota aciedil'perl erant. zo . 111/] Pro,Appium,Manutius emen
Tamer/ emnt Dyrr/)acbin lorali/'J 'vehementer . dauit,Ampi um. 6r ira haber lib.meus.
.) Liber mcus haber,Tametli erat Dyrrachi Senatore: ormteiI exprouincia ] Euoclfe:
nis prlijs vehemenrer attenuato, vtad 1 x. legio in meo libro. in fum mam , pro, (, paulo
nem tanrm referarur. quod placer. {equitut e pft. '
nim, 8c huic fic adiunxit 1 1 x. vt penvnam ex : ip/m Mineruam- cfm@ ad
duabus efliceret. _]imulacrum 911eauietd Ita in mco lib.
lli/ comm Pompeium con/Min] Cflirit,lib.meus. forrall' mel is,q um vt vulg legunt. -
Celeriter externa (/: /: demain] La Tergamiin } aq remoti! temp/1L] Parni lib.
tinus Latinius Viterbienlis emendauit , celeriter t meus habent,Pergamiq'; in occultis,ac recondi
extrema acie fex cohortes derraxir. fuamc'l; emen tis remplis.
darionem hoc addulo Plutarch. loco ex Compilar { iuir] Farn.corripi,atquein
'. #inwind-awo ; 'sfn #fr-m.ny terci iullt.
nur, : mnoiv'mwog Jiu/fra, ziemlich; pieux/u 'dln'me 2 I. ? Jomum alior, alior
'f /. eademi'cribir in Pom peio. rAp cerfere.] Placct, vt haber meus lib. Regis domum
pia.idem lib.1.eri autem potuit, vrlibrarius feri oblidere,regno expel lere: alios accerfere.
ptur fimilitudinedeceprus,pro,exrrema,fecerit, @eo/Ehi :opi/lr] Didn &i5,1~àrn.
externamin meo quoq; vetulriflimo lib.animad Con/irate omnm] Rorar, Farn.
uertiin hac ipfa voce laplhm n femellibrarium, _ Hoc oppidi] Fa'rnus, in hoc trafftuoppidi.l
qui 6c lib.1.ch bello Afric. pro,extremo, fcri pferit, 8c ita legendum viderur. `
LIBLDE BELLO 1LE

, ' .
. 1. :adbcplicandum claem, aalreceptum, . ] Ita
Tno/iri illorum imituri Ividerentur.] haber libcrmcus.
Imitati,ellin meo lib.quod magis pla
@girar lrocpmlio quingeremnn@ ? de
fn/orzm.] Ira in meo libro, cm in alijs delr
Mmpute/g] Liber meus ha vox, biremis.
` bet,puteis foffis. c infr ad fodien
dos puteos,dixir.vr de haeleione, quin verafit, 3. Erillam, drauen] In lib.ell,&illain vrbe.
dubitari non oporreat. ' \ paul pll,cum conratis nauibus aggreditur,ab_
2. Munitionernudarenoleour] Nudari,habetlib. ellparticula,cum.
meus. cpaul pll,expoiùifier, pro expofuient. : 1) c c c. inreruullo ad oppidum :
@nourri/i quidgruuiue illi MMM/en] 'Ita in .]_ Placer, pro inreruallo , inreruallum , vt in
meo libro. meolibro.
f I ' Trigna
f\
. IN C. IVLIVM CAESAREM. 99
?ugnaatur neeffie ] bis,habet li-l 9. l/trm omnia } T m e
ber me'us: quod retinemus. ret , eli in meo libro , pro timete. 6c' ita legend um
?aueialleuat/Zutos.] Ita cit in meo lib.pro, alle Videtut.
nati fcntis: quam {cripturam non im probamus: H relu: /2851, totum ufratJ No t ,
ita enim in Antiquis quoque marmoribus hoc pro Totutn,e{tin mco lib. tfortalf nouum erat
ipfum reperitur. legenda m.
4.. ut/copte / occulto: nuncio: Sed, idqua mente commotuffeeert,conieurnri'non
hrm] Non dubito,quin ita fcribendum lit , vtin [wei] Aliter meus lib. fed id, qua mente , com'
meo lib.legitur,aut priore conilio per occul __ munis eratconietura.
tos nun cios Regi probato. Freguem legionihu ] Latinus Latinins
Qta/'ver id Cie/ar, bonitate tantm (9- non legit, Legionariorum.
prudentii'mo ] non prudentiffimo con l Lepidu: eodem tem ore,Marcellufq,CòrduaM cuma'r
lio,&c.ctin meo lib. prod/Eitur. : . d idem tempu! Treb
Sine quo nulla 'vnquam dimicato martima,parum : : .) [ra huncloeum fcriptum inueni
/ erat.] Sequor fcripturam vete in meo libro. `
ris mei libri, in quo cit, line quo nulla vnquam di 10. : amitione arq, indugemia Triunorum
micatio martima, nulla etiam parum fcliciter, tum.] Indiligentia,eltinmeolib.
. [Qemaiorer/nrdzgnirate] Lib.meus,M aiore.
Planicie; ex omniiuparti'bw/diela] In li b. m eo Legionihu Syrie] Legioni bus Syria:un , ita eff
c,planicia. in nico libro.
5. Qua liberam / Lib.meus [/ Inceptum,ef'cin meo lib.
habet, quam libctum aeceffum habere demon Legionen: autem cam , quam ex genere /:
traui. . ] Ita legitur in meo lib.
Magnani multitudinem oum inteifeeefunt. ] . Serum'an agi iii/fm] Seruitia agercntur iuflit,
gnam m altitudinem hoitium in interfece liber mens.
runt,legiturin meo lib. l/eladapar/imm tardandum, : in armi: rene
Maioriqs ex duabiulij: .) Ita meus li renzur,z'djieri, 'veladoenzationeni /, ]
ber. 1 meolib.
6. Qiii'ntumggfazi/EumJ Patifium , eitin meo lib. Bodem gradu, quo prieruptam in prelium ddiendemt
cpaul pt, Rcfponfa, pro Refponfum , fortaff wallem, a/endere aduerjiu arduum .) Ita legi.
mclis. tur in meolib.
Cuius itiner Imc oportuntater. ] Cuius ] Cmotus,lib.meus.&pro op
itineris has elfe certas oportunitatcs ,ita habet li preils,habetoppreflòs: vt ad milites referatut.
ber meus. Il. Legione: cum fli'o /mtiano in relguitJ
7 . Supplicz'acon/litut in eo: , quialquamforme , atque Viniciano,putaui aliquando {cribendum , motus
commendationem baoeanma, que morte ejem mi; aiitoritate veterisargtei nummi,in quo ;
femm] Itahunclocum emendauimus ope vete famili nomen notatum animaduerter. pofte
ris mei libri. ver'natus fum Cfaris Commentarior excmf
` Capi: exeofmliofentirememj Pen teremem , ha plarfeptingtis fer ab hinc annis fcriptum,quod
betliber meus. c dierotas , pro dyerotas. Baius emendationem haneconrmauit meam.itaC
tamena'eritlegendum,dicrota, in libro dere na lij quoq;locinEpiit.ad Cic.4..li.8.cotrigendum
uali. ~ puto. M.Clium Vinieianum,&e.vbi mal legi
8. Etpnlio Ther/alito rem feliciter genoa] Et Pa tur,Vieinianum.opinorautem aliquam Vinicia
lopharfalirem felicitar gerebat. ita legend au familia Clio adoptarum,CliumVinicianum
ftoritatelibri mei.adiuuat hanc fcriptutam locus ( vitata illa adoptionum formula , qua
] exlib.6. hie exitus pugn adPalopharfa etiam (Lcilius Pom ponan us Atticus appel
lum fuit. latus. Cralqu et qtiidamlunianus apud Cicero
Simulratum cau/Ze tenue: /.) Simul 6c' nem in Epiit.ad @ratrem nominatur; cuius 6c
caufx, te. ita legit Latinus Latini us. in argenteo quoq'` num mo mention inueni hac
Minuciurnterfaxa,guie iacieLZrur,in ] Meus inferiptione, C RA s s v s I v N i. hocatqud
liber habet , quaeiaeebant in itinere. t infr ,re1a effet ignotius,occaonem aliquibus dedit depra
to domum Calio. uandi potius,qum corrigendicognominis.
1.[. LO AFRICO.
C A P. I. fcripturam confirmar liber Latini Latinij.
Vo'zl neque locum guernatoriul, Fortuna] Fortuito,Latini libent meus. _ _ _
priefe quempetermt.pritrcepem_]` ReA 2. lfb/ifm' , neclocum 'vllum' exea/tio baeret,
&15,1511 meolibr05qud ] Magis placet , vt in meo libro ieriptum eli,
` i(. e, neq; circum loca gubernatoribus pto Vneti poiet nee nc,locum nullam excufatio ha
" fetis quid peterent, prceperat. banc berennee tergi. .
z 7g;
i loo
F. IVRSINI VElviltsmArloms
iumv enim equitatum Scipio , (9' prouincia friea 6. Nimbus cum/axorumgramlineJ Saxea ggtancline`,`
] Ita legiturin meolib. lib. mens.
Tanta bominum emr Jemenm] Reis puto in Iraquelito imlre, gramlinegJ con/cura ,grauati'pon
meolib.tarita liomineseffe dementia. ' -] Opinot hunc locum non vacate men
[amcloalleente] Albente,lib.meus.iicetiam do. namin meolib. qui hac in parte necipfeiatis
inft. emendatus , pto gtauatifubruti , t diiieti, ,
Qu' in/(: relili/iiimilite:[] Ita mens 3,&6& : qu aptis ad ten.
liber. toriola,qum ad homines in ijs degentes,tefer_u
subir ex tanden/: rurmpedimNumida leui/'sarma tut.
turamy'c.) Itale'gcndum ex meo lib. Vr aliquidaularitazi: /zaeremum m'be le
@ncuri ] Cutfu,habctlib.meus. ' gioni /, ] Ita legit Lari n us L_a,
Cit/amg',eauizerjumentaMcJ Locus fine dubio rinius,deletis illis, exercitufq; Scipionis terrore
cottuptus ,ita emendandus cxvetere mco libro: Cfaris.
-Cfdriiq5 equites ex nauica recenti, iiti, languote, Et expeatione copiariim regiarum.] Lib. m eus ha
paucitate,vulneribus defatigata ad inicqucndum bet,expetatio,&c. St paulpit, ihfpeniiote ani
hoiiem,petfeuerandumq'ue cutfum tatdiota ha mo,pto,iùfpeniione animi.
bercnt. @e erant tran/eunda /] Tranfgredienda , li
Maxima autem axilia baeretNumidarum equitum, ber meus. vtitut hoc verbo paul inftin hacipfa
armatura] Ita liber mens. re.
Germania@ D c.] Liber meus habet, D c. 734mm .) Vi uoru m ,lib. meus. ita
quod magis placet. paulo piilocutus , partim occiderunt, partit
I@am tantra] (mater tanto,lib. meus. vt ad vo viuotumfuntpotit.
cem, auxilio, refetatur. Rim'm in gaat gui/auepoterat regionerperuenired Ita.
3. Iiua ] 1 , in meo li habctmcuslib.
bto. 7. Seal guaniam [ neque madam, .) Liber
Kemp. l audacilue, /elemtifsj ciuibus opprezm] meus.
Pro,audacibus,habet,atduis,lib.me us. Et guantumpote:,proti/ci iulea.] In meo lib. pro,
Eraqua dulci .) Eluta,lib.meus. potes, elhpotcil. t ita paul pii, qutum poteit,
4. 0culot,mememaJ ad ] Difpoiitos, abeife ex Africaiubeo,pto,poteiis. `
eilin meo lib. `Tierra/Zitattil radium] Itaeiiin meo lib.
Hei/e miriamidem implomnn'lnu] ljs fein mi @eterna/wt reliqua, gaat Oteller, fungeren] Liber
ferijs,fuamq;,&c.ita libermeus haber. meus, fedteatewt reliqua, ; locus hic mihi
611/573515144 ?etroniua.] Placet,Prtorius,vt in valdc iufpcus .
meo libficinft,C.Decimius@orius. cTul : neiugo exclualeretur.] Ita fcriptum
lius Rufus . in meo. cpaul poitCQiintium Aquilam.
mutupralzj: inter/] Pro Mutuis, haber, 8. ?entireme.r Juan] Penteremes, habet meus lib.
minutis,lib. meus. iic paul p dixit , prazlijs mi Audacag3 commence] Ita in meo, pro, mo
Anutis comi ns dimicabant. tus.
'Etiam , adCarem venian] Reiisppi not, ~ Sei Mi/dij / ] Ita legendum ex meo
in meo lib.lcgitur,& iam Vndiq;,&c. libro.
Non aie/upericulo/o rem/acere.] Peticulo fuor, ?rimo { legionumJ Ita ciiin libro PIO,
meolib.quod placer. legionis.
texi/jrg, tandemen ex/Jilarat animo, arq, [/ Eos-q', iaculi: conuulnerare/ari: e e exi/iimaremr;
licitudine.]_ Aliter hiclocuslegiturin manufcripto /ar i..11.xi,iif1.1iud.0. conan', ] Pl acct hc
meo libro , cfortaif melis :auxiliyfq'ue tandem letio magis,qum qu in vulgatis libris circum'
fuis exhilaratus , annonque leuata folicitudi fettur.
ne. 9. Eelegionarium milifem Defatiga
5. legione: ducit.] Ducit,magis pla bat, meus lib. ltintericiebat, paul fupt, pro in
cet, vt eilin meo lib. terficiebant. t ita Videtur legendum.
Ex omnilluprdijt color-te: ] Eduxit, lib. ff Scipiomkcireizer 1 1.] Ita in meo lib.
meus. paul pii,conuul'ncratii`q'ue, pro vulne infornelio Scipione ] Scipionis euocato;
tatis. _ eilin meo li b. _
In acie in comu dextrum nirum 5c iniquiore loco Vtiirforrunitpra,qud ]?! '
pagana] Dextro 8c iiniiito,li meus. ferrea] Placer vt in meo libro fcriptum , vt
Q_Cmnrm'uL] .Cominiusfctibendum exvete fuis fortunis populi Ro. qud benemeriti client,
ribuslib.&ita habetPariiinus codex. .
Naai: m'remi] Trictis,eiiin meo lib. mit l/r [ralerent/aculratem turmas Iulianair eirmnfmalm
nim Gtcis.' "eli, o' nibilommufbrriim,acerrime ] Ita
_ Rfmpulxum optimo quoq, defendlir.] Defendctis, in lib.Latini Latinij.
hab_etlib.meus. _ . g. io. Eranimazlue'rtit aciem ro 'vallo Scipionineleplvanl
purl 'Diap/inn : inlo ] Ita to@ / comu collocator,c.] Ita meus 11
legendum ex meo lib. ber. _ . .

'1N' (111/1117111 ,
j'_ Tab-em] Tubicina,liber meus: irain Antiquo argcnrco,in cuius altera parte Africa: prouinci
(11100;111111111111111'. imago exprelTa cfr cum literis (L. M L L.
Ele/:laanth Elcphans,eirin meolib. P I v s s 1 1 1 P. nominarurM.bicEp
inz'mmf/rea rerparuafrdofuit,] Melis pu pius Scipionislegatus.
to, quibus mil'crijs, vr ellin mco lib. Libmtes, cupidegcondilionem ] Ira 111
Scipionmz'liteL] 1ra in meo libro mco lib.pro Cupidir'lue.
legirur. M.Catonem [ ilo/iam ] meo
Toumai3 exercizum vezeranum do'nauit. / libro ira fcribendum.
tiimocuique,(fc.] lrameuslib. ' Laeorio Rei/Hana] Legerem Cremano, fi me :m
11. L. , qui zum ibi 7rogu`C.fuemt, tiquus aliquis liber adiuuarer , quod id cognome
commendar.] Liber meus pro ibi,haber ci. fit Plarrorifamili in argenreis num mis. l'ed fieri
CCondjlioJ Reisppinor, in meo lib. le eriam porcf,vr Ruilius aliquis Plarrorio adopta
gitur, C.Confidio filio. rus,l`ltdeindePlrorius Ruflianusdiusi l
Liuineio Regula] Ira CPC in lib. 8: in argen Crro /]: brocoeg/lej Ab
teisquoque nummis, L. L 1 v 1 N 1 v s 1: emeolibpopuliR. _ .
G v L v s. /111101160] Tricen fi 111 , meusilibx au
] Liber meus,Cteio. forr: C.Atteio. tem anriquafcribendi ratio, qua in aereo quoque
M,Eo}:io.] Iraeflinmeolib.innummoeriam nummo,(adragenlma noraum vidi.
LIB. DE yELLO HISP.

. 1. > Ex 'atraque genere pugna (-[ vulneribul
Egan' clampr/a'io Cn.?empeij.] Pri d i a aeffj his vrroque genere,zc.lib.meus.
mcus. Itapridie duorum centurz'onum {-] Li b. meuS
."e
Cae/ar eam ciuitatem omni tempore ! haber, inreririo.
depojzulo Rzmeritam , 1. cobar In lacum /{} defcendere.] Ira haber
, ] Ira hic locus in meo codice liber meus.
fcriprusrepcrirur. alirerin Aldino; fed mal. /{ ad Soritiam, quod/affmz elex eo tempore
Hcm animaduerteret aa'uerrio: minime ] Ira metumeemagnumJ Ira in mco lib. hic locus feri
legirurin mco lib. prus reperirur. f.
: /91114 ex coloni/ln] Ira haber meus lib. non 4.. Etcirca Hialim in oliueto /111514 Melis puro,
colonis. a _ in meo lib.conrraHifpalim in oliuero coniruir.
Tompeiua qui ingo tenebatur loc: natura.) Li Imerual/umpfouncz'am ] Mal hic lo'cus in
ber meus,Pompeius, qud eodem iugo regeba omnibus,quos viderim,librislegirur. in'meoau
tur loci natura. tem ita plan fcriprum ell: interim nulla planicia
Non e Cie/aren] Italibermeus. diuidirfcdplanicia pro Planicicsin eolibfemper
(/ Submirrend um,ha fcribi anim aduerri.
berlibc'r mens. Caluicz'ua,qui car ame ?ompeijprepo/inu ejem]
Suo locopraetefitua 6] 51 libro , Larinus Larinius legir,qui anr Pompcio
1. prpofirus .
2. :/] Iramcuslib. 111- prima111111113 .) Liber meus
; eruptionem.) I Ira, pro lrruprionem ,haber haber,1rem oprimis inerncndam veftimenris.'
liber meus. . Ip/a'e tempore , 'vinum nardum idemidem
/2610 azier/ati/imtprliumfacered Ita 1 n .) Vinum, elhrclnam ,inlib. Latini
meolibro. cmeo. quod magis placer.
t@efe/Immune.: a` noans /Jyernorum ; ndi/fum Sima/Ck/ar cara comm ! opia'um Contrat>
crane.) ramenrici ab noflris, 8:. Ira in opidum,haber lib. meus.
meo lib. Clam cuidam ?/2i/on,illi,qui,<yc.] Liber meuS ha
Cuz'zufunea laude: quom'am adancfortunam, dm] bet,clam quendam Philonem illum,qui,rc. ita
Ira meusliber. paulo pir,pro,clam pra'lidiomlam prfidia.
911 eta'ugulaeumjv Eum, qui ira 5. ] imperati Carteiaprqfi/ne /] Im
locurus cfct,iugulatum,liber meus. parati ell in lib.Larini.
3. Militiceruice: ] Miiiribus , haber mcus Ad conuallem autem , argue exe/am lacum in/elunca
lib. 8: itaviderur legendum. ompeiua occuleare ]1111111.11:,
zranfgrei dum] Ira meus lib. locum, 111 11111,8:.\
I 3 SCHOLIA
mmmir@v
- __

w
-~ -\, "/
( . irriiuiuiuill.l 1
SCHOLIA
ALDI _MANVTII
PAVLI F. ALDI N.
IN . IVLII @AEs/1R15 DE
bel/o Gallico. Li. l
_ _ 1%
A . ] Vide Strabo 3. eff/[ran] Saneonnam dium hunc
uuium,tradit Ammianus lib.15.
-, - f nem,lib.4.. Magnampartem concilia] Non Cf'are,
_lt_ " : fed La bieno,ei us legatoffigurinos fupetatos ef
__ _ga-_ de Cx(aremipfùm,_li fe,traditPlutarch.
_ H f' bro.debell.Gallic. _ It 'Iigurimmj Pagi,inquit,Fc
1_ .- ".--` Ammianum Marcel. Rus,di`ti Fonti bus,quod eadem aqua vterentur.
Q
Q_., y, : 11.15.'$,

aque enim,lingua Dorica, MW appellantur.
_: lib.2. Hic 7agiu 'vnuum domo exiatjtrum nororum
4 ` _:l _ j pf. (mima apllattufe memorial.. Contlem interferenza] Epit.Liuia
_ _ ..._ . mt.] ui us iS na,lib.65.L.CafI`1us,Confùl , 'figurinis Gallis,pa
( mos hic fuerit apud go Heluetiorum,qui Ciuitate feccferantdn'
Romanos,vide Liuium libro primo de bel.Mace nibus Allo brogum, cum exercitu, cacqu eft. mili
donico. ~ . tes, qui exea clade fuperauerant,obfìdibus datis,
i. llorogum,quinuperpopulo Marnier/mM Ci 8c dimidia rerum omnium parte,vt ineolumes di
cei'o in Oratione deProuincijs Confulatibus : C. mitterentur,cum hofiibus funt.Idem tradit
Pontinius, fortifIimus vir, ortum repent bellum Orofiuslib.5.eap.17. In quo quiddam diuerfum
Allobrogum , atque hac fcclerata coniurationc Cfare,& Epir.Liuiana,videre licet.
_ èxcitaturr1,pr2elijs fregit, eofque domuit,qui la Sui iugum mi eran] Fefius: Iugurn ,inquit,fùb
ceffierant,&, ea vioria contentus , Rep. metu li quo vii tran ibant , hoe modo fiebat: Pixis dua
berata,quieuit.Ammianus autem Marcellinus,li bus hafiis, fuper eas ligabatur tertia; fub ijs ;
bro 15. Fabium Maximumideuiat prorqu do difeintos tranfire cogebant. Vide Liuium quoq;
mita Allobrogum gente, Allobrogici cognomen initio,lib.9.abV.C._
confecutum efl'e fcribit. @ograuiuo /zominemx commutatione rerum, ,
A Rhodo Opido , Rhodiorum guarpro/ielere eorum 'vlcifci , cundioret inter
Colonia,ditus Rhodanus.VidePlin.libro tertio, dum ] Val.Ma'x.lib.1.e.z.Lento,inquit,gra
cap.quarto. Pomponius ver Mela, ita de eius ot du,ad vindiftam fui diuina proeedit ita: tardita
tu, texitu,f`cribit; Non longabeiti,Rhenique, temun fupplicij grauitate compenft. Et Hom.
fontibus Rhodanus fiirgit , deinde lacu Lemano
acceptus,tenet i mpetum : c ,cm fe per medium Einf 5S *n : tori/itO'Au'wn@H :in ar'aeam',
lacum egerit, tantus egteditur, quantus venit. 29 wa': mui n
Eius deferiptionem vide apudAmmianum lib.15~.' Zulu` ooiiow xtoaaiim, guaran/7E, : nuisent.
{dldmffprj Vfitatiusloquendi genus.Ad,id 4.. Summa Magiratuipraerant] Duos ex eadem
efi,Ante diem. ngd ab alijs quoque obferuatum Fa ilia Vergobretos creati non , eifque AE
Video. duorum nibus exire fas non effe , tradir Caefar,
\
de
===nkl` =Izl
IN c. I_VLIVM (.
l to
de bello Gall. lib. 7. cap. 6. ( loco acerri mi nium,dixerit, Galli materibusu'eui lanceis con
viringenii ,omniumq; literarum laudeptaefians, gunt. Et: ] materibusautlanceis ramen me"
NicaliusEllebodius Casletanus, Prarerat, hic le dium perrurbantagmen : inept ante me na
agendum putat,non Pra-eran t. tum repolitum videoquibufdam , Materes, flue
( /5:1: ere/Ituri.) Fratres enim Materas. Mazacem apud Hcfychium, hallan;
Senaru R. &conlanguinei,appellati. infr.Cor- .Perficam dici , dicunt alii.` Tragula autem quid
neliusquoque Tacitus,libr.u. Hiltfc ait: Primi lit , doeetFellus: cm dicit, teli genus elle, (ic di
AEdui Senatorum in vrbeius adepti funr.datid rum quod l`cuto infixum trahatur. Nonius ver
fderiantiquoquiafoli Gallorum Fraternita Marcellus Tragulam hailam effe dicir.
tis nomen cum Populo R. vfurpant.ErCiee.lib.1. Circiter millin /yominum cxxx. j Centum millia
_ ad Arricum,AEdui,frattes nollri,pugnant.Epito. Plutarchus dicitprlio fuperfuile. Eutropius au#
Liu. lib. 61.AEdui,iòcij populi R. tem libro lexro, rradit, Heluetiisc eorum focijs,
Reperieat Cie/2r, we, ] Antiquus liberBi c x L v 1 t.millia in prelioillointerempra diestra
bliorhec Vaticana.' : Reperiebat etiam in qua: bo autem circirer C D .milliainrerijffe, t 1 1 x.milh
rendo Cfar, qud prlium equelrre aduerfiim liahominum :
paucisanr diebus crier falum , initium eius fu 6. l/'erbigemor nbpellntur.] Alias,Vrbigenus.@
gas fatum Dum nori ge,atque eius equitibus.@ darn ieguurNrbienus,vel,Vrbinus : Vrba, an#
melior letio,vt mihi quidem videtur. tiquilli mo Heluetiotum opido.
CValerium Trociliumj Italegi invetuflis 6c num Prim.: ] Gryphij liber,Prima nolis vigilia.
misclapidibus, non, Porcilium ,ollendimusin 1/2/ luuit. j Re vera occidit: fed
/ . mentionem crudelitatis vitate voluit.
5. Con/idiur,e'rt.] Vide Appianumlib.1. Bell.Ci BoioretemiM /Erlm/'f , quod egregia Yirtute, omni
uil. : in Parrhico : Plutarchumin* Sylla, 6c togniti,w in fallu/iin collocarent,tonceit.'] ?
Grail'o. ' libro 7. de bello Gallico, cap.z. fie: Vercingeto
Idfe in/igniur cognata-@ Li rix rurfusin Bi tutiges excreirum ducit , arq; inde
ber Gryphij Praepolitionem omittit. Etlanve tofeus Gergouiam, Boiorum Opidum,quos
nullis hclege'nrutJi ablit. ibil-leluerico prlio vitos, Cazfar collocauerar,
Deeuriom Eguitum Vegetius libr. 2. AEduifq; attri buerat, te.
capite t4.. Quemadmodum,inquit,Centuria, 8c Litern Green con/h] Lireris,&fermone.quod
'Manipulus, Pedirum vocatur: ira inter Equites Srtabonis reilimonio probatut. Sic enim libro 4..
Turmat habetvna TutmaIquires xxx 11.&,qui Kai piAiMm'a; /161 anni: 6 ni oufiit'mua
huic , Deeutio appellatur. /- Catiar autem libro 5. capite 12. Epi
Phalange16:84. ] Q'Cu'rtiusdibro;.Phalangem, itolam,inquit, Gratcisconfcriptam literis,ad Ci
inquir,Macedones vocant Pedirum liabile agm: ceronem confilia
AHollibus mittit,ne intercepta Epiiiola
cognofcantur. nollra
E_r libro ab
6. capi
. itavrvirviro,tatmis arma confetralinr. Vege
tius autem libro z. capit.z. non tanrm Macedo re 4.. de Gallis: In publicis , priuatist'l; rationibus
nes, verm etiam Grcos, de Dardanos , Phalan Gtaecis literis vtuntur. Conrmatur 6e Iuliino,
gibus vfos effe, fctibit; ein vna Phalange 8.arma qui limiliterlocutus ,addit,Setmonem,air enim
torum milliacenfa elfenDe hac autem Germano libro zo. in extremo, Faclo S. C. ne quis polle.
_rum Phalange ita Orofius libro 6. Pugna maxi Carrhaginienlisaurliteras Grzecas , aut fermon
m grauis, ex Phalange Germanorum fuit,quam, lhideret, ne aut loqui cum holle,aur fcribere, line
coalo in vn agmiue, fcutifq; fupra capita con interprete, poiler.
rextis , ad irtumpendam Romanorum acicm tuti 7. I/t/ili/treto,in ottulto,a'e/a,6rt.] In alijs, Er
vndique pra'llruxerant. Sed pollq um aliqui Ro~ occulto. Gryphianus liber, ad otam, tollit ha'c
manorum milirum , agilitate, audaciaque, inli duoTmn/Huorplurer.
verba. ] Cornelius Tacitus,libro zo.
gnes, fupraobdulam falire telludinem , fcutifq;
iigillatim , velut fquamis,reuullis, defuper nudos Caufa. inquit, Germanis tranfcendendi in Gal
deprehenforum , detelorumq; humeros perfo lias, Libido,arqueAuaritia,tmutanda: {edis a
derunt,territi hoiles nouo m ortis periculo , terri : reliiis paludibus, Se folitudinibus fuis,
bilem diifoluere compagem. foecundillimum folum polliderenr. Idem tradit
Scute's vnoifupilorum trnnfxt'sJ Vegetius, lib. 2. &Srrabo,lib. 7.
cap.15.ina,inqt1it,funt millilia,vnum mains fer Ivi/nl Soqunni reondere ,fed in tri/Zitat raciti
ro triangulo, vnciarum nouem , haftili pedum v. permanere.) SumplithocDemollhcne,quilimi
: lemis, quod Pilumvocabant, nunc Spiculum le quid de SrraronecontraMidiam narrar : ira au
vtcm in colegitur; Kooi Jlewv JJv yy-toyii'Q''sma run?
.dicirun _
born vt r. ad merum /. `] Non vi~ www?, u _Ho'ww 'All' ai'va { 19W weeiqxit'Qq
Moi xy 7:5 oiydfwii Jlu'feiu. ity.; / _i'xgm, naafJlra
deo,eur alij murrinr, ad vefperam: cm Plaurus
i@ wiwov9ev, oriJl 'zuri-zuigen? agi; tipi; eimr.
Amphitr. ( relie quoque Nonio ) lic locutus lit.
Hare, inquit , illis eitpugnatapugnawfque mane `_ l/tantmbri,Teutonig/,#tiger/1L] Eurrop.lib.5.
ad vefperum. y Epit. Liui. libro 67. & 68. Tacitus de litu, 6 mori
Magamr, 4c tragular. l lCum/Sifenria , ap ud No-'
.bus Getmanorurn,&libro zo. Hillor.
'i .t s.
| ---"'_ I
__u. _---rlliuil
.
l
104- ALDI MANVTII

_ SCHOLIA
8. Si quidille / . Parilini , Si quid ille ve l'uam ex Grzeca.Referturenim, ad Comoediam.
lir. retis. lo. Gratia, /, Au
Emolumenta.] Molimenro,legendum elle,ante &05 oram Gryphiani libri.
quinquennium annotatum in Variarum le hflzelr/e/enolililnu , principiiruqJ populi gramm
( libro,ad Calcem Cfaris impre o. /. ] In his , Catoni Vricenli : Plutar
1'14/, Kef): , atque amicue, app.] chus enim ,in Nici, @c Cralli, comparatione rra
Trataturhoc idem hoc eodemlibro, infr,paul dir,eum cenfuille, Cfarem, cum xxx. Germa
fulis. norum millia ccidillet,holtibus dedi. Qiod
Dicendumbi (fr cagno/Eendum,c. ] Phaernns,Di cm ich Cfarprarclar : Anticatonem e
fcendnm reponir.lta autem locutum Terentium didit.
obferuaui : 8 l`cio. Bello/ieperatoreidfuernor Rut/renaud Fabio
Treuiriautem : C.Sueuorum.] Idem Caefar, Maximo. ] Epit.Liuiusl1b. Lxr. .Fabius Maxi.
debello Gall. lib.4.. addit,Sueuos ex centum pa conlùl , Paulli nepos,aduerlùs Allobrogesr Bi
gis fuis quotannislingula armatorum millia , bel tuitum,Aruernorum Regemfeliciter pugnauit.
landi caul'a, limbusliiis ccl'ucere folitos. Decen 11. Legione: deleia commiem cum Equitara pralii.)
rum pagis ver Sucuicorum vide 8 Tacitum de Commil`lùm,non legitur in varierate letionis ad
litu, 8< moribus Germanorum. oram Gryphianilibri. reiusq'; .
9. Ingemi magnitudine corporum Germanar. ] Ma MJ/alerium 7racilium.] Procillum,Gryphinsc
gnitudinis corporum caulam reddens Clar , in Pari lienfes, 6r hic, c cap. feq. Proeilius autem legi
frlibro 4.. capirci. hanc elle dicit qud late vi in vereribus 6r num mis,c lapidibus,dixi in Or
itanres,multumq; in venationibus lint. . rhographia.
6. capite 5. Vita, inquit , omnis invenarionibus, Gema: liocerarpugna,c.] Cfarlibro 4.. initio
atque in liudijs rei militaris,exliltit: ab patuulis cadem ferm narrar de equeliri Germanorum
duriti,ac labori , liudent : qui diutilli mimpu prlio: 8 Ammianus Marcelluslibro 15. vbi pu
betes permanferunr, maximam inter fuos ferunt gnluliani Cfaris cum Alemanisdefcribit. Hoc
laudem.hocali liaturam,ali hoc vires, netuofq; autem pugn genus ante hoc tempus Romanis
conrmari , putant. Pomponiusver Mela,lib.3. vfurpatum , Orolius tradir,libro quarto,capit. 18.
Qui Germaniam,inquit,incolunt, immanes funt quo loco de praclio inret- Hafdrubalem, 8 Roma
animis, atque corporibus, 6c ad inliram feritatem num exercitum , in Italia commillo,ita fcribir:
vali vtraque exercent,bellando animos,corpora Diuincertns belli euentus fuit,elephantis maxi
f ad confuetudines laborum : maxi mo frigore nudi m Romanam infeliantibus aciem , qui militi
agunr,antequam puberes lint. clongillima apud bus R. occili lùnt,quos volitando, Velites vo
eos pueriria . cant. quod genus militia: paul ant fuerat reper
Trilumumilitum] Tribunus mil. (ait Vegetius, /}; agilitateiuuenes,cum armis luis,polt
lib.z.'cap. 8.) Tribudenominarur, tribuend terga equitumlederent, rmox, cm ad holiem
queiure. quia-przecfi militibus, quos ex tribu pri ventum elfenequis delilirent,c continu pedites
mus Romuluslcgit. Grzec )gr-drpardicitur, quod ipli , ex alia parteequitibus, perquos aduci fue'
mille militibus prlit. Duo autem eorum genera rant,dimicantibus,holtem perturbarent.
ellè,tradit idem Vegetius: maiorem , qui per epi Siente nouam Lunampralio contendiemj Idem
liolam facramlmperatoris iudicio deltinarurzmi Lacedmonijs obleruatum, tradir Lucianus, 8C
norem,qui exlabore prouenit. Plur. in Czefare eadem,qu hic Ca:làr de Germa
@i ): care/a , /. ] ul tos nis ,fcriplit. I-luiusautem rei caufam videinfr,
nobiles, c claros adolelceutes,Plntarchus fuich apud hunc eundem,libro 6.cap. 5. eos enim Deos
tradit,qui cum Car-fare in Gallica expeditione,vo tantm putabanr , quor opibusiuuarentur.Ger
lupraris , lucriq; caufa,fe illi adiunxerint. manos ver huiufmodi vatibus , feu lagis deditos
[fr/ima rommod/upporrari pot, rimer: ] fuile legimus apud Tacitum,de litu Sr moribus
Pro,Ne.SicTerentius,llec.A&.r.SCen.z. Firma: Germanorum:&lib. . Velleda, c Aurinia,
hz vereorvt lint nupti. fatidicis.
fut eipm/riiereauderentj Alis,Viderentur. 12. 0mm: lariar,c.] Vegetius libro 2. cap. t.
Kgpra/nraturum.] Beroaldus legit, Tentatur. Equitum quofdam hinc Alariosdici putat, qud
7rarariam caborzem. ] Vegetius,de Cohorte,c ad limilirudinemalarum,ab vtraque parte prote
quot in Legione fuerinr,lib z.cap.6.Prtoria vero ganracies: qufan fuo tempore Vexillariones
dicebatur Cohors,quod Prtore nunquam dif Velo vocarentur,quia velis, hoc elhflmulis , vte
ccderet. Cuius militibus dabanrur (vt ait Tacit. renrur. ~
lib.1.) bini denari) in diemzcm aliarum cohor Trilocen] Pliniuslibroa.. cap. 17.6r Tacitus de
rium mili tes lingulos tantum acciperent, hoc . fituc moribus Germanorumc Eurropius lib.6.
lo. alles. Tribochos nominanPtolemausvcr Tribonos:
Se@ efeadiellumgerendumparatmam. ] In alijs mendos,vr opinor.
librislegitur, Pararillimum. @o modoli legas, Seda/iai] Eduresmon Sedulij,dicuntur ab Oro
ditum erit, vr Terentio illud in Eunuchi Pro iolib.6.cap.7.
logo: Nunc,quam aturi lùmus MenandrilEunu Milliapaieum ex eo loro circiter v.] Plutarchus :
chum : 8 paullo plt: Trdnftulicin Eunuchum dia C D.l`criptum reliquit.
Liber
1
iN C. IVLIVM CAESAREM. _ _ . i...

Lier I. quinto, capite decimotertio: Equites plerumque
omnes (inquir) tela intra vallum conijciebant.
. I. @o etiam loco forralle legendum, Plerique 0
mnes.
Tanti oneri: turrim in Muro: collocare confde
3. Sin /, 'c. ] Glofl`cma rent. ] Pariiienfes,ln mui-O.
puto verbum, Poifenr, quod ii ablit, Norotpradiadeduluron] N prlidia n
eleganris hoc (it ditum. induturos,Patilienfesmelis.
Ter earum corpora reliquataudaciim tran/fre conan Die: / decreta 256] Idem rradit ( Plu
e.r,mul'titulz`ne telorum repulerunt.] Per eOrum 'cor~ rarchus.Suetoiiiusai1rem : Plurium, qum quil'
pora,Belgarum fcllicet. Pl utatchus autem,Ro quam vnquam , dictum iupplicationes impetra
manis traniitum eH'efaCtum per Belgarum cada uit. Supplicia dicunrur Salluiiio. De Supplica
uera,i`cribit. i tionibus ver lege Liuium libro z.bclli Punici,in
5. Tenerirarlorz'llu {- inflext'r. ] QiCur principio.
tius,deMardis , Alexandri exercitum impedicuri
bus, lib.6. Occultus,inquit,nexus ramorum,ve [ 1 1 .
lurlaquei ,perpetua fpe itinera claudit,&c.Vide
eundem Cfareminfrdib. 5. cap. 4.. CAP. I.
6. Vikillumproponendu'm, guaderat in/gnenm 41147
__ N/Intuater, . ]Nantuates,vel
ma concurri opofferen] Extrema hc libenter tolle _. Naniuares, &Varagri,dicuntur
r,li verulli alicuiuslibri autoritas fu'ragaretur. " nio,librog.capite vigclimo. tStra
Signumtuadantlumj Hoc etiam glolfema pu bonelib.4.. l _i
to. non enim hic elllocus,in quo ligni dati men 2. Troxmt 0ceano.] Proximus mari
tio fieri debeat , (ed infr cohortationem ad Oceano, Pariiienfes. _
milites. ligno enim daro,ilatim in boites impetus In Vnellor,] In Eufubios , liber Gryphianus ad
fiebar.Cl`. de bel.Ciui.lib.3.cap. 9. Tuba lignum oram.
dari,atq; in impetum fieri iuflir. Caterer anreredunt. ] Reliquos, idem G ryphij
Non modo' ad ingniaacrommodanda.] @ibus ab liber. .
hollibusdiilinguuntur.
v7. Decumana ] Ptaaroriam porrarn fi .) Pariiienfcs,Reliquaeq; item
Ciuirares.
ta. Pereamdelinquenres milites ad pnam de i@welnomen apud omne: ] Ad , non Apud,
ducebanrur.Veget.lib. 1. cap. 23. - Pariiienfes.
ClamorfrernituoaJ ] Alis,Orie batur. Il/Iultum natura loricondelant.] Oùocl hic Ctrfar
In b,?rz`mz'pz'lo 7. Sext.] Vide qu annotaui in Naturam appellar,lngenium non iàtis propri di
Salluitij luguttham ile Primipilo. xit Ouidius, Triil. lib. 5. ElngO.
Manipulorlaxare.] Ouid. . 11.3.
YJertira/uenfotportaat longa manplot, erexzm tutum eff: : tumulto; defenditur z'p/
Matmata ectlguif,i'ngem'og/1 lori.
Ina'e maniplart nomina miler nalet.
Vegerius libro .1.. capite 13. Contubernium (air) 3. @im exalta/ a/lua ] De Maris exa:
manipulus vocabatur,ab co,quod conitis ma luationc,Pliniuslib.z.cap.99. tioi. @meins
nibus dimicabant. Plutarchusin Romulo aliam quoq; Currius limile quid narrar de Indici Ocea
Etymologiam dicir effe Manipuli: fic enim ait: ni exiluarione.
Eug-'neemt 'snor/cnf duffenywfroug i'Ansuyrg.AlJ`xov1r Non almiliforma murali'umfalrium] Ruralium,
zicrayvlw Marv/11ML 'mii-ru. Aam/Voi 4Min :el-r xei'vwv Pariiienles. Qua autem (it forma muralium fal
) rui:` V7on cpanel.'onfrgnurMummaglouvofagffouol. cium,videVegetium libro 4. cap. i4..
Huiuaaduentue illata Militiliu] Si milia Pl urar Malaria] Maru/a. molliriem iignicat.
chris narrar in Iulio,c Sueronius, t Val. Maxim. Reliquortl corona wendidit. ] Geli. libro lepti
lib.3.cap.z. mo,cap1re 4..
ExD ! ii 1. Senatoren] (Madringentos tan 4.. In oontemprum Salimos 'veniren ] Conrem prio
tmfuiiTeNeruiOrum , traditPlutatchus: Epito nem, legi in alijs libris , annotarum 6r in variis
rnc ver Liuiana nonagintaquinque, lib.1o4. letlrionibuslodem modo dixit Se lib.5. cap.iz.
Ex bominum : L . 'vian D.] Non D.ièd /tazlella/u/rzpiena'a Gallorum alacer, ac promptua
C C C.legirurinEpitomeLiuiana. . eff nimiu,t9c.] Liu.lib.io.ab V.C.rlibro 4..Belli
8. Cit/loden ,acpriedio v 1. millia /rominumfvn Macedonici,idem narratur. _
reliquerunt] _ Gryphianus liber , ad Oram , Crillo nimzos,(gc.\/enr,e9c.] Idem de bello Gall.lib.
diam , t, Praeiidium. 6.cap. i.Totus,& mente,canimo,in bellum infi
5Ierumgue omnilue 641113.] Valerius Palermus Ve iirlit de bello Ciuil.lib.1.cap.5. Tanta etat fum
toneniis,in (ludijs literarum non mediocri cum marerum exfpelatio , vr nullus in aliam partem
laude verfatus, putar hoc loco pro Plcrumque, men tcm?un animo,trahcrerut. Er Terenrius,
-Pl'erifque,reponendum. Vt lit ,Pletifque Omni And.ati. Sci. Mala mens-,malus animus.
lbus. Qro modot Terentius Andod pleriqr 5. Telo/Zi ]1, Nar
omnes faciunr Adolefcentuli. Idem Cfar libro bone,Parificniès.
6. Voron
. _
_
_ ____..._.-._. _ :i S I Y
l ll-lllllllm lip-mig!
[ ALDI MANVTII SCHOLIA
6. Voeontioruni, Tarn/Zuium. ] Vocatium,pri~ autem Britannorum more pin gc ndi-corpora , vi
mus repofuit Sabellicus. de 8e Herodianum ad nem libri 3.
Fluarer] Volaterranus reponit,Flullàtes,qnocl 7. eurem Britanm"vorangcmluarimpeoli
fuaquo uetempeliarefuerintComitesdeFlnlfo.
Fuluiuscl/rlnus, dotillimusvir, mihiq; tu: 'vallo , /, munierunt. ] Idem propemo.
dum de Germanis narrar Herodianus, libro fe
familiaritate coniuntus, Elufates, ex Plinio,c primo.
Claud. in Ruf. muro;I : Elue. Magnus ilinumerurpeeorum referral. ] Pecoris,Pa
7. EExercitumddduxir.] Duxit,Patilienlès. rilienl'es.
Cmatuit/yemare in Continente proprer repenti
Liber IIII. no: .) Cm (latuil'et hyemem in Con
tinente,ptopter repentinos Gallia: morus , agere,
C A P. I. Gryphius,&Parilenlès.
Sipeter. j Vlipij dicuntur Tacito. commeunu expo/irri Milifihu. ] Nicalus
; ,11:, ] Ellebodius Casletanus delendam putat particu
Habcanrquidqu, Gryphianus liber. lam, Et.
Ee IauenzurinuminiliurJ Idem rra 8. Sumarolrime. ] Alias , Samarobrig. Fuluius
` ditlib. 6. cap.5. Mela quoque, lib.3. Vrlinus,Samarobriu ,ex antiquo libro,& Ptole
cos magnam curam in natando ponere,ctiam mo, in quo Zwpoeu.
hyeme, fcribit. ] Nulla de Ellùis apud veteres mentio.
Quim leti/im /iisniu: varare ] Vide 1deo non mal quidam opinati reponi polfe,
dem Czelarem,lib. 6. cap. 5.Et Mela. Germani,in Sueloncs,vel,vt ProlemusNell'ones : de quibus
quit,vt circa i pfos,qua:iacent,valla lint, curanr. 6L llprlib.z.cap.1.
Condrufonum.] Condrufos nominatidem,lib.z. Hu: . Craum _Qmorerma preferir. ] Nam Pu
cap. 2. &lib.6.cap.6. blius eius frater, rum patrcin Parthos ierat.
z.. @appellatur Vanden] Gryphianuslib. Vua Magna manu ad Cam oppugnanda venerunt. ]
lis : quo modo nominaturcTacito,l-lil`t. lib. 2. gna manuCallra oppugnatum venerunt, legunt
in initio. quidam :vel,Ad oppugnarum : murationc
-] Mediomatricorum, Parilien non tanrm n necellaria , verm &,vt mihi qui
fes.lta eos Strabo nominat. quamuis Ptolemaeus dem viderur,qua: non multm elegantia: habear.
Mimi/armo I-demlib.7.cap.i4.. Mediomattices Cm in alijs optim legatur,Magna manu ad Ca
appellanwoin loco variant Parilienfes. liraoppugnandivenerunt. Vtinrelligatut,Cau
Triooorum.] Triboces idem dixit fupr. faloquendi genus,ab alijs, prcipue'q; Salulrio,
4.. Sicamlrrorumj Sicambros limilitudineGer vlitatum.
m anici vocabuli @pgcnfgcr diclos facil credi 10. Efarm@ virtute, numero pugnandipurer no
derim.VndeProlemo, v'wurw dicuntur. jlri.] Cm non cohretent inter le,Numero pu
Immiainumine] 1n Humen Parilcnfes. gnandi,mutruntquidam,legcndo, Numeto pu
6. (lim/e inter equitum turmarin/inuaure,ro' ex fe gnantium:vel,Animo pugnandi. Verm reis
olelJ lnfnuauerint,ex BHParilienfCS. in Parilienli libro : Erant tnumerocvirtutcpu
gnandi,pares nolh'i.
Lier V. /, o eofummo /? impetum'de
fe.] Pari lienles,5perare fe,ab eo de lua,ac Militum
C . I. laluteimpetrari .
11. Mumiiumpilorum.] De pilis muralib.Vide Ve
` Jgmagnoriiuj MinS magnos, getium lib.1.cap.zo.
"' ' Gryphianusliber,ad oram. Vt'vltra Milirum voriueJiiparcere co
In alio Wlan' /. ] In reli gemurJ Vltro palliu ( modo cCicero,
[ 'j quis vtimur maribus,Gryphius,&Pa Fam.lib.7.Epilr.lo.Subinuide0,inquir,tibi,vltt0
' rilenfes. Prtere Prifcianus lib. 7. etiam accerlitum ab eo ,ad quem cterimon pro
hancletionem agnolcit. prer eius luperbiam , fed proprer occupationem,
2. Omnibur rebus udBritannieum bellum comperotJ adfpirare non pollimt.
Omnibus ad Britannicum bellum rebus comp. .milliumpauum circuitu munirionemper/eceruntj
Parilenfes.1leniore numero. Parilienfs, x. millium palluum in circuitu mu
3. Corus mmm. ] Ab alijs dicitur, Caurus.Grci, nitionem pedum x v. perfecerunt.
Anim-Geli. lib.z.cap. 22. Ewerurumin balneo defgirur.) De Veruto,vide
5.inlumlum album] Plinius lib.34. cap.17. Vegetium,lib.z.eap. 15.
0mm: 'ver/ Britanniluteoinciunt,1uod 12. Verime,9'c.'vtHoiumimpetum/uinerenonpif
Alij alia.Mihi Glallomon dilplicet: fet. ] Ex Latini fermonis confuetudine tollerem `
cmvideam,Pliniun1,ha:c diecre,lib.zz.cap.z.Si 'particulam Non : vel Ne,pro Vt,legerem.
mile,inquir,Plantagini Glalium in Galia voca Con/edit, @quam noui/finto [ ] Sulpicor
tur: quo Britannorum coniuges.nurul`que,toto de mendo.non enim hafc apt coniunguntur.Pa
corpore oblit, quibufdam in lacris 8: nudin ri lienfes alio modo legunr (. fed neq; co
ccdunr,AE rhiopum colorem imitantes. De hoc modo mihi fatisfaciunt.
Neque
1N . IVLIVM CAESAREM. 107
M11 nt'ampartmlo detrimento illum locum relingui Legionariorum,perilitareutr. ] Parinfes,
. ] Dionylus Lambinus, homo deliteris (: Legionarius mile-s periclitetur.
benemcritus,hoe loco putat legendum effe, Vll 7. /216104 De Cuneo,Vegetius lib.3.cap.19.
locum relinqui volebat. Quod ita Cfar dixerit ( Alian us de initruendis aciebus.
lib. 6.cap. 8.minimo quidem eafui locum relin /] Parifienfes, Fidem non Fa.
qui debuiffe. ( oprim buie loco con ceret. '
ucnire videtur. . ' ] Durocotorum, Parifienes. Ful
, ] Ltatio, Gryphianus liber, ad uius Vrlinus , Durocorrorum-z cm Ptolemarus,
oram. Awfw'mfw. Emendatq; Straboncn1,in quo corru~
13. Multi) minorem/pere dicerentpartemJ Dele, pt legitur.
Pattern. venuior erit letio. More Maiorum pplicummp/t.] De 110 e
videinfra, de bell.Ga11.1ib. 8. cap. 6. /
[ V .
Lz'er VII.
C . I.
__ C A . I.
{ rogaurtJ Id e,iuteiurana _ i g2/fall Vam Maioribm acreemnt. ]
do adltrinxiilet. Sie locutus c Liuius rint,Parifienfes.
lib.z.Belli Macedonici: Lucius, in . E. ` In[1re/entra de : cauere. ] Abi
quir,CorneliusLentulusPrtomum ' t partcula De, Parifenllibro.
- ` v. Legatis profctus : obuios in a ` ` 2. 0pinionepreepemt.] Ita legend;
gris, {actamento rogatos arma capere, ac fequi, non,vt in ali_is,Pctcepetat. Sie idem locutus , de
cogcbat. Bcll.Cinil. lib. 5.Aciam Dec.4.
animo Nec
viCtoriam prasci
Etamicitiatribu'nr.] Iulia enim, Cfaris lia, pievbant.Liuiusquoque, fe ad bellum
cPompeij vxor,pericrat. Achaicum, aut rem vl lam,quam [ha quifque opi
Finitimorarque ] Gryphius,&Patilìcn. nione prazcipere pollencrederent milos eil'e. Er:
fes,Finitimos Gcrmanos. Conful quia non pugnam comins , fed locis op
,fue ex eo odio ; exi/Yan] pugnandis,ftlturam prazceperat animo.Virgilius,
Pariiienfes, Aut ex'co,quod in cum etat , odio Ci lib. 6.
ui. te. Omniapracep, atque animo mecum antperegi.
2. Dyjcilitmn/tuflumen,p, Pumper] t ir.
fella: quod Ptolemus Obrincum vocat. Ezqfultatqganimye iampnetpit roem.
3. emonmuimuf]lnitiolib.5. 0mnibzu/uusinopinanriu.] verbum, .
Si amplir Objdum vellet,darepollicentur. ] Si am nibus,Gryphii libro.
lis Oblidum vellet dari,poll. Pariiienfes. 3. }: ? ] Salultius,Catili
Vbiorumzfafonem. ] Vbi horum ,Parilien na,inorationeCa:lris:Qra; belli icuitiaeflct,qu
fes. Verm prior mihi leio magis arridet. ' viisacciderent,enumeraure:rapivirgines,puef
4.. De duobus -1 Tria genera ponit ros: diuelliliberos parentum eomplexunnatres
Strabo libro quarto,Bardos,Vatcs, t Druidas. familiarum pari , qua: vitoribus collibuifcnr: fa
maor, cliensr] Am batus , inquit Feltus na,atque domos,fpoliari : cardem,incendia, ]:
apud Ennium,lingua Gallica atusdicitur: Idem , armis,cadaueribus,cruore,atquc ,
Cadat infr,cap.4. Scrui c clientes,dixit. omnia completi. d
.Si min/uicionem lvenin] Sic locutus Dolabella, 4. , qwadofpugnationem 0pidipert.] Reli
in Epilt.Fam.Er,ait,nunquam tibi in fufpieio quaq;,&c.Patilenfes.
nem venire debuit. Fortuna] Fortuito,Parifenfes.Q10 modoit,
Iu/ifuneribue . ] Cm eadem (int iulta, de bello Africo,cap.1.
qu Funera,ret opinatnr Fuluius Vrfnus, vel, 5. {barieremareriadefendin ] Arietis formam vi
Iultisfunebribus , legendum: vel Funeribus tol de apud Vegetium, lib.4. cap.i;.& apud Ammia
lenduuf, tanquarn glolcma ad,luftis.1talocutus num , lib. 23.
cLiuius. ` 6. Coneum multitudnfugemt.] Ita 10cutusSa
5. .Quim lati/finite circum/e 'vaatfnihufolitudinu luflius,lugurtha: Metcllusconfpetum Marij fn
haben] (Liamlatiflimas,Parifienfès. geratlt Terentius,Heaut. . 3. .
eff con/mil /3192974} Plinius lib. 8. Tuum con/iegum[ obpeccatum. _
capite 15. long aliam, ac Cfar, Alcis guram Etiam adfe ] verbum Etatn ,
tradit. PariGen libro. Antiquus liberBibliothec Vati~
Vriappellanfurd De Vris,Pliniuslibro 8. . 15. can,Ad fe etiamAlius Fuluij Vrfini, Decctiam
Mactobius autemSat.lib. 6.cap.4.Vros dicit Gal euocauit. Optim. nam Antoninusin Itinerario
licam vocem el`c5qua feti boues notantur. fuo huiufec Gpidimentionem facit. ngdipl
6. Sed/:oc quoguefaum dce?. ] , ( __ Fulmdoillimprimus, obferuauit. _
Parilcnf libro. 7. Grpro : .)
] De Taxo veneno,conlùle Plinium, Gryphij libcrad oram,Caris prop Opidum in
lib. 16. cap,z. Monte Politis. v . _
Imperio
IOS ALDI MANVTII scHoLIA'
Imperia ] Ita locutus SalulliusJugurtha: Parilienfes , Si vt dieetetut, te. venii'er, -.
Vos,@itites,imperio nati, aequo animo lèruitu offerte lè ad dimic.G'ryphij ver libet,in alijs cum~
tem roleratis: Qlamuis in alijs libris Pracpolitio Patilenl libro facit 5 pratterqum , quod in eo,
In legatur,hoc modo,In imperio nari. (mod non O'ertenr,lcgitut.
ad modum probo. ` ?ermanerem.] Permanere, Pari lienfes.
/ . l Placer, quod in Parili In 'vallo colloc. ] In ipl'o vallo,Patilienlès.
enli libro legitut,Ad Cfatem difceptatum. 3. (11,5:armaroram,Cà/lroram 'vias inruant. ] An
8. Marrerimilir] Parilenfcs, Matresfamili,c tiquusliberPinelli , Copias armatorumpro fuis
hiee hac eadem pagina,capite nono. inllruunt Cailris.
lo. Negotiamliut itinera: cau/4.] Antiquus liber 1071511: Commentarijr declaratum elf. ]
otnatillimiviti,Io.Vincentij Pinelli, non haber nufquam reperiti in Caffarc , alij obferutunt. Vi
illa,Autitineris. Et abfunr Patilienli libro dendum igitut,an mendum aliquod lit.
6c thphij. : adaerterent. ] Parilienfes , Animaduerte
Vaal refiamma] Si ab te frument. Gryphius.c tent.
antiquus liber Io. Vincentij Pinelli. Si te fru 5. @mandare conaiar. ] Motatur, Pinelli liber.
ment.Patilienies. _ Re. .
.) Nicalius Ellebodius Caslctanus 6. @amnilm aguantan] Loquendi genus po
delenda purat hc duo Verba; vel legendum, In liulat,vt legamus, (Q1/ae mnibus quaretlta lo
prouinciam. cutusPacuuius,apudGell. lib. t4.. cap. 1. Nam l
12.. Seguinq SegulacidicuntutPtolemo. qui, qua: euentura lint, ptuideant, quiparcnt
Minridoner': raam] Cfat,lùpt:`1 lib.4.. cap.1. Iu loui.Et Cic. noiler lib.1. Offc.Non folm,inquit,
mentis, quibus maxim Galli dcleiantur, quacq; Orationes meas , fed etiam de Philofophialibtos,
impenfo parant precio,Germani importatis non qui iam illis fer arqurtdludios legas. Ita enim
vtuntur; fed,qu:t apud eos nata ptaua, atque legendum cenfeo,ex anriquis libris. Quod ramen
deformia,he, quotidiana exercitatione ,fummi cm vidillèt Dionylius Lambinus, locutionem
vr linrlaboris,eflciunt. non alfecutus , improbauit. Vide qufcti pli in 11
Tribuna Milreligarig; E K] An n otatum lum Salullij locum,Catilina: Regiumimpetium
etiam in Vatijs letionibus in alijs libris legi, in fuperbiam , dominationemq'; , conuettit. ibi
Ttibunis Mil.re1iquisq;,lèd cEquiribus R. Qua: eni m huiufmodi multa,apud Scriptotes me ob'
mihi letio non dilplicet. fetuata,pofui.
Condea] ConlidatParilienfes.te`t. ' dbintemlia re/Iingaenalo.] Sic Saluliius, Catilina:
?agnatur 'vna omnilae . ] thphij liber, Incendium meum ruina teiiinguam. Vide , quid
Pugilatur vn tm omnibus in partibus. loco dixerim.
13. d/ammamfaigio.] Patilenfes, c thphij,li. arariimoeinelanranimo.] Fortiilitno,Paril
ber,Ad iniitnum faiiigio. enfes,& thphi j liber ad oram.
14. lukraak] Auliorcos nominat Prolemus. Conaer/roempellereJ Conuerlis equis hollcm
Xara/:anilan Parilienfesanronibus. Santo pellere, Parilienfes.
nes,nou Santoni,dicunrut ab eodem Cfate, lib. 8. Ilia', Exercifam laraair.] De hoe lultandi exet
Lde Bell. Gall. cap. 2. citum more,vide Liu.li.34.. ab V.C.
Fidatiapleni.] Fiducia,Gryphij liber.
Qidergo mei/."facere,'c.] Gryphius CV L.7aullo,e9 CMarcello na] Gryphj liber ad or',
L.Lentulo,& C. Marcello Coss.ret.
Parilienfes,Q1id ergoMei conlilij ell,facete,cc.
Rei. [ri/quemar affini] Alij legunt,In inlquentis An
16. car longarior,ma/Zalor,tac.] ACaiiris,quini.Parilienlès,Sequentis Anni .
dam.Ali}` Praepolitionem omittunr. Parilienles, Sedetiam per /ili/ieionemfacere tapia] Hunc io-
Ac tallros,longurios, mufculos,&c. cum cmmendofum elfe non folm alij obl'er
? cratiae,adita4 /11:15:15 , urint,vctm cipfe l'emper duxerim,de eo, deq;
@c.] Parilienfes,t Gryphij liber ad oram: Agge alijs limilibus,vtmeus mos eli,non l'olm amicos
te, c cratibus,follàs explent : falcibus vallum, . : literatos viros,vetm cvetetes libtos,ci`1m eos
Huila { cognit,c. ] Parilienfes,His li infpiciundi copia fuit,conlùlui. Tandemque
retis cognitis,&c. Gryphij libcr,ad oram, His te toner ante quadrien nium antiquum teperi Cfa
bus liretis Cfaris cognitis,cc. tis exemplar,in quo,mendos,fed vnde ramen
111 vetiras facil polsir, torus hic legirut locus.
Sic autem in eo etat : fed etiam per difcelsio
Liler' I I X nem facere cpir. @od cm vidilfem, liatim ve
nitin nientem,illud extremum fe, Senatus ligni
C . 1. ficare.
Coryleryfmicia; Tompeij, {} Alij , Sualè
_ @hampa/{dim} Equitum ptatlidio, runt. Otauius Pantagathus, acertimo vit inge
'. Pariiienfes. nio,Inretcellèrunr, legit.
. _ _ '2, /]
Cie/ri , ranqaam ex/io numero , .) Abell,
.
''. , orrearfe Eam, Parilienlilibto. "
_SCHO
f-^<

im, '.`171`7 19
riN . ivLII-o/EsA-Rrs
S oiJ 1 A `
- 'DE BELLO CIVILI.

lLlERl-P'Rlevs. v `
. . Deio'r'rezCm auciiifer, Senatus eohfenrienris

auorirare arma Iiimpra, Confulibus, Prrori'
33. ? Falio @Ca/ari: coyielilu
` .) Offendebar,Caij,pr bus,Tribunis pl. nobis Imperatoribus Remp. cle
. nomine; cmCfar, de feipfo'
fendendam datrn. A _
l primi? dieliuuia balm' Senatu ] 1 v.
' loquensmunqualn pramomen
diebus, non v. haberi Senrus poruir, Kal.1an u.
addere confueuerir. Verm
poe reperi , qud mihifcru
ad v I I. Id. reliq'ui tres Comitia'les dies funr. quod
exvetere Kalendari'o,cum Urt/:ograplzia -
'\ pulum hunc eximerer. Paril
preiToJiqucr. l ` I
enfes enimira ediderunt: Lireris C. Fabio Ca:
faris conf. : mihi placer admod um leio.
Sui: /.) Quibus Senaru refpon
fum non clit quia Cfaris liter , C. Fabio Con
: Cone et de . in Cmitate. ] Abfur
fulibus reddir , recirarquidem in Senatu ;
dum. quali Confules, vbi ciuiras non lit, id eli,
vr ver ex ijs ad Senarum -. Tribunis pl.
multitudo ciuium, referre dechub. polint. Lo
qui Cfari faucbanr, imperrari non poruit. quod
usigitur mendo non vacat: nce facilis diuina
initio huius libri ditum efr. '
_tio eli.
Fati/lua Sylla Trojaner. ] Cm effcrin omnibus
Triluniplj ~HisCur-ionem addirAppianus.
libris , Propcr. Pater repofuir, Propr. id e,Pro~
Completar 'vrbs ailiua comitiorum.] Long diabar prtor. A- Varicanoabe,Proppr.
menfe Ian. quo hc gea , comitior rem
Marcel/1u 'ver,pamem' in alegan] Con
pus. quare libri vereres confulendi.
fulatum gerebar cum L.Lenrulo: crarautem Cae
olorrepul/Ze.] In confularu.epir. Liu.lib. 108. farisaflnis,vxoredu`ta,nepre Iuli, fororis .
autem hoc
faris, Oauia, qua: foror Auguifuir, Si ex hoc
caufa,tradir Plutarch. in Vricenlis vita.
Marcello peperir cum, de quo Virg. Tu Marcel/tu
ilulatio,atque ojlentatioei, . ] Sic vc~ . ` - ' i
reres libri : fcnrenria. hoc enim dici ?rouincia priuat ilecemuntur. ] Cm folerenr
rur: Crn ipfe fibi, vr folenrinanis gloria: cupidi
Magirarum gerenribus decerni: vr Magiratu
homincs, adularerur, feq; oPrentarer, r eorum funCti procifccrenrur in prouinci as.
amiciriam, qui tumin . iudiciij;, pluri Sfbionioluenit Syria, L. Domitio Gallia'. ] Vrrq;
' mumpollebanr. confularis. SedDomirio vlreriortantm obtigir
Mminem dignitate/cum exaquari ] Velle Gallia : nam circriorConlidioNoniano, relie CiJ
juslib.z. Pompeius,ait, vt primm Rempaggrefl
ceronein Epiola ad Tironem, in qua hc:
_fus eli , non quenquam animo parem rulir. &,in
Ferunrurcondirionesabillo, vt Pompeius easin
quibus rebus primus effe debebar,lòlus eil'e cupie Hifpaniam : !1&5 qui habiri,c pridia
bar.gloriam
naut neq; eo magis,
viro quiquam autLucanus:
concupijr. alia omnia minus, nora,dimirranrur: vlrcriorem Galliam Do
mirio,cireriorem Confidio Noniano (his enim
r
Nec quenquamferrepotef , Cie/arme , obri ) rradirurum. `
Tompeiu's've . 7 iii/tpm', (9 Marcelltu,priuat0 / pnetereuetJ
a. Neque etiam extreem'[ Interceionem , tun] Quia Cfaris anes. nam L. Philippus Ari,
quodL. Sylla reliquerat, faculta: ] Inrercef Iulia,forore Cfarismaram; C.Marecllus,vriùpr.
, gloffema viderur. nam extremum ius cr diximus, Oauiam,Ari @liamn matrimonio
Inrcreilio,quam Sylla tribunis pl. reliquir,Pom habebar. .
pe'ius ademir. I f nfemmr. ] Confuerudo Latini fer
Latorum audacia. j Sufpicatus fum aliquando, dnonis poular, Ferarur. nam , Referre ad Sena'
poH'e;Latronum. Sed nec, eo modo fi le tum, Ferre ad Populum,dicimus. ~
gas, plan mihi farisfacio.Abfunr hace verere Pi 3; ! adeum configerant,conuenit. ] M i
nelli libro. ' Antonirim,%CamumLonginum,quibusiurer
/ wlmi. ] Hune locum tedendi faculras erepta erat,Iignicar. Cicero ad
'anr'e mulros annos emendauir Parcr meus , ex ' Tironetnz' Antonius nocr, r Caius, nulla vi
froria:quanquamferiptrlibri haberenr,v Confm expulf, ad Cfarem cum Curione profei .
'es,non,Proco-nfules'.Cicero, eadem de re,in Epia Lfar adolefcmr. ] @em poe vi'forCfat
{tola ad Tironemf Poeaqum Sexiarus Confuli occidir. Sueronius: Nec vlliperijffe,
bus,Prroribus,tribu'nis pl.c nobis, qui procon lio,reperientur,exceptis dunraxatAfranio,&Fau
~filles fumusmegoriurn dederar, .vr -, ne o,r L. Cfare iuuene. ne ho'squidem v'olum
quidRefp. derrimemi caperer. Erin eration: pro tareipusinreremptosputant. Ciceroad Varro'
L _ ' . K nem:
ALDI MANVTII scHoLIA
nem: Vt audiui deL. Cfarc lio,mecumipfe. net, vt reticcndam non putem cmendationcm
mihi facietpatri? _ quandain in Varronis Eumenid. apud Nouium
] Auuneulus M.Anronij.Ciee_ro , in I'Marcellum Tuburbigenfem, (fic enim legend
Epiola ad Dolabellam. ego puto, non Tiburtic'enfem') quam proximis
7%puli R.. bene/irium.] Pro beneficio, legi in alijs. diebus mihi fignificauit nobiliflimus iuuenis, i
libris.efin varijs leionibus. demq; omnium,quos egovnquam nouerim,do
Ip/iExercituo dimittantur. _] Dimittant, inVa iflimus,Claudius Puteanus.Ita autem in No
:ijs letionibus. nio,in verbo, Ca:dere,quodinterpretatut,Occi
Legioneralienat] @ia mittideberent ad Parthi dere,vel Matare : Varro Eumenid.
cum bellum. fupr: Rerineti Legiones 1 I. qua: ab Maximum caditferrojd cadere fly/IEM,
fe,fimulatione Parthiei belli,fintabdu&ac. @im bacrafyluam cadit , porcotJ trucidat.
4. I 1. legionitut/iitd Nicafius Ellebodius DicitPuteanus,Petrum Delbenium , acerrimi iu~
Casletanus , ex obferuatione hifioriat, legendum dicij iuuenem,quiq; multain optimisauoribus
putat,Cum v. Cohortibus._ _ _ _ emcndauerit,putare hoc loco ita legendum,
Yignium,'1'igniorum,7`rgnium. ] Cum Curio In liax dum creditferro/ credere l/ circ.
Vmbria pro Caefate militaret , rel Steuchus Eu @od qum ver cogitet,quamq; locum
gubinus , probat dotrinvir,reponendum pu emendrir,do&orum fir iddicium. mlhi quidem
tauir ante me natum,Iug,uium , quod videret hoc fic probaturmihil vt magisprobati poflit. _
opidum ita Plinio lib. 3. cap.14. nominati. Ti Camerino.] Nomen retinet, nobiliflimum Opi
gnium autem in Piceno.C\`1m vcr in antiquo dum,ex quo viti doiffimi prodierunt.Populi Ca
lapide non Inguium, fed Iguuium , nominati ego mcrt'es dicuntut.Deeius antiquitate ,8c nobilita
videam,ita quoq; his in locis reponend . te,plura dixit Io. Maria Iouius,Camers,iuuenis,
Eius exemplum fequitur. ingenij , dotrinarq; , laude, in primis execllens,
mihiq; obid, maximcatus, in eo libro, quo Ca
Fulginei. mcrtium an tiquiratem perfcquitur.
l/Ycillem Hirum.] I-Iirrus duplici `R R. lèriptum,
I. AELIO. P. F. PAPIR Lucceia: gentis cogno men fuit.Quo femperveri
tus fum, ne Lucceium , pro Vlcillem , quod cett
MARCELLO. CENT. Corruptum verbum , Cfar fcripferit.
' @amaai Upido mil/ia [ circiter 1 11. ] Pro
erM. sv. PRINCIPI. etat ,libentislegere111,Aberat.
PEREGRINonM. ADSTATo 5. L. in[/: iugum] xv.
Habebat
Cohortes, id militum millia:Domitius xxx.
quadraginta
. PRINCIPI. LT. PRIMIPLLo
LEG. . . 1. FEL. ADLEC igi tur in fingulos iugerafi diuidantur,iugerum
To. AD. . . runtfexcenta millia. eftautem Iugeri longitudo,
LEGG. cLAv. ET. PRIMAB pedesc exL. latitudcxx. Immanis eflhiciuge
ADIVTRIcIs. v. r. FLAMINI rum numerus : cm prfertim dieat, Exfuis
chvLARI. LAVREN. LAVINA. fef'fionibus: nec Domitij diuitias,vtCrafIi,aut Lu
PATRoNo. . DEcvRIoNI culli,quifquam celebrauerit. ( ante multos
coLoNIAE. APvLEsIvM. PATRoNo annos Pater Quaterna repofuit , pro CLuadra
CIVITAT. FonorLA. FvLoINI/I giura.
ITI-:Mqua IovaNonM. sPLEN Contltandirau/M Confiliandi,legi in alijs libris,
in varijsleCtionibus. ^
DIDIssIMvs. . FoRoFLAM
dnimiconrmatione.] Verbum, Conrmatione,
chvs. DEDICAT. DECVRIoNIvs mendof'um fufpicor. erfi , ne mendofum putetur,
. LIBERIS. EonM. PANEM potefialiquis hoe dicete:verir effe Cfarem, ne
. vINvM 1re-_ . , ITEM militum animus,qui,cognito Domitij confilio,
MvNIcIPIvs. +4. mi, Si. DEDIT. m utatus erat,confitmarerur.
Neque tam ", languido animo gui/yuan
Cnfompeiiufridie :itudiei ex wrhprofeitm] Men /] Neque eotum quifquain om nium
dum hie ch'e, putat Nicafius Ellebodius Casleta fuit. ira coniungeunalim tamen,Neque ver.Va1
nus : em fupr cap. 3. Cfar dixerit, Pompeium tieanusliber, Neque e.Parifenfès, Neque tam.
Capua: efl'e. Locus diligenti animaduetfione remifl'o,&c. -
dignus. l/nulliuinaliampartem,e9c. ] Vt alius inaliam
( Cefrprogreiu. ] Nefcio,qu veneritin partem,&c.Parifenfès.
menrem quibufdam mutandi hunclocum 5 6r le Elim Damm/.1 Filius Domitius, legend puto:`
gere ,Maximo Cfarprogreflb. Ita fi nobis libri quod ita ferat vetus loquendi confuetudo.
emendandiefIènt,omniacert mutaremus. Ve l@dlln'apert eorumgratia relata nonjin] Portaf
rm nunquam hoe infiitutum probaui, neque reis,A parte eotum. Q_u'o modo legitur in
probabo. enim nobis retinenda prior letio, Parifienfi libro.
quantum potezneque mutanda,nifi protfus fen 6. Ot. Magma, Cremona. ] Patria: nomen inter-~
( ipfc cam refpuete videatur. Locus hic admo dum addebatur. Vt lib. 3. . Felginat, Placentia,
4 . - @o
f.
l
\

1N . tvtivM cAEsAREM'. 7 .111.

( de loquendi genere vide, qua: diximus in lis in hetba . Plinius quoque, libro 18. capite 7.
Ortograp/zia; in verbo , rretium. Frumenta hyemein hetba . Et Cicero> de Se
KeligunqI Pugnabant , Gryphij 'nerute , de Frumentis loqucns , Htrbefccns viri
liber,ad oram. ditas dixit. .
Deprelzenrextipinnt. ] Abeflpatticulamled i . His ramen omm'Lm treatin] His tum om
Carrarienli libro. quod legitur in varijs lerio nibus, legit Niealius.
nibus. ~. Mgnidomum concur/im] Demum,Gryphij liber.
7. operibua antuduerit. ] Anreire iluduerit, Probo.
Parilienfcs. . t Ita comitati, ey' , qui Frumentitaig/proeeemnt,
In Senatu dixerat , drt. ] Plutarchus aliam addit tutad/recipit] Ante, Commeatus. Ego, Co
cauf'am , cur Senatus Legationem ad Pom mirarus,exantiquo libro, 6c quia fupr: Neque
peium de Pace, non miferit. aitenim,timuilè Se maximicomitatus, qui ex Italia, Galliaq; venie._
riatum , ne Cfar aliudin petore claufum , aliud bant,in peruenirc poterant. z
in ore promptum, habctet. Praziidio, Parilienf'es.
Keliqnar /: gere inituerat. ] Hoc 13. ] Hos Srtabone lib. 3.8 Ptolemo i
loco multa Cazfar reticer, quacfine multa ipfius lacetanosdici,docuitFuluius Vrlinus.' uomo
ignominia dicere non poterat.DePecunijsenim, doitlegi in antiquo fuo libro obferuauit. Emen
ab AErario ablatis,reclamante Metello , ictibunt darq; Liuium, cPlinium. _
Plutarch.Appianus,c Lucanus. lllurgauonen/r.] Lurga uoncnfes,eiul`dem Ful
8. lua: Sicilia,in Co/mo.] (mid Sicili Inful uij liber. r Liuius. putat Strabone diei
cum agro Cofano? Sufpicor equidemdemendo: rupi-nts. .
cumprfertimveteres libri habeant, Sicili, vel Id,Etouifam dieiPlinio,monuit.
Sigili. Hut iam rem dtikemt. ] Parilienfcs, Reduxcrat
9. petiuerat. ] (luipfe pacauetar, Gry rem. Legcnd fortall'e, Deduxerar rem.Sic enim
phij liber,ad oram. locutus ellinfrzRes ab Afranianis hue eratnecef
fariò deduCta. Er in extremo libro : Reshuc
?re/ilioproprio. ] Proprio, non legitur in anti
' dcducitur. Etlib.3. Spe conciendinegocij, pro
quo Pinellilibto. ' '
pin notem rem deduxeranr. .
Iumentorum,o'/Cqun magnitudine.] Non opinor Tot } [art's : circulari. ] Cicero in Bru
fubclfe mendum,led verbum , Magnitudine, re to: Vider ofcitantemiudicem,loquentem cum
fpicereduas res , iumentotum pondus,aqua:im
altero,nonnunquametiam circulantem. Et Se
petum. _ neca: ( verba magna celerirate prarcipirant ,c
1o. Exprimo lia/lato Legiont's quartzdecime.] In lin communes locos voluunt, cin priuaro circulan
gulis Legionibus etant haflati , principes, triarij. tur.lndeCircu1us,erus hominum , eitcumqua
horumdeni centuriones etant: qui hallatorum, que adllantium,aut in orbem colleorum ,inter
primus hallatus dicebatut,fecundus,tertius , qu; ; confabulantium. Tacitus,libto 3. Nec igno
ad decimum: vnde illud apud Liuium ,libro 4.2. ro,in con'uiuijs,& circulis,incufari ilta,&~ moduni
Virrutis caul'a mihi T. ( Flamininus de pofci. Seneca: Qiidam enim benecium,quod
cimum ordinem hallatum allignauit. Sie primus dederunt,omnibuscirculis narrantzpro, pailim
princeps,fecundus, tertius, quue ad decimum. prdicanr,t iarant. Er Cireula'tor: Seneca: Al
Ibidem Liuius: A M.Acilio mihi primus princeps rerapud proximum circularorem refedit. Et Cit'-` _
prioris centuria allignatus. Et Cicero in Epi culans,idciblermonesincireulis fercns: Seneca,
{tola adM. Brutum:Cretenli bello otauum prin 5. Epillolarum: Sie itaque habe, inquit,vrillam
cipein duxit. Triariorum quoque decem centu vimdicendirapidam ,atqueabundanten1, aptio
` riones fure : fed, qui primum intereos locum tc rem elle eirculanti indices, vquam agenti rem ma
nebat, non primus triarius, verm Primipilus,vel gnam,acferiam,docentiq;.
Primi pili centurio,vocabarur. p 14.. @odfuit illis tonamlum, arq, omni ratione efien
Exinferiorilm Urdiniue. ] Non exptiuaro mili- ) eo- totiua alici/:u na, itiner lahre, ,
rc ;l fed,cm ordines duxilier,id ell,centutiointer lrem inpoerum diem iulerunt. ] Non b_ona dillin-`
hallatos fiiilI'et : cm client nouem pracrere. Sic rio , nil fallor : videtut parenthelis locum
lib.3. Ab Orauis ordinibus ad primum pilum fe habere.elt enim buig/od fuitillis conandum,
` rranfducerc pronciauir. Id , qui eenturio tria atque omni ratione efliciendum, omnino adiun
riorum olauusfuerat, primum fecit. gendum feqttentibus,tlegen<l, Sed torius diei.
Ex omniua Montib. . j Ptouxit,Gry pugna.QrtomodoParienfes ediderunt. Totam
phii liber. ret. Parifien fes,ltoluit. . _ iententiam qui perpendet , non dubito,quin mc
Neque Frumenta in @Lerner , neque multum cum fentiar.
-] Nicafius Ellebodius Casletanus, L.Decidiue ] Vetereslibti , Saxa: corat'ro
cm videret , ex fuperioribus Hybernum tempus ne 13. in Antonium : Cm Antonijs pax potell ef
hic non poile defignati, idq; eti peil'picu fe? cumCenforino,Ventidio,Trebellio,Bellia,
derer illud, Neque multm maturitare aberant, Nucula,Munatio,Lentone, ? Ibidem , infra;
l xcponendumputar, .In herbis,ve_lin herbamio Saxamver Decidium ptterire qui polTum, ho
modo locuturp Ouidium obferuauit : Tua inef miuem deduCtum vltimis gentibus vt cum`
l . .
` " n K 2 ' tribu-I
m ' ALDI MANVTII Qu
eent adidexpedirioreej In antiqueA
tribunum pl. videremus, quem einem nunquam
videramus? 'Et in eundem 8. Onmes Cafones, it. aliinitate autem T, : D, t caruminter
omnesSax,eterq; pelles, quacfequunturAn conuerlion'efatum ellab ijs, qui locum non in
tonium. Idem Saxa , vt opinor, nominarut epi telligcrenr,Adid:cm litlegendum,Aditer. Sic
tome Liuiana 12.7. vbi Didio,pro Decidio,legitur: infrlib. 3.. 8. ( iter, inquitexpeditis {
aut,in Cicerone, Decidium,pro Didium. ceret,&c.
Namitinemgue ] Parilienfes, Nam, Illi impediendie rei, gunt munitionieeuu fiel, bomY
quitinera ad Iberum. eirc.11x.] AntiquusPinelliliber, Illi,impedf u
?rryquelvanxur,neeerij'vi&iuinop.] Parilien endae munitionis caufa quae fiebat hora circirer
fes,Prolèquebanrur nos,neeellàrij vius inopia. 11x.Re. ' .
15. rie/rtim curp nonminre et Imperatore?, Con/illo 17. Ex v.Legione-.] Nicaliuslegendum purat,Ex
jperure,qum Gladio] Sueronius,de ClarezQo quaquelegione. .
fxpis,inquit,vieillèr,hoc minsexperiendos ca @em Ceferdeli in] Delcgit,Parifcnfes.
`fus opinans.: ]; tanrmvioria acquilitur, Habuit,conferuarir.] Habuerit,legiturin Varijs
quanr aufcrre calamitas polTet. ]: hic locus, 1.
vtobirermentionem Faciam de illo Terentij,in4 Flagiruretur.] Flagitatenrut, inalijs libris. Vl:`
Eunucho,A6t.4..Scen.7. lr,Petreius, atque Afranius, agtarentur. Gracco
mniaprir experiri 'verlqum armepientem de more. '
ren] @oinloco variant libri. Abell enim vox, @Fu/iam Gilman] Q Fuum , legendum ob
Verbis, quibufdam imptellis, vr obferuauit M. fetuauit FuluiusVrlinus,ex veterelib. 6r argenteis
Antonius Muertus, vir is, cui pluri mum Graec, num mis. Iraemendandum etiam,infr,1ibro .
Latinqdirera: debeanr.ln alijsvereribuszOmnia cap.z. 6. . -.
pris expetiri conlilio,qum armis , lapitem de
cet. Inalijs imprellisz- Conlilio omnia prisex Lil 11.-
CAP.11.
periti,qum armis,làpienrem_ decet. @o modo

) l leges ,crit lmilc loco huic Claris. Sin .
lud Verbis,vel, Conlilio, deleas,eritdium,qu0 ] Capfcoli,aitFeflus,vitium
modo illud ab eodem Cfare,Ciuil. lib. 2. . 6. y ci ncinni,intorri,quia adlocum capi
Arqueomnia pris experiencia arbitror. Nihil ~ endum tendunt , appellati. I
enim fequitur,quod illi Prisrelpondeat; fed per . ] Graeco' vfus :
fe liar. Et hoe modo viderur Donatus inter vocabulo. lib. 3. Scutulasdixir. Virg.
pres legilfe. aitenim: @am armisewmvw. pro,
autem libro z.AEneid. LaplusAccingunr om nes
@am arma. aut'emnl ell,l`1 fubaudia mus,Agere.
operi ,pedibusqg rotarum Subijciunt lapfus.Sunt
Libanius Sophilia idem propemodum dixit: autem rotunda li gna, quibus Na ues, maximaque
'ternir : Aayar'eir, Maf pil auf: 'J
oeranld - Jln'ouir.
oneta,volurantur.luliusPollux ? "5v ; 7
xls-ehn'm iaxewm eu' vii, /; eam'yw. _
Coborrium Cohortinm dub genera, 3. / GallifuppiicesCorollis exllri
Auxiliares,&Legionaria2: Auxiliares, Alariae di bus vtebantur, pro amicitia: , fupplicationisq; l- .
,quia legionari as,tanquam alas, tegercnt. Sic gn0,Polybius li b.3. I
.
AlariiequitescAuxiliarij,ijdem , in Epillola Ci lei/rominiliwdof. ] Mallilienlium difeipli
ceronis ad Caninium,lib.z. nam, grauitatem, laudat Cicero, in orationc
Con/iliumg; eine cunjrrolabutur.] Vltatius lo pro Flacco. '
quendi genus,eleganriul`que, Conlliumque eins e [nreriele's eliguotdielru. ] In terieil'lue , Pari fi
cunis proba batur. enfcs. l '
ddiujumndum adagia] hoe loco faciladdu /: ] 115. enim
. cor,vt cmendandum putem Sallullij locum ,in calij funrlocuti. @od cum quibufdam nimis
Carilina,ln eoira : Crn ad iulurandum po durum videreturJocum mut-tunr. Coelius, in
pularesfceleris fuiaddiceret. Puto enim ibi le Epillola ad Ciceronem: Illainuidiofa coniuntio
gendum,Adigerer. _ non ad occultam teeedit obtrelationem , fed ad
/ omnm] Referri malim ad Pe
bellum erumpitlt Virgili us Georg. lib.1.
treium,& legi,Pollulat. t .
.fue 'vbi/o lucem den/ inter nulila//
Vanu religie iuriurandi. ] Bcroaldus , Nona. rudy. '
Rer. i Emi/lr, 9- coniel. ] Conue'is, Paricnfcs.
16. Inaduerrioreela ] In Aduerfos, I o 5'
Parilenlès.legendum,Auerfos. @animo/1.. 'viderunmaJ .Q1/od, pro Sed, v;
ij: munirionilue.] Gry phius, Relilis his furpat. Vt infra lib.3. @odm : l
legionibus.Parilienfes,Reli&islegionibus. Alij, fum,coniunlelfeliumini.Cic.Philip.io.(mnd,
Eduis legionibus. l
qui ab illo abducitexercitum. Clius,ad Cicero
' Horax.l/Ivgui.] Io.Vincentij Pinelli liberan netruQiod non dubito,quin te quoque hare deli- .
tiquus, Ora x. quo Nicafrus Ellebodius Caf beratio litperturbatura. Liuius,libro 41. (.
leranus,mendofum locumfufpican550mnia au c'mMilites , Cfulisimperiodio audienresfu-
xilia fubfequireponendum putat.l tutos elle dieerent,crnis,morelmaiorum,feeun.` _\
'o
o ' _ .i
.nu
. .
~\
N' ; IVLIV'M CARS'ARM/l.'` , ;
un votain Capitolio nuncupata , litoribus pa- 5 _ Nox,mulier,nvinum,liomini azloliyeritulo.s _
ludatis profectus ab vrbe elet. Varro,lib. 6. Ling. EtLiuius : Nox omnem timorem,aur pudrel
Lat. Quod ,_ cm dicunt Confpicioncmortu extinxerat.
lmionem addunt.Et Plinius libro decimo ,
Mouetanti/um animfwfne/ie Ca/lm /4
capitcvigelimo tertio. ( vt hanc quoque en/2am :neque tanti zimoro'sm ifi/e ] 1' t, _
tamde'te'tminem us. _ ' vt fpe' deficiam. alrerum enim line fpe',alterum
4'.. Fiduciaram operan] Id temporari, quam ; cumfpealiqua.
eum cedere oportcret,aduentu Cn. Pompeij. _ In me ofenflit] Pater mens coniciura dutus,
Curtiuslib.5. Aufpieiumunquit,&impcrium alij ita legend um putauit,tin1pri mi etiam voluir,in
tradelnterini, qui tamdiuRex appelletut,donee libris noftris,ante mulros annos: 'cm in petuul
Aliadeccdat holis. vior deinde Regnum tibi gatis omnibus 1egeretur,lam meolenditisl-lanc'
reddat, Ste. Et paul : Compolitis rebus, iu ver fecit conie'uramx prim tri fententi,
Regi ti bidueia, (id elbper duciam) reiruet deinde ex Latini ( . Nam,
imperium. _ _ quod adfententiam attinet, quis' hoc fignicari
lgmuiora onerainiungelat, (fr. ] Aliterhunc lo non-intelligit? non credo,Clà`ris faa probari
cum legi,in Parifenlic Gryphiano, in Varijs Vobis, mea reptehendi. Loquendi genus com
leioni bus. probatur exemplis. Lucceius ad Ciceronem ,lib.
,Qui 'verla atque orationem, adueru Rempu. balai/ 5. In altera mihi velim obtempetes, in altera non
jenn] Hc exponunturClire,ranquam iniuil 'offendasptomon
Fr. Epillol.1.lib.1. offendaris.
Si quis eft,inEt Cicero,
quo ad
iam offende
faa, ld iniult { vidcri non potefl,
niaruris, qui Verba, atque orationem , aduerfus ris',dequo aliquidfenferis: huic nullam parte'm
Rempublicam habuerit : c m prferrim Cfar exiimationistu commifcris. _Pro Milone : Si
caufamfuam Reipublic. caula non dilungcrct. in me aliquidolcndiltis. Erin Veri-em ,libi i. a
Quare ret puto fufpieariNicafium,illud,Aduer Ctionis 11.Hol'peslanitor, veritus , 'ne quid in ipf'o
fus Remp. lincerum non effe: veis autem, Ad fe offendcritdiominem fummavi retinere coepit.
uerfus Pompeium. Er: Crn multi viri,fortcsin communi -,
atio autem Imc emt Bellini/cum 1 LLegz'one: Ga periculo Belli, terra, ( mari, offenderint.
Jetconjrret.] Periti propricratis , celegantiae La Hate enim om nia patiendi lignicationem hai'
tini fermonismon dubito, quin legend ellè me bent. ' '
n
LQ
cum fentiant,Vt cum 1 1. Leg. Gades conferrct: Muet onerariaraolduxeri'm ] Abduxerim,placet:
id , 1 r. L'egionibus. Natus error ex hoc fcriben (101 eruditor iudicio vcomV
dimore, 11. Leg. Itaquoq;edideruntParicnfes.` probetur. ego enim,
5.5";
:
Quo motle Sein thphij libro ad oram. bris opinioncni meamdili'enticntibus antiquisl 1i
amare Vix poifum.
` de Diatore latam. ] igitur Plutar Con/n/u/io. ] Suorum,Parilienl'es.
chus, quicreatumSenatuditatorem Clrcm
7. Nom'ra magni, aut difcili , arduo,al/2en/.] Io.
tradit.Appianus cDio latam ad populumlegem
Vineentius Pinellus legendum putat , Non ira.
lignicant. magno,at di-"icili,&arduo adlcenfu. Vt refpon
5. Curio Vticam Nauilxuprmttit. ] Mat
deant inter l'e,Non ita,& At.
cum , omninovidetur legendummam hic .
(llgitor, de quo (, Acfugiemium multizudne. ] Hac,Gryphij 1i ber ad
oram. A, Parilenfes.
C, Caninium Kebilum ] Fuerat etiam Le
Circiter D C. interjelwtg, 'vulneratd Fuluij Vr
gatus in Gallia lupr, libro feptimo, de Bello Gal.
fini liber,Ac 0 vulneratis.@od non difplicet.
in line.
r' -oferrenturu ] Parificnfes , Quia Offerten Multum arl/:anc remProlandam , adiuuat rlole cen
ria. ] Temeritatem elle Horeutis tatis , pruden
tur. ' tiam fenetutis,aitCicero,de Senetutelnde Ho
Commlitonetog. ] Commilitesq'5, Parilienfes, 8c merus I^~ .
`Gryphius.
6. Namnegueprudentewcarioportet.] Verbum ? Jl' orm'n'fmJ/li'v .
Prudentesfortalfe non vacat mendo : nil fi, Pru -. dicit, velocem elle menten1,lèdtenuc
d-entes,id eit,probo`s,intelli gas :vt opponatur hoc conlilium.
membrum fequenti membro, neque improbos
fcie.Diuidir enim Exercitum in Probos qui mo OTA' olea vs @JJ/br @QCM/au Savoir,
lelt ferent,fbi parum eredi,&improbos,qui Kfuvanyv 72 v5@, ): Jlivtuiim.
risloco motis,timeri feintelligent. 8. in reliquia' reluajum reliquam Saluti: e/
Tudoreaut Metu,tenentur: quilla: relier Nox maxi arli'trarm.] Vnam vt miferisin rebus, te. Pati
ni aduerria .] Terentius Adelph.At. 3.Sce lien (es. Ret. Cicero in Catil. 4.. Spes l'ola ho.4
'na5. mines in miferijs confolati folet.
Ter/1241?nox,amorfvinumelolentia. , equpofpauoJ Abeltverbumcqu,
uem locum fumpfit Plauto, in principio Pinelli vetere libro.
Bacchidum: `
i / illecequxuerz'nililluotelf, Ks Lf`
.
ALDI MANVTII SCI-'lOLIA
114
Liler I I L_ i'iciendi belli celeritate, defuit. Infr quoq; ;
dit,non elle tranfpottatas omnes copias. Expoli
C A . l. ris,inquit,militibus,Naties eadem note Brundi
S enim era: dama, qaofer Leger ei Con/ lium Cl'ate remittuntur:vt reliqua Legiones,
lemferilicem.] Intra x. annos,vt apud Equitatusq;,tranl`portaripolient. Etaliquant
Liuium libro 4.o. fcriptum ,11 pll : Reliquarum ex Italia Legionum aduentum
exfpeate conllituitlas autem Legiones (Lliu
i noslata lex vetabat. hoc igirur ideo ìiusCalenus,c M.Antonius,deniq; ttanluexert.
foardicitme putetur,quia potitus elletltalia,di @iappellatar Tlv/alim] Pharfalia , regio Theil
tatotq'5 dius lit, aliquid ad ucrfus leges commi , ab oppido Phatfalo.Ca:làr autem copias
iiiie. dillabatenim hicalter eius confulatus pri in Epiro expofuit,haud procul Orico.quatc fufpi..
mo annisdecem. coroppid um in prima Epito , cui Pharfalo
Qailm in 'wle/11154 LegionPompeiiu laluna] potis,qum Phatfalix nomen ellct. Paulus Oto-
CatpitPompeium,qui,rertim conful,MilOne de lius,lib.6.cap.15.non Phatfaliammeque Pharfal,
vi accufato,exercit in vrbe,conrra leges, habuit. fed Palophatfaljantiquum Pharlàlum,vocat`
lijf aadienrila: iadicilm. ] Ob fellinationem, Lucretia: ] Vefpilloemendat FuluiusVr
breui lpaciolegc dato. linus,ex argteo nmo,in quo,0`.L v c K E 1 V S.
(Milites admi/cumin] Mirabar,in Pom O`. F. vEsPILLO.
copijsAntonianOs Milites numerati.cm ttes DiligemieiaJ Indiligenti,Parilienlès.
Antonij fratres, Marcus Caius , Lucius, Cfatis Dezrimerm rumah] Acceptis,Parilienl`cs.
partesin ciuili bello fecuti lint:led polle 3. Graco: murum ] ParilienfeszCm
1:1 C.Antonij, T. Puleionis opera pro Gracos murum adlcendere, arq; arma capereiu
ditum,in Pompei)l potellarem venilie . proptere betet. illi autem cum le cont.&c.
quali dubia fides eorum ellèt,eos milites Pompe L.Srraleriaa. ] Strabetiam familiam nufquam
ius admifcuetat fuis. De hac Antoniani exercitus apud vetetes legi. Staberiam , exantiquotum la
deditione,hic infr: Se morte Cutionis,t detri pidum Obletuatione,noram habeo.
mento Africani exetcitus tanto militumq; dedi Komaan adilas Mangonioruman
tione ad Corcyram. Et aliquant : 1 1111 Campo Marti0,in aragranali. i.
fper pugnatum: cm irrumpere noilri cona
tentur,illicallradefendetentfottillim T. Pul . 's at
cione,cuius opeta,ptoditum exercitum C. Anto sEchDo. coactoar
111110111,1 propugnante. Sue ARGENTARiO.
tonius etiam, Omnibus,ait,ciuilibus bellis null
cladem,nili per legatos fuos,pall"us elbquorum C. coNvaARIs. .
Curioin Africa perijt, C. Antonius in Illyricoin 511.
aduerfatiot deucnit potellarem. Idem 11.41.42. cLAvDiAE.
_ Dio fcriptum reliquit. (Miotti locorum teilimo
nio,mutilos elle hos Catlatis libros de bello ciuili, vxoat
facil intelligere: etenim , quod ipl'e ait,lè de .delforum oariram,in [/12 Maximo
monilrll`c,Pulcionis Operaproditum exercitum ramwlzlbatatarfm Falioram
C.Antonij,id in his libris nul`quam teperitur.
ex Tlracia. ] Corus , pto Cotys , an tiquo damas.
T. STABERIVS. EPICONVS
: vt Sulla, pto Sylla : Clupeus,pto Clypeus. VIATOR. NS VLARIS
nam Cotys verum nom Regum Thraci. Li S IBI.ET.S V I S. ITEM. LIB. LIBERTABVS
uius lib.4z. Tacitus lib.z.Valcrius Max. lib.; .cap. Pos TERIS ojb'. BOR VM
7. Errorlzpe natus exi gnotatione vereris Ortho VIXIT. ANNIS. LXXXII.
gtaphi.Vtapud Plinium,c m lincetum ellèt,In MEN. II. DIEB VS. XX.
Simulac ] Parilienfes,Quo limul ac Casl'ar.l
clutos cantus,pro Inclytos faCtum , inclufos:
Avnde obl'cura fenrenriavitis doclis. 4. Trofelo occupato itinere all D_yrracliam. j Ma
. .Sa/elem] Sadales dicitura Lucano,lib.5. lim,Pr:eOccupato itinetc.nam Profeo mendo
Eine rei caui omni in om marin] Parilienfes,Eiul`q; fum elle conllat. Vel : Ptfeto occ.ir. Pari lienfes:
reicaufaomni ora marit. PerfetoAlij, Profetus.
v2. 1 1. [mpc/itat, 'n ?
] totum demon/Imran:
glollema eff,adl'criptutn
arbitror, Legionilae Hacadelunrpaaca.] Veteresquidam libri , Hue
adfunrpauea. .Vndeliifpicorlegipoq Huc adl
abimpetiro,qui legerat illud in princ. huius libri. lùntpaucaPto,Addunnailingunt.
Legiones v1 1. Equirarum omnem venire iul` nimiciriarg; lalalateti'priuarat re' Cie/are, 4:15.
ferat.Nam,quo modo potuitin Naues imponete litate Tratara,canceprat.] Etiam ex Conl'ulatu.c
Legionesvl 1. 11 eil,pedeltrcs om nes copias , quas merit: ideo Cfareomitritur.
Brundili venire iull'eratvsm fuprdixerit: Sed raue ama . ] Si lic legitur, vt ellin vul
.tantum Nauium tcperir,vt angull v. millia le gatislibrismec faeil fenrentia colligitut,nee ver
gionariorum militum, 8c D. Equitcs trani'portate ba làtis inter fe cohrent. Videtur locus ira :
poll'cntHoc vnum,1nopiaNaui,Cfari,ad con 111:11 mod libri vetetes Opern fetant : .ths
vna
(1
1N . . ns
'ma etamvrrmque admodum rur Legari veni dat, Legionum: faris enim conat,lmpedmenta
re,c qua: vellciit,exponerepolfent: certum ci rei legionum elle. Y
tempus con ltiruitur. t Regis ( Malirn,Cotys; de quo dixim us lib.
5 . Legemfromulgauit, 'vt/exieJ/eni :liet/ine 'v/r cre 3.de bell.Ciu.c.1.
elitapecuniafoluantur.] Plebi inlim Clius ,acre a 01.7ompeijlilium] Parilenles, 8c Gryphius , Cn.
lieno opprcll, hac lege fubuenire cupiebat. Sub Pompeius filius.Re&. Sic Cornel .Nepos in
ueniendi autem rariones, vr opinor duas exeogi ci vita, C.Marius lilius: 6L Cie. ad QLIf.lib.z.Serui
rauit,vnam ne rlebirores creditas pecunias,ni la lius filius. Hie,lib.z.cle bell.Ciu.eap.5. LCiarfL
ris longa die,lòluere cogcrenrur: alrerum , vt do lius. 6c ;.c.1.Pompeiuslius. ( de bell.Afrieo, .3.
eas foluerent,vlùr nomine nihil penderenr. Cn.Pompeium lilium.
Vtraque ratio patcbit, li quo modo Pater mcus ex/uperiori loom] Et,n Vt,legendum
legendum purat,ira|egatur: Lege promulgauir, putat Io.\incenrius Pinellus. -
vr lèxenni ( vlùris eredita: pecuni loluan .) Gryphius,Biblide. Parilienfesylli
tur.N,Sexenni die, pro annor (patio Latin de.Rct. ita enim Prolemus. Emendandus lo
dicitur,vt Annua die,Bi ma,Tri mahivadrima. cus cin hoc lib.e.3.
go legendum putabam,Vt penloni bus line v 9. /] Sic retis,qum,vtanre,Hc
furiscc. Q10 modo Hireius locutus,de bell.Afri. exfpetaus.
.. Vr per rriennium lexpenlionibus populo R. /] Statuiteroaldus.
foluerent.Qlainle&ionc111 polie reperi ( in Pa Sulit coniatiloila coniecerunt.] Ante,Conl`pi~
rilienl. cati.Parer,Conlhpari,anf aliquot annos in libris
Et cm a fQkaliojuetore cum legione Lapt'ale [ noliris repofuir.
:),.] De Milonis morte, Velleius {daer/iu ] : boe Pa ter emendauit t
eriamlib.z.Verm in eo nulla de @edio men cm Pilmon Cliuummulla fentenrialegererur.
tio.AnriquusliberPinelli,proLapidc1&us,haber, Traczpite: Tompeiano: . ] In Pari li enli ,polil
Milfo lapideius. Ego,ex conietura ,legendum hac verba,legunrur, Et rergaverrere cogerunr.
puro:E,c m ( PedioTr.mil.lapide itus _ Taal/agir].Vltatis,Paullumq;.
effet ex Muro,pcrijt. Vt illud, Praetore cum Le Circa eum [-.) Cirra,Parilien. l
gione, in Antiquioribus libris fcriprum contra lo . tQiotlafpellatur Charm] Cata dicitur Diol'co# `
t fuerit, lic; Proctor cum L. priul'que,Tr.cum ride,lib.3.c.59. ` _
L, quod lignica'rer , Tribuno Militum : Sed Equo: 'vix tolerari.] Pr0,vix ali. Infra .
ab'ijs,qui libros exlcriberenr,id non planinrel His rationibus Equitatum rolerare.
ligeretur,c m punus ad fcriptus non fuirTer li in terram dimtm] Demims , Patificnfes,
ter, nem pe qud I, maiuleulis literis leriberenr, LGryphius. Re. . /
vt indicar Virgilius Carpenls : inde fatum , vt . {rplerJ pleriq;,Parilien.
ex x L. fcccrinr, C v L. polteaqueumLe Volcatiua zillion] qui Tulliuslegantlmpc
gione. rit.duas enim familias homine coniun
i@iefnealij cao/a,mii eraan] Moneo Lee'tor, guur
'Euocator : ] alim, EuoczbV
ita locumbunc Patte meo ex ingenio iampri~
dem reirurum: cmlegereturin libris omnibus, tos,& Manipulares,Centurionelq;.quo modo le
Prdandi . girur in Gryphij libro,&Parilenli. Vt milirum
@am omnium ] Omnium lo tria genera ceciderint,Manipulares ,ac duorum
corum litora,&c. Nic-ali us legit ,Quam omnia li millium numerum Euocari,Cenruriones. non
toracc. nim CenturionesEuoearorum
Hyempracipitauemt] Sieloeutus Virg. larium,id elr,Legionariorum. itaque infra Cra~
Nox] Liu.lib.z7. Creditum vul~ liinus euocarus, milires ad pugnam adhortansm
gò elhin pureum apertum,exequo prcipitlfet airzSequimini mc,Manipularcs mei: fedManipu
lib.39.Etpars maximainermesperinuia,crupes lates meiqui fuiltisenturioenim amplis non.
deruptas,prcipirantes fugerunr. erat.
In flicum/ fvenin] Confuerudo Latini fer Milliajagittarum x.] Sueronius maio
monis polular,vt legarur, in Africum vertit. Vi rem numer ponir.Vna,inquit,v LLegionisCm
de li mile quiddam apud Hirrium libro 8. de bello hors,prpolira Coltello, 1 v. Ppeij Legiones per
Gall.Locum enim ibi emendo. aliquot horas fuliin uit, pn omnis conxa mul
7. eodemfertemforn] Heee, Parilien. _ tirudine holrilium fagittarum,quarum c.ac xxx
Conrta/prafe] Dilerta,Parilien. milliainrra vall reperra fum. Viderur igitur aut
, eine ] Antiquus Fuluii Vf* in Cfarelegendum, x. autin Suetonio,Cir
fini Liber, Cerraque eius rei die conltirutalle citer x- . Errore fottall nato ex litera'c. que pro
t. Centum,& pro Circiterwari accipi potuit.
/ Sciloionemaum [] Ita legendum, in] Valcr. Max. 6r Sueronius,
non,vr ante,Legione.nam de duabus fupr men c. 8c x. iibuszPlurarchus, .
rio. Quad, ante me natum, obferuarum eli ab Cl ollau ordinilua adiprimipilumJ Pri mus pilus,
lijs.
8. ?rdio impedimenti: Legionum re!ifuit.] Abun: l Ordo cli: Primipilus, qui ordinem ducit. (,
m hc de ordine fermo lit, malim legere, Pri
u
' `
K 4. mum
ALDIMAN'VTII' S'CHoLI
mum pilum. quo modo legitur in_Antiquo Car rius in totum ea abdieauit. ex eo notarum non fe!
dinalis Bottomarii, cuius vitre inregriratem ad mi t legiones vnquam hybetner Caflriswbi Aqui
rari nunquam fatispoffumus, libro. Exemploc larum non fitiugum. _ '
cuttit inf. Etat Crafiinus euocatus in exercitu C Omniiutprimie @bami Centurioniiu: interfipne
faris ,qui fuperiore anno apud eum prim pilum ter Trintipempriorem] Cohorrem nufquam nomi
in Legione x. duxetat.Et lib.5.bell.Gall.T.Balu nat Polybius,alioqui diligentiflimus in acieRo
tio,qui f'u'periote anno primum pilum duxerat.Er mana explicanda. omittendi caufam,opinor, ha.
Tacit.lib.zo. Infami gratia primum pilum ade buit, quia Cohors in exercitu ordinaria non fuit,
pto,lxta ad pra'fens mal parta. fed, fi res pofcerer, ex tribus manipulis ebar, vno
(; poe.] Parifienfi li haflatorumuilreroprincipum , tertio triariotum.
bro. _ qu autem exprimis manipulis fiebar,prima:qu`
_ Frumentue, @jpeciarijt militariiuoy domi] Alij : fecundis, fecunda: rertijs, tettia vocabatur :vf
Frumento,vefie,diarijs,militatibusdonis. Quo quead decimam.quoniam deni etant manipuli
modo T.Liuiuslib. az. Frumento,vefre,viarico in fingulis militum generibus , hafiatis , princi pi-~
etiamiuuir.EtXenophonlib.1.Rerum Grear: bus,triarijs. nam velites,neque manipulos,neque
~rfid-nah' 'nJlutr 'ander-1, idlmv ?!- Et Vale. ; figna,nequecentutiones proprios habebant: fed
1.5..1. Campanis:Ptotins,inquit, Confuli velitationem ,id efl,ia&um pilorum , rle
bus in fi gnia honoris,militibus ve,arma,equos, uem quandam pugnam ad acies vtrimque com
commearum benignifl'un prfl. De Diarijs au mittendas,qua portione ad figna hafiatorum,
tem,Cicero ad Att.ljs,inquit, diarijsMilitum cele pti ncipum,triariorum ridebant. Princeps autem
ritatem incitar. Antonius Augufiinus, Epifcopus prior di cebatur,Centurioille manipuli principii,
Iletdenfis,fngulari viringenio ,in emendandifq; qui ex duobus prior creatus etat. nam, vt air Polya
antiquorum libris maximacum laude verfatus,le bius,duf1ebant eletionescenturionum atribu
gendum purat: Frumento,vefie, pecunia, aliijue nis militun1,vtraque denum,quia deni etant ma
militaribus donis. Nicafusjrumento,vefiarijs, nipuli in fi ngulis generibus. prior eleiio eratho
. id eft,vefiibus. Vrrm retis, iudieent eru notarior,quue eò ,vt qui centuriones inea crea
diri. banrur,iis rebus,qu de bello deliberabanrur, in
' Tel ex 'van aiiefl.] Rclis videtur, Adic tereffent.hi turfus duosipfi,qui pofleriotem ma
Cris. nipuli partem regerent , creabant , quos Polybius
I/olu/num.] Itafetibend,nonVolufienum. 'tayf appellat.ita eranrin fingulis manipulis bini
Cic.in Orat.pro Clu.Ita quoq; legiturin antiquo centuriones,& bini iran. Omnin igitut,cm ex
meolapide,cuius exemplum fequirur; tribus manipulis,vt dixi,conflaret cohors, quinq;
interfeCti prima cohortis centuriones, vno
I..VOLVSENVS conferuato,Principe priore. `
MAXIMVS 14. .] YQuo loco? @renduml
NOMENCLAT Non enim vmquam in his lib.reperi,
H.I S. . Sibirepmgnantet] Parifienfes,ibi.
E .] Pater l c
Vuig 'ver 'primer/i] Induxi,ranquam gloffema, gendum putat,Eodem,qua venerant,receptui c- _
verbum,Vniuerfi . qui enim,Vulgo ,interpretati fulebant. Ego ver pto,Confùlebant,leget,Con
voluit,adfcripr,Vniuerfi. nam, qui dicit ,Vulg cinebant.Parifienfes,&anriquus Pinelli liber,Re
peccant,hoc dicit,Vniuerf peccant. cCicIpift. ceptufibiconfulebant.
1.1ib.9.ad Att.Hincver vulgo dicunt.Er pro Mu lQiiuam omnin] Putolegendum,Q1if`quam
rena:Num locum ad fpeanclum dare,autad pran omnium. Quod ita locutus tidem de bell. Gall.
dium inuitare minime, vulgo, paflim: @d lib.7.c. 14.8c de bell.Ciu.lib.1.c.5.clib.z.c.1.EtTc
cft.Vulgo? vniuerfos? tent.Andr.
Cuodiarum 'vera diligenta animaduer/a.] Placer, nguijtportg; Ce/r Mil] Parifien. Gryphi;
Varia diligentia , vt habent Parifienfes lib. Aut liber ad oram , canriquus Pinelli liber, Anguftis
pro Vera,legendum,Vniuerfà: mutatione haud porris,atq; his Cfare mil.
ita magna,fif`cribatur,Via. _ Feiginatem, Tuticanum.] Puto legendum,Fl,Tu
13 . mare expo/it, in aduer/t impetum/ ticanum. `
.) @s non videtlegendum effe, Expofiti Cm prnomen defideretut,& hid
in auerfos?Antiquus-1iberPinelli,Expofiti,aduer pro Agrauium.velAgranium, (nam vttoquemo-~
fari) in nofr. Nicafius ,Per mare, fuperfiuum pu dolegitur in Antiquis libris) putolegendum, A.
tat. . . Granium,velA.Grauium: quarum familiarum
f Hoc ea/it Aquila conferuatur.] Aquila fi gnum Le mentio reperitur.
gionis fuit. Plin.lib.Io.e.4. Romanis Aquilam Le Triiunotmil. L.] Mendum in numero.nam fin
gionibus C. Marius in fecundo Cfulatuf'uo pro gul Legiones quaternos tantm tribunos mil.
pri dicauit. erat r ante prima cum 4.. alijs: Lu habebant. qu ergo fieri potefI, vt in eo pratlio L.
pi, Minorauti, Equi,Apriq; fingulos ordines an perierint? Antiquus liber Fuluij Vrfni habet, Tri
teibant. paucis ant armis fòla in aciem portati mill. Ex quo fufpicari poffumus,ita fcriptum _olin'i
coepta etat: reliquain relinquebantur. Ma fuiffe :_Tr.Mil.111, (Mod efl,Tribunos Mil: 1 Iii
l
Nam,
J J
IN cfrvLIvM . nr
Nam ,Militum,vel vna litera,M.vel rribus,Mil.vcl {JPrntoriamportamJ De Ptforia ;
quinque militiignieabatur. tius lib.1.e.z;. l
d Ortsnetz', ] Parilicnfes, Omnes produ / // Gryphius,Tantàn1
lios _ _ lè opinionem . Parilienl'es,'1àntumli1am
ObieaeJ Relis,v'rputo,Abie@t. - opinionem fefellillei .
15. Lotumjecurum aridimicana'um.] velligijs an Vniuer Iur Laria'm / reebtre roepe
tiqua: leionisJegendum, Locum fe quum ,5C runt.] Frigid om niu nimiumq', inepto , qui pro
. Simul,quod in alijs libris legebatur, Iuris eius , re
Quod/ietfalum, detrimentum in onum verteren] pofuerir: ditum putans, Iuris eius,id elbeius for
Rectis in Cartaricnli ! ellet faum detri runvelconditionis. Cuiuslocurionisexcmpla,
menrum, in bonum verteret. _ n li in totaquras, non dicam linguaLatinaJd et _ `
Intm 'valium Carorum continuit] Patilienl'es, In iam Barbarie, nufquam ne apud Appuleium qui
tra Caltrorum munitionem cont. dem,aur Martianum Capellam reperire porueris.
~ Neoceao tempori'stleetJ Occalioni ,Parilien qui l'equitut auCtores, mirum hoc non vidif- -
fes. . Viuat igiruriple cum fuis. Nequc fuperari lè all
/ @Mnima-a] Parilenfcs, Sed C quando timear,qui genus tam diliieil ad imitan
' ` farApolloniam direolc. dum non folm (ibi propolueritfedetiam mirili
16. @it comprelen/i't ex ] call'ccutus lit. Noranda omnia in antiquis libris:
Comprehenlis,abundar. _ i non ramen omniafequi debemus. Sa'p videmus
L. Him/l] Gryphij liber, L.Hirra:, Parilien quis
corrupta
paulinatrentis
leripturaconlideret.
veram leerionem
Cuiulmodi
inelleg

fes, L. Hirti. Ego reponendum puto, Lucceii
Hirril multis in loeis fupptant exempla, vel hie vnus
?romi/iit.] ,Recepillèr,Parilienlès. hand indubiam dem facere pollir. ex velligijs igi
@od/atperJ Parilien. @od fatisperfp'et tur antiqu lee'rionis, Iuris eius,notaturn mihi af
abete milirum ani mum videretur. - - \ rmauit,qui nihil temer alllrmatmntiqua: pro
17. D.1.&i1u.jnueau,1>mf. bilatis,& dolrinatiuuenisn cuiusingenio,acer
Colonijn] Colonis,Parily rirnaque' in calliganclis vererum fcriptisdiligen
:iam animo vzHoriampempieLant] Eleganti s , tiafperare ampia omnia pollùmus , Claudius Pu
Prxeipiebantz%o modo Parilien. Cicc. Philip. teauus,Notatum,inquam ,dotohominqlegi
'x11 1. Prazcipio gaudia luppliciorum vellrorum. pollè,Virisequis. @od li putar ad hanc opinio
' Videlib~7.debell.Gall.c.z. f nem conrmandam opus ell'e pluribus verbis,ali~
\
~ Co/:ortet x. . Inet erant millia L v.] Ergo quid adijcer. verm cui non vel luce claritis con
quingeni milites in Cohorte; {]
llat,veram Abell verbum Simili-. i
hancelle C-arlarisleftionem?
' ] Etat attenuata,Parilien
fes. ter,Beroaldi lib.
Que/itmmaerat xx11.Cohortes dixitell'exxlc. L 1 x.] Hocira verilimilevideti potell,
quo videntur pauciores quingentis in cohorte li PompeiusLegiones L 1 x. habuit.(Lu/odcm.
fuillè: arproxim quingenariam { cohortem vero longe diltetdincerus numerus pro mendolb
diximus.idc'1; exquarta quoq; acie,quam v 1.co reponendus,&fortall" t x. pto L 1 x.vt 1 x.lcgio
hortibus Clatinltituit,intelligitur:nam eos air n'utn Aquilae ad Catfar ex praelio relata: lint. nam
.Appianus tria millia peditum . Ouaginta inlegioneAquilamvnamfuillexploratum fatis '
. verò Cfatis cohortes , cm client Dytrhachinis ' ell,exl~lil`panienlisbellilibro,& Tacitolibro 13. 82:
prtelijs vehementer attenuatat, non pl us,qum 60 Plln.lib.lo.c.4 _
x 11. habebant. equitilue elinterfefluf] A . Antonio :y vi
Externa atie/irtgularco/:ortet Jetmxit.] deCiceronem Philip.z.
\
verba,in Claris vita, legendum indicanr: Ex 19. Kanone ] Agit,Gryphiilibetarl oram.
' trema aeie v 1. cohortes detraxit. T; iXi-tnt ' - NauetfoluereiuieianturJ Gryphijliberad Cram,
wife : eind/oe wistsngev @fielen/1dr / mreifae. Soluerunt. Parilienfesoluerant. l
Erin Pompeio: Munir-lm ; 2/5 "1-4{. ao. 'I'. Ampium] Ita rellituitpater,ci`1m in om
` wvNam @rztemfublidia lixnt,id elhcxtrema nibus libris legeretur, T.Appium. vide Ciopi.
acies. Sex cohortes Stinfr Cfat nominatzt Ap 12.1ib.6.Fam. '
pianus,cm rria milita peditum , fatis Ex Prouincia'voted Euoclle,Parilienlès.Euo
llendit, lex cohortes . lingul cohortes Cauillcryphii liber.
quingenos pedires habebant. ifi/enim necttri Ete/ij: teneatur : gut .dleandri
Voluntaria] Voluntarij,Paril`. nuuzgantibue/imt aduer/t'mi etenti] Placer hoe loco
18. ?iltisq', mi/gadgladior redierunt.] Lib.1 . de bell. paululum propolito digtedi ,vt hor-ventorum
Gall. c. u.. Reieispilis,cominus gladijs pugna cognitionem aliqua parte illullrem-.Prim igi
. lib.7 .c.16.Noll'ri,emil1is pilis, gladijsrernl
_ tur,qui'venti Eteliaelint,quaq;annipai're, quam
gerunt.Sallull. Catilina,Pila omitrunt: gladijs que diu,lle'nt:deinde,quomodo gignanturfpollrc
restgetitur. . ' ml,quorlùm fpirent,breui conabor ollenderel
v. a!cie'i,guemirt/litueratezrcoliortiumnumefo._1Su.l telias,ventos effe Septemtrione excitatos,intet
. prdixi,Sex cqhortiuin,]egendum. ' ' omnes conllat. ide dixit Lucret. libro 6. griglia
I l :a

. t A_LDI MANVTII
' Habra Aquilonum.Nam Poeta: Aquilonem , prov
ciunt : quibus exundat Nilus ,ilate Meridianis
Septemttione, accipiunt. lietAquilO, qui tBo aridilque locis deliuens. ( autem hic Su
'reas,idem elhmedius intetScptemttiOnem orien dasde Nili incremento narrar ,icl ab alijs quoque
temque lit. qui enim direSepremttione iplò, ctcditum,Pliniusindicat,vbi de Nili ortu fentcn
atque ab thà , vt loquitur Atillotelcs , aduerfus tias diuerfas commemorat,libro quinto',capite
Meridiem liar, ' Grcis , nollrisvocatut nono: Caufas, inquir,incrementiNilivarias pro
. Septemttio. Quo tempore fpirareincipiant,vete didrezfed maximprobabiles:Eteatumeo tem
tum teliimonio docebimus. Ariiiot. Metcor.li.z. pore exaduetfo liantium tepercullum :vltr in o
E' andina, inquit, Mld? @niggaz/Vlrnukiui, ` ii'n 'rn- ra' ato mari: aut imbtes AEthiOpi llins, ile
-11, 8'71 anni@ anims-a. 6172.19', In '11 almig -nis ab dem Etelijs nubila illo ferentibus teliquo orbe.
tijde : ` Naldi . (Mod ita vcrtimus: Et Ammianus libro viceiimofecundo, Opinio
Ereli fpirant Solilitium , 6c Canis ortum, celebrior eli,quod ,fpirantibus Prodtomis, per
neque appropinquante admodum Sole, neque que dies L v. Etelarum continuisaribus tepel
tecedente: 81 interdi quidamffpitant, noru au lentibus, eius meatus, velocitate cohibita , (uper
tem quiefcunt. Columella autem fic,libto 11.ca fluis fluibus intumefcunt,& teluante l`pitiru
pire 2.1 1 x. Idus lul. Captieotnus mediusoccidit: controuerfo adolefcens in maius , hinc vi reuer
v 1 1. ldusIul.Cepheus vel`pet exoritutzv 1. Idus berante ventorum, indevtgente curl'u venarum
lul. Ptodromi flare incipiunt. Prodromos vo perennium progrediens in fublime tegitomnia.
catEtclias,quiaCanicul ottum ptcurranr die- ' @rasaurem de NiliincrementoopinionestAm
bus . Plinius Eteliarum Ptodromos appel mianus,& Plinius,& Sudas ,in fuoslibros retu
lat,libr018.capite 2.8. quorum in Ortu COlumel letunt , eas videntur accepille Callillhene , :
l alientitur, his verbis , libro z. cap.47. Ardentif Democrito,quotum ipl nomina oinil'erunt.Vcr
limo llatis tempore exoritur Canicul Sidus,So ba eorum reciratem , li hoc elet inllituti nollti.
le primam partcm' Leonis ingrediente: qui dies non enim hie de Niliineremento,fed de Etelia
decimufquiurus ant Augulii Kal. huius exor tum generatione,agimus. ( parte iam ablò
tum diebus 1 1 x. ferme Aquilones antecedunt, inta, eor curfum oliendamus. Feruntur Septe
quosPrOdrOmos appellant. biduum autem trione in Occideut,indein Orient.quod auor
exortus , ijdem Aquilones coniiantis petlant gtauiilimus Arillot.eod.lib.infr docethisvetbis:
diebus x L. quosEteliastcant.Idemintra:Ete Oi E'vnelu /?) wfyire Jluejie'r'; aiaia'w,eà 1Wdanfn'rlar
ii nou delinunt fiate,c tettiadiei hora oriun . nis-a4, : etlymalfpymi air Srr , -"
tur. Cicero etiam libro 2. 1 Natu. DeonEtelia: 'rt-m 5:1; 'ndr : auf; ' adria, -419141251 wf A'ornuu'.
quorum liatu nimij temperantut calores, qui 'N- Latin lic :Eteijsquidem , qui ad Occiden
bufque etiam maritimi curlùs celercs , t certi di tem habitant, Septem trionibus in Thrafeias,
riguntut. Etclijs nomen im, quali anniuet Argelas,& Zephytos commutantur: initio fao
farijs, qud nulli venti,vt airPlinius , magis ilati ab Vrià,iineinijs,qui longinqua locaincolunt;
lnt,& lingulis annis cerro tempore reuettantur. ijs ver,quibus ad Orientem fedes e,quue ad
'Gignuntur diliolute Sole humorem in Septem etim ventum ,qui Apeliota dicitur. Sententiam
trionis regione eolleum. de qiio licAriitotcles Ariltotelis com probant verba 1.1. 15.1ib.
eodem loco :O' , 11.ad Clium: Ego, inquit, niii , quid me Eteli
' 1741@ xwQe eacoMii'naiv 11511 morabuntur,celeritct,vtfpeto,vos vidcbo. Nam
1 ?) wir turafrwr , ii Err' unir,wviseiv oE`7naiu~ Cilicia Italiam verfus, hoc , ab Orientis par
Id , Spirat quidem Boreas locis Scptemtrio tibus ady nauigaturus,neimpedirerur E
nalibus,aqua 8c niue multa confettis : quibus telijs. timebat non Septemttione, id , dextro
Soleliquefatis azlliua Solllitia magis, quam lateteincurrentibus,lèd ab occal'u ,id elba fronte
in ipiis Eteae liant . Placer hic Suda: vetba 1111) teliantibus: cm ab Occidente adottum referun
1`1 quod ijs non hoc folm de origine tur. Quod etiam claris demonilrat in 1.7. li
Eteliarum , fed alia qudam , de ijl`dem ventis, bro 6. Ad Attic.RhOdum,inquit, volo,puerotum
non indignalireris, Se memoria,cognol`cuntut. eaufa: inde qum primum Athenas : etli Etela:
n l e v e W l ..\ v 1 ~ " l
1'"Uldl,0 6,4" Ol MT 70; WVEOVTEL UV ! , KKH 714-519.
M11 Njaeemyo'an', a; Xml 'rgiilpjieeljaeuv '115:er palmaL valdteliant. Nam,Reiiant,im pediment fron
nfyero'ptw@ , -n v'ygel 'ni a 7117; -075. . man,
te lignificat. 8c ibidem 1. 8. Nos Eteli vehe
/, / :15; a 7uer ai : : Xml mentilli mit tard runtln Epiil.quoque ad'Corni
Wifa'lm'nirrm pipo@ iii amic . me wir u' iicium ,liare ab Occidente Etelias Orientem ver
_i-naaien; : A19/eerie.; , : 'woMi a; { yiyi/o'jeem , im?. fus,8c eos profequi l'olere, qui ex Italia Grciam
3,160@ tie're. : a -12.71: 'ris/'zw - i NJA@ ai; Sigue, peterent, ollcndit his verbis: In Gtciam deipe
5mi agli/'jaarija'eiyai/a; nfvfrvrwv/iiw. Id Cil fpi
rata libcttare rapiebar, cm me Eteli, quali boni
rant 1 : proptere qud Sol a1tisa ciucs telinquentRemp. profequi voluettzAu
icendens,&Meridianis locis ad Septemttionem ilerq; aduetfus maximo ad rribules tuos
propis accedens, humores, qui lùnt in eo ttalu, Rhegiumretulit. PrOlèqui nolucrunr,inquir,qui
diliòluit. quibusin arem fpirirumque conueriis, profequi alios eo anni tempore {olcrcnt. Erelia
Etelizgignuntur: &, Septemttione ad Meridia tum dies vocatin . ad M.Brutum,in qua
nam plagam delarae, cm in altiores AEthiopiie hee, eadem de te: In medio _Achaico curfucm
montes inciderint,in vnum coatae,pluuias ci Eteliarum diebus Auilet me-in Italiam retuliliet,
` \
" ` . ' te vidi
_ _ .. _ `
l\

rfv'
IN'C. IVLIVM CAESAREM," ;

te vidi Veli. AdMarcellum l`ctibcrer libro lias alia,atque alia p_arre coell lpiraretqui ramen
x v . Ego, inquir, l ine nauigatio no`n morabitut, inea natare fententia demonltrauir, quia fu'b
quincurrebatin ipfasEtelias, propediem te, vr iunxit hare, quod fup.dixi, E'fnn'c ex alia c alia par
fpeto,videbo. Tacir. quoque lib. x i 1 . Flatus, te coeli : baud fcio, an, fecutus opinione mul
inquit,in Orientem nauiganribus fecundus, inde torum , temer dixerim. In hac opinion varieta
aduetfus etat. Idem colligitur ex hoc foatislo tc,quid probem,obl`curum eli: Ario'teli's ramen
co. Qua: ira lint, non video,quPlinium ad vnius autoritate vehenienrer moueor.
duxerirratio,vt illa fctiberetmaturalis hiori li eimer/ici] Atque,pro Ac: Parilicnfes. Mini
bro 2. In l-Iifpania, 8cAlia,ab Oriente flarus eli e0 ma funr,neq; ramen omittenda cenfui,cn1 ex ijs
rum,in Ponro ab Aquilone, reliquis in partibus fuerint aliquando,qui fum mam libi gloriam com
Meridie. Non mod enimb Oriente Eteli non parare vellent. _ _
fpirant I-Iil'paniam cAliam verfus, verm contr 21. Biluliliot Jue: interfererant] Vide Valerium.
ab Occidentein Orientem. Ariltotelis Maximumlibro 4.. cap. i. 15. tSenecam,adMar
fententia,quimibiinfraromnium elbatq; etiam cia m. _ `
Ciceronislocis,videmutoltcndille A Meridic Ominfo', ea: naue:,o'c. intendin] Cum bis maxim
ver nunquam omnin Etcli liant : ctra quam vrbis partum, quadtagintaq; librorum milliain
hc Pliniusfenlt. Terrium illud , flare Etelas in _cenfael'efcribit Orolius lib.6.c.15.
Ponte ab Aquilone,potelt elle verum: hoc modo, 7aullulumo cure'aleceerint] Ferripotelhliben.
vt aliquam Etcliarum auram incol Ponti, non tis ramen, ex proprietate Latini fermonis leger,
'tamenvehementem fpiritumfentiant :cm,Ete Deflcxetint.
Septcmrrione re Occidentem petere ,ex [aparte ( Nicalius legendum putar, In
Ariotele probatum lit.VermtPlinius vetetum pte Clllris , pro, In porcliate . Vide infra ea
quorundam auftoritatem fccutus videtur: t cof pire zo. Verm,ne lic _quidem hunc locum in
dem,opinor, Gellius, dixit lib.1..cap. 22. Ete _tegrum puro.
; . HIRTII DE .BELLO
LEXaN'RINo L13.
C
CAP. . 8. lar/litoJ Parilienfes , Palaeopbarli.

Vi'deOrolum lib.6. ~
j l7te,Foj?q,.] Patilienles,Puteis fof Relato Cir/5m] Ad , non legirutin Pa.
lis. Oùomodo infra hoc eodemca rilienl. _
ite. Q.Se')ctio.] non Q_Se'xrius, Sed M. Si
2. Nuilarenolelat] Nudari,Gryphij Iius, dicitur Valerio Maximo, libro nono, ca
liber. ad oram. pite 4.- _ . _
Si uidgrauiiuaccdit] Patilienfes, Si quid gra ._ _ Maiorer/mtdzlgnitatd Maiore , Parifienl'cs.
_uiusi liaccidilfct. _ A _ _ ~ Nicomedi ffii/Unia] Appianus in extremo Par
filcplicandam ] Et ad explicand Claf thico. I
_lm,Parilienlès. ~ _ Iter tapan] Inc'o'eptum Parilcnfes.
4. 7arum etiamliciter] AbelI,etian1,Parilen Rex Armenia minor.] Vide Cicronem Phi
(Iilibro. _ _ li PgNlaturadi/iplina
.2. . conitu'tamJ Ita in oni-
Magna Jamil] @is non vider legen nibus, quos viiquam lvid'erin'i ,libris , timprellis,
dum, Homo? non enim nobilitas domitanrm
nobifcum . _ _ d'criptis. nihil tam dubito , quin vera lctio lit,`
Tartim :lemiiorilua Kipumea tran/haran@ Sic quam' nos ex alterius loci collarione, 6c ex inge
.in omnibus libris, Legendum ramen contendo, nio repofuimus. Supra hoc codem lib. ca. 6. dues
`Raprim. 4Deiotari legiones difciplina, atq'ue armatura no
_5. iQatlx'lerirrzaceeiambaleari] Patilienl'es,anm dixit . Quis amplis de hocloco
liberum accelfum habere. _; dubiret?
?recari oferyr ; animan] 1 mags In l0`tgamcumaalduxemt 545] Aduexerat,
huicloco conuenireiudico. _ _ _ Icgendum puro.
Maiori ex .) Maioriqs CX Tali totiet'vigor Cyan] Legendum puto,
duabus filijs. _ Tali viCtoriaporitus Caefar._ y
6. ,Qig'numiTatyiumJ Pacifcium, Gryphius Clio [] FuluiusVrlinus,Viniciano repo
_Parilenl'es. . n_it,ex argenth nummo,& exveteribuslibris. f .
v
"1N A.
ALDI MANVTII seHoLIA ~
1111
1.13. '\ -
A - L M/fmp/] Vt_,pro Ne,Parifienfes,& Gry'- '

-_QQ' ] Forruito,Parifienfès. @_q phij liber.
" i modoitem,de
wf te 4.._ bello Gall.lib.7.cap1 7. Z/{lieneJ Ctn in quibufdam libris lega
ai . ..
z._ Omnium tamenanzmt] Lego, Om
tur,Tuf`ci Saliene, legendum puto, T.Saliene, de.
quo fupr, capite 4.. Qro loco vide noftraScho
niumtumanimi. _ _ lia.
3. [ atari: cum ] Ifluc,~Fu1uij Vrfini 11_ Mecizatecoai'mJ Parifenfes, Necefiitateque
ber. @tomodo Terent.Heauton.A&.1.Sce.pr1 coaus.
ma. 8. L. ] Familia 8c hc non fatis nota,

4. T. ] Ne quis puter nomen hoc men quae tamenin antiquis marmoribus legatur. Vi
dof'um efIè,ct`1m alibi fortafI apud Scriptores hu de in Orthographia,in, A T I v M, 30. 6c
ius familia: mentio non reperiatur, placuit hoc in, F L I X,I3.Nominatur&Ciceronein Ora
loco Antiqui lapidis infcriptionem adhibere, tionibus , reditum in Senatu, pro Plancio, 6c
quem Inreramn, vetufiiflimi , ac celeberriml, pro Sextio. _
VmbriMunicipij ,fuperioribus annis effofl'um, Se Mdij claecaptumJ Parifienfes, Se in Nafi
in fùum doiflimum ac luculentiflimum d_e pa dij claffe captum.
triazantiquitatibus Commentarium contulItlu 7rimoim etulegion.] Legionum,Parifienf
lius Iacobonius. 9. Confuefaceret.] Vfitatis apud hunc, Condo
cefacerer. Vide fupr hoc eodem capite , r capite
M. SALIENVS. A. F. CLV. quarto.
GALLvs. FABER. BER. d Scipion] Parifienfes,AScipionis. Vtintelli
gatur,CafItis. _.
RARIVS.
Titdram] Theben nam,Parifienfès.Tif`drum di
Mutui'spralijr.] Minutis,Beroa1dus.Ita infr c. citurSallu&.inIugurth.
6.&bell.Hif`p.c.1.Prlia minuta dixit : 8c Minuta Fttfortuni'spra,quodimemeritidine] In Pa
timinfr hoc eodemcap.&ca.9. Caefar autem ,dc rifienfi,Vt fuis fortunis,de populo R. quod bene
belloGall.lib.z.cap.8.& lib.5.cap.iz.Paruulis prat meririeflcnr. _
lijs, dixit. __ _ . ] Nihil muto .,Veruntamen venit
5. Legioneteducit.] Ducit, Grypth Liber, ad o aliquando in mentem , ex ignoratione antiqu
ram. Cif'pi famili , locum efIè corruptum, confulen
ColrortecdeducitJ Eduxit,thphij liber,ad oram, divetereslibri. (
cParifenfes. . Vnieo filio:Sedita vete
@CommiiuJ Gryphij liber,8rParifienfes,Co res loquebantur : quia Liberi, non Liber, dice
minius. Commia fan familia ignota: Cominia bant.
nonitem.de ea enim mentioin antiquis marmo Quidum,c.] Legendum puto,qui cum.
ribus. _ _ [/246104 Impetuque fato , Parifienfes,rc
Roma in fvi/laiurana Car' t.
,QLigaridCCon/idijlim] Q'Ligarius, C.Con fi
pen/i. Vdij legatus {/ exotatione pro Ligario col'
D I s. A N I v s ligitur. Repono igiturpro Filio,Legarum. Autle
L. COMINI. L. F. PoL. AssI gendum,C.Confidio filiozvel , vtin Parifienfi, Et
-C.Confdij filio. (, quamuis Latin dia lint :
S A C R V M. dut ramen nimis hocloco dicerentur.
Videc in'Orthographia,in,A R R 1 v s, 5. 8c Liuineio Regula] Ita legend 8c ex libris vetcl'ib.`
in, Ar. $9-&1 N va 0,4.& tex argentei nummi inferiptione,docuitFuluius
` in, R. E L 1 G 1 o, . t Reateantiqua inferi Vrfinus.
=ptio,quam ant quinquennium edidi cum meat~ Greio,?.f1cio,l..(ella.] Vt familias con fiarent: le
Epiflola, ad M.Antonium Amulium, Catalina-f gerem libenris,C.Atteio,P.Atrio(ita etiamlegi..
.lem Omnium bonarum atrium pattonum , Rea ltur in Parifienfi,& Gryphij lib.) L.Oce11.
tinorum 1: qua nobilitatem eius Ciui Eodem dia] Eo die, Parifie'nfes,re&is.~
.tatis,antiquitatemq; perfecutus fum. _ ?rtorio Kuianoj Fuluius thinus',CiianO,
Cum 'vna centurione] Pontius is dicitura Valerio reponit ex argenteis nummis,in quibusitalegi.vi
fMaxirnolib.3.cap.8. ~ `de in Otthogtaphia,in Pltorius._
6. Cumfaxorumgrandinfd Gryphij liber', , Aberrproconuiea
j Cum faxea grandine. Parifienfilibro. "
z
IN LL
l
1N .
' 1N LIBRI/M DE BELLO
HIS?NENS.
L ~ InAEdibusArberinorumr `
L A prefidio Cn.7ompeij.] Parilien D _M
fes, Clm praster prlidiaCn.Pom T 1. C L A v D 1 o
-t PaiMaritiem
. efaeat]
_ Sciens,Parilen
_ _ FELICI. PATRI. ET'
fes, rele. CLAVDIAE
L. Iunium NominarutCiccrone li PRIVATAE.
bro 6.Famil. Sed cin Valerio Maximolibro5. ea T1. cLAvDIvls. Avirvs
pirc 4.de duobus fratribus Paciecis in Hifpania na
FrLIvs.'oPr1Mvs
tis, mentio . Fortall idem : de bello Gall.
libro5.capite 8. Q_IunijexHifpania mentionem PARENTIBVS
faciens,aliquem hacfamilia inrellexit.Legen Cm vero hoc cognomen non admodum fie"
dum autputoomnibushis inlocis,Paciec.(ma: quens apud veteres lit,i nde faum , vr mendo
familia hodieque in I-lil'pania nobilillima fe quandoque fcriprum reperiatur.No|11inarur
. Plinio lib.34.c.7. Vibius Auitus. Ellitem hoc co
@im ] Parililes, Id cm anim ad gnomen in antiqua inleriptioneNeapolitanapet
uerteret. Bleriptum, cuius exemplum l'equirur:
Ex ] Ex coloni js ,Pari lienfes. .
Non epermiurumd
D _M
s. AVR. Airv's. M11.. ; . Pn
2. Opidumpotiri] pido, Parilienfcs.' L 7.
VERANI. Vix. AN. xL, Mit..
.) Etuprioncm , Pari Genies. AN. xltlr. NAT. essvs. NA
L, (/] Munacius Plancus dicirur Tvs. REG. SERDICA. v1
Valerio,lib.9.c.z. y
3. Et eo tem/rom] Lego, Ex eo te mpore. . MAGARI. Avn.v1c~'r
/tait Ermita, no/lri ceereparumper] Non quod, on. ArrrNts.,1~;T. Avn. zoLoNt
vrego puro,ira Ennius dixerit , led quod familia vs. El, AVR. ZANTIALA
re ei fuerit , hoe Aduerbo vti. (Lumi eius fcripta
. Avn. GAIANVS
indicant. Lib. eni m 6. Annalium, apudNonium,
in, Prognariter: HERBD. 13. . CR
I. lim', inquit, bocautliteparumper : @od cm ita leripr lit ex alli nitate B,&V,lite
17tpro wmanopopuloprognariter armi/'s tatu apud veteres,placet niedeirwtpaucas hic de
Grtandorudemanimam :le torpore mirto. multis adlcribere veter marmorinfcriptiones,
Er Annalium lib.1. apud eundem Non. in quibusvari &B,pro V, legitur; cV, pro B.
l.
Te nunc Sanla precor Venue , - genetrixatr no
ri, D. 1M
/t me de calo vfat cognotnparumper. c. ALLIvs. ANENDETVS
Idem eoclem : FECIT. rATRoNAE. . .`
Inde tuetur {lupuefmina convititamnet. ET. s. . L. . . son
In 14/.
( in[yluamfe/. 1TEM.'ALL1A. TATIAS
Flumm !) dum] Tran l'grelli,Gryphius, ADstGNABrT. su. vtA
cParilienfes. noMITIAE. TVCHENAE
Clotiim` {quidam} Parilienls, Clodius Arqui L.Lp.Qmvs
rius . hc varietas , vt de mendo cogira
rem. Qua in lufpicionecm cil'em, reperiin an Rom,inhor:isl~àbianiniMontij. z.
tiquis matmoribus, Auitum ,quin
cognom D. M
diorum. Nihil igirurdubito ira en
hocelle CloVe
loco C. A N B IBI VS
mendandum lit. H Y M N V S. F
R O N IAE
Rom,in domo Catlia. P V S C N I
P R N AE
D M .
AcLoDtAE R. Ad Cloacam D. Luci,in dibusPodo
AvtrAs ` catharorum. 3.
BATINIA. PRISCILLA
EX TESTAMENTO NYMPHtssAchM
Li nud
\
m' ALDI MANVTII SCHOLIAY

R.Ad.D.Andrc ,trans Tiberim, via pub.4. dibusMaforum. x 1.
ARA.POsITA. AssTANTE. SACERDOTE. sExf
IvLIAE.ERON1CEN1
CREvsINA. sECvNDO. VT. vaERANT.MA
VXIJRI. MvLLEEI
levs. ET. MAXIMIst. E 1 LI. IMP. COMM
1NC<>MPARAB1L1
RARISSIMAE ODO. lAVG. PIO. FELICE. 111}. ET. VXCTORINO. lICO
PEIAINAE. .
IvL1v& CAELIMORPHVS SOLI. INBICTO. >MITRE.
MARITVS M. vLPIvs, MAXIMvs. PRAE
POSITvs. TAELLARI
Neapoli. 5. ORvM. ARAM. CvM
vas. .ORNAMENTIS
D. M. S.
V1.PI AE INSICNIA. HABENTES
BERONICES N. 1111
vT. vaERAT. D. D
Caietc. 6.
Rom,ver{ùs(l1irina1em. 13.
D ."
. FLA. T. F. TALLIONI VAI. EIIA. . LIBERTA
MIL. . CHOR. XI. SABINA. VIXIT, ANNOS
sTIP. x1 . TIBERIVS. CLAVDIVS
0 3. AN. AVGV'STI. LIBIANOR. . TI
EL. E'LPIs. MAT. Pn "' CLAVDIVS. TI. FILIVS. . LI
BIANOR. NATvs. MERENTI
Romae, ad D.Pctri,& Marcellini.
DIS. XI
MAXIMILIAN
. BIXIT. ANNVS R.AdD.Agnetis,cxtra mnia. 1;.
1N. .:.: SEBERA. RVFINIANO
00.0.
BENEMERENTI. FECIT
&, 8.
8:, I4..
. P. COSMO. /. INCOMPAxAvxLL D. M
. . c111usrc~.1=11.10.Dv1.c|ss.
P. T. IRENE. POSVIT. . . A. Lxxvll.
AELIA. NICE. sACERD'Os. ONAE. DEAE
QVI. BIXIT. ANNIS. XI. M. lllI. sE'. BIBA. 'COMPARAVIE sII. ET
ALVMNAE. s VAE. C L._ N I C E. E T
5C, 9.
AEL. THALvssAE. ET. AEL. sERAPIAE. ET
D. NI CL.I=ORTVNATAE.ET,LvC1AE.PEL1cITATI
vLIA.PR1MA.Av ET. VALERIO. MENANDRO.
RELIO.ZOTICO.PI
LIOBENEMERE Ad D. Angeli, in Foro Pif'cario. 15.
N11.QyLIMXIT.AN D. BI
NIE XXXVUL M AELIAAQVILINA
ENsIBvs.III SE.VIBA.SIBL FECIT
A' DIEBvs.x VIXIT.ANNA
Salemi. IO. In domo Carpcnf. 16.
ACERRIO. FIRMEO. LEONTIO DO MITIA. ITALIA
PRIMARIO.-VIRO. ET. EDITORI SE.. vlA. PECIT. sII. ET
MvNERIs. va. (LVI.
LIBYCARVM.r CvM..
EERARVM
ANN IIYACINTO. COIvGI. svo
AVG. . ET. L1BERTIS.'LIBE
. DIGNISSIMO. EILIO RTAvsqu. POsT
COINSACRABERVNT. ERIsqv E. E.ORVM
.1' Ad D.
`1' _
IN C.I'VLIVM . \
D. Ccili, Trans Tib. I7. 11. 2|
\ . PIELLEst. IANVAPIIIVSl . IIATIFP. >x'AIPI.

sa. VIBO'. FECIT. sII.l o`vI
D . M
vaI'r. ANNIs. LxxxvaII.
AVREL. DIOGENETI
~ InBalicLaterann I8. SAGERDOTI. VENE
.'MERENTI. FECIT
D . M AVRELIAI. 'CAENIS
S'PONIA. P ROCLINA. coNIVGI /. .
DVLCISSMO. VRELI. MERCVRIO 11'. ANNIS .I_II.
MEMORIAM. IS TAM. SE. vÌA
AdD.-Gregotij. 3.
CONPARAVIT. SIBI. ET. SVIS. PO
. .`.\ ACTI
. KVM'. sloylszfIvI . ; . . v". fbs
INRA-rom.IIIaIP.> Memor.ANstIvM`ffc\/RA
IsTAM. MEMORIAM. Ex. asx. P. NOLANo . Pn'ocos. P Ro-I'M'IELAB
FILIonM. sI. LIBERTORVM N A It N NQ '31'.`\/..
DI'STRAHERE. voLvERIT. INF. AER' . s'r CA LAECIAE. cvRAToxL.rfwiAl
sALARIAE. cva AToRI. . vvaNAtvM
P . R. I-S I N. ` l .
MATAvIIssIvM LscATo. Rovxuchg
Asus. PROPRAET. n I. .
Vide 8c in Orthographja, Albei Tiberisim A QvAss'ronI PnovINcIAs. SICILIA:
. .
FKICA,9.
Er,Baleas,in,H A v 12,10. fPropeBifcntium. 4.
Et,Bcnantia,in,C N I v ,34.. -. 1*
lf
EI, B, pro,Bixit,in, I v x, 17. "l
_,LVIRTV'TI. vIsEN
SA C R.
.r
Et,Bixit,in,K A L N D AE,17. _
Et,Pontif.Flabial.in,P N s v L, z.
_Et,Iubcnrus; &,Iubcntutis,in,L AE v A,\ i.
. MINATI. . L. sA. GALLI
-
' ' i' ' l'
i'
. i
A _l'
_ P
x
g- _ - VIR.. 1..- Q~vII~Io`,..v g
j .
v f r' _f I
Et

Cumls. MATERNVS. IS' "'
. ' . *_ I ._
.`
" PÌ LV'MN . sANcTIssIMo1 /1.14...;.5
GI-il N : -MvNIcIPL : 'I ._ .'rIQNEM. PIONORAIIIAM,_5.1Lr
P. IvENTIvs. ANCHARIVS'I', -1; ,v.IcANIs. PvaIvM. '1,on
.CRVSTVLVM.ET
E*,Libius,in,C AE C I N A, 4..
E,SeI'bus,in,P N s v L, 9. II'PLSVM. DEDIT
. Sevibi,in, L I I N I v s, 2.
Et, 56 I s, 3. .
Danuuis ctimmon Danubius,1gimr n an.'
Et,Scib_os, lli. {Lmi'aa tiquainfcriptione,n Orthographia, in Ach vs,
Er,chibus,in,E P I s L A, 8. 1. cin peructrc argcnrco Traiani num mo, afmii
Urnatiffmum vil-um , antiquarumcjuc rerum cq
, in aadibus Atilij DprhIni. I.l gnitioncprantcm meu'm5Rna14
dum Odonum,leguntur\ha:1itcrae ab vno latere:
1M P. TRAIA N o. Av. GER. . ;
vNDIs. CYANEIS. noNvM. >PLA
.J TR. P. abalrcro: 9; v. P. P. s. P. nog
CA'VIL. FECIT' PTIMO. PRINc. nAvaIvs'. l .4
coNDvcc rvs. BLPANDASJPER. A Iabolcnusim ',81>11`1 " i
o`vAs. ARAM. vNERANDANI *v
Rihgd TInS TiberinI'. -
HINC. ORITVR. PERGITQJE. F-Lvl
ENS, ;
RIPAI. OCCIDET.:
. VIRIpIs. IN. s_E L. /3. ":
M V S. RA S N I . TA..I.1.';
Tlvs. INcLI-TA. I~1Ir"1\II>I;IIsj_ BOLENAE'. `1 1:'. ,f.f.'.
NVM'INB. FQNIIQERO. GRA'rIzs. NAB. F. M. RASINII. _
Ex. va'Inj-E soLvBNS' "- _ MADIONIS. ET. IABOLINAB. :_ 1: : `
SlM-PIBIONIAE . ..
sosps. - MITIa.~11311..^\{l1;~ . .l "; Fa .=`:.. ` !
STAT. RENovAN'r . 1
H L z !
ALDI M.ANVTII sCHoLIA
nem: Vr audiui deL. Cfare lio , mecumiple. net, vr rericendam non putem emendatione'm
@id hic mihi facict patri? _ iquandam
yMarcelluminTuburbigenfem
Varronis Eumenid.
, (licapud
enimNoniurn
legend
[nimirum] AuunculusM.Antomj.CiceI-o, in
Epiliola ad Dolabellam. ego puto, non Tiburticenfen) quam proximis
?opuli K.. leneeium. ] Pto beneficio, legi in_alijs diebus mihi lignicauir nobilillimus iuuenis, i
libris.ein varijs leionibus. demq; Omnium, quos ego vnquam noueri m,do
IpExmirue dimittantur. ] Dimitrant, 111 Va ilhmus, Claudius Puteanus.1ra autem in No.
rijs leionibus. nio,in verbo, Caedere, quod interpretatur,Occi
Legionenh'ena] Quia mitti dere,vel Maare : Vatro Eumenid.
bellum. fupr: Retineri Legiones I I. qua: ab Maximum cditferrod cedere V,
Ik
fe,limulatione Parthiei belli,lnt abdu. @im /51144: redir ,faremo', trucidat.
4. Cum I I. legioniiuib/i/iitJ Nicalius Ellebodius DicirPuteanus,Petrum Delbenium , acertimiiu
Casletanus , ex obfetuationc hillotix, legendum dicijiuuenem,quiq;multain optimisauoribus
putat,Cutn v. Cohottibus.' I _ cmendauerit,putare hoc locoita legend um,
Tignium, Tigniorum, . ] Cm Curio In iax dum creditferro/e cedere V 0c.
Vmbtia pro Clare militatet , re Steuchus Eu @od qum vcr cogitet,quamq; pulchr locum
gubinus , probate: dolrinaevit,reponendum pu emendrir,dol:orum lit iddicium. mlhi quidem
tauir ante me natum,Iuguium , quod videret hoc lic probaturmihil vt magisprobari poliit. _
opidum ita Plinio lib._3. cap. 14.110minari. Ti ] Nomen retinet, nobilillim um Opi-l
gnium autem in Piceno.Cm vero in antiquo dum,ex quo viti doCtillmi prodietunt.Populi Ca
lapide non Inguium,lèd Iguuium , nominati ego metres dicuntur.Deeius antiquitatc,&nobilita
videam,itaquoq; his in locis teponend llatuo. te,plura dixir lo. Maria Iouius,Camers, iuuenis,
Elus exemplurn fequitur. ingenij , dorinq'; , laude, in primis excellens,
mihiq; obid, maxime carus, in libro, quo Ca
Fulginei. mcrrium an tiquiratem perlequitur.
VlcillemHirum.] Hirrusduplici.RR.l`ctiptum,
P. AELIO. P. F. PAPIR Lucceia: gentis cognomen fuit.Quo lemper veri
rus fum, ne Lucceium , pro Vlciliem ,quod cctt
MARCELLO. CENT. cotruptum verbum cli, Clar leriplerit.
Opido millia [ circirer 11 I. ] Pto
erM. svn. PRINCIPI. PE etat , libenris legerem,Aberat.
PEREGRINonM. AosTATo 5. L. injingulo: ] Habebat Domitius xxx.
. PRINCIPI. er. PRIMIPIQLO Cohortes, id militum xv. millia: quadraginta
LEG. vri. GEM. PIAE. FEL. ADLEC igituriu lingulos iugeralidiuidantur,iugetum
To. AD. MVNERA. PRAEFF. runt fexcenta millia. autem lugeti longitude,
LEGO. vii . ET. PRIMAE pedesc ch. latirudo cxx. Immanis cllhiciuge
anIvTRIcIs. v. P. FLAMINI rum numerus : cm prfertim dieat, liiis pol?
chvLARI. LAvREN. . fellionibus: nec Domitij diuitias,vr Crall,aut Lu
. ET. culli,quifquam celebrauerit. ( ante multos
coLoNiAE. APvLEsIvM. PATRoNo annos Pater ( repofuit , pro (
civiTAT. FoRoFLA. PVLGINIA gmta. '
ITI-:Moya /. sPLEN Coniltendimu/RJ Conliliandidegi in alijs libris,
111 varijslelionibus. I
DIDIssIMvs. .
nimiconjirmatione. ] Verbum, Confirm arione,
cvivs. DEDICAT. DEchuoNivs niendofum lùl`pieor. etli , ne mendolum putetut,
. LIBERIs. /. potellaliquis hoc dicerezverit elle Cfarem, ne
ET. vINvM . , ITEM militum animus,qui,cognito Domitij conlilio,
MvNIeIPIBvs. wie. , n, . mutatus erat,conrmaretur.
Neque eorum ram ", lunguido animo gui/enana
eiuediei ex vrleprifel'liuJ Men mmm/bin] Neque eorum quilquam om niuin
dumhic ell'e, putar Nicalius Ellebodius Casleta fuir. ita coniunge.malim tamen,Neque vet.Va
nuszcm (upr cap.3. Cfar dixerit, Pompeium ticanusliber, Neque e.Patilienfes, Neque tam
Capu elle. Locus diligenti animaduerlione temilfore.
dignus. ' Venullueinaliumpurtem,t9'c. ] Vt alius inV aliam
( Cie/rprogrefue. ] Nefcio,qu venerit in' partem,&c.Parilenlès.
mentem quibufdam murandi hunclocum 5 8: le -Filiiu Domini] Filius Domitius, legend puto:
gere ,Maximo Cfar progtelfu. Ira l nobis libri qud itaferat vetusloquendi confuetudo.
emendandi ellènt,omniacert mutaremus. Ve lQeiidjlih'iqrert eorumgiuria relate nonfin] Portal;
rm nunquam hoc inllitutum probaui, neque reis,A parte eorum. ng modo legitur in
probabo. 1 nobis retinenda prior lelio, Parilienli libro. Cremona. ] -12 inter-I
6. 01. Mugiuf,
quantum porelhneque mutanda,nil prorl'us
$1 cam refpuere videatur. Locus hie ad mo dum addebatur. Vt lib. 3. C'. Felginat, Placentia,
i @o
f
IN c.1vi.1vM . l f

(mo de loquendi genere vide, qua. diximus in iisin hetba . Pliniusquoque, libro 18. capite 7.
/7545 in verbo , . hyemen hetba . Et Cicero de Se
Religutigjtelpugnalatur.] Pugnabant , Gryphij netute, de Frumenris loquens ,Hrrbefccns viri
Iiber,ad otam. ditas dixit. . -
Depreben/atexcipiunt. ] Abelipatticulamw n. Htl: zamen omnilue { treatin] His tum om
Cartatienli libro. quod legitut in vatijs nibus, legit Nicalius.
nibus. ~. Magni domum concur/ua] D'emnm,Gryphij liber.
7. Vt antuduerit.] Anteite udueri t, Probo. _
Parilienfes. . Ita tomitatiu , a* tot, qui Frumenti taiyproteerant,
In Senatu dixerat, drt. ] Plutarchus aIiam addit tutad/rect'pit@ Ante, Commeatus. Ego, Co
caul'am fuiliè,cur Senatus Legationem ad Pom mitatus,ex antiquo libro, : quia fupt: Neque
peium chaee, non mil'erit.aitenim,timuillè Se maximicomitatns , qui ex Italia, Galliaq; venic-L
natum , ne Cfataliudin peetote claufum, aliud bant,in peruenite potcrant. _'.
in ore promptum, habeter. I/tgedetldio/nm Prldio, Parilenfes.
unquafcungtttagert inituerat. ] 13 . Hos Strabon'e lib. 3.8: Ptolem'o
loco multa Catfar reticcr, qua: line multa iplus Iacetanosdicdocuit Fuluius Vrlinus. @omo-
ignominia dicere non poterat.DePecunijs enim, doit legi in antiquo libro obfetuauit. Emen
ab AEtatio ablatis,teclamante Merello , ktibunt datq; Liuium,&Plinium. _
Plutarch.Appianus,& Lucanus. lllurgauonenfet.] Lutgauoncnfes,ciul`dcm Ful
8. ' ,Quai Sicilia, @in .) ( Sicili Inful uij liber. t Liuius. 05 putat Strabane diei
cum agro Cofano? Sufpicot eq uidem de mendo: -'. _
emprfertirnveteres libri habeant, Sicili, vel .) ld,Etouifam dici Plinio, mon uit.
signi. Hue iam rem . ] Parilienfes, Reduxcrat
9. ijzpetiuerat. ] Qnipfe pacauerat, Gry tem. Legend fortaffe, Deduxerat rem.Sic enim
phij libet,ad otam. locutus ellinfr:Res ab Aftanianis hue etat necef
bradioproprio. ] Proprio, non legitur in anti fatidedua. Et in extremo fer libro : Rcsllue '
` dcducitur. Etlib.3. Spe coniciendinegocij, pto
quo Pinelli libro. '
Iuntentoruml @que magnitudine] Non opinot pin noem tem deduxerant.
Toti: 'vero' C21/iris Milites circulari. ] Cicero in Btn
fubeffe mendum,lèd verbum , Magnitudine, te to: Vider ofcitantem iudicem,loquentem cum
fpiceteduas res , iumentorum pondus ,aquatim altero,nonnunquam etiam circulantem. Et Se
petum. neca: ( verba magna celeritate ptcipitant , 6c
lo . Exprima ba/lato Legiont's quartadectma.]1n Gn communes locos voluunt, cin priuaro circulan
gulis Legionibus etant haati , principes, ttiatij. ` tut.1nd_e Citculus,ctushominum, citcumqu'a
horumdeni Centuriones etant: qui hallarorum, que adilantium,aut inotbem colletotum ,inter
Primus hallatus dicebatur,fecundus,tettius, qu; feq; confabulantium. Tacitus,1ibto;.Nec igno
ad decimum: vnde illud apud I_iuiuni ,libro 42. to,in conuiuijstcireulis,incufati illa,c moduni
Virtutis caufamihi . ' Flamininus de pofci.- Seneca: @dam enimbenecium,quod -
eimum ordinem hallatum allignauit. Sie primus dederunt ,omnibuscirculis narrantzpro, pallini
princeps,lècundus, tertius, quue ad decimum. prdicantciaant. EtCirculator: Seneca: Al
Ibidem Liuius: A M.Acilio mihi ptimus princeps tet apud ptoxi mum citculatorem refedit. Et Cir
priotis centuri allignatus. Et Cicero in Epi culans,idcihfermonesincirculisfetens: Seneca,
ftola adM. BrutumzCretenli bello otauum prin 5. Epillolatum: Sie itaque habe, inquit,vtiliam,
ci pcm duxit. Triatiotum quoque decem centu vim dicendirapidam,atqueabundanten1,aptio
' riones fute : fed, qui primum intereoslocnm tc rem elle citculanti indices, qum agentitem ma
nebat, non primus triarius, vetm Primipilus,vel gnam,acfetiam,docentiq;.
Primipilicenturio,vocabatut. 14. Quadfuit illu tonandum,atg, omni ratione eftt'en
Ex Urdiniitu. ] Non ex priuato mili dum) C9' totius dieipu na, atque itineris laiort, tiefe/fi,
te :` fed, cm otdinesduxierud elhcentutiointct `rem inpojlerum eltern i/lulerunt. ] Nonbpna diilin-"
haatos fuill'et; cm effent nouem pta'tete. Sie tio ,nil fallor : nec vidctut parenthelis locum e
_ lib.3.AbO&auisotdinibus ad primum pilum fe habere. enim hoc, @ed fuitillis conandutn,
ttanfducerc pronciaui t. Id , qui Centurio tria atque omni ratione eciendum,omnino adiun
riotum oelauus fuerat, cum prim um fecit. gendum fequentibus,&legen<l, Sed totius diei
Ex ommlua Montil. /[] Profluxit,Gry pugna.QuomodoPariGenfes edidetunt. Totam
' phiiliber.ret.Parilicnfes,Proluit. fentcntiam qui perpendet , non dubito, quin me
`. MqueFrumenta in lgyitrmfs , neque multum cum fentiar.
maturitate Ni calins Ellebodius Casletanus, L. Saqto.] Vetereslibti , Saxa : 6cotatio
cm videtet , ex (uperioribus Hybernum tempus ne 13. in Antonium : Cm Antonijs pax cl
hc non polie delignari, idq; eti pe'tfpicu fe? cum Ccnfotino ,Ventidio,Trebellio,Bellis,
deret illud, Neque multum matutitate aberant,. Nucula,Munatio,Lentone, Saxa? Ibidem , infr:
xcponendum putat, In herbis, velin herbalhio Saxamver Decidium pttetirc qui poil'um, ho
modo locutuiu Ouidium obferuauit : Tua met'. minemA deduum ex vltimis gentibus _;vt entrev
f ' '
- ` a ' _ tribu.v

.
112
ALDI MANVTII soHoLIA f
tri bunum pl. viderem us, quem einem nunquam _ Qu eent adz'cxfaditioru] In antiquo HILA
videramus? Er in eundem 8. Omnes Cafones, it. Ex ainitare autem T, : D, t earuminter
omnesSax,crerq'; peftes, quzefequunturAm conuerlion'e ijs, qui locum non in
tonium. Idem Saxa , vt opinor, nominatur epi telligerent,Adid:cm ftlegendum,Aditer. Sic
tome Liuiana 127. vbi Didio,p1o Decidio,legitur:
:iunin Cicerone, Decidium, pro Didium. . 3.. 8. ( iter,inquitexpeditis fa
cerer,&c.
, i:inera,gu ad15mm.) Pariienfes, Nam, Illi { m', quie munitioncau/ jicht, liam
quirinera ad lberum. rimum] AnriquusPinelliliber, Illi,impedi. y
7rdquc54utur,nerij'vift'iu inning] Parilien end munitionis caufa qu ebat hora circiter
fe$,Pro(èquebantur nos,necefàrij vius inopia. . Re. ` .
15 . : :iup non min: : Imperator , Cvnlin 17. Ex v.Legion-.] Nieafiuslegendum putat, Ex
pemn,qum Giada] Suetonius,de Clre: uo quaque legione. ' ' .
fpis,inquir,vicièr,hocminsexperiendos gem ( Delegit, Parifienfes.
`fus opinans: nihile'p rammvitoria acquilitur, abuit,confru4rr.] Habuerit,legiturin Varijs
. I a
quant aufcrre calamiras polTet. Facit hic locus,
vt obiter mentionem Faciam de illo Te1:enrij,in> Flagitarnur.] Plagitarentur,in alijs libris. Vt
Eunucho,A&.4.Scen.7. . Iit,Petreius, atque Afranius, flagitarentur. Grco
' Umniaprir experiri ,qum arm/Pientem a more. '
] variant libri. Abell enim vox, @Fu/fum Calmann.) (L Fuum , legendnm ob
Verbis, quibufdam imprelis, vt obferuauit M. feruauit F uluiusVrlinus,exverere1ib. 5c argenteis
Antonius Muertus, vir is, cui pluri mum Grzc, nummis. Ita emendapdum etiam,infx,libro .
Latine'151iter debeant.1nalijsveteribuaOrnnia .2. 6. 6cm. . '
pris experiri coniilio,qum armis , fapirem de.
cet. In alijs imprellis :- Confilio omnia prisex 11
CAP.II.
periri,qum armisJpienteni decer. @o mqu>
Ii leges , erit iimile loco huic Cfaris. Sin ver,il'
lud Verbis,vel, Confilio, deleas,eritdi&um,quo ] Capreoli,aitFeus,vitium
modoillud ab eodem Cfnreiuil. lib. 2. cap. 6. ci ncinni,inrorti,quia adlocum capi
Atque omnia pris experiencia arbitror. Nihil :__ if endum tendant, appellati. l
Y \
enim fcquitur,quod illi Prisrefpondeat; fed per - ?blang/bc. ] Grco' vfus :
fe flat. Et fan hoc modo Videtur Don atus inter " "esl vocabulo. lib. 3. Scutulas dixit. Virg.M
pres legi'e. ait enim: @am armis , pro,
4autem libro z.AEneid. LapfusAecingunt omnes
@am arma. aur'muilfefl fubaudiamus,Agci-c. operi, pedibusq; rotarum Subijciunt 1apfus.$unt
Libanius Sophifiaidem propemodum dixit: Uff-7 autem rotunda ligna, quibus Na ues, maximac'lue
! gaf-rufh'wa A634.: wnfnu , MIMI 'nfs' '. onera,volurantur.1uliusPollux:fram/Mr ; ff`
: jnmmfliin a/pamranfordln'waugw. x'esroAn'dlveAxpvw au' WT, /; M'yyu. l
Co/Jom'um [] Cohortium duo genera, 3. Gamin/2218.1 Gallifupplices Corollis exHri
Auxiliares,&Legionari: Auxiliares, di bus vtebanrur, pro amiciti , fupplicationisq; Ii
,quia legionari as,tanquam alas, tegerent. Sie gn0,Polybius lib.3. l .
AlariiequitescAuxiliarij,ijdem, in EpiolaCi vbibominizu'do. ] Malilienium difeipli
ceronis ad Caninium,lib.z. , c grauitatem , laudat Cicero, in oratione
Can/Ilz'umeua ] Vtatiuslo pro Flacco. '
quendi genus,eleganriuf`c'1ue, Conlliumc'lue eius Inferielsalguotdeur. ] Interieifc'luc , Pati
cunlfis proba batur. ~-enfes.
i diujumndum digit] Eg( hocloco facileaddu inorz-fora: ] Ita legendum.fc enim
l / emendandum putem Salluij locum ,in zalijfunrlocuri. Oùod cum quibufdarn nimis
Catilina, In eo itae : Cm ad iuf'urandum po durum videretur,locum mutrunt. Coelius,in
pulares fcelerisfuiaddiceret. Pluto enim ibi le Epiola ad Cieeronem: Illainuidiofa coniunio
gendum,Adgeret. n non ad occultam recedir obtretationem , fed ad
. 7oulan,wiurent ] Referri malim ad Pe bellum fe erumpit.EtVirgilius Georg. 1ib.1.
treium,& 1egi,Poular. f _
[fana religie iuriurandi. ] Beroaldus , Nona.
( vb lucem den/ inter nubile/ ..
iuer/erufnpunt mdr). _
Re. Exci: , conz'eh's. ] Conue'is , Parilienfes.
16. In aduer/rio: tela canijcieant. ] In Aducrfos,
Ar '
Parifienfes.legendum,Auerfos. quhvlriHoff ] vQlod, pro Sed, v;
Reliij: munitioniua.] Gryphius, ReliCtishis furpat. Vr infr lib. 3. ( eIfct animaduer'`
legionibus.Parifienfes,Reli&islegionibus. }, fum,conin& effe 51.1.11.1.04106, I
Eduis legionibus. ' qui ab illo abciueirexereitum. Clius, ad Cicero
Harax.b/gui.] Io.Vincentij Pinelli liber an nennmd non dubito,quin te quoque hate deli-
tiquus, Ora . quo Nicafi us Ellebodius Caf beratio (it perturbatura. Liuius,libro 4i. (;
letanusmendofum locum fnfpicans; Omnia au cmMilites , Cfulis imperio dio audientes fu-
xilia fubfequireponendum putat. :uros elfe dieerent,cmis,moremaioru_m,feeun
r
y dum'
i . n ' ` ,_ a x
.. . i .
C.;IVLIVM CAESAKEM. - ;
elun votain Capitolio nuncupata , Iitoribus pa- _ Nox,mulier,'vinum,/yominiadole/etuloi _
Iudaris profeclus ab vrbe elfer. Varto,lib. 6. Ling. ErLiuius : Nox omnem timorem, aut pudoreit
Lat. Quod , dicunt Conlpicioneni,ortu cxrmxcrar. '
mionem addunt.ErPliniuslibro decimo oauo, / animi, 'itt/ine/e Cara oppugriamla
capite vigelimo tettio. @od vt hanc quoque eert/2am tanti timori/'Int .le/iran] Pl'acere t; _
ramderetminemus. _ ' vt l`pe deciam. alrerum enim fine fpe,a1terum
4'.. .lfizlmv'ariarrioperan]A Idelltemporari,quamq
cum fpealiqua. -
eum cedere oporteret,acluehtu Cn. Pompeii. ' _ [n me' oemlitm] Pater meus conieura dulus,
Curtius Iib.5'. Aufpieium,inquir,&imperium alij ita Iegendum purauircimprimi etiam voluit,in
tradelnterim , qui tamdiuRex appelletur,donec libris nollris,ante multos an nos : em in peruul
Aliadeccdat hollis. Ivitor deinde Regnum tibi
'gatisomnibuslegererurJam me offenditisHanC
reddar,&c. Et paulpll: Compoltisrebus,iu
ver fecit conic'turarnx ipla primm' fenten'tia,
Regi tibifducia, (icl elhper ducian1)tellituer deinde cx Latini fermonis confuetu'dine. Nam,
imperium. _ _ quod ad fentcnriam' atrin'et, quis' hoc ligniieari
[grauiora onerainiungelat, (fr. Alirerhunc lo nortintelligiti> non credo,Ca:làris fala p'robari
legi ,in Parilienli,c Gryphiano, ell: in Varijs vobis, mea reprehendii Loquerldi genus com
leionibus. probarur exemplis. Lucccius ad Ciceronem ,lib.
,Qrii 'verla argue omtionem, arlueru Rempul. balai/ 5. In altera mihi velim obtemperes, inaltera non
ferm] Hace exponuntur CaCrre,ta11r1r1a111iniull Fr.
offendaspromon
Epillol.1.lib.t. offendaris.
Si quis ,1Et
quo
Cicero,
iam olcnde
ad
faa, led iniull factum vidcri non potell, li
niaturis, qui verba, atque otationem , ad uetl'us ris, de quo aliquid {enferis : huie nullani partem
Rempublicam habuerit: praflerrim Cfar exiliimationistua commiferis. VPro Milone : Si
caufam lùam Rcipublic. caulà non diliungeret. in me aliquidotendillis. Erin Verrem ,libi i. a
@are relputo fufpicariNicalium,illud,Aduer lionis 11.Hofpeslanitor, verirus , ne quid in ipl'o
fus Remp. lincerum non elle: veris autem, Ad lè offenderitmominem fumma vi terinere coepir.
uerlùs 1. Er: multi viri,fortes in communi incertoq;,`
atio autem /zac erat Yiellinvt ecum . Legione: Ga~ periculo Belli, terra, 8c mari, `11
Je: conferma] Periti proprietaris ,c elegan ti La Hare enim omnia pariendi lignifcarioncm ha-`
tini fermonismon dubito, quin legend elle me bent. ` `
cum fentiant,Vr fe cum 1 1. Leg. G ades conferrct:
fedN'aueronemria: adduxerimeruditor
ira placet,li liominum Abduxerim,placet:
iudicio com
id ell, 1 i. L'egionibus. Natus error hoc fcriben
dimore, 11. Leg. Itaquoq;edidetuntParienfcs. probetur. ego enim, dill'enrientibus antiquis 1i
Quo mod_o ellcin Gryphij libro ad oram. bris opinionem meam amare vix pollùm
Legem rle Diatore latam. j Errar igitur Plutar Con/enjie/iio.] Suorum,larilienl'es.
chus , quictearum Senatuditatorem Cfarcm 7. ita magen', aut alifcili , ( arduo,aol/Eene.] Io.
tradit.Appianus cDio latam ad populumlegem
Vincenrius Pinellus legendum purar Non ita
` lignificant. magno,at dicilicarduo adfcenfu. Vr relpon
5. Curio /ticam Nauiluapramittit. ] Mar deanr inter fe,Non ita,& At.
cum , omninoviderur legendummam hic .
5113 QLllorAequofupr. dcfugientium moltitudine. ] Hac,Gryphij liber ad
oram. A,Iaril1enl`cs.
C. Caninium Kelilum ] Fuerat etiam Le
Cireiter D C. interfele'natq, ] Fuluij Vr
gatus in Gallia lupr, libro feptimo, de Bello Gal. lini liber,Ae 115.1 non dil'plicer.
in fine.
e @a -oferrentun ] Parilienfes , Qua offerren Multum ail/:anc remProlandam , alliuuat dole ren
fz'a. ] Temerirarem elle fiorentis raris , pruden
tur. tiam fenelutis,aitCicero,de Senelutelnde Ho
Commilitonetgg. ] Commiliresq;, Parilenfes, ; merus 1^- .
Gryphius.
6. Namnequeprurlentetjiicarioportet.] Verbum Axel Jl' 5711071'er /12:31: '.
Prudentesfortalfe non vacat mendo : nili li, Pru Etl^~l~dicir, velocem elle menten1,l'ed tenue
dentes,id ell,probo`s,inrelli gas :vt opponarur hoc conlilium.
membrum fequenri membro, neque improbos
fcie.Diuidit enim Exercirum in Probos qui mo OJI' aida vis @recada Tsaiouew,
Ielt ferent,l`1bi parum credi,&improbos,qui Honoring@- 're ro', ) inferi-ns.
ilris loco moris,rimeri intelligent. 8..)
: inVnam
reliquiavt
reluapem
mifcrisinreliquam
rebus, te.
Saluti:
Pati
Tulare aut Metuaenentur: relu; Nox maxi
m aduerria dC] Tercntius Adelph.A6l:. 3.5 lienl'es. Rcr. Cicero in Catil.4.. Spes folaho
na 5. _ mines in milerijs confolari foler.
@rr/aait nox,amor,vinum,aolole centia. Dieburg/,aqui12056parler] Abell verbum,Aequ,
ucm locum fumplir Plauto, in principio aPinelli vetere libro.
Bacchidum: v
. - gil...11mimefa;,
K3 )Li
,_114. ALDI MANVTII S'CHOLIA'
Lier I I , eiendi belli celeritate, defuit. Infra quoq; ofien
dit,non effe tranfpottatas omnes copias. Expofi.
C A . I. tis,inquit,militibus,Naues eadem notie Brundi
S enim erat Anm, , Legetei Comic Cfare remittuntur: vt teliqux Legiones,
'ir [/] Intra x. annos,vt apud
`\\_~.'~ Equirarusq;,rtanfportatipoffent. Etaliquanr
Liuium libro 40. fcriptum , : Reliquarum ex Italia Legionum aduenrum
:_ _O_ dem teci cfulem , ante multos an exfpetate eonffituitlas autem Legiones CLI-u.
' noslara lex vetabat. hoc igitut ideo fiusCalenus,c M.Antonius,deniq; rranfuexerr.
Catfardicit,_ne puterur,quia potitus effet Italia,di IQuiappcllatur Win/alim] Phatfalia , regio Thef
tatotq'5 diCtus fit, aliquid ad uerfus leges commi fali , ab oppido Pharfalo.Cfàr aurem copias
fiffe. difiabatenim hic alter eius confulatus pri in Epito expofuit,haudptocul Orico.quare fufpi
mo annis decem. cor oppidum in prima Epiro fuiffe , cui Pharfalo
_Qc/iluso in /11114 LegionicJ?ompeiut aiuerat._] potis,qum Pharfalia: nomen effet. Paulus Oro- -
CarpitPompeium,qui,tertim conful,Milone de fius,lib.6.cap.15.non Pharfaliammeque Pharfal,
vi accufato,exetcit in vrbe,conrra leges, habuir. Palopharfal,i.antiquum Pharfalum,vocat`
/ijtaudientiim iudiciue. ] Ob feinarionem, LucretiuoHiiloJ Vefpillo emendat Fuluius Vr
breui fpaciolege dato. fnus,ex argteo nmo,in quo,0`.L v c R 1 v s.
( Milites admi/inercia] Mirabat,in Po m ( F. vEsPILLO.
peij copijsAntonianos Milites numerati.ct`1m tres Diligencia/um] Indiligenti,Patifienfès.
Anronij ftatres, Marcus Caius , Lucius, Ceefaris receptui. ] Acceptis,Parifienfès.
partes in ciuili bello fecuti fint:fed pofle compe 3. Graco: murum adfcendere,@c.] Parifienfes: Cm
rizexereirum C.Antonij, T. Pulcionis opera pto Graacos murum adfeendere, arq; armacapetciu
ditum,in Pompeij poteflatem veniffe . proprere betet. illi autem cum fè cont.&c.
quali dubia fides eotum effeneos milites Pompe L.Straberiu:. ] Straberiam familiarn nufquam
ius admifcuerat fuis. De hac Antoniani exercitus apud veteres legi. Staberiam , exantiquorumla
deditione,hic infr: Se morte Curionis,& detri pidum obferuationemotam habeo.
mento Africani exetcitus tanto militumq; dedi Romain .edius Mangoniorumnn
tioneadCorcyram. Et aliquant : 1 pauli
pugnatum: cm irrumpere noti cona amp@ /0,227 anagrafici/i. i.
rentut,illi caftra defenderent , fottiffim T. Pul . s R 1 o
cione,euius opera,proditum exercitum C. Anto sechDo. coAcIoRt
nij demonfirauimusxo loco propugnante. Sue
tonius etiam, Om nibus,ait, ciuilibus bellis null
ARGENTAR_Io.v~1A'toR
cladern,nifi perlegaros fuos,paffus efequorum C. coNvaARIs . . PRAET
Curio in Africa petijt, C. Antonius in Illyrieo in s I 1.
aduerfariot deuenit poteflatem. Idem li.41.4.z. cLAvnIAE. s'rRAToNIcI-z
_ Dio fcriptum reliquit. Qtot locorum teflimo
nio,mutilos effe hos Caefaris libros de bello ciuili, vxoRI
facil efiintelligere: erenim , quod ipfe ait,fe de dfomm Boarium,in hortMaximo
monflrffe,Pulcionis operaproditum exercitum rumyvzputaturfumle Faiorum
C.Antonij,id in his libris nufquam repetirur.
ex Tracia. ] Corus , pro Cotys , an tiquo domus.
T. STABERIVS. EPIGONVS
: vt Sulla, pro Sylla : Clupeus,pro Clypeus. VIATOR. NS VLARIS
nam Cotys verum nome Regum Thraci. Li S IBI.ET.S VIS. 1 . LI_B. LIBERTAB VS
uius lib.4z. Tacitus lib.z.Valerius Max. lib.3.cap. Pos TERIs oye. LoR VM
7. Ettorfepe natus exi gnoratione veretis Ortho VIXI T. ANNIS. LXXXII.
graphi.Vtapud Plinium,c m fincerum effet,In MEN. Il. DIEBVS. XX.
cluros cantus,pro Inclyros fazum , Inclufos: Simulac ] 1,@ fimul ac Cf'arf
.vnde obf`cura fententia viris doeiis. 4.. / occupato itinere ad /. ]
. .Safalem.] Sadales dieiturLucano,lib.5. lim,Proccuparo itinere.nam Profeo mendo
Eine rei mu omniin ora ] Parilienfes,Eiufq'; effe confiar. Vel: oee.it. Pari fienfes:
reicaufa omni ora marit. Perfe&0.Alij, Profeus.
z. [/1:11, /icpr' demonjlratum eff, Legioniitu' Hucadduntpauca.] Vetetes quidam libri , Huc
v 1 1.] totum gloffema arbittor, adfcriptum adfuntpauca. .Vndefufpicorlegi poffe,
abimperito,qui legeratillud in princ. huius libri. funtpauca.Pro,Addunt,afIingunt.
Eo Legiones v1 I. Equitatum omnem venite iuf' lnimicitiatgI baeat etipriuatai c' Cle/are, ex dedi
fetat.Nam,quo modo potuit in Naues imponete litate Preturanonceptan] Etiam ex Confulatu.c
Legioneva 1. id , omnes copias , quas merit: ideo Caefareomittitur.
Brundif venire iufferatzcm fupr dixerit: Sed que vn . ] 51 fic legitur, vt eltin vul
.tantm Nauiumreperit,vt angufl x v. milliale garislibrisznee faeilfententia colligitur,nec ver
gionariorum militum,& D. Equites tranfportarc ba fatis inter fe cohrent. Viderur loeusita poff
poflnLHoc vnumJnopiaNauifarLad con refiituifi modlibrivereres ferant : .ths
` vna
IN . - CAESAREM. n;
etiam vtrimque admodum tut Legati veni dat, Legionum: fatis enim confianlmpedimenta
re,c qua: vellcnt,exponerepollent: certum ei rei legionum elle.
rempus conltituitur. I Kegel Corti] Malim,Cotys: de quo diximus lib.
5. Legempromulgauit, vtxier/ni :lier/ine '1l/urn cre 3.de bell.Ciu.c.1.
ditepecunia/oluantur.] Plebi infima Coelius ,atte a Cn.7ompeijliue.] Parilienles, Sc Gryphius , Cn.
lieno opprell, hac lege fubuenire cupiebat. Sub Pompeius filius.Re6l. Sie Cornel .Nepos in Atri
ueniendi autem rationcs,vt opinot, duas excogi ci vita,C.l\/1arius filius: eCic. ad @.libaerui
rauir,vnam nedebitores creditas pecunias,ni la lius lius. Hie,lib.z..de bell.Ciu.cap.5. L.Cae|àrf
tis longa ,1$ : alterum , vt do lius. ( 3.c.1.Pompeius lius. ( dc bell.A.l`rico, c.;
nec cas foluerent,vlùr nomine nihil penderent. Cn.Pompeium lilium.
Vtraque ratio parebit, li quo modo Pater mens ex/uperioripregnant loto.] Et,n Vt,legcndun1
legendum putat,italegatur: Leg'e promulgauit, putar Io.\incentius Pinellus.
vt lexcn ni die,line vluris creditaf peeunia: loluan Hellide.] Gryphius,Biblide. Parilienfesylli
tur.N,Sexenni die, pro annor (patio Latin de.Ret. ita enim Ptolcmns. Emcndandus lo
dicitur,vt Annua die,Bi ma,Tri mauiiadrim a. cusein hoc lib.c.3.
go legendum putabam,Vt lèx penlionibus line v 9. Hee/legand Sie telis,qum ,vt anre, Hare
futis,tc. Qro modo Hircius locutus,de bell.Al`ri. exfpeaiis.
c.tt. Vt per triennium lèx penlionibus populo R. /] 111$.
foluerent.Qtatn leionem polle reperi ( in Pa Subit ton/lipatipila ] Ante,Con {pi
rilienli. cati .Pater,Ct1nlripati,anf aliquot annos in libris
Et tiem @Temmmtore tum legione : lue nollris repolhit. A
MtkMuromnijn] De Milonis morte, Velleius {daer/iu ] Er hoc Pater emendauit:
etiamlib.z.Veri`1m in eo nulla de @odio men Pil.non Cliuum,nulla (ententialegeretur.
tio.Antiquus libetPi nelli,proLapideilus,habet, Precipiter 7ompei4nor ] In Pari ienli :
Milfo lapideitus. Ego,ex eonielura ,legendum verba,leguntut, Et tergavcrtere cogerunt.
puto: E,cm (Minto PedioTr.mil.lapide itus Paulloqu.Vlitatii1s,Paullumq;.
elletex lVluro,perijt.Y Vt illud, Prztore cum Le Circa locum] Citra,Parilien. I
gione, in Anriquioribus libris l`criptum contra lo . tQtfotlappellatur ] Cara dicitur Diol`co
fuerit, lic; Praztor cum L. priufque,Tr.cum ride,lib.;.c.59. l
L. quod lignica'ret , Ttibuno Militum : Sed cum Equo: eorum 'vix tolerari.] Pro,vix ali. Infr .
ab'ijs,qui libros exfcriberent, id non plan intel His rationibus Equitatum tolerate.
ligeretur,cm punelus ad fcriptus non : li Juillet-f in terram ] Dcmiflls , Parilicnfcs,
ter, nempe quod I, maiuleul is literis leribcrenr, eGryphius. . _
vt indicar Virgilius Carpens : inde factum , vt 11. /Ctplergj pleriq;,Parilien.
1 L. fecerint, c v M L. polleaque,Cum~Le alben] Sunt qui Tulliusleganr.lmpc
gione. rit.duas enim familias in vno homine coniun
@1èi,prie/zàlij / errant] Moneo Leor, gunu
VEuotatotq'3 Gnturionet ] alim, Euoca-
ita locumhunc Patte meo ex ingenio iampri
dem relriturum: legeretutin libris omnibus, tos,& Manipulares,Centurionelq;.quo modo le
ya.
Prdandi caula. ' gitur in Gryphi; libro , t Parilicnli. Vt militum
,Quam omnium litorale-n] Pro,Q1am omnium lo tria genera ceciderint,Manipulares ,ac duorum
corum litora,&c. Nicalius legit ,Quam omnia li millium numetum Euocari,Cenruriones. non e
toraec. nim CcnturionesEuocatorum ( Manipu
Hyemrprecipitauemt] Sie locutus Vi rg. larium,id elt,Legionariorum. iraque infra Cra
Noxprecipitatclo] Liu.lib.z7. Creditum vul llinus euocatus, milites ad pugnam adhortans,n
gò ell,in puteum apertum,ex equo prcipitlfet aitzSequimini me,Manipulares mei: fedManipu
lib.39. Et pars maxima inerm_es perinuia , 6: rupes lares meiqui fuillis. Centurioenim amplis non
deruptas,praecipitantes fugerunt. erar.
In fritum/ avertit] Confuetudo Latini fet Milliagittarum tireiter x x .j Sueronius malo
monis pollulat,vt legatur, in Afrieum verrir. Vi rem numer ponir.Vna,inquir,v LLegionisCo
de limilequiddam apud Hirtiumlibro 8. de bello hors,prpolit Cllello,1 v.Ppeij Legiones pet
Gall.Locum enim ibi emendo. aliquot horas fullinuit, pn omnis conlixa mul
7. Hot / ] Hc,Parilien. titudine hollilium fagittarum,quarum . -x xx
Conferta /.) . ' intra vall reperta iunt. Videturigitur aut
_ , eine ] Antiquus Fuluij Vt in Cfarelegendum, c x x. autin Suetonio,Cir
lini Liber, Cerraque eius rei die conllituta.Re citer x . Errore fortall nato ex litera c. qupr'o
. Centum,& pro Circiter,variaccipi poruit.
tle Scipionemum ] Ita legendum, Femmina c x.] Valet. Max. 8c Suetonius,
non,vt ante,Legione.nam de duabus fupr men . 8c x . itibuszPlutatchus, x.
tio. @om ante me natum, obferuatum ab a ( oau ordinibue adTrimipilum] Prim us pilus,
lijs. ordoellzPrimipilus, qui ordinem ducit. (,
8. ?rlio impedimenti: Legionum reliquia] Abun . m hc de ordine fermo lit, mali'm legere, Pri
a
. K 4. mum
; ALDIMAN'VTII' l"SCHOLI
mum pilum. quo modo legitur in_Anriquo Car rius in totum ea abdicauit. ex eo notatum non :
tlegiones vnquam hybernle Callris, vbi Aqui-l
dinalis Borrommij,cuius vita` integritatem admi
rari nunquam fatispolfumus, libro. Exemploc larum non lit iugum. y '
curritinf. Etat Crallinus euocatus in exerciruC Omniliuprimie [libert nturionilu: interfei/'fpre
faris , qui luperiore anno apud cum prim pilu n1 rer Principempriorem] Cohorrem nufquam nomi
in Legione . . lib.5.bell.Gall.T.Balu nar Polybius,alioqui diligentillimus in acieRo
tio,qu'i luperiore anno primum pilum duxerat.Et mana explicanda. omittendi caufam,opinor,ha.
Tacit.lib.zo. Infami gratia primum pilum ade buit, quia Cohors in exercitu ordinaria non fuit,
pto,laeta ad pra-le ns mal parra. , l res pofcctet, ex tribus manipulis fiebar, vno
(; [argini] Pollen Parilienli li hallatorum,alteroprincipum , tertio triariotum.
brd. qua' autem ex primis manipulis ebat,_prima:qu
Frumentue, : militurilueg', domin] 11j : fecundis, fecunda: tertijs, tertiavocabatur :vf
Frumento,velle,diatijs,militaribusdonis. Quo que ad decimam. quoniam deni etant manipuli
modo T.Liuiuslib.zz. Frumento,veltc,viatico in lingulis militum generibus , hallatis , principi-L
etiamiuuit.Et Xenophon lib.1.Retum Grcat: bus,triarijs. nam velites,neque manipulos,neque
l'iidnv 'n'leuev indre, ioiJliov . Et Vale. Max; Iigna,neque Centuriones proprios habebanr: fed
lib.5.c.1.de Campanis: Protins,in quit, (301111111 velirationem ,id ,1&11 pilorum, 8:1
bus inlignia honoris,militibus vell,arma,equos, uem quandam pugnam ad acies vttimque
commeatum benignilllm prll. De Diarijs au mittendas,qua portione ad ligna hallatorum,
tem,Ciccro ad Atr.ljs,inquit, diarijsMilitum cele principum,ttiariorum ridebant. Princcps autem
ritarem incitat. Antonius Augullinus, Epifcopus prior dicebatut,Centutioille manipuli principii,
Ilerdenls,lingulari viringenio ,in emendandifq; qui ex duobus prior eteatus etat. nam, vt ait Poly
antiquotum libris maximacum laude verl'a.tus,le bius,duae ebantelerionescenturionum 'tribu
gendum putat: Frumento,velle, pecunia, aliij'ue nis militum,vrtaque denum,quia deni etant ma
militaribus donis. Nicausjrumento,veliiarijs, nipuli in lingulis generibus. prior eletio etat ho
tct. id elhvefiibus. Vtrm reis, iudicent eru notatior,quue ,vr qui Centuriones in ea crea
diri. j bantur,ijs rebus,qu de bello deliberabantut, in;
' 'Teli's ex 'vallo viderur, Adic terellènr.hi rurfus duosipli,qui polleriorcm .
fils. nipuli partem regerent , creabant , quos Polybius
Velu/Enum] Ita fctibend, non Volul'ienum . ": 11.1 erantin lingulis manipulis bini
Cic.in Orat.pro Clu.Ita quoq; legitutin antiquo centuriones,& bini iran. Omnin igitur,cm
meolapide,cuius exemplum lequitut: tribus manipulis,vt dixl,conllaret cohors, quinq;
1&1 prima: cohottis Centuriones, vno
L.VOLI/sr.st eonfetuato,Principe priore. '
MAXIMvs 14. Pemonfrauimiu] .Quolocoi @renduml
NOMENCLAT Non enim vmquam in his lib.reperi,
.` s. . Sieirepugnenter] Parilenfes,ibi.
Eodem,guo .] Pater l
Vulg 'ver vniuerfi] Induxi,tanquam glol'l'ema, gendumputat,Eodem,quavenetant,receptuicf _
verbum,.Vniuerli. qui enim, Vul go , interpretati lulebant. Ego vet pro,Conlùlebant,leger,Con
voluit,adlcriplit,Vniuerli. nam, qui dicit , Vulg cinebanr.Parilenlès,&antiquus Pinelli liber,Re
peccant,hoc dicit,Vniuerli peccant. 8:1.1. cepru libiconfulebant.
1.1ib.9.adAtt.Hinc ver vulgo dicunt.Et proMu .Qd/quam omnin.] Puto lcgendum , @ifquam
rena:Num locum ad fpeiandum dare,aut ad pran Omnium. Quod ita locutus fiticlem bell. Gall.
dium inuitare n1inim,fed vulg,pallm: @d lib.7.c. 14.8: bell.Ciu.lib.1.c.5.&lib.z.c.1.EtTc
ell.Vulgo? vniuerlbs? rent.Andr.
@iodiarum 'rem .] Placer, nguijpertg; /271391411] Parilien. Grypth
Varia diligentia , vr habent Patilienl'es lib. Aut libetad oram, cantiquus Pinelli liber, Angulis
proVera,legendum,Vniuerlà: mutatione haud portis,atq; his Clàre mil.
ita magna,li feribatut,Via. Felginarem, Turicunum.] Puto legendum,Fl.TI1
I3. mare expo/it, in drier/or ticanum. `
eerunt.] Qns non videtlegendum elle, Expofiri ] Cm prnomen delideretur,c hid
in auerfos? Antiquus-liber Pinelli, Expoliti,aduer pro Agtauium.vel Agtanium, (nam vttoquerno~`
farij in . Nicalus,Pet mare,fuperfluum pu dolegitur in Antiquis libris)putolegendum, A.
tat. . . Granium,velA.Grauium: quatum familiatum
Hoc guila conferuetur.] Aqui la lignum Lc mentioreperitur. ~
gionisfuir. Plin.lib.Io.c.4. Rom anis Aquilam Le Trilunermil. L.] Mendum in numero.nam ln
gionibus C. Marius in fecundo Clulatufuo pro gul Legiones quaternos ranrm tribunos mil.
pti dicauit. erat tante prima cum 4. ali js: Lu-A
habebant. qui ergo eripotellwt in eo ptzelio L. .
pi, Minotauri, Equi,Apriq; lingulos ordines an perietint? Antiquus liber Fuluij Vrlini haber, Tr.
teibant. paucis anr annis 1 111 1 portati mill. Ex quo ifpicari pollumus,ita feriprutn _olini
cpta etat: reliquain Calltis relinquebantur. Ma ( : Tr. Mil. 1 1 1. @ed , Tribunes Mil: I 1 1i
l
Nam,
IN c.'1VLIVM CABSARBM. 117
Nam,`Militum,vel una li`tera,M.vel tribus,Mil.v'el "/Ca'Tratmantportam.] De Praefor'ia' pttaegee.
quinqucmilit.lig11_iie:ibatur. i . tiuslib.1ic.z;. ` , _
0mm@ { Patilienfes, Omnes 'produ / op'iniottemfefelli.]> thphius,Tantan1
os. fe opinioncm , Parilienfes,'1àntumli1'am
f ` .) Reis,vtputo,Abiet. fe opinionem fefellil-c. f .
l5. Locumjturttm addimicana'um] Exveligijs an l/niuet [urti eiurl Laria'm effin/ tccipcre '
tiquleionis,legendum,Loeum fe quum ,e runt.] Frigid om nino nimiumq'; inepto , qui pro
cart. Simul,quod in alijsiibtislegebatur, Iuris eins, re
Quad/itwfettium, detrimentum in onum verteren] pofuer'it: dictum putans, Iuris eibeius fer
Retis in Carraricnli elict faum detti tunarvel'conditionis. Cuiuslocutionisexempla;
mentum, in bonum vetteret. li in totaqutas, non dicam lingua Latina, fed et.
[ 'vallum Carorttm tontinttit.] Patilienfes, In- \ iam Barbarie, nufquam ne apud Appuleium qui
tra Calitorum munitionem cont. dem,ant Marti anum Capellam reperire potuerisi
~ /50 ] Oecalioni , Patilien Hosqui lequiturauores,mitum hoe non vidif- -
fes. fe. Viuarigitutipfe cum fuis. Neque fupetari fe all
StdC/arem {} Patienfes, Sed Ca: quando timeat,qtti genus tam dilicil ad imitan
' ` farApolloniam dirc&0,&c. duni non folm libi propofuetit,fedetian1 mirili
16. Clt/it ( compre/:ms ex caprini: ] calièci1tus lit. Noranda omnia in antiquis libris:
Comprehenlis,abnndat. _ non tamen omnia fequi debemus. videmus
L. [dirti/] Gryphi;l liber, L.Hitt, Parilien
fes, L. Hirri. Ego reponendum puto, Luccei; corrupta in feriptuta veram letionem ;
quis paulo attentis conlideret. Cuiufmodi cum
Hirri, . multis in locis fupptant exempla, vel hic vnus
/] .Reccpill'enPa'rilienfes hau'dindubiam demfacere pollit.ex veiligijsigl .
@od/atper] Parilien. @odiatisperfpe tut anriqu lee'tionis, Iuris eins,notatum mihi af
abete militum anim um videretur. . rmauit,qui nihil temet airmatmntiqug pro
17. ] 1&, bitatis,& doehinatiuuenis cuiusingenio,acet
() Colonis,Paril`., timaun in caigandis vetetum fctiptisdiligen
dtiam animo vzHoriampereipieiant.] Eleganti s , tiafperate ampla omnia poll'umus , ClaudinsPu
PraecipiebantzCo modo Parien. Cice. Philip. teanus,Notatum,inquam,dotohominglegi
x1 l1 1. Prcipio gaudia fuppliciotum vellrorum. pollè,Viris equis. : li putat ad hanc opinio
Videlib.7.debell.Gall.c.z. - nem confitmandam opus elle pluribus .
~' fo/Jorte: c . e'kjtleuemt. /zet trant millia L v.] Ergo quid adijcer. verm cui non vel luce claritis con-
quingeni milites in Cohotte; ~ lat,veram : Carfatisleelionem?
' Erant,<ocat.attettuata.] Etat attenuata,Patifen /{ ] Abell; verbum Simil
fes. tet,Betoaldi lib.
Quai/imma erat xxi 1. Cohortesdixiteiexxe. ' L 1 x.] Hocita verifimile videti potell,
ex quo vidcntur pauciores quingentis in cohorte li PompeiusLegioncs L 1 . habuit.Qrodcn1.
fuilfe: atproxim quingenatiam fuillc cohortem veto long dilietJncetus numerus pro mendofo
diximus.idq; exquartaquoq; acie,quam v 1.co reponendus,&fortall` 1 . pro L 1 x.vr 1 x.legio
hortibusCefarinlituit,intelligitut; nam eos ait num AquilaeadCazfatex praeliorelataelnt. namv ~
Appianus ttia millia peditum fuilfe. Oeluaginta inlcgioneAquilamvnamfuilfexploratumfatis ~
. ver Cfaris cohortes , cm client Dyrthachinis ' elt,exHil`panienlisbcllilibro,& Tacitolibro 13. 82:
przelijs vehementer attenuate, non plus,qun1 Plin.lib.1o.c.4.. _ _
x 1 1. habebant. il equitibus effinterfeflmj A M. Antonio :_ vi
Externa acie/ingularcoorter derrama] Pl utatchi deCiceronem Philip.z.
_ \ verba,in Carfaris vita, legendum indicant: Ex 19 Ruimte ] Aginthphijliberatl otam. ~
' trema acie v 1. cohortes detraxit. nit ezine Nauetluere [] Gryphij liber ad ,
enigen; Jln'mt hind/oe owhe'v @fir iauniv / ema'fat. Soluerunt. Parifietifcs,Soluerant.
Erin Pompeio: - unipa; rfrqfrnuyfa. /
ao. T. limpian] Itareltitnitpatet,cn1 in om
'Mv-Nam inwiwmfublidia funt,id ell,exttema nibus librislegctetur, T.Appium. vide Cic.piil.
acies. Sex cohortes Se inft Cfar no minatzt Ap 1z.lib.6.Fam. ' -
pianns,cm ait,fuill`c ttia millia peditum , fatis Ex iDrottt'ncla /
ftendit, fex cohortes fuilTe. nam lingul cohortes earlilfetyphii liber.
quingenos pedites habebanr. lp/eenim nectari Ettji/.r : gutdlbtandrii
Voluntaria] Voluntatij,Patil muigantilua/itnt aduer/Zt'mi |venti] Placer hoe loco
18. ibi/15113 adgladior redierunt] Lib.1. de bell. panlulum propofito digtcdi , vthoryentorum
cognitionem aliqua ex pat'teillullremiPrim igi-v
Gall. c. 1.1..
tum . lib.7Reietis pilis,cominus
.c.16.Nollri,emill`1s gladijs
pilis, pugna
gladijsreml
. tur-,qui'venti Etelint,quaq; annipaite, quam-J
gerunt. Sallult. Catilina,Pila omitrunt: gladijs que diu,ile`nt:deinde,quomodo gigna'titurfpollre
res1geritur. . ,
v. 4,1{/._1 Sul m',,q'uotlùm fpitent,bteui conabot ollendetel
i telias,ventos elfe Septemttione excitatosnnter
pta dixi,Sex cqhortium,_legendum. -_ - . iomnesfconllat. ide dixit Lue'ret. libro 6. Erelia
_ _ Habra t
` ' A .
11%y ALDI MANVTII SC-HOLIA

Habra Aqulonum. Nam Potx Aquilonem , pro eiunt : quibus exundat Nilus ,ate 'Meridians.
Septemttione, accipiunt. lict Aquilo, qui 6: . aridifque locis defluens. Quod autem hc SuI
`reas,idem cihmedius interSeptemtrionem orien dasde Nili incremento narrat,id ab alijs` quoque
temque lit. qui enim direc'tSeptemtrioneipfo, creditum,Plinius indicat,vbi de Nili ortu_fènrcn_
atque ab Vrfa , vt loquirur Ariiioreles , aduerfus tias dinerfas commemorat,libro quinto ,capite
Meridiem ' Grzecis , norisvocatur ` nono; Caufas,inquir,incrementiNilivarias pro
Septemttio. ( tempore fpirare incipianr,vete didre: led maximprobabiles:Eteiiarnmeotem
rum reiimonio docebimus.Ariftor. Mercor.li.2. pore ex aduerfo reperculum :vltr in
E Irmnau,inquir_, mim y; gewixvrmklu), ` n 'rn- _ ' ra' mari: aut imbres Aethiopia: ziuos, ijf
-, 612 anni@ plm-@6172.193 n 37s : 9 -nis @Ar dem Etefjs nubila illo ferentibus reliquo orbe.
iifumswns 'vv'iar . uod ita VCrtimuS: Er Ammianns libro viceimofecundo, Opinio
Eteli fpirant Solilitium , 6: Canis orrum, celebrior ell,quod ,fpirantibus Prodromis, per
neque appropinquante admodum Sole, neque que dies L v. Etearum continuisatibus repel
recedente: t interdi quidam fpirant, nou au lentibus,eius meatus,velocitate cohibita,lùper
tem quiefcunt . Columella autem Iic,libro 11.ca Huis uibus intumefcunt,& reluante fpiritu
pitez. 1 i x. Id us InLCapricornus medius occidit:eontrouerfo adolefcens in maius , hinc vi reuer
v 1 1.ldus Iul.Cepheus vefper exoriturzv 1. Idus berante ventorum , indevrgente curfu venarum
Iul. Prodromi Hare incipiunt. Prodromos Vo perennium progrediens in fublime tegitomnia.
cat Erelias,quiaCaniculae ortum precurrant die- ' uasautem de Nili incremento opiniones rAm
bus offtolt Plinius Etefarum Ptodromos appel mianus,& Plinius,t Sudas ,in fuoslibrosretu
lat,libr018. capire 28. quorum in ortu Columel. lerunt , eas videntur accepile Callithene , :
la: alentitur, his verbis , libro 2. cap.4.7. Ardentif Democrito,quorum ipfi nomina omiferunt.Vcr
finio ltatis tcmporeexoriturCanicula: Sidus,So ba eorum recitarem , (i hoc effet initituti nollri.
le primam partcm' Leonis ingrediente: qui dies non enim hc de Nili incremento , fed de Etea
decimufquinrus :inr Augulii Kal. huius exor rum generatione,agimns. Qin parte iam abfo
tum diebus 1 1 . ferm Aquilones antecedunt, luta, eor curfum oftendamus. Feruntur Septe
quos Prodromos appellant. biduum autem trione in Occidenr,inde in Orient.quodau&or
cxortus , ijdem Aquilones conliantis perant grauilimus Ariiiot.eod.lib.infr docethisverbis:
diebus L. quosEteiiasvocant.Ideminir:Ete Oi' E'an'u 'roi'fyrei ? : 1WWarnier
linotudeiinunt flare,c tertiadiei hora oriun ai: , nis-as, 1_1; ; : gpg/java: : :Imi ' , ;
tur. Cicero etiam libro z.de Natu.Deor.Etcf:e 15m: 50;: 'mr arin 'nir adria, dw'aiag 'rg Nomini
quorum nimij teniperantur calores, qui Latine lic :Etefiijsquidcm , qui ad Occiden
bufque etiam maritimi curfus celeres, 8: certi di tem habitant, Septemttionibus in Thrafcias,
riguntur. Etelijs nomen im, quali anniuer . Argelas,& Zephyros commutantur: initio fao
fari'js, qud nulliventi,vt ait Plinius , magis fiati aerfa,neinijs,qui longinqua locaincolunt;
lint,& lingulisannis certo tempore reuerrantur. ijs ver ,quibus ad Orientem fedes eit,quue ad
-Gignunrnr difolute Sole humorem inSeptem elim ventum ,qui Apeliota dicitur. Sententiam
trionis regione colleum. de qiio icAriftoteles Ariltotelis com probantverba Cicer.Epili. 15.1ib,
COdem lOCO :0' ; ', ~ 11.ad Coelium: Ego, inquit, nili ,quid me Etez
oaAii'fa; -79, ggd'on dimming? 'Trim/.iwva Iii n' morabuntur,celeriter,vtfpero,vos videbo. Nam.
N'u, ; 'ruff -: , ii vr' - `. Cilicia Italiam verfus , hoc , ab Orientis par
Id Spirat quidem Boreas locis Scptemtrio `tibus ad nauigaturus, ne impedireturE
nalibus,aqua 8: niue multa confettis : quibus tefijs. timebat non Septemttione, id , dextro
Soleliquefatis liiua Sol {titia magis, qum latereincurrenribusfed ab occalii ,id elbfronte
in ipiis Ereli . Placer hc Sudazverba {ub reantibus: cm ab Occidente ad ortum referun
lfcribere , quod ex ijs non hoc {olni de origine tur. @od etiam claris demonilrat in . li
Etearum , fed alia qudam , de ijfdem ventis, bro 6. Ad Attic.Rhodum,inquit, volo,puerorum v
non indignaliteris, 8: memoria,cognoi`cuntur. caufa: inde qurn primum Athenas : eti Etefi
E1nviu, / o ' . @View ' ? valdrelant.Nam,ReHant,impedimentfron
M11 JAqu/.eewfo'nf93 fm"4501916va mirra# pic'lmaL
we@ yevjnv@ ,Adu 'ni nfl 'nir afnnc. Auo'jism ,
te lignicat. 8: yibidem Epit. 8. Nos Etefi vehe
/aup'qw, : wvbjufz'm :JQ v 'mii'sz - ai E"rnai'au: : S16 mentillim tardruntln Epiliquoque ad Corni
'Pf/ignivw'wm 3i- vor); -1466118. im; mirwmif u' cium ,flare ab Occidente Eteas Orientem ver
nAofoir : / , aromi : pa / riore?. fus,& eos profequi folcre , qui ex Italia Grciam
perfo@ tierra?. mf's'm'v @AnofwN'Asz-yu, peterent, oitendit his verbis: In Grciam defpef
Sm; Wyevi'euvzgnfv'niwwviw. Id , fpi rata libertate rapiebar, cm me Etei, quali boni
rant zitate maxima :proptere qud Sol altis a. cines relinquent Ramp. profequi voluertzAu
fcendens,&Meridianis locis ad Septemttionem Iterq; aduerfus maximoat'u me ad rribules
propis accedens, hiirnores, qui in eo , Rhegium retulit. Profequi noluerunt,inquit,qui
dili'oluit. quibusin arem fpiritumque conuerls, >profequi >alios eo anni tempore folerent. Etea
- Etefigignunrur: Septemttione ad Meridia rum dies vocatin Epi?. ad M.Brutum,in quafunt
nam plagam delata, cm in alti'ores AEthiopii: hc, eadem de re : In medio Achaico curfu cm
inonres inciderinr,in vnum coaCt,pl: cflf Etelarum diebus Auiter me in Italiani retuliffet,
~ \.
" . ` . ` re vidi
I.' n \
Ji
IN'C. I'VL'IVM . ;
te vidi Veli. AdMarcellum cum l`criberer libro lias cx alia,atque alia parte lpirareiqui ramen
:t v. Ego, inquit, lile auigatio' no"n morabitur, inea lè narare fenrentia demonllrauir, quia fu'b
quineurrebarin ipfasEtelias, propediem re, vt iunxit hare, quod fup.dixi, Bonelli; ex alia 6r alia par
, videbo. Tacir. quoque lib. x t 1 x. Flatus, te coeli flare : baud fcio,an, lècutus opinione mul
inquit,in Orientem nauiganribus fecundus, indeY totum , temer dixerim . In hac opinion varieta
aduerllis etat. Idem colligitur ex hoc Caefaris lo te,quid ptobem,obl`curum : Arillotelis ramen
co. an: cm ita li nt, non video,qu:ePlinium ad vnius auoritate vehementer moueor.
duxerirratio,'vt illa fcriberctmaturalis hillori li ] Atque,pro : . Mini
bro 2. In Hifpania, 8cAlia,ab Oriente Hatus ma funrmeq; ramen omittenda cenfui,c1ìm ex ijs
rum,in Ponto ab Aquilone, reliquis in parribus fuerintaliquando,qui fummam libi gloriam com
Meridie. Non mod eniniib Oriente Ercli non parare vellent. . _ "f..
fpitant Hilpaniam cAliam verl'us, verim contr 21. /9110:] Vide Valerium
ab Occidenrein Orientem. Où_od ex Ariltotelis Maximumlibro 4..1. 15. &Senecani,adMar
fententia,quimihiinltaromnium eft,atq; eriam clam. _
Ciceronislocis,videmurollendil'fo A Meridie OmraesqJ ea: nauendrc. intendin] Cum his maxim
ver nunqum omnin Etclaflant : ctra quam vrbis , quadragintaq; librorum milliain
hc Plinius fenlit. Terrium illud , areEtelias in cenlà elle,l`cribir Orolius lib.6.c.15.
Ponte abAquilone,poreftelfe vetum: hoc modo, 7aullulum/iio cier/ulecerint] Ferripotell. libcn
vt aliquam Ereliarum auram incol Ponti, non tistamen, ex proprietate Latini lermonis lcgcr,
tamenveheinciitem fpiritum,lèntiant :cm,Ete Deflexcrint.
. Sepremtrione { Occidentem petere ,ex [riparte Carj Nicalius legendum purar, In
Arillotele probatum Iir.Verm&Plinius vetetum pte Clliris , pro, In porcllatc. Vide infra ea
quorundam auoritatem fecurus viderur: : col pite zo. Vcrm,ne lic Aquidem hunc Iocum in
dem,opinor, Gellius, cum dixit lib.1..cap. 22. Ete tegrum puro.
; [ . HIRTII DE BELLO
.fLExaNuKINo L13. 1 \
i
CAP. l. 8. Parilienl'cs , Palopharli_.~

VideOroliumlib.6. _ _ _
. nitfoqd Parilienles,l5uteisfo[ Relato addomum C21/50.] Ad , non legirurin Pa
lis. @wmode infra hoc eodem ca rilienl. _
pit e. _ _ - @Siberia ] Hic non (LSe'xtius, Sed M. Si
E . waarmee...) Nudariryphij _ Iius, dicitur Valerio Maximo, libro nono, ca
liber. ad oram. pite 4.- . _
.-?'1= ] Parilienles, Si quid gra lo.~ MaioreI/intdignitate.] Maiore , Parilienl'es.
_uiusi liaccidiller. Nicomedi itlym'oJ Appianus in extremo Par- ~
lfdkplicamlam clami] ad explicand Cla - thico.
fem,Parilenlès. _ Iter ] Incb'eptum Parilienfes.
4.. ?arum etiamlicieer] Abell,etiam, Paulien Rex Armenia minori] Vide Ciceronem Phl
(lilibro. l . 2. .
Magna Joni] @is non vider legen offra conitu'tam.] Ita in om;
dum, Homo non enim nobiliras domi tanrm nlbus, quos anuam `vidètinì ,libris , impr'ellis,
:
:
tv'.-
nobilcum . cl'cripris. nihil rame dubito, quin veraletio lit,
ipartim demi/arilua flume traniruntd Sie quam nos ex alterius loci collarione, 6r ex inge
ìn omnibus libris. Legendum ramen contendo, nio repofuimus. Supra hoc Code_m lib. ca. 6. duas
` Raptim. Deiotari legiones difciplina, atque armatura no
_5. lQalilerimaceeiimlaberi] Patilienfesgam ilra conllituras dixit . Qms amplis de hocloco
liberum accelfum habere. __ dubitet? _ _
Precari o_fer: irate@ animan] Placare magis . lQìgamcum.adduxemt.ai-leiearnlria,] -Aduexerat
huicloco conuenireiudico. _ _ _ legendum puto. i
Maiori ex ] Patilienfes , Maioriq; CX Tali tatie: 'vigor 'Cle/Im] Legendum puto,
duabus lijs. - _ Tali vitotia poritus Caffar.
6. ,Qiginumiti zum.) Pacileium, Gryphius, 85 Celio [finzione] FuluiusVrlinus,Viniciano repo`
ninex argenteo nummo,c exvereribuslibris. -
Parilienfes. -
EN .
\ t
i
.mw4~...._
v*`-,q.~va-.._vq
ALDI MANVTII sCHoLIAi

IN . 1111 DE BELLO
aFRIcoLln
A P. I. M/cumzp/] Vt_, pro Ne,Parifienfes,t Gry- '
. _ ] Fortuito,Parifienfès. (Qro phij liber.
. modo item, de bello Gall.lib.7.cap1 7. 'I'.dlieueJ Cm in quibufdam libris lega
tur,Tuf`ci Saliene, legendum puto, T.Saliene, de
-w_ww
_P
a. Omnium tamen animi] Lego, Om quo fupr, capire 4. Quo loco vide nofttaScho
' nium tum animi. _ lia.
3. [ atari: cicm effen] Ifuc,Fuluij Vrfini Il_ Mceitatecoaiim] Parifienf'es , Neceffitateque
ber. @omodo Terent.Heauton.A8c. 1.See. pt1 coaCtus. _
ma. _ 8. L. ] Familia 8c hc non fatis nota,
4.. T. Sallcmu] Ne quis putet nomen hoc men qu tameninantiquis matmoribus legatur. Vi
dofum effe,cm alibi fottaff apud Scriptores hu de in Otthographia,in, A T I v M , 30. t
ius familia: mentio non teperiatut, placuir hoc in, F L I x,13.NominarurcCiceronein Ora
loco Antiqui lapidis inferiptionem adhibere, 110111115,111 in Senatu, pro Plancio,&
quem Interamn, vetuftiffimi , ac celeberrimi, pro Sextio. _
Vmbri Municipij , fuperioribus annIs effoffum, Se ; 111/ captum.] Parifienfes, Se in Nafi
in fuum doiffimum ac luculentiffimum d_e pa dij claffe captum.
tri'antiquitatibusCommentarium conrulItIu ?rimoimpetu ] Legionum,Parifiean
lius Iacobonius. 9. Confucfaceret] Vfitatis apud hunc, Condo
cefaceret. Vide fupr hoc eodem capire , 6r capite
M. SALIENVS. A. . CLV. quarto.
f! Scipione] Parifienf'es,AScipionis. Vtintelli
GALLVS.PABER.FER. gatur,Caftr_is. _
RARIVS.
Titdram] Thebennam,Parifienfès.Tifdrum di
Mutupralijr.] Minutis,Beroa1dus.Ita infra e. citutSalluftinlugurth.
6.&bell.Hif`p.c.1.Pr1ia minuta dixit : 6c Minuta Ftcfortunpra,quodiencmeriti#maj In Pa
tim infr hoc eodem cap.&ca.9. Caefar autem ,de rificnfi,Vt fuis fottunis,de populo R. quod bene
belloGall.lib.z.cap.8.c lib.5.cap.rz.Paruulis prat meritieffent. _ _
lijs, dixit. __ _ . CriumJ Nihil muto .,Vetuntamen venir
5. LegioneteducitJ Ducit, Grypth Liber, ad o aliquando in mentem , ex ignoratione antiqu
ram. Cifpiae familia. , locum effe corruptum, confulen
ColiortecdeducitJ Eduxit,Gryphij liber,ad oram, diverereslibri. (
lParifenfes. 1t. Liieru/icu.L-Cà/ri.] Vnieo filio:Sedita vete
Q_fommiueJ thphij 1iber,&Parifienfès,_Co res loquebantur : quia Liberi, non Liber, dice
minius. Commia fan familia ignota: Cominia. bant.
non item.de ea enim mentio in antiquis marmo QuidumcJ Legendum puto,qui cum.
ribus. _ _ `[/136104 Impetuque fato, Parifienf'es, rc
Rome` in 'Ui/latdurdana Car e.
1QLilgarioC'on/idijfilio.] (, C.Confi
-dij legatusfmt.Q1od ex oratione pro Ligario col
D s. M A N I v s ligitut. Repono igitur pro Filio,Legatum. Autle
L.,CoM1NI. L. F. PoL. BASSI gendum,C.Confidio filiozvel ,vtin Parifienfi, Et
C.Confdij filio. Qua, quamuis Latine di'ta fint:
s A C R v M. dur ramen nimis hocloco di cerentur.
: in Orthographia,in,A R R 1 v s, '5. 6c Liuineio Regula] Italegend 8c ex libris veterib."
-in, AE BIris,9.rin,c N va M 0.4.6: argentei nummi infcriptione,docuitFuluius
` in, R E L I G 1 o, 3. 8c Reateantiqua inferi Vrfinus.
ptio,quam ant quinquennium edidieum mea Gceio,?..4tio,L. Celda] Vt familia: confiarent: le
Epifiola, ad M.Antonium Amulium, Cardina- f geremlibentis,C.Atteio,P.Atrio(ita eriamlegi
lem , Omnium bonarum atrium patronum , Rea jturin Parifienf,& thphij lib.) L.Ocellae.
tinorum Epifcopum : qua nobilitatem eius Ciui Eodem die] die,Parifenfès,retis.
.tatis,anriquitatemq; perfecutus fum. Pnetorio ] Fuluius Vrfnus, Cfiiano,
'vna .) Ponti us is dicitura Valerio feponit ex argenteis nummis,in quibusita legi.vi
fMaximolib.3.cap.8. `dein Orthographia,in Pltoriusaf
6. Cumfaxorumgrandintd Gryphij liber, ad , Romani .) , Proconfule' ,a
grandine. Parifienfilibro. `
IN LI
l
IN .
[ 113774 [> 1313<7
1515
In AEdibus Arbcrinrum. `
I.. A M prt/Mio Cn.7ompeij.] D A4
fes, Clm prtcr prlidiaCn.Pom T I. C L A V D I 0
.
Mariam ] $ FELICI. PATRI.
5&. CLAVDIAE
.1{ .) NominaturCiccronc Ii-y PRIVATAE. MATRI
br06.FamiI.Sed&in Valerio Maximolibrog.
T1. cLAvDIvs.Av1Tvs
p_ire4.deduobusfratribusPaciccisinHifpaniana
tls, . Forrafidcm Cacfar dc bello Gall. FILIVS.'OPT1MVS
libr05.capitc 8. Q_IunijcxHifpania mcntioncln PARENTIvs
faciens , aliqucm hac familia intellexit. Legen Cm ) hot cognomcn non dmodum :
dum autputo omnibus his in locis, Paciec. @ze quensapudvetcrcs fit,indcfà&um , vt
f familia hodicc'luc in Hifpania nobiliima f quandoquc fcriprum rcperiatur. Nominarur
. Pliniolib.g4.c.7.Vibius Auitus. Eitem lloc
Cm animaduernrezJ Pariffcs, Id ani mad gnomcnin antiquainfcriptioneNcapolitanapct'
. B.fcriptu1n, cuius cxemplum fcquitur: \
Ex :clomid Ex colonijs . .
Non epermiurumJ Com mifxrumyariicn
fes. AVR. ABIT vs. MIL. CoH; X, PR
2. 0pidumpofin'.] Opido, Parfenfss.' 7. VERANI. VIX. AN. XL. MIL.
.) Eruptioncm , Pari lien fes. AN. . NAT. /5. NA
L, Minucim (If/n.) Munacius PIanc us dicitur
Valcrio,li .9..2. TVS. >`REG. SERDICA. VI
3. _ tempore.) Lego, Ex te m . . MAGARI. AVR. VIC-T
l/:azr Ennim, nori cewparumperj Non quod, OR. AT F IN I 5. ET. AVR. ZOLONI
vtego puto,ita Ennius dixcrit , (cd quod familia
VS. EI, AVR. ZA'NTIALA
re fucrit , hoc Aduerbo vti. @od cius fcripta
indican t. Lib. eni m 6. Annalium, apud Nonium, ET. AV R. GAIANVS
in, Prognarircr: HERED. . . F. CR
Dim', { zocauzlz'teparumper : @od ira (it exanitate B,&V,lte
Vrpfo 7Qmanopopuloprognarz'zer armi: apud vetcres,placet hc
ndofrua'em anmam de muto. multis adfcribere vetcr marmor infcripti ones,
Et Annalium li b.I. apud Cundcm Non. in quibus vari &B,pro V, legitur; cV, pro B.
Te mmc Sanfa Ven/u , ' / l.
ri, D.
/rme de mio : cognotafarumper. . ALLIvs. ANENDETVS
Idem :
. PATRONAL . .
Inde tuetur 51'[/ conicitamnef.
In / celerzfalprememparumjzer, . s. . L. . . ( BOR
' in/jluam/. ITEM. ALLIA. TATIAS
Flumm -(1111404 Tranfgrefryphius, ADsIGNABIT. SE. vIA
6c Pariiicnfes.
DOMITIAE. TvcHENAI-z
Parienfes, Clodius Arqui
L. L. P. (L. Elvs
tius . hc varictas , vt de mendo
rcm. (Lug. in fufpcionecm cll`cm, reperiin an Rom,inhor:isFabianiniMonrij. z.
tiquis marmoribus, Auitum cognomcn ` Clo D. M
diorum. Nihil igitur dubito , quin ita hoc loco Ac C. A N B IB I VS
mcndandum fir. Y M N V S. F
R N IAE
Rom,indomoC-aefa. P V S C H N I
P A T R N AE
D- Ml .
cLoDIu R. Ad Cloacam D.Luci,n dibus
AVIrAE ` catharorum. 3.
HEREDES BATINIA. PRISCILLA
EX TESTAMENTO NYMPH1&sAchM
L R.Ad
\
m' ALDI MANVTII SCHOLIA'

R.Ad.D.Andre,rrans Tiberim,viapub.4. Rom,in dibusMafiOrum. x I.
ARA.POSITA. AssTANTE. sACERDOTE.sE1rl i
IVLIAE. BERONICENI
VXORI. MVLIERI
CREVsINA. SECVNDO. VT. VOVERANT. MA
INCOMPARABILI
xIMVs. ET. MAXIMINVS. E 1 LI. 1MP. COMM
RARISSIMAE ODO. AVG. PIO. FELICE. XIII. ET. VICTORINO. IICOB
PEMINAE. B.
IVLIVS. CAELIMORPHVS SOLI, INEICTO. MITRE
MARITVS M. VLPIVS, MAXIMVS. PRAE
POSITvs. TABELLARI
Neapoli. 5. ORVM. ARAM. CVM
D.M.S. sVIs. yORNAMENTIS
VLPIAE INSIGNIA. HABENTES
BERONICES N. 1111
VT. VOVERAT. D. D
Caiere. 6.
D . M" Romar,veriùs @irinalem. 13.

T. ELA. T. E. TALLIONI VAI. ERIA. . LIBERTA
MIL. VRR.> CHOR. x1. VR SABINIA. VIxIT, ANNOs
STIP. x1 x1111. TIEERIVS. CLAVDIVs
(L . AN. AVGv'sTI. LIBIANOR. ET. TI
EL. E'LPIS. MAT. P. " CLAVDIVS. TI. EILIVs. ET. L1
IANbR. NATvs. MERENTI
Romae, ad D._Perri,& Marcellini. 7.
DIS.
MAXIMILIAN
Qy1.EIXIT.ANNVS R. Ad D. Agneris, extra moenia. 13.
IN;PACE SEBERA. RVFINIANO
BENEMERENTI. FECIT
& 8. 8c, 14.
. P. COSMO. /. INeoMpAR'AvILI.
. . . FILIO. DVLCISS.
D. M _
. . IRENE. . o. E.A.I.xxv11. AELIA. NICE. sACERD'Os. ONAE, DEAE
QVI. BIXIT. ANNIS. XI M, 11H. SE. BIBA. 'COMPA'RAVIT. sII. ET
ALVMNAE. s VAE. C L.. N I C E. E T
8C, 9.
AEL. THALVSSAE. ET. AEL. sERAPIAE. ET
D. M CL.EORTVNÀTAE.ET,I.V'C1AE.EELIC1TATI
VLIA. PRIMA. AV ET, VALERIO. MENANDRO.VP.
RELIO.zOT1CO. PI
LIOAEENEMERE Ad D. Angeli, in Foro Pifcario. 15.
NTI. (LVI. . AN D. M
NIS. XXXVIII.M AELIA.AQVILINA
ENSIBVS. III SE. . SIBI. FECIT
DIEBVS. X.l VIXIT.ANN...=
Salerni. IO. In domo Carpenfi. 16.

ACERRIO. EIRMEO. LEONTIO DO MITIA. ITALIA

PRIMARIO.~V1RO. ET. EDITORI SE.. VIBA. EECIT. sII. ET
MVNERIS. SVI. (LVI.
CVM..
EERARVM HYACINTO. COIVGI. SVO
LIBVCARVM.l ANN
AVG. , ET. LIRERTIS. ' LlE
. DIGNISSIMO. EILIO RTAVSqVE. POST
CONSACRABERVNT. ERISILV E. EORVM
.I AdD.
IN 'CLIVLIVM . . m
' ' AdD-.Czcili,TransTib.I7. 2l
T. PIELLENVS. IANVAR/Ivs' . 14
sa. viso. . 5131; o`vI
D s _ "`
vaIT. ANNIs. LxxxxVIII.
AVREL. DIOG'ENET
In BalicaLate'ranen is. SAGBRDOTI. VENE.
IMERENTI. FECIT
D.-M AVRELIA. ,CAENIS
. PRocLINA. / COIVX. /
DvLCIssIMo. AVRELI. MERcvRIo VIXIT. -15.14.13
MEMORIAM. Is TAM. se. VIBA Ad-_D.Gregorij. r3.
tcoNPAItAvIT. sII. . vas. Po
. . LIBE Acorio '
L.RAN1-'o.oprAro.c.
RTAvschE. sonM. sonIs.À'V'frÈM
ch.AToP.I.mexx.v MaDIoLANsttvM'fj'cl/P'A'
IsTAM. MEMORIAM. . NVMRo RELANOLANO itVM.PRocos.PRoÎ"/"VN`CÌIAB
PILIonM. sIIs. LIBERTORVM N A N 'LEGA-ro. Ava. . I-vmibIt-
DIsTRAHERE. voLvERIT. INF. As'rvniAIs..s-r c-A LAschs. cvRATomemAt
SALARIAL. CVP. AToItI. . vRvINATIvM
PP. . 1-5? N. MATAv-nsIvM .
AsLAs.PnoPnAsT. oni. TnivNo. Laser
Vide 8c in Orthographia, Albei Tiberis,i_n, A -: PRovINclAs. slrci'LIAs
..
FRICA,9.
Et,.Baleas,in,H A v 2,10. _ yPropeBifeIitium. 4.
Et,Benantia,in,C o N I v x,34. T
Et, B, pro,Bixit,in, x v 15.17. _vIRTvITL vIsN fwn"

Et,Bixit.in,K A L E N D AE, 17. s A
Et,Pontif.Flabial.in,P 0 N S v L, z.
M. MINATI. M. L. sA. GALLI
_E_t,Iubcntius;
. r
&,Iubenrutis,in,L
v -
AE
r.
v' A,` 1.
:
. .- i
4L u i . l - {1 VIP.. I. D.. ,- ,
y...
r
Et Cumls. MAT NV s. Is'
SVI.:H".C.ET._o.nDI_cAf@
...
'P'I Lv'MNo. SAN : ss'I M0) e
EN ; -MVNICIPL SACH/M.: I.. T_IQNEIM. HoIsioItARIAM.Ja;
P. IVBENTIvs. ,ANCHARIVS'I-f, VIR; f' "1, VICANIS. PLVVIVM. PoPV
'Lo.rch_sTVLVM. I-:T
Et,Libius,in,C AE c I N A, 4.. KAALVLSVM. DEDIT
Et,Serbus,in,P c N s v L, 9.
1:.:.Sevibi,in, L i I N 1 v s, 2.
Et,Se vibo,i_n, AE.' c I V s, 3. Danuuis e'tim,non Dahubius, legitut in ."
Et, SeVibAos, hidmtft'so. tiquainfctiptione,in Orthographia, in : vs,
Et,Sevibus,in,E P I s T L A, 8.
I. cin peruetere argenteo Traia ni num mo, abad
ornatiiimutn vitmn,antiquarumt'1ue reruml co
Romae, in acdibus Atilij Delphini. t.l gnitioneprasantem , auùnculum meum, Rinah
dum Odonum, leglmtur ha'literaf ab vno latere:
IM P. TRAIA N . AVG. GER. DAc. ;
VNDIS. CYANEIYS. DONVM. PL ^ . . abaltero: c s`. v. P. P. s. P. Q. . _of
_ __;
CA'VILE. FECIT P TIM 0. P R-INc. DA N vavs'. _
CoNDvcc rvs. `L~ANDAs.-'PBR. A` Iabolcnusitem reperitur,&lalcn|s.ll ' l
.l
o`vAs. ARAM.-VNERANDAM
HINC. oItITvIt. PERGITQJE. 't+va ld .Mariae Trans Tiberim. \
ENS. ;
RIPAI. OCCIDET.RENOVA'N
. 115. IN. s_E L.IVLIVTRPHI _
MVS. RA SINIAE. IA... _
NVMINE.
TIvs.1N-CLI~TA.
FoNTIoERo.NYMPHI'S
GRATES.'
" , a
L EN . I Y
NAE. Fe . _:1 ._
Ex. VNbiojesoLV-Ns' n MADIONIS. . 1, ;

sosPEs. cv.M.`\C'oMITI=..-PRA`B;~ - _, .
M C'. F' .CLJ-.l
STAT. RENovANT. LIQORE~'"~ l L z !
.'I' Y

124 . - L1o-ooIIVM
AApudpreclianternivirum , jlliue ornarum ani
'NoMINiu -
gas Auita,prorlùs 1111111 onitiis , 8: lo
mi,ingenijqdotibus,quas ad luminam laudcm inregritarem relrirues fuam. _ . I l i
necellhriasomnesiudicatit,paucifiimialiequun Vetm;longisfottalT,qum par erar,no ta
tur,Horatium Fufcum, prope templum Minetux. men inutilirer,propolito digrelli,teuertamur ad
inlirutum: _ " . - l ._
* D. g In um lemon] Patilienl'es,ln Aequum locum.
P. MANLIo._rvseo Simile mendum etat de bello Ciuili, libro 3. ca
IAVVOLeN-AII pirc15. _ _
so'sIBIA _ Turpionem] Nunqum legi Turpio
nem cognomen elle familiar Anrilliat..Nomina
FILIALXPATRIL rur Cicerone Am biuius Turpio Hillrio , in libro
PIENTISSIMO. ' . Cuius etiam mentio apud Cot~
IAvoLENA. sosIBIA neliuin Tacitum in Dialogo de Otatoribusf Vc _
. oPTIMo. r m inTacito mdol legirur,Turpionis,aut
biuij. quali duo lint. qui tamenvnus ell'c exCice
? (18: in Orthographia, Incompatauili , in ronefacildignofcitur. t '
Co I .v X. zo. 4.. Fujiepercu'uej locutus Valc
K - Er,Venemerenti,in,Felix,go. rius Max.lib.8.c.1.qui ramen locus varilegiturin
x c Literatum alli nirate , vt mul alijslibris. Cm enim legeretur, percul'
ti iremapud Scriptoresloci corrumperentut. fam fulieint'cremerat, mutrunt quidam, in, Ma.
Qualeillud apud Tacitum : Ea,inquir,Legc de tte 111 fultim interemerat.
Iudieijsdudieibufq; nobis proinulgata.chdum l/inumnurdum] Betoaldus,Vinum,relinam,
enim puto,Nouis. Vt referatur ad Indices. ~` 8: natd um.
' Apud Valeriumquoque Maximum lib.6.ca.z. " Nomine Parkeren] lLego , Hominem Barba
deScipioneAemiliano,cmlegcretur,Deui rum. .
que Carthagnis fpoliahabira,qui libtum emen dddedironemq Cxlr dixilfet,De deditione.
dauit,vidcns,n9n pollè_haec referti adAEmilia 5. Huleri] Lege`rem,Habere 3 ( verbo alias,
num ,verbum fullulir: mal omnin. li enim le 8: Cicer.& alij,pro habitare,vl .
NoMIN'A ANTI'QV'A Re
CENTIA VRBIVM, OPPIDORVM.
151111211/ 3515, er
Lultani,in quibus Epigrammata antiqua :
' 1111 vifunrur.
h Nona In Kggnedraganumentigu. j Gandia.

Giular. ' Liria. 'Leriri @Edga
. - Arcos . La Olleria. .
Albania. Ilucena.
Arica. Arci. Almacera.
Huefca. . JCarpcfa
S'ada'u'a'.
Tarracona. ` " /. l ' ' l Moruedre. .
Morella. filiere/ln.
Orcola. One/li.
I N R N 1 V d.. Pardines.
L E N T 1 di. _ Segorb. Segorign.
Alzira.' . e Ilembay. . i
Alacant. ' lire.' ' 2 ` 'I 'Villaloyola.., Tonor.r . _
Alaquas. ' ` '~ i f Villar. .L . -
lAraymus.
Alfara." ' ".rt/remiie.
- ~ Valencia.- . - V
Xatiua. Semen".
Denia.
i _ '
. /.
f
- Aymfla.
!
IN
VBI sEQl/ENTIA VISVNTVR AEPITAPHI.
_IN out Tf1/L 0 . Maqucda. _
Ampuries. Emporia. Merida. Emorita.
Barcellona. Bormio. Monallerio de Capella. Miroirzga.
Blanes. Blaat-la. Monobriga. lonortga.
clem puries.Cao//m/)orta Medolin . Vioeianat.
Girona. Gemona @Bormio/a. Marchena. Marcial
Ilcrda. Loyola. Mayrcn'a.
PinOcctda. [14ng Ceritattomm. .
Rofes. Rhoda. Ronda. Manda;
Tortola. Dertoi @Lenco/21. Olilna.
Tarracona. Tornato. Toledo.
Vieri. zt/om Senilla. /. _
Salamanca. .
N 1 .
R S D ~ SI
Alcantara. Noria: C._i/arm. G l/ N D 0.
Alcalade Henares. Camp/umm.
Alambta. Valladolid. .
Almecldla. .
Argom.. .dung-a.
' I N G L I. 1 C 1 .
Almodau-ar.
reda. Compoflella.
Bi len a. Balm/ir. Cormuya. _ Clt'nttat.
Badagos. Pax/ulm. Fuente en callada.
Cartagena. Carraigo noaa. Padron. _
Cartama. Carmina. Sancla Mariain Iria.
Carmona.
~Gordoua. v Cordula. /5 .
Callona. /. Vancnza. /
Caparra. appara.
Camino della Plata. 1N /7,4.
Collares. j
Camora'. .S'traint/'1.
Calls. Codez, [tofu/a. Coyimbra.
Lancoirzfet.
Finiana.
Seya. `
. .
Galilleo. _ Lisboa. _ Vlgpo.
Herrera. Luzicht.
Iacn. Merate/. Monforte.
Lora. Portalegre.
Lapuente de Pines. Peralongua.
Lo ngronia. 122 Liorzga. Santaten.
Murcia. Margret. Sintra.
Medina celii. .ll/l'eo'to/um. Silua.
Martos. Torres vedras.
Malcga. Malato. Vifeo.
Moron. }.
Vijnittm.
Hofoyam.
Monte mayor. l/Ioriliana'. Ocyras.
L 3 1
126 INSCRIPTIONESv
NVN@ I)va
RES SEQ~VVNTVR . ANTI.
QyITATEM UQSCRIPTIONESLECTVIL
CVNDISSIMAE, `VE PER CELEBERRIMAS TOTIVS PERE
Hifpaniac vrbes magna adhuc vbique cumintuentium admiratione con
fpiciunt'ur: His proxme antecedentibus adiuntaeo quod No
minum quor'undam propriorum , quae in ipfo quoqs
C.Iulij Caefatis reperiuntur Opere,
Hat mentio. "

12 PATIS
V I N T I Sertorij Inagnicum QrABIVs
Sepulchrum Valentia: fuit in
templo ,quod ipfe Dian
stvs
xerat,quo loco nunc Sacellum EXvoTo.
beati Vincentis Martyris , Sunt 8: in dibus Sacrifi .nonnulla monumen
regione Eccleli Principis,cu
ta elegantillima,quex templo Dian CLSer.
iusru'tur hic Lapis extat de
torio inaurato,hodie etiam extant.
dicationis: nunc autem in Ec
clciia Valentina Epifcopali , 8: Metropoli lura ASCLEPIQ
lis aqu Vas elegantilimum contra oliium Sa ( oALPVRNIV
crilii. ALIPIoN
(L_ SERTORIVS. CLI V. L. s.
L I B.
ABASCANTVS. SEVIR. Ibidem.
V G. VIRIAE
D. S. P. F. C. ACTAE
IDEMQYE DEDICAVIT. C. ATILIVS
. SEVERVS.
In eadem Ecclelia Metropoli , in Sacello bca
ti Benediti,iuxta Sacrilliam , Lapis his literis Ibidem.
depitusin gratiam Herennij,cuius meminit Vo
VI R I G T Petrus Appianus
laterranuslib.2.Geograph. Salufiius Hiftoriarum AMPLIATVS habetACTAE,
lib. 4. holiium apud Sucronem capta, 8:
(LVI F A R I CAE 8: meo defdera
prefidium apud Turiam : Et Dux holtium , C. He IN turquartahuic,c
rennius cum vrbe Valentia, c exercitu deletus.
SIGN.:.:.:.M.: poe legit, Sig
@HERENNIO C.'vALENTI PRAEFVIT no,&pofteCA
CAIRINOE MIKHOE.
ETRvsCo HosTILIANo
L1B. ` LIB.
Messlo MESSIO oyINTo
NolLIssIMo NoILIssIMo 'Ibideminiapidefraem
cAEs. PRINCIPI 5. PRINCIPI ..ESCENS:.:.:.
IvaNTv'rIs IvaNTv'r. VDIAE PIAEFIDEL:.:
VALENTNETER. VALENT. VETERAV
In publico vrbis Granario.
VETERES. . VETERES.
ORNELIAE
IRES CENSB VIIRIA ACTV.
GLYCENI.
In dibus Prcentoratus Lapis casruleus AN- @XVL
quadrarus, altera parte longior, in quatuor qua
drangulos fiue arculas diiintus, prima,tertia,4 quta Macellum nouum. \
quarta, tres iiatuas obtinent'ltanres amius pri M. BAEBIVS.M.F.:.
fcus, Scornamentum capitis ,quarum apicibusin MARCELLVS SVRCI.:.
medio hic imminet titulus:
Ibidem.
V R B IV M HISPANICARVM. 127
Ibidem. plateamVillerafer, in :edibus D. Ioann.
yMARCIAL'. deMoneada,ComirisAyron.
CLIVNIO CRATIC
M. F.
_- POsTVMAE RICCIVS
MESSENIAE ATIMETVS ETRI
LVCILLAE In Coemeterio S. Martini,iuxra forum Olito
AEMILIAE rium, in altari Beati Gregorij: ipla ara confe
. . Cft.
PosTvMA D. M. l
P. PIISSIMAE. MELIAE ANNO
Apud afdes vrbis publicas:
RVM. XXVIII. . ET.
LICI. ANN. XV. ME
GNAEAE: SEIAE MORIAM FECIT
HERENNAE sAL DIADVMENVS BENEME
VvsTIAE BAR RENTIBVS.
BIAE ORBIANAE
AVG. CONIVGI DO In publico Holpitali iacerin atrio Negletis.
SERAPI
MINI NOSTRI AVG.
PRO. SALVTE
VALENTINI VETE.
PHERENNI. SE
_ RANI. ET. VETERES.
VIRI CALLINT
Apud desArchiepifcopi quatto c quinto vcr
VS. SER.
libusturbaris:
M. AQyILIO In Monallerio Incarnatio nis Vas aqu benedi
AQVILINO c.
ANN. XXXVI. D . M
TIR N DOMITI
AMIC . VICTOR
Inludo pilar patricij viti, in dibus Comend D. F. AN
Monrati. XLVIII
M. MARCIVS. M. HEREN.
FIL. CELSVS Apud Regiam iuxra hollium domus Leonum:
HERCVLEM CVM
L. VARIO. PROCLO. AN. XVI
BASI SVB
Paba
SELLIS. SVO . . MARCI VARIA PROCLA.
ANTONINI. FILI. SVI PIENTISSIMO.
NOMINE. D. D.
Argento Vafculario,
La.
Apucl Petri Pardi Equitis. Apud Regimi humi iacer.
DEO.AETERNO D i M l
S A C RV M L. IvL. AP. . L. N.
L. P O 0 NIV s TO.ARGENT.
FVN DANVS vAszLARIO.
CVM SVIS OMN'I LETEIA. vALEN _
BVS VOTVM L. A. TINA MARI `
s O LV I T. ., To OPTIMO.
ExoppidoBugiaNumidi tranfuelus Valen
. Triniraris Vrbis porram;
tiam,cura Perri Pardi 6c Galterrani Carrorcijmo
bilis Eques , Anno M. I . xv. ..'....ALV..'.:.:.
quralOsSanters. .:.:Io LOC.:...:.
L. ANTONIVS .:VM (LVI. AQyA. TRAIA
L F. GASABNVS .:.:M PORTA stRONI-:Ns
ANTONIA. L. F. IJMPTVM. V'. KALMAIA
EROCVLA.
L 4-
128 INSCRIPTIONES u'
Fuiffe autemolim in porta Sueronenfi proba Fractus efIlapis ad ianuam FerdinandiArrnen

bile"efl',qua.` fuit qua Valentia Sucronem tefpicir, gel, iuxta portam vrbis,qn refpicit Valentiam.
nempein via publica,qua diciturla Boalella.
In fronrifpicio portae Vicentinaefi legitur in
marmote deferipto,quo tempore Valeria in Am
phora formaillufitara fuit. ÌVSTO AN.:..:
CN. LEPIDI. F.:
IN DEI NOMINE MENsIs
SEVIRO EQYIJ.:
Avas'rI ANNO DOMINI. M.
VRBANO TRIBV:.:
LvI. DE. voLvNTATE. ÈT AssENsv
SO.RTITO.:.:.:.:,
ILLvsTRIssIMI ET MAGNIFIGI SAGV.:.:.:.:.:;:.:.:.:
PRINCIPIs ET DOMINI No
Ibidem. i -
sTRI. D. PETRI REGIs ARAGoNvM
ExTITIT oRDINATvM PER VOCONIVS ROMANV S.
NoRAILE coNcILIvM CIVI PATRI oPTiMo.

TA'rIs VALENTIAE PIERI 1N GIR Ibidem.
CvITv RAALLivM DIGTE 1 SAGVNTVS PATRONIS
VITATIs. VALLES ET MvRo's VI.
OPERANTIBvs vENERAILIvs qutalimen Iacobi Caflellon.
PERICARDO FABRA. IoANE DE IVLIAE HEREDI.
PERTvsA MICHAELE DE PALO A N. L.
MAR MICHAELE DE vILARoLA.

Sagunn.
In atceannoDomni1490.vtfertur,inuentum Hate Sagunrus illa clara fide in Romanos,
' fuir fcpulchtum vetufiaris admitanda', in coca in An nibalisExpugnarione,cuius celeberrim vt
dauet,quod Balfamo conditum huc vf`quefucrat bisnunc oppidipartiamonfirantut vefiigia. Te
feruat,proceti ratis non vulgaris , fed folito pro fItur Saguntinotum Inunificenriam, 'Iheatric
cerioris,habebat, r hodie habctin frontelineas maximorum ardificiotum ruinfed pracipu nu
duaslitcris Hebrais,quarum hc feries: , quae indies etfodiuntur, 81 Marmorea
quaeextant mo_numta,quor maxima pars quo
11an 'w'mn 1:11a own-1N 'en m rundam inuidia perire,vel in calcem redacia, vel
mnu man ns 11:15 Naw fundamenris fubtuta,vel in minuta fragmenta dif`
feta. Harfe igituraccipe , qu multis obraf
@man e uiufmodi: _ tuinis iacebant in terracpatentis gremio.
111111111 1111 Regis So Itemoptataluceftmatur.
lomonis,qui hue venit,vt exigeret illius tribut, SENATVS PO
( mortuus .
Haietg. Reg, 5'. expree` D 0 N I R A Solomo PVLVS SAGVNTI
m'f/eruum . NORVM CLAVDIO
INvICTO PIO FEL!
C. ^ CI. 1MP. CAEs. PONT.
_ IntraAbadiam: MAX. TRIB. POT. P. P.
PRO. COS.
IO V I.
P. HERENNI In platea,in columna matmorea.
ABASCANTVS 1MP. M. AVG. '
HERENNIARVS. CARINO
HIRENNIA. LAVB. NOBILISSIMO
cAEs Pto .
.` ingoia/t. FELICI INVICTO
Inatdibus GafparisAgnilarDominioppidi. AVGVSTI
P. L. F.' P 5 V PONT MA
M N I A. ero. TRI
M. AVRAE PosT'P.P.
LIAE. B. M. F. cos. PRocos.
inpla-`
p
VRBIVM HISP'ANICARVIM. 1291

. Inplatea,in aitcracolnmnamarmorca; InoioEcclcliAcis. ~ ' ` .
L :; I - IILACILIO.MEQ.J
~ (/31! .~. v.Fo.PRocy_I\Air._ l'
. .A N9' .- _ cAEsAuvM _ L _ ,.
_.Inimaefengrii . oNVIzNTVsv 111113990.
_LECERIALI
G. IIL G ALLIC AE ' '_, "anrepor'tamgquaidicunt
Inarcepnin'a ' .
-.=111.C0H0RT1'GALLICAB .:'5491:1-: '
...IVM ROMANORVM Fn
". :..:.:.:.:.:.:.:.:.:,:.:
.' - ` ' ' PONIIP.
GAL; 311119,`
"; D ' C . `D
MXI/_ 1j 1n { gradufcalaruni Bcrngarj.
1:11
1. _.. y, 71', .; ' _' .i .'.` . A` ~ L.
% 1: AB[V$'_ L, ' Ad radiccs ;

CAPPDXl . DIA.:.:.:.:.INAR
QFAB'I'VS.._A,NICETVS . : : .- z : .`';': :1
(318 FELIX. .:.':'.:. : .':.`:.`::`.
(/5 ." =1.=CvLToRVM;;-;.
In fanim Trinitatistemplo-column quatuor cx. aduerfo antsfun / ad
1 quamlibcr infriptionibus fubfcquenribusyna, : fide digniimorum tcimonio comper
: $,'. _- y., f.
' ANTONAE . sERGIA.E.M.F. sERGIAI.M.1-. LANTONIO
j, L. ESERCILLAE PEREGRINAE PERECRINAE >L.
:I vEcETv's 'u v'rHBJiu'NIas THI-:oMngs_ _. MIDIIAAEIIII;
. : '$..11$ TstTLAIs , V1=,EcJT.1=ARvI\/1
fl -'ÊTDIDYMB ETDIDYME ` /,
, ~ - Tff ' LIBERT'Iy 1. AI.`P.u.'15~1u
. . , J _ _ - _ .MAEJTALICAE
f `~l~ . .. LQRVBRIYPO
: i i.- .- .
. rgione'ncndemS.TrinitatisTcmplo., _, l
ANTONIAE.:L. F. sERGIA. M. F. SERGIA. M. >12. yL.ANT,.QNIo GAL
SERGILLAE 1 . PERI-:GRINAE PEREGRINAE -NvMIDAI-:. P. P.:.
L. TERENTIVi. L. 1VLI;vs.ACTIvs M. SERGIVS. VET FABRVM. .:.:
FRATEINVS 1': ETPongTIA. ME T0,.A,MITA1=. :_. 1.501. PRIMAIng
ADFINI .: f LEA-TE, ' ,il M..sERGIvs.T ::.
i z'; ~ .L . 35.2;
InArcc SaIQcIiiq. ' ' '- ^ . ._
. L : LN I In ammini :animare diiug'Bgframi.
"11VJGAL'3' ain.` "
CAMPANQ It .. ..
AEI), 1'1, ) 21.3.151310. L. vF. 1; (
':: AELLAMIIB-TIA' -! l' JGAL. MAXIMOZ
375;."be i ' _1vLIANo . v
Inrurrisquarratemflndmcis. "PLAM. PYPILIA Avr'
` . 1. . . BX .TESFAMRN
' GAL. LVPERQO _ . .1'1`1'1!11
AED. 11. VIR@ . 'A 'L
.MANLIA CN.1=. ' 1Mb
(
130 INSCRIPTIONES
In Arce,iuxra turrim Armorum; . Ibidem.
cLAvDIOINvICTO MARMILIO Ml?.
PIO.PEL. IMP. CAE-s GAL. FAVONIO
PON T. ; UMAX, IVCVNDVS."L . P.
TRIBv.POT. III. COS. lCVM IVCVNDO
II . PROCOS. f _ETPVDENTE
P. ARMONCO'
CALPHVRN'IO -
InparicrcdomusPer'riGarbo. (LLEGALHISPANO
":
'___ I .1-
L1 s'. _
AN - _ ! 1 MARCEL_
I* ' ANTONI-0 SELON.
' ` t
_ Eiufdem.
' . _
Ibidem,A .
QLLICINIVS; M.AE'rvs'cN ..
PRIMVS _ . _ f
PRO , BELL Inanguloa'nrcho'rtum IacobiCalIcl- ,I
_ nOuL _
AdgradusTempli. BAEB'I A. _ _
C. vOCONIVS. C.._ P. a '_ ANN XX,.X _ .
:GAL. PLACIDO
VIRO. AED._
TL ELAMINI _ ` MoNTA"
InEccleliprineipc,inpauimenrocoli
'! i rraaltareB.Bernardi. "

l..
sALIOR-VM
^ MAGISTRO.
_ ` ":"""`_
"{-l'ql' ` 0
HALVS
GRATTVS
. SIBI . F. ' `
InpmcagnNarbcsf " GRATTIAE . MYRSINI " .
L.VALER1VSMVNTA-. KARISSIM 1.... 1
'NVS'TABELLIVETT ~ I ANN. xxxxVII.
_ SIICINIANVS DOMVS hf
sII ET sVIs.
_l Adgradus
NARBES.
eiufdemrcmpli. :L
_ n VALERIO
M_. Ibidem. . M . F. _
' ' . . . ' VICISTIVS.SEPIDVS

REC'TINAE AN.xV111. ALEPIDVS
. LIC`NIVS. . F. AMICO OPTIMO.
GAL. MARINVS ~ In (upremo gradu fcalarum Berengarij.
. v "J" '4"
` . . I.~I"".
' VXRL
' . ' ` ' ' Deehocfepulchrum.
A . L.
Supra Ianuanifccundam Arcis H . S . POMPEIA

realarua,ad eiuspedes. CASSIO RVFINO _ _, .,
'1DIS . MAN PATRONO.ET.M.
L..GEMIN.MYRINES . . 31131,
ANN . XXX. ' Deen.
L BAE . PARDVS
OMNIBONO _ . .. CLOD'IVS
DESE MERITAE 'N- LXXX'X-"j
F l T~` _.: ; ' l In dibusIoannisuealplimdomug
~ ,J . _p'Vicarij.`1 `
' : E. f VE R I N AE
y Scrr.I ' ' . ' ."'1 i
xANTIIv _ Lx.x Y.
11 '$1 5 1"; TAMENIO
ANN. xxx. ' N _ s _
VRBIVM HISPANIG'ARVM. 13T
Apud portam de Tenel,in dibus Alcarmi- Hiclapisextat in porta D.lo.1nnis Viuis, in
ne vidu. oppido,quod vocatur Bomerfagro.
CLFABIO . RO.. CORN . M . P . MAXIM.
PECERVNTQ CORN. MAXIMA.
ONISIVS-ETA ` M.coRN . Lo-NGINVS.
PABITHA-M-LY- M.coRN~.MAVRvS.
LCL AN' L. c~oRN . MAXIMVS
Inarce,inturri,qu emediaarcismunitif- L' C RN MO D 5 _VS
Hmz,cuienomenCeloqui. L. CORN . DENT'O
PAT/L0 AEMILIO L.C>IÒRNELV. RIVFVS
PAVLI _ F _ pALL_ L. C'RNEL. MATRNVS

ReovLo.x_v_VIR L.coRNLLIvssILo.
SACRIS . FACIVND. CORN_ELI.`L.F~. LVCIA._
PRAEPEcToVR, GENITI. '
IVRIDICVND. LIM.I
(Lv A s R I Apud portam Valentinam.
- CAESARIS AVG .1 61,1).:.:.:.:
PATRoNo. VSQVIETVSFIL. ANII.:.:.;.
Ibidcminlapidefmtm 1 .:.:.:.:.
:_:.:.:.:_:. APHRODISIA N1A.AN.XV.:.
A M ~ A V s Apudportam fuburbij,quxrefpicitadcam
V 0. pumAndel.
InCnobioTrinitatis. 0e CAEC'I
POMPEIVS _ MODESTVS
BALONIVS . SLVR "sII $121
BALONIVSMARCEL. CALCILIAE. VITALI
BALONIVS . MARCI . IAN L IB RT AE.
ISEGIVS GRES' ApudportamdeMura.
CN .=.c1NIAEL.cALIcINo.L._P.
ApudNarbes. :.:.:.:.:.1.81 "
T.'AVGVS.SACRVM .:.:..:.:.OMNIBVSHONO
. TERENTIVS ONE ..._:.._..RIBVSHICFVNCTO
111-+
SIMVS I-N HONOREM
.CALl
SEVIRATVS.SVI.ET
cELERINAE. cILIcRAssIcAssIANI._FILII
1N HoNoREM . TE RegioncEccleGin Cemcfeij. `
RLNTII VRSIPILII. SERANVS~ . TAVNESIS.
Invallcquzediciturdefego,apudTur
rim de Benendes. CERIS FOTO BESANV. I
D _ Inviciafcenfuaddem facrofani Mi- '

. chaclis. _ .......I
BAEBIO .SENECIANO SEI:.:.Y:.:
ANNORVM.XVIII. V1C;,;.,;_:`:
SERGIvs.MARc1A.$ '. ANN.;.;.;
FILIo . PIENTISSI .:.:111.:.
Mo LT SIBI FEC. qutaAbadie.
In turri,qu refpicit ad cnobij port cli. -. . . . .

..-...-'.
L. CRINIVS '
POLYCLETVS _ F LAMINI BIS
AN'.LX. "D._D
132 INSCRIPTIONES
Apud plateam , in domo Bartholomi Bo .
mugo. 11 columna huiufmodi, quex veteris
I. I C . V R S I N A B
Setabis porta hue translata , fort porra illa Mat
A N N . . tia fuit,nempe Marti Domi no dicata.
1 t. I . 1 I. N' L. FABIVS
L I B E.. TROPVS
In rurri,qu olim Mapunta: MARTI
2.x.:L.F.GAL.MAX DOMINO ."'
.:.:.:.:M.PRAEC
.:.:..:.IAEFECT.M. . vosnLoMo
Ibidem lapis quadratus, inl quatuor qua

Segorigo drangulos dillintus, in quo : cornices ex eo
Extat hase tabula: dem poculo bibentes incifar, quantum conijce
L. AEMIL. L . F . GALLO redarur,mutui'amotis 8: 1 1.
FLAM ROM . ETY DIVOR. ' autem el,vt ferrur,ex antiques Setabis
fundamentis, opera Pattes Iutatos Anriquitatis
AVGG . STATVAM AER.
udiol, anno I 5 4. o.
E.PVB.FAT_RIÀEDECR
In dibus Baldalris, villa plana'.
. PVB . ETIAM PECVN
. CORNELIO
SEGOBRICENS . EREXERE
. . GAL . PesTo
jl/Iore/lrz. FVLVIAVENVLA
In villa quadam Cfaris, in bali. FESTO SIBI.
IOVI . CONSERVA
TORI OB INCOLV In vico de Moncada, regione Eecleli Sani
. . A . .
Francifei, in acdi bus Malferire ,inimo Schalarum
gran mire expular.
HANC AIIAM Po C R N L I A
va'r . D . D. . F.
Pardiner. PROPIN0`VAE
cNBÎBO CN.F.GAL.MNO CHALDAEA.q. F.
BTPPIRAE~CPFESTAE~.BAB
.lea~oRVS.PAREN1-IBV9 OP
ve RB C v N D A
11Min A T R.
quta portam via Leonum,in domo cuiull
Semelle. dam Agricola.
Haber 8: Setabi's vrbs toto orbe celebris forti 2. Z . l.: . I v
tudine, Arcisnnulla monumenta,cuius memi l
s
. o n .

u
.
nit Sillius Italic. lib.3.
I Horinter clara t/rorucei luce nirelat AN . XXXII. SE
//[ Suero rigenriiu , BAEBIVS BA
die, mitteln! Serali: aree, RETA VXORI.
Semitism-rele: {relumreuijleperlu,
: 7elu/icolum comforters line. Apud portam S.Tecl, regi one Pil'an.`
Intetqua: in foto holirorio,intra macellum IMP . CAES.
Manlia huiulmodi monument. elegantilsidite M,AvRI=.I..cLAv ^
tarum charaeribus:
D10 . Plo.I=eL . IN
N L I IE
. F.
v1cTo.AvG.PoNr.
P R V LE MAx . TRIBV.PoT.
PR VS cos.,P.P.Pnocos.
L I B R V S. D I D.
l rtemifi. In quadam tutti iuxta portantiquam, vul-A
go diam,delaamella.. .
Inoppido.
. PVBLICIVS PAN
AII-z o`v1 . : , une NICV S . SIBI
ex TesTAMeNTo svo. coRNEt. IAE MELE .
Ibidem.
VRBIVM HISPANICARVM. _m
Ibidem. IbidemDan.
FVLVIO . L . F. PALLADI . VICTRICI SACK
GAI..MARIAN0 HEIcHosT.RELuUHAS
vIR. FLAMINI PROFLIGA VIT . ' VBI
RoMAEETAvQ ETSACELLVMSTRVQ
ET AEREAM P'ALLADIS
'FVLVIA M.E. MARCELLI
EFFIG . RELIQVIT PA
MATER. REANT ERGO ET NOS
Apud :ede Diu Barbar, CANTOMN.S.P. Q.R.
VALERIA IMPERIVM ET- DOR..
. LIBI
NVMINE vET MILITVM
CROCINE
VALERIA
roRTIT.EIrvBRI
R E G I.
SVCCES'SA
HicLapis negleusiacetinfbro,vrdicunt,del~
MATER
Iombay,intcr oppidum , qu dicitur Acphartc
F.E.Q allud,quod diciturCatadar,fraus,vocaturq;
Ibidem. lafpis,inquo adhuc vcigia apparr alicuius acdi
..... cij,Romaniopcr'a .
..6 `1 PIO LATICLAVI
...MARIANO
....RENTIA Ibidem Diani.
....RENTVI c.TERENT.'r.MAR. F.9ATRI
....MATER. CIA ROMANOR . GEN ORTVS
In fatta Beati Felicis Martyris, iuxta PROH DOL . HEIC TAM-LONGE

vas luralis aqua. MALOCOELICQNTAGIO
LVPVS ANN. CIDI. M. MART . MART.
XXXIIII.M.II.
TRVEL PIENTISS . CVM IN
H.S.E.VE...MTA
`FAMIL . TERENT . ADOPT.
VXSOR MARITO
DVLCISSIMO . . L. (LVOD. EGREGIE SVB.C .
SIT LVPO.T.L. RE MILIT,. ISTOLD CARFTVM.
. FEC . VIX . AN'. XXXVIII.
Non procul Monaerio Sani Hierony M . IIII . DIES X . HORAS SCIT
mi,inquodamagro.
NEM .
(L. CRATTIVS
CONSTITVTVS
.
AN. xvaL Apud villam onofam,qu oli m Loyonofamil
rmagnitudinis lapis , quuo fabrcfauml: -
[ altarcin illius oppidi Ecclela,huiufmodi literis
. LVC . IOVI. dcpium:
VOT . SOL . saMPRoNIvs ; . .
RBBVRRI EIVSFILII NOMINE SVA
IDEMCL. TEMPL. M. MARCELLVM VETVSTATE CON Y
D . D LAPSVM PECVNIA RESTITVERB

Ibidem Dianij. _ NT. ETIAMQVI; ET MENSAS LAP!
IndiculaSPart. DAS PosVERVNT.
L. VALERIO LEGA.
PRO.II.NOVO. .
OMNIBVS HONO InArcis atrio.
RIBVSIN.R.P.
CALPVRNIAE
SVA FVNCTO
ADLECTO IN.V. MARCELLAE
DECVRIASFLA M .- SEMPRONI
MINI.P.H.C. V . . . . . . DVS
GAMVS
VXORI OPTI
TROPHIME.II.F.
MAE ET DI
PATRONO OPTI.
ET INDVLCENTIS SIM. GNISSIMAE.
! .
'134 :INSCRIPTIon
. Ibidem.
In agro Ilicitano P.BAEBIvs`
Avo . DIVI . F .'c. LEVCHIO..
AN.LV. .ET
METIVS. C.F.CI~;LER.
BAEBIA...
D . D.
:.:.:1.:.:
Eiufdcm. .
VARRO . ANN . XVIII.
1MP . cAEs . .
H.S.E.S.T.T.L.
AVRE . CARO Pio
Vil/ar. : 1NvIcTo
In porta diumD. R. Archiepifcop. AvG . PoNT . MAX
D . M. TRIB.PIOT.P.P.PRO
V I C R I N A E cos.1_1'fcos. oRDo
F I L . A N N . XX. EvsII.D.N.M1=. . ..
l Ibidem.
C H R Y 5 O
L I S . M A T E R. P . . . . coRNIaLIvs
In Ofiio lopes, iuxta Eccleiiam oppidi. siavast . H . ET . cvRAToREs
L . O S T V M I O OPeRIs EIvs '.P.
SILVESTRO HIC.R.I> .Evsll MILIA
L.POSTVMIVS ANonM . LEGAVIT . vT Ex Eis
AMBATVS
o`voDANNIs TRlvTvM RoMANIs
PILIO. AN.XXV. PENDERETVR TNE elves
ETIIIII'..
TEMPORE TRIBVTA FENDI-:Re
In campo oppidi del Villar de bena ,fub ar COGERENTVR . v1 . M 1111. A
borem 'in mag.oliuas. FENERARENTVR. ET.1=.x.vszIs
_ o'rAcILIo LvnI EDERENTVR o`v ANNIs
L.$E.$GAL2FLA cYMvAvaM NATB EIVsDARE,v._
v ANN L v I Darrow.
ATILIA CELSIL Apud Ecclefam Metropoli.
LA? MARITO P.D.vI.AvG.cv1
MERENTISSI MERITA ORDO
MO ETSIBI2 1)I=.RrosA1.AIaI:I.IY
de baxo dela Oliuere. HONORDECREVIT
P..vAL . PARI>vs.L1ERl
D . LI
lA'rILIAE CEL P.D.VI.AvG.1>ATRo
ILLAEANN; No OPTIMO.
.. VICTAC' In Eccleiia Principis ad altare Sani Iacobi.
LIU..CELsIL _P10 Ano`ve INVICTO
.LAM..ATR1 D.N.'rRAIANo NolLIs
MERE..NTI sIMo Ac FoR'rIssIMo
SsIMA. 11$51
Ibidem. CAESARI SEPTIMVS
M . C . (LAVITO AcINDYst.- 75. A
SVPERFLVENTI PECVNIA GENS PER HISPANIAs
(LVAM IN MAVSOLEVM V.E`.ET vIcI-z SACRA COG
SIBI FACIENDVM NoscENs NvMINI
STATVAM MARMOREAM MAIEsTATI oye ervs
PONENDAM TESTAMENTO sE-MPER DICATIssI
IMPENDI IVSSIT. Mvs. _
Tarra
.:Wi
VRBIVM HISPANICA'RVM. 135
Tdfc.
Tarraco Scipionum Opus,hzcin pri n_cipatu Cataloninciteriotis Hifpaniecirculo,Ciuita ,
, lita, antiquillima, Romanis dileCta & fundara,vtI-liloriographi dfcribt, t' Thea
tra ardiciaq; luperbillima l'emifraa faeil tellanrur, it numifmat'a ,qu effodiunrur,A Oy AI!)
~ D v C T vs mitabiles r Potticus,Epigrammataq; illullriadtetum abalto inclinria,apert com.
. ` _
In Ecclela Cathedrali iuxra altare Barbara here lo nga literarum ferles extat,prima Ii
neaabrafa, quam M. P O R 1 O. A N 1.ob contexrum hilloriz feribcndam
~ purauimus,Marcoq'; Portio Catoni Qngndecimo vito faeris faciundis.
M.PORcIocAToN
X'V.le.s.I=.I.1=.G.Avoo. _
PR.PR.PROvINc. .. "
ET INEA 1)ch TERRA MARItLvn
AnvERsvs REBELLI-:s . . H . PP . ITEM'
AsIAI-zITEMNORICAEDVCIEXERCI
'rvsILLYRIcI EXPEDITIONE AsiANA
ITEM PARTHICA ITEM oALLIcA LooIs'rAt;
CIVIT. SPLENDIDISS.NICOMEDSITEM
EPHEsIoR . LEG . PR . RR. PRoviNc _
INT.PRAETORIOSITEMTRIB_.PRAEP.
cvR.c1vITAT.THI=.ANI=.NsIvMALLEC.
.)(.115!
NEN . 13T BEI-G . ETVTRAMIL. GERM' . PRAB
COPIAR.EXPEDITI'ON GERM . SECVN.
DAE TRIB. MIL. LEG. S. LEG.AVG.PRAEF.
_COI-I . SEC ._11\..
SILIVS HOSPES HASTATVS . LEG .'
GEMINAE HASTATORVM EIVS
OPTIMO PRAESIDI
Ibidem. Ibidem.
MAXIMIANO CAES . IMP. ANTON'IAE CLEMENTISS
AVG.PONT .MAX.TRIB. vcsoRI. P.RvPFvs FLAVI
vs .M. F ..sI~BI. vIv.ETsE
POTCOS'I PROCOS.
PvLC.FEc.ITIN MEMOR
POSTI-IVM . LVPERCVS
PERP.HORTOSCOHEREN
P.P.P. HISP.CIT DEVO TES sIvl sv vR . TRADI
TVS NVMINI MAIES DITLIBERT LIBERTAB
TAT . QVE EIVS o`vE.Ex FAMILIA stoRIS
Pucr rcpertus fubcapite ttuneum haber marcidum , ad pedes floridum la
tus hancinfcriptionem : -
ASPICE O`VAM szIToMARIAT ( PLORvIT ANTE`
AsPIcE O`VAM szITo ( STETIT ANTE CADAT
NASCENTES MoRIMvR r1NIsQ.AB ORIGINE PENDET
I l l I Q
...--..... .`...:
:.:-:
Ibidem. ) I bidem regione 11 Claullri.
M.I=Aio L . RNELI '_
AsiATIco c.I=.GAL.cELSO
sEvIRoMAO. .Tle PRAEFECTO
LARvM .AvG. ORAE MARITV
L POMPEIvs `MAB COHOR
Tis .TET._.._. _.
SEVERIst
AMICO
POMPEIA DONA
OPTIMQ. ' VXOR.
.
r, _ .v
INstRI`~PTIoNEs 4
Ibidem. Ibidemf
L.VAL . TEMPEsTlvo PIOATO`VE IN
PATRI.VAL.GALLI D .N . coNsTANTIONO
VALLERIA SILVANA ILIssIMo Ae PoRTIs
M . P. sIMo ET PELICIsS I
Q_VINTIVS PLACCVS Mo CAESARI . A
"_AVoNCVLV's DIvs . MAcRvas
VALLERIAVERNA V.C.P.P.P.H.T.NV
soCRVs HEREDES f. MINI MAIEsTATIcL.
REDEMPTA PORTIONE E_IVs sEMPER DE
VALERIAVITI _ voTIssIMvs.
VALERIA SILVANA In fede Coram Hofpitali.
INTVLIT ` .G.CAECILIO.L.
IN DoMo REPERTAM P.GAL.PR0NT0NI
1N PDRO PosVERVNT. _eLVAEsT.1T., VIR
Ibidem ad altare S. Anna: in Claufiro talis `PRvaRAT.AVG
l
confpicitur Inferiptio: GN.C0RNELIVS

VIGTORIosIssIMo EMPERASIVS ET
PRINCIPI IVVENTVTIS GN.CoRNELIVS
M . AVR '. GARINo NOBIL ENHORMVS
GAEs.GoNs .PRO . cos., MERITA
M.A`VR . VALENTINIANVS OPTIMO AMICO.
V . C .PRAES ES PROVIN . HISP.
Ibidem iuxta altare mains.
CITE . LEG AVG.C . DEVO - cLoDIAE . (L. PII.y
TVs NVM . MAIEscL EIVS.
Ibidem in Clauffro. RVPINAE
PVRIA HELICE` l
D . M`
AVIA .
ANTONIAE CLE
MENTEINAE.Vx.P.Rv PVRINA 'MAERETRA
I
PIVs FLAVS . M . P . ET PIENTISSIMAE.
s.vIV1No.MEMoRI Apud Diuum Franeifcum,iuxtaPa1atium

J
AM PERPETVAM HoRTos Archiepifcopi.

COHERENTES sIvE SVB FLAVIAE TROPHMES
VRBANVM TRADIDIT . LIB. PL. EVGRAMVs vxoRr"
L_IERTAVsq. Ex FAMILIA sEvIVo P'EGIT ET SIRI.
vx . MARVLLO ANTROCIG quta ~Palarium Atchiepif'copi.
HELENE TERTVLLIANAE L ..P_LAVIo CHRY
ExCEPIToNEcLVIs Eos VEN SoGoNo sE
DERET sED PER GP.st VIRo MAG. LAVRVM
IPsoRVM PocEssIo DE _AVG . L . PLAVIvs
CVRRERET VEL PER
sILVINVs.LIR_. sE_
ATNATios VEL VIR MAG. LARVM
MANVMISSOS. AVG. `
Apud domum Befamt,iuxra Pala

_ET . `. CORNEL.
_ tium. sILVIGVssEVIR
. MARIO. a, coRNELIA _
PIL . P AL . VERO PEsTIvA
No PAT~RO
GERVNDENs
oMNI . HONOR* f INDVLGENTISSIMO.
Àpucl
i
vRIvM 'HIJSPANICARVM 137
Apud candem domumFI-ancifci Barrholdi,
iuxta Palatium .
D . NI
c.vAL ARABINO T.IncINIO
FLAMINI.E.BER1HDOE' SEVERO DII
@MNIB . NON IN RE. P.
STRATONI
stFvNOEACERDOTI CE MATER
ROMAEETAVG.P.H.C.

(MIOVRAM TABVLAR
cENstLIsEIDELITER SIMO.
ADMnusT.sTATvAM Ibidem.
INTERFLAMINALES L.vRAst
VIROsPOsLTAMEX MARIAVRBAI
ORNANDVM anmRs AvCTAT QyINC
CENSVER .L. RVEIO
. Ibidem.
Ibidcm. D . LI
1 $.1 PROCENCHE
mL. RIAE . AN . XX
PRESENTI FL . MATEANVS
TRITIENSMAGALE VXOR
OMNI.HoNOR1m KARISSIM.
IN.RJ.stFvNcT Ibidem.
DEcvRIALIALLEc L .MINVTIVS
To ITALICAM Ex PHIL.AVGVR
.........IVS
cvsATOAIqu
1
bb: '.:l:
PIO FLAMINI.PH . .
Ibidem.
In oHoHofpitalis. PROC.EVCHERIAE
D . NI .ANN.XX.1=L.M.
le..PAMPHIL TENVS VXORI
KARISSIM.
le . SECVNDVS
In Cno'bio Francisanorum.
AVG.LI&
T.FL.T1TIANO.
ET IVLIANA LEG.AVG.
MATE R EwR.PR
AxILI.M. _C.V. _.
PRoCoNvaI
Ibidem. PROV.ARICL
D . NI In Ecclea diruta S. Franci'cl.
MANLIAE PVLVIO APRATI
O`VINTAE N0 EX PROVINCIA
MANLIA BAETICA ALIC EN
SEVERA SE PROBATO IN LEG
PATRON VI . FERAM .,TR'AN
Ibidem. SLATO FRV'M.
JL.vaP1OIO INLEG.vII.G.G.P.E.
MAXENTIO FACTO. cos. MI
VERN.TARRAC LITAVIT . ANN.
IO.mstAXIMvs 'xxl . VIXIT ANN.
ru..ETPAEDANIA . FVL . CORNE
cREsOENTINA.OON LIANVS LIB. PAT.
IVG.B.M.E BuMIFEG*
M3 In via
' 'INseRIPTIONEs
In Monaefiu'fn Prdicarorum. Ibidcminhorro Sacriiam.
VAL . FLAVIN'AE
::oAELI.xv.vIR
M A T R I A R I S ::LARIsEILIA
.R1EPVLONVM
SIMAE ET PIENTISS
.CONvaARIs
IMAE .- VAL . VOCACATVS .. TIS LEGATI
EILIVS ET`CLOD1VS ..DOLOBELLAE
Ibidemiuxraalrarefuprdium. ..oNAT1LOCO
NTPVB.IJLIO
THEOPOMPO In Ecclefia de Sanis.
iMP.cAEsA'Rr L.PvRIo.L.P.
PVBLILIA .AvRELlo FAVBNINO
NYMPHERVS AHER ANTONINO
i'. SVBVRBITNI
MARITO OPTIMO AVO. va'txdi.
SIBI. _ln Ecclefia Sani Michaelis.

M.P.M.F.MATERNA
bIdCII.'
MATRI OPTIMAE
C.IVL.OLYMPA ET KARISSIMAE
TERENT SANCTISSIMAE
LVCENTINA C.CAEL.IVBATVS
TERENT SEMP . MATERNVS . '
FIL.FEMINE IN COM
`\ VALENTINES .LIR
PARABILISPIETATIR
MBIETSVO CONVO
LATORRE. MANERE NOVA'l Ibidem.
SILVANO AVG
NOMENasaTass.
SACRVM
IdemiuxraoftiumMonailerij.
PRO SALVTE 1MP.
D M.
CAESARISHADRIANI
===ARELISEVERI
ANTONINIPII
===ETERANI.LEG.VHI
ET 'LIBERORVM EIvS
G FL
ATIMETVS . LVB.
'f::XF COS
:szOTIA TROPHI TABVL.P. . C.
:::ME.MARITO Ibidem.
B . ; L. OVINIO L . P.
Ibidem in Ecclelia. .O`V1R.RVSTICO
VARIO HIPPODAMATI' CORNELIANO
VAR. IANVARIVS ET COs.DEsIG.PRAE ET
INTER lTRIBVNITIOS
VARIA sATVRNINA
EJIILIO PIENTISSIMO ADLECTO
O`V1 VIxIT ANN. CVRAT.VÌAE
xxVII . M .. V . DVII'. LEG . LIB . MYs . INFERIOR
Fa
CVRAT. R . P . PRICINIENS
In via publica Pradicarorum, in' olIio _RVPRIA OVINIA
clamdomus. CORNELIANA PIL.
D DI PATRI PIENTISSIMO
L .NVAHSIO Ibidem.
SYMPHOR M . LAELIO . SABINIANO
NVMISIA DCVRIANO
PHILVMENB DCVRNE DELICTE
PATRONO BE> ROMAE
NEMERENT.~ 'PRATRI KARIss .ETE
ETCAECILIAE ' LAELIA COETE
MVSAE VXOR. S R R.
InBa
VRBIVM HSPANCARVM. . 139
n Bali Crucis Sant, ; InEcclelaS.Ioannis,ntePoItti
_ D . _ Latinam. _
IVLIAE. (LVI
N T I A N AE '. IVL. FABIAN'.
cLIIvcEPIL ANN. XIX
RARISSIM `"ABIA PVL.
MATER
PoSvIT. ET
AMITA
sI : MVNVS `
SVPREMVM.
bClm`1
PORTISSIMO ET CLEMEN In porta eclef S. Laurentij.
TISSIMO
IMP.. GAES. M. AVR. CARO i.. NVME'RIOl
INvIcTO. AVG. P. M.- TR. cos. . L. F. FELICI'
LEG. Gs .
P.P.~ PRocONsVLI
. AvR. VALENTINIANVS
7. LEG. . VIcT.
V. . P. P. HISP. CITE. LEG.
7. LEG. 555}. . R.
PR. PR. D.- N. M. EIVS'. 7. LEG. ITI'. CYR.
' _ Ibidem. _ ` 7. LEG. }? ITAL.
P. LICINIO MAMILIA '
LAEVINIO
Li Fo' PRI'scA MARITO
OPTIMO.
AED.QFLAMINI. R
MAE. ET. AVG. . VIR f.' I..viasanetiLaufemii,IAEAIEASTA.
PRAEF. COHORT. NOVAE _mafBalloL
TIRONVM ORAE MA D . M
RITVMET'IVLIA.Q_F. CATILIVS
INGENVA MATER. CALVE NTI
Ibidem. ANVS POM
DEVICTORI OMNIVM GEN' PEIAE VERA
TIVM BARBARARVM ET SV ANAE GONIV
PER OMNES RETRO PRINCI GI SANCTISSIMAE
PES PROVIDENTISSIMO M IT .
IMP. cAEs. MARCO In z_dibus Priarottis".
ANTONINO VERO D . M
INVICTO.AVG.- P. M. T. POT. T. CASSIO FLA
PIPI. cos.i`1.PRoc. VINO. LEG. . G.
VAL. IVLIANVS. v. E. CHRYSAMPELVS
P.m . . NVMI PATRONO OP
NI. MAIESTATIO`~ EIV'S TIMO
SEMPER DEDICATIS SIMVS. Pi Si Fi
Ibdem.
PIIssIMO PORTISSIMO III porraVeleriS.Antoni apud Marum.
PELIcIssIMo D. N. D. g M.
CONSTANTINO, MAXI Q, MOIQEIO
. VICTORI SEMPERv -vEREcVNDO
AVGVSTO NARoNENsI
BADIVSl MACRINVS
ET.
v. P. P._P. H. TARR. G. EM.
NVMINI MAIESTA LAELIA VALEN
EIvs SEMPER >TINA MARITO
DEvoTIssIMVs. . . P. 4. Ibidem.
4.6 ~ INSCRIPTIONES
Ibidem. In hotris Antonij Tonl'or's.~
D . M V N RI
ALIGNIAE LATINILLAE
P. P. SPEDIVS
MATRGN TERNIANV S
GAL. AD. MARITVS.
Ibidemin Ba In Tutt. Petri Ortelli, intraDMi

, chalem.
D . M DARIAE IOCVNDAE,
cI-:GILI MATVM DEFVNCTAL ANNO.S.
ravin. LEGO. if. G. . NATIVITAT. XVIII. MES.
(LVI VIXIT VIL DIE XXVIIL:.Z.5
ANN. xxxvi. .2.IRIVS PO.Z.I.I.I,
ME. 171'?. Dies. ''.
AEL. coci'rA
MATER
In holiio Turris Eleemofynae.
CICILivs
D I S MAN I BVS
ET ARTIMvs. SERA
I v I. I AE. T. E,
Tires Er vALvs.
TERTVLLIANAE,
vxoR HEREDE
Ex TEsTAMENTo In arde Canonicorum.
. -D .
FVLION AE
In vicu Salinas.
MATRON.IAI
GENIO CONVEN
ICALAP.:.:.
TA
STVRICENSIS. In ima Scala vel gradu Turris S.
Hieronymi. `
Ibidem. .:. :.:.:.L
B RV T I V S LL .
D ETRI
VS.
HERENNIO
PIMIT III
.1.:.YRI.:.:. Ibidem.
.:.:.:M.:.:.:
TVTELAE
Ibidem. TARRAC.
L. AE L10 In horto D. Raphalis Ranliac.

IMP. ~ D. . M
ANTONINI MAPHECATHO. VI
FILIO. AVG.
In BccleliaS. Magdalenz. . AE. FAEIANVS

.B E N E M E R N l
. ivLIo RE-YRINo PEC.
MIL. LEG. TI-i. GE.
DscIsAM AuAsA Ibidem.
cA. Av. . A. xxIIII. TARRAC
LIcINIvs Rvevs vR 5
MIL. LEG. EI. . COSIT ANORVM.
Indi
2
` HISPANICARVM.
Inrdibus Ioannis Comes. '
In hortis Ioannis Comes.
Q. CAECILIO D -I M
GAL.RVFINO
_ CAECILI y C. TADIO. . L. IANVARIO.
VALERIANI. F. PIsAvRENsI
SAGVNTINO OB vaIT ANN. .
LEGATIONEM ( . I .
. TADIvs chAst .
GRATVITA. APVD G F LIB .O'PTI `
MAXIMVM PRINc. . . LE' VH'
HADRIANVM. AVG_ l IME DE SB MERITO. (l
ESTQ/ . )A l Y. l ' `
P. H. . :1 Y _ v ..
Ibidem. . ' Ibidem
Mn . I.' _
10./. PvB. ' `. FABIAE MARIAE vI A

ONACSB; [- 1 ANN. XXXIII. M.
Avc. l VILL F- MAVB-VTAMA
ILERDENSBS' - L -TE'RETTvFvs MA
CIVI OPTIMO QB PLV RITvs. C ON IvGI PIENv -
RIMAs LIBERALITA. .l ` ~' ~TISSIMVS B. M, FEC. "
'
IN REMPVBI..
PROVINCIA
stM
IMPE
LO `
TRATO PostRvNT _ _
- D. D. Q. . .
Ibdem.
D . M ` ' "1.
rAcTIoNIs VENETAE Fvsco sAcRAvI`Mvs ARAML
DE NOSTRO CERTIs 'sTvDIosI IITBENE. AMANTES "
`vTsCIRENT chcTI MONIMENTvM ET PIC;st ;
yINTEGRA FAMA TII LAvDEM cvRsvs MERvIsTI ~
CERTI MvLTIsl NvLLvM PAYPER TITMvIsTI
INVIDIAM PASsvs SEMPER FORTIS TAchsTI
PvLoRE vaIsTI PATO MORTALIs oIsTI
031150315 Es CLVAERES TALI-:M svsIsrTE vIAToR
,PERLEGL sI MEMOR Es sI NOSTRI o`vIs FvERIT VIR
`PVORTVNAM METvANT oMNEs DICES: TAMEN vaM
rvscvs 1/5'15 HAART TvaLvM
ÒNTI ossA LAPI BENE HABET PORTVNYA
INsoNTI LACHRIMAS NvNc vINA PRECAMVR
VT IACEAS PLACIDE NEMO TVI SIMILIS. " _
ArQNA CAIIIN
AAAHCCI. I

' Id :IC , Certamz'na / oguftur.

Ibidem duerqu hortos [0.05.
Ibidem. `D . _M ,_
.. . - f ITROCINA EsIRvAN l
FELICI' . .I ` DO vaIT, ANN.
l LI. ` ~ xxv. M. II.` D. "'
A._.COMMT. . . ' . 'TROCINA
(5 ?
HER H - -. ,i' ` ' IAFRODICIA--MATELW
lN F I. rs I MLA
VL~_XX- HER.A PROV ' ME M ORIAI.` fmva s
vI.\IsITANIAF..`y ' 'I P 051-,
_
_
142 ` INSCRIPTIon
E regione Vin Comes turbatus fer 4In eadem Camera.`
totuslapis tfraus. EAVSTINAB
BENE SVNT TIBI VIATOR IMP.
QVI ME NON PRETERISTI ANTONINI
LEGENDO PAVS FILME.
IACEO O'MYL SAMHSTRIA _ Ibidem.
RIA NATVS VIANNI VMEI 510" . PORCIO, M. F.
SYPER HIC MESOLEVS NE ANIENsA PRO
MINI LEGET. 'ILVIRO PRAEFEC
FABR. TRIB. MIL.
In dibns Figueres. LEO. vII. TRI. MIL.
L. AvrIDIo. cLI-x PR'OC. AVGVST.
-vELINA sEchDo AB ALIMENTI:
PALMENSI FLAMINI. . . C.
oMNIB. HoNoR .InalmaDeu-exla. ` i
IN REPVBLIC. st L. POMPEIO
rvNcTo ELAM. AVITO
P. H. C. SEMI. M. F.
P. H. .
MATERNA
regione Figueres. MARITO
. ANNIO L. r. INCOMPARA
o`vIR. rLAvo Iv BILL `
Liol RIGENs.
Ibidem.
Ex GENTE CAN L. CAECILIO
TARonM Pitoer L. P. Q_leIN
HIsP. cITERIoR ' CAECILIANO _
cirvsAs vTILITATI-:s DVVM VIRO TERV
( PvLIcAs FIDE FLAMINI DIVOR

.'ET AVGVSTORVM
LITER ET CONSTANT'
PROVINCIAE HISP.
TER DEPEN'sAs
CITERIORIS
In hnrtis Cataes. . CAECILIVS
PATRI OPTIMO.
I) . AI
'ASMILIO VAL'g Ibidem.
RIO cHoRINTHo POSTVMIAE NEPO
CIANE. SIVE. MAR
HOMINI sono
qvt vaIT ANN.
CELLIANAE
xxx. DEF'vNCTO SAR 111/
rLAMINICAE.
HoNoRIvs AEDT RI. T. PORCI
: ANTONIA VERRINI. FLAM
FRONTONIA P. H. C.
OBSEO`VEN
TissIMo In Turri iuxta El baluarta.
. . F. D . M
LL AQX
In adibus .
v LEG.`
CAEcILIo
VlerPIEQPV
")! PIL VIIX. ANN. XX.
PRAB?. III. M. III.' A.` A
.HONORIB "VIIL' 'HOSA AP
`TRI. MIL. SAPIENTISSIMVM.
~ I Inzdh
`VRBIVM HISPANICARVM. 143
In dibus Cicte Comel'ali,iuxra, te. In dibus lo. Surcres , iuxra Ciliernam vas
MASCLIAE A_VGVSTAE , in quo aqua infundi
MASCLIA GLAVCAE
LIBERTAE HERES L. NvMIsIO L.
PATRONO F1L._PALMON
BENEMERENTI TANO ;
FE, , ET. 5. IL VIR ITEM
LL . VIR.
In acdibus IacobiTarragel. EQyO.Pvu DO
e n u o
...ouaoquueoouonl
n o c c o
NATO AB_1M
onvoooonelooaosoo
HADRIANO AVG.
..M.BVNICIOS
IvDIcIDEcyR.L
.:.:.EsPAsIAN<)
NVMIsIA VICTYI
.L:.LPIIssIMO. RJNA soRoR
Ibidem. ,TEsTAMENTO
nis. MANIB IN FORO PONI
GRANIAE sABIN IvssIT.__
LIB. VITALI l' I
~ C. GRANIVS In pariete Franeil'ci Sabaturi.

SABINVS SE
VIVO FECIT SIBI Q: ARRIO cLONIo
ET sVIs. LEG. AVG- PR. PR
In vico circa prditam manlionem. PROVINCIARVM
D . AI THRAcIAE OAPPADOCIAB
IVLIO. FL. CYRIAE MAIORIs .Hts
)IVINO PANIAE CITERIO.
MIL, VII. C. F. cLAvDIvs IvsTvs
o`VEsTION LEG. VII. G_EMIN. P. E,
XRIO MX SEVERINAE "
Ico CARICI ALEXANDRINAE
MO_HER.:.: PRAEsIDI AsTIN "
NIVS ROC.:. ENTussIMO.
VS.:.:
Ibidem vltra ipl'am manlonem. In domo Perri Hoeial.
L. VALERIO
SEVERO Q, LICINLO sIL
VETERANO LEG. VII.. VANO GRANIA
. F. C. IvLIVs No FLAM. AvG[
sEVERVs PATRI PROV. HIsR
PIENTISSIMO CITER
In vico del Elcamno liuiro.
PRAEPEOTO ORAE
GENIO COL.L MARITIMAE LATE
TARRAC. L. M.'TNI TANAE'PROCVRA
cIVs APRONIANVs TORI AVGVsTI '
IL VIRQL'TESTA o TERENTIVSPHILE
MENTO Ex. ARQ Tvs DOMO ROMA
LIBRIs. xv
PONIIVssIT E regione
144 INS(RIPPIOIJES
E regione domus Petri Roig. In tranfitu domus Serifr.
.=.VEL. IANVARIO AVRELIAE
:.:ROC HEREDITAT MARCELLINAE
.z_PROC HOSDROE EXCLVNIENS.
.=sYRIAE CoELEs FLAMINICAE
.:.IVECT. ILYRIC ...VXORI
:.:A PROV. HISPA ..'. CINI
.:.RIORIS TARRA. ...SI. F. LAMI.
:.:IDI PROVTINO
....SCIVES
.:.:.:.DI PROV. MAV.
.'...'_.RRAC
Ibidem.
M. LVCIO
VL VIRAVG. M. PVB. XX. LIB.
LAR vxoRL BE PR. ARR. P. H. C.
NEMERENTH ErsIBI BENNIA
VENVSTINA
In dibusB.Caflellin.
CONIVGI
...0 CAN
MERENTISSIMO
TABRo ELAM. ROMAE
DIVORVBi AVGVsT Apud plateam delos roque
P. H. C los.
oMNIBVs HoNomvs D . LA
GEsTIs sEGoBRIGAE L. FLAVIA IH
DECRETO <>RDINIs ARVSPICI
PECVNIA PVBLICA CATCILLI
sEGoBRIcENsEs IVNIA VXOR .
MARITO OPTIMO
IbideminTurti.
C.ATILIO.C.P.QyIR Ibidem.
cRAsso sAGvNTINO
L. ANTEIO PLAVINO
oMNIvs. HONOR. IN
BE cos.cIvIAsTvRIc.
RR PVB.sVA PVNCTO
LEG.VIu. G. P. PEL
PLAM.PROV.PusP.CITER
AN.xLV. sTIP.xquL
P. H. C. \
ANTEIVs ANTIOCHVs
Ibidem in acdibus. 1JB.PATRoNo.oPTIMo
BENEMERENT. PECIT
L. sAENIo L. P. sEcVNDVM VOLVN
GAL. IVSTO
PLAM. ROMAE _ TATEM sVAM.
DIVORETAVGVST.
PROVIN. HISP. CIT Apud fontem des Roques.
P. . . . CAMILIO
Ibidem regione zdium. PATERNO
QLPONTIO. ( P. M. AEMILIVS
(. sEVERo vALERIANVs
BRAC. AVG. AMICO
oMNIB. HoNo OPTIMO
RIB. ET RE. P. sVA ET FIDELIS_SIMO
PVNCTG PLAM.
Apud
VRBIVM HISPANICARVM. _ 145 . ~
Apud domum . e
ÌnsedibusLoborcf'abriligmll'ij. , '
P R 1
MEM 0RIAE
PROCVLAE
V A L R Iv
M V I VS "
MODEsTINAE Jl'_f~;jjf
M A R I N VS
MATRI PIEN
` OysznuT AN
V HL D.xxvn. _
TISSIMAE (2115011.` `1
INDVLGEN
TIS _5. ' POLYCHRONIVS A""f "
ET AVRELIA aff.5f,
PRIMITIVA y N* :
Ibidem.
EILIAE . .j.`
DEO TVTE
RARMEIMAE ' `
L MI
LIVS SEVE ApudhOrtumIOannisMaIigOzo _ A Y
R I A N V S ' ' Mag. _.
M I M G RA
D . DI Rini
PHVSPOSVTD IvLI<J`sEOquDO _ u, ._
qyl lel'r ANN :f^~
In cl forno AIbarul.
XXXVIIL M. IL D.tn_ 5';"
SEMPRONIAE_TEVCI . Ilevs IOsOHvs ff L", _
R PLACIDAE POMPEIO `LEG. . FvLMENNgf ,
`_ LIBERTO BENE `_ _Qif ..
NENsI ELAMINICAE . PECIT '. f
CONNnv cONcOR LP.H. N ~ . "` :
P. . a Ibidem. 1 f
. coRNELIvs vALENs
RfPAIO. n F. SER
MARI'rvs. s. P. .: lLEPIDO, `
1.
' J `QyEfx D. D.,TA_RR.M.`_, Q

`\
L. AEMILIO. L. E QyOD EACTVM POST ;`

MORTEM. EIVS $1 '
PAVLc) ELAMI' Au \
P.H.C.Ex CONVI
CARTAG ATTA (Ic TIS AEDILIS REMIssA `, '
OMNIR IN RE IMPENsA (LVAM . ;` _
st HONORIRV MATERJIVS IVLIA `-f. '1 _ ~
TRL LEG.IU.<L XMI 1 1 SEX EILIA I l .g
REBVRIN _:Q ``` 1:
k'.." l
. . DTI 5551) 13"3 ,_
P. H. a
_ I _ TVTELAE
Ibidem. _ _. ,_ A
:'~"_ ` . 'i
`quta domum ROtcs.
_ " V. S ~ ` 1. ",;. .
.'..'.'1
..'.'.. /1175 1 .- -
R.'...CORNELIAE
yADI-VTOR
Ibidem._ . s `
ACILIANA MATRI.
ELORI _ VEGETI 55. L"" "`
EL.v ... . . vx ORI
D E AvITABlL jd
PLAVTI PLAVTIANE . CORNELIA~D _
PR. '.EQL 7 .L-E.AvITA;`gf"
l ERD. IL . ,~MATER Ji. fi.'
/ .
._ l; _l .Ibidem ' ,
..Vh Y ` ,Y \
J
` . .
f l V h TI
..
i .
146 ,INSCRIPTIONES
ibidem. Ibidem. _
I.2 NvMIso`
L. PIL. PAL A C.y CALPVRNIO
. QVIR. PEACCO
MONTANO'` PLAM. P. H. C. _
_AED. Q: 1L VIR `(:VRATORI TEMPLI
PRAEP. MVRORVM
ITEM 11.` VIR
COL. TARR. D. D.
_._EQyO PVBL DONATO
u_A 1MP. ADRIANO .Ava
C. CALPVRNIVS PLA _
AC_CVS HONOREM. AC \
IVDICI. DECVR. I CEPIT IMPENSAM
_REMISIT _
>VICTORINA SOROR
Ibidem.
'TESTAMENTO 1N PO ` 7
RO PONI IvsSIE
C. AVPIDIO
l Ibidem.
_VICTORINO
. VIBIO. C. F FABIA LYDE
' _QRLLATRONIw n .
AMICO SI'MPLI
(LILVIRITENI _ CISSIMO." 'ET
INCOMPARABILI. '
ILVIR.QyINQ
_COL. TARRAC.
PLAM.P.H.C.EX EnelpuerroculaBoligradeVerigucta. .. _
TESTAMENTO
FVLVIAE. CELERAB Q, HEDIO L. E. POL. "
HEREDES.PVLV1 RVPOILOLLIANO
VsMVSAEVSET
FVLVIVSMOSCIVS GENTIANO. AVGVRR Cos.
' JN.
Ibidem PRO. Cos. AMAE_CENSORI
POPILIAE. M. E PROV. LVGD. ITEDI'LVCDV
-~
SECVNDAE NEO N1TvvLCMIIsEVgRI.ET
PLAMINIC ANTONINI AVEC; : LEG. AVGs
COL. TARRAC I VHGITMCENS TI
FVLVIA CELERA 'Hc. VI. sPLENr> PV
' O P 'I' I M AB. TEOLANO PVPVETIER
Ibidem. NOR QyAEST. CAND. PRAET

l
M. CORNELIO
, 1: GALAVITO _CANDIAE /. PRI
ASSALICA L_ , MIG.TRIB LEGVIU.P.P.1U.
AVITA MATER. VIRO. M A- L PAE,Y
immun . PAB. MARCELLVS
'L . PERPERINIA
ATVNO I DI ApudTurrim nouamdeMarimarr.
. ,
l' .-VXORL OPT sEMPRONIm
.
ET.W:ARISS f1]n lCARIDH
_PROC LONIVS _ ~ 'Ibidem
' MARITVS.l ~ __
. `_ _1.: _ _ SEILDIO -A
CELEfRAE
. PLAM.
FvaI-AE _
PERPET' M FQ ___ ` '_ . _I).hI.ST_,
'y' ...nndem' . ""'_
_ ACEILLEO ._ I ..'r<`"._\;_ .
y,_CONCOR.AVG'_ __ = `
. .= ` ,. Mwave
PvaIvs . r -};
1 '
___ Q_ _.- L 1.3; _ _ 0,1. _( _ _ j.. _ __ _ - _ _ _- .
. '_L\ __f P__I' _'- `__

_ , ` __ ,'__'__
; L .' n____\_.\.r__~_.__
1 _,1;
A3,- . _ A_ .
I __La . :
._ ; ` . ` \
Ary', `__ > I r.
. . y _f_ f
._'_ _L_ i _ _'_ : v . `_ " _ f (1_-__ " i ' _ .r __
_ 1_'..v
. _ ~l` " f v "1. . lr: _' *_' .
1_* __ _Q_ 'J K
VRBIVM HISPANICARVM. 147
Apud Turrim . ln itinere publico,in la villa de
L. DOMITIO GALLICANO 1. C. humi iacet.
PAPINIANO.) C. v. LEG. AVG.
PR. PR. PROVINCIAE GERMA
NIAE INTERIORIS . 5.
L. LEG. AVG. PR. PR. P. . . ET. .EIvs P. L. .
LEG. AVG. PR. PR, DALMKIIAE vS BELLIch AN
CCS. DEVOTISSIMO ET xxv. . 5. EST
INNOCENTISSIMO T. TvaM Pos PATR. ET.
AvREL. IVLIANVS PATRONO PRA. Sv. OEsAI MIL
INCOMPARABILI LEOVIO VERECVNDI
. R I.
Ibidem.
_A Ibidem.
. EGNATVLO c. PIL.
D . M
GALL. sENEcAE TARR. CAECILE vTv.'.'.'.'.
AED. Oi II. VIR. PLAM. GII ETI SE v1RO..
DIVITI TI / MAGISTER. (L. VIX.'.
PVR. DONATO PRAEP ANN. va. ME. III. D. VII.
. IIII. THRAc. EQ.I VERCILIA CEMIN..
FLAMINI. P. . . MARITO INCOMPA
EGNATVIA LAsIGE PA RABILI. ET cAEcIL
TRONO Q_VINTIANA PILIA
v_.

me INDvLGENTIssIMO PATRI PIENTISSIMO.
Ibidem.
Ibdem.
L GAVIO ROMANO In vineaM. Valfebre ad torrem de
IBIBIO.IIL vIRO Campfedis. l
SECVNDO MARTI CAMPESTRI SAC
TRAE LEG.IIL AVG P R 5 AL .
PLAMINI PROVnL ISR IMP. M. AVR. coMMoD.
CITER L AEMnnVs AVG.l ET EO VIT. SING.
SATVRNINVS T. AvREL. DECIMVS
~ Ibidem.
LEG.` VII. G. PEL.
- i PRAEP. SIMVL. ET
D U M cAMP. DEDIc. R. MARTI
MAE HEATAEO MAMERT. ET RVPo Gos.
VI. AVG.
InvineaMartinOBlalio.
MAE. FABIANVS
ISIDI. AVG.
PATRI BENEME
RENTI FEC.
SACRVM
IN HONOR.
Apud puteurn. MEMORIAM
IVLIAE SABINAE
\ M.PADIVS CLOD. OBSIANA
` PRIchs MATER
IIII. VIR.'VIARVM CVR _ PetrusLogresdeMofaAlboncI.
ANDARVNA~TRIR AHL. MV. FLAVIVS. MV. F. GE
LEG. I. QLPROVIN. AGHAIAE MELLVS ANNORVM. XXVII.
CARONIO H. S. EST. SERVILIVS MIM.
sEchDo DOITV. II. FLAVIA SVC
.. CESSA MATER GEMELLI.
N z. In
, 148 INSCRIPTIONES
In '.iinea del Drago. Ibidem.
PRIMITIVAE DIS. MANIA
VXORI PIENTIs PosTVMIo
sIMAE. CLVAE IANV
ANN. XXIII. Vix.
AGREsTL
ARIVs MARITVs ANN XXX.
. ME. Ibidem.
In dibus magni cuiufdam nominis. GRCTIO

C. PIL. GAL.
l n .........
l n
GLAVCO
..................-..15
SEGOBRICENSI
....-...1=. IIII FLAM. P. H. C.
MANEssI sAPERENT` MISE ATILIVS
RAM ME ADVCERENT CON FRATERNVS
IVGEM VIVERE IAM o`_vo AMICO OPTIMO
ME LVCEM IAM NoLo v1
Ibidem.
DVLCEM
DERE CARVI LVCEM CVM TE
LVCIDI AvG,sA
AMIsI EGO CONIVNX HAS TIEI CRVM 1N HONOR
PVNDo DoLENs LACIIRIMAS DVLCIs ET MEMORIAM
sIME CONIVNX LACHRIMAE st PRO IvLIAE
sVNT VIsIs TE osTENDE VIDERI sAEINAE CLoD
SEMPER IN PERPETVO VALE : OsIANA MATERv
cARIssIME CONIVNX. l
Ibidem.
Ibidem.
. PORCIO. M.' F.
COHORTI REvCI
ANIENS. AFRO, II.
TRIB. MIL. PRO
VIRO PREFEC. FABR
DIVI TITI ALEXAN
TRIB. MIL. LEG. VI.
DRIAE AGONOTE
FERRT. PROC. AVG
' TAE CERTAMINIS
AB ALIMENTIS FLAM
PENTIAE TERICI. BIS
. . .
EX TEsTAMENTo
DOMESTICI. LIE. Ibidem.
HEREDES
..IBVNICIOS
c.CAECII.1vs PRONTO`
VESPASIANO
M, ELAVIVs VERANVS PIISSIM
A
Ibidem. Ibidem.
L. PELICI
P. NVMERIo. L.'
LEG. vII.l c. CAERAECIO
. FIL. o`vIR.
PELICI LEG. XX vaco Ao~vIL1
VICT. LEG. III. PE. .EX
CYR. LEG. XXXIII. VENT. ERA
PR. LEG. III. ITALICA CAR.J AVG.
CAMILIARIs CA..~. OMNIE. H
MARITO oPTIM.-...
1N RE. P. st
P. N.C.'...
Ibidem.
_.. ` VRBIVM HISPANICARVM. 149
",Ibidcm. Ibidem.
M. ATILIO. M. P. PAB. 'LV
_'IMP. M. MATERNAE MA
CILIO. PETO. VI. VIRO EX
TRI OPTIME ET RARISSI SINGVLARIB. IMP. LE
MAE ET sANCTIsSIMAE.C CAT. ELECTO IN ADIVT.
CTECIL. IvATvs. SEMI LEG. 1I. ITEM LEG. VIII.
MATERst. PIL. INCOM AVG. ITEM LEG. XIIII. IT
PARABILIS PIETATIS ET EM.LEG.Vu. ITEM AS'
CASTITATIS TAT PRAETOR. Lx. STI
PEND. . IVLIA
Ibidem. VIVENTIANA. VX. ET
DIS. MANIB. HERES INDVLGENTISS
. IVVA LAIO LICIN IAN ET PIENTISS.
Ibidem.
ICEMENIO MENSIVM. VIII. .
IVL. LICINIO. IVL. F.
FILIO DVLCISSIMO
GALLO AED. QVIR. FLA.
PRIMVS ET LICINIANA
ROMAE AVG. II. VIRO
PARENTI-IS INFELISSIMI.
PRAEF. . NOVAE TI
RONVM ORAE MARITIMAE
Ibidem.
-IVL. ( . INGENVA
D . NI Ibidem.
HIC IACET FIRMIDONIVS L. AMENIO. L. F. V. VIRO
FIRMIDONIA PILIA SVA FLAM. IVLIO BRICENSI
HANC SEPVLTVRAM Ex GENTE CANTABROR
PROCVRAVIT PROV. CIT. CAV
SAS VTILITAT (L. PvLI
Ibidcm. CAS PORTITER ET CONS
TAN. DEPENS. P. H. C.
VAL. ATTICO. . .
. LEG. VII. G. Ibidem.
PEC. STIP. XxIIII. C. MIT R.
VIXIT. ANNIS. Ibidem
xLL PECIT IN HONOR ET
AELIA. PAR CLOCLIAE SABINAE CLOCLI
THENIS . oSTANA MATER
11. BENE Ibidem.
MERENTI IMP. T. CAES. VESP. AVG.
P. M. TR. P. II. Cos. VII. PP.
Ibidem. Ibidem.
M.` RAECIO M. VAL. PIO REEVRRONIS
MONTANO SEX. P. . REvRRo. AV
sEvIRo. MAG. GVRI oMNI. HONOR. IN
LAR. AvGVsTALIS R. P. s. PVNC. P. . .
CRECIVS LVLIANVS Ibidem.
PATRI PIENTISSIMO SEMPRON
Ibidem. LYCHNIS
L. AEMENIO AV IA
L. - GAL. Ibidem.
SATVRNINO D . M
AED. II. VIR APHRODIE
PLAM. P. . ARIA IVCVN
LVCIA. VALENTINA DA HAVEl
N 3 Ibidcm~
15o INSCRIPTIONES
.DEVICTO HANNIBALE Ibidem. CARTAGINE
CAPTA ET Acho
IMPERIO CINERES MARMoRE TEGvs HAES

ch NoN EvRoPA NoN oSTITIT APHRICA o`voND.
lRESPICE RES HOMINvM OJAM REvIS vRNA
PREMAT
Ibidem. Ibidem.
D M L. NEMESIo. L. P. PALPEIo
CAMILLVS AQVI TARR. OMNIB. H. IN RESP.
LEVS SEVIVO FLAM. . . .
SCRIBI IVSSIT
SIC Ibidem.
NON FVI'
DEINDE F`VI MARVLO ANTIoCIo HELE
MODO NON SVM NAE TERTvLIANAE P. MA
RvL. PAT. VIVENS oNIS CES
Ibidem' 1T PARTE SIRI I
CAECILIo LEPRONTONI 5 LVO ADV
. RETEN. ExEPITo`
QVIR. II. VIRO. PROC. AVG.
GN. CORDIVS EMPELAS
NE o`vIso`vAM AL10. VEND
SED PER GEN. IPs. POSCESSIO
TVS CN. COR. CVBOR
NVS OB MERITA OPTIMO DECYR. VEL PER ADNAT. VEL
AMICO. MANVMISSOS
Ibidem.
BENI.; SIT TIBI_VIATOR LIE PRAETERIS'TI
~
VOLVISSEM TAMEN NISI LEGENDO PRAETERISSES
SIMILES MALE SIT T1111 ERGO. T. PLANC. GLAVTIA
ATILIA NATIS MILES ERAM ET oRDO MILIT oRE
P10 MANES DEBET MILITAR. sALvERE BENE v1x1
ET MIHI ET MEIS ET PATRIAE NEQ._ VLLAE DE ME. F.
MANS. CLVERELAE GLAVTIA MATER ME HEIC POS.
NATI/M. LxxvaII. AN, CvM IPsA C'vaI.
IAM ANN. AGERET EoELIx SI EGO EAM ANTE
HvMAssEM
/. IndibusTorresIurifconfulti,iuxta
IndibusArchidiaconicuiufdam. dem S. Michaelis.
I.. PEDANIO. L. LIB.
L LVCINIO SECVN`
EVPHRONI. IIIIII.
VIR. AVG. PRIMVS "Do ACCENS. PA '
TRON. SVO.L.LIY
ACATHOPVS
LIB.. L. PEDANIVS.CLE CIN SvAE PRIMOA
MENS IN MEMORIAM sECvNDo TERTIO
L. PEDANI. EVPHRO CoNvaAT, EIVS
NIS IIII. v1R..AvG. COL. /
Ibidem. ` '1T v.'T. TARRAOON
C. AEMILIO. C. F. ET CoL. E. T," AP.
CAL. ANTONIANO '
'BARCIN
AEDIL. 11. vIRo
PLAMINI. .EMILIA - PAVLVS
C. P. oPTATA. PAvLIst
AN. XVI. AM1cò
Ibidem~
VRBIVM HIsPANIcARVM. BI
Ibidem. Ibidem.
NVMIMIOAEMIL IMP. .cAEs
LIAN EXTRO L .IJOMITIO Av
.V . I RELIANOIUO ET
PROPTERINSIGN INVICTO AVG
ABENE GEsTIPRO ARABICO.MAL
CONsVLATVs' GOTHICO.MAL
OMNESAMACON CARPICO . MAX.
CEssAM BENEEI TRIB.P.P.P.COS.III.
CIO IRINCIPALI . STA PROC.P.PRINCI
TVAMcoNsE PI.N.ORDcIBARC
CRARVNT NVMINI MAIEsT . (L. E
In Cal'o de M. Malgiofo.
Enel recomir circala volta.
FIDEI
L . LIcINIO
P V B L I A E
SECVNDO C . PVPLICIVS
AccENsO
MELISSVS
PATRON . sVo
0B HONOREM
L . LICIN .`stE IUIJ.VIRATVS
PRIMO.sEcVNDO TERTIO
coNsVL . EIvs IIIIII . VIR . AVG
Dbl)
COL . IV . TARRACON In domo Galbes del Regomes.
ET COL .PLAM.P . BARC MINERVAE
M . GAL . SIRVS GRATVSy AVG
IIIIII.VIR.AVG. cONsVLI M AVvaTVvs
AMICO OPTIMO HMVNCIO
Ibidem. hud VIR. AVG.
D . M COLLEGM)PABR
HAVE`VOLVSIA DONOPOSVVT
PATERA CONIVNx
Ibidem.
sANcTIwIMA
TERENTIVsPRIMVs TALIsCos.PRT)cos.TALIsLEG
MARITVS AVG . PR . PR. DIvI . TRAI . HADRIANI
Ibidem.
AVG.RROV.PANLVMTmERw
ET RIPARVM ET ANI PARTIIICI,
VALERIAE
LEG . HI. AVG .Bm DoNATvs .ExPE
sILVANAa
InTIONEDAcICICORONAVALLA
CIVLIVS
RIMVRALIAVREA.LEG PR.PR.
HISPANVS
PROV.AERICAE.PR.PR.VIARVM
OB MERVPAEIVS
CVRANDARVMIUVSVERVS.F.
INsE
AVGVR.TRIB.PLEBH.PR
L.D.I>.D
PR. PATRIs PROVINO AERICAE
In atdibus de Mol'cn Colomb. TRI.TRJ.VICIIL
PAVsTINAE VIRMONETALIs.A.A.A,R
AVG E.L.cIBVssOLOst
IMP.M.AVREL ET
ANTONIN PECERVNL
AVG
N 4 In adi
152. INSCRIPTIONES
In dibusBerengatij de Requef'cens,hc PropeRodanfRof'es.
tamlongaliterarum feries. 0`. EGNATVLO. @FEOJO PV DON. AB
L.cAECuJVs-L. AELIO HADRIANO . CAES NERVAE TRAIA
PAP.oPTATVs NI.F.RHODENSES.OB PLVRIM . LIBERAL
ET LEG.VILLEGAT ET MVLTA IN REMP . S . BENEPAC.
ET.x.LEG xv.APOLLINI EqVESTR.E.MARMORE.STATVAM
MIssvs HONEsTA PRO AEDE MINERVAE
MIssIoNE AB IMP . M. CONSTITVER
AVR. ANTONINO ET.AVR.
VERO AVG ATLECTVs AB ATRE Ibidem.
INTERniMVNE.CoNsECVR D . S . M.
C . LVCR. C . F . MAGNA OMN' .
INHONORESAEDUJCMH
TA'TIONE GENITO . XVIII. AETAT.AN
II.vIR.Iu.PLAM.Bm)MAE AB .IN MAMAT'ROP . FVIT ARECISO
DIVoRVM ETAVGVSTORVM FVSCA MATER ADLVCT. .
. R .P .BARCI.C .TAL .DELEGo RELIC. LACHRIMIS OPO BALSAMODVM
DARNL.VOLO *.VI. Ex H . SEPVCHRO.COND
/ vsVRIs sEMIssIBVs In RuinisEmpotitanorum.
EDIVoLO QyoT ANNIsSPECTA EMPORVTANIPOPVLI.GRAECI.HOC
CVI.PVGILVBIDIEInIIDVVBIIVN TEMPL VM NOMINE DIANAE.
TVs QyEAT. xCCL .ET EADEM Dna EPHES . Eo sEcho COND ( RE
LICTA CRAECOR . LINGVAN ECIDI
Lxxxcc . OLEVM INTRMIS PVBLC
OMATE PATRIAE IBERAE RECEP.
PoPV'Lo PRAEBERI PEsTA PRAES
IN MORES IN .LINGVAM IN IVRA
TARI EA CONDITIONE VOLO VT
INDITIONEM CAESARE. ROM.
LIBERTARVMQ`.LIBERTI Qyos . CETEIO . L . APRONIO COS
HONOR
kahme
sEVIRATVs CONTIGE
Prope Emporia.
RIT . AB oMNIBVs Mv
CN.EJ.P.SCIPIONIB.EPATRIC
NERIBVssEVIRATvs Ex
CoRNELIoR.GENTE. COMMVNI
CVsATisINT QyoTsIQyIs
PANUAE.IMPEN. cAsTELoN
EORVM.M>MVNERA
BENEP.MEMORES.ARAS.ET
VOCITVSPVERIT
TEMPLA AD xx. P. DIV
TVVEA. *. VI.AT
REMPVB.TARRAC EREX.
TRANSPERRIIVBHO
sVBEADEMPoRMA Bland blancs, nunc non long ab oppido.
SPECTACVLORVM QyoT
TELONOBAchO QVIPOENO
ssEsTEDENoRVM ExERC. CVM .HANIBALEINITA
TARRAGONE IJAM.TRANsEVNTB cVMsE
L.D.D. NATV . P. o`. R. CVM PACTIoNE REIP
Inlugo Centanorum non longLcrda. AMICA sENsIT BLANDENS
AVG . TERRA MARIQ . VICT STATVMBI.D.D.
ORTE'TELIMINATWS'SA
.CERDOTIB . BONAE DEAE Ibidem.
ET COLLEGI . VII. PVLON
COMMVNI POP . SENTEN M.PABIO
EXIL . CERETANI TEMPLVM Acho
VICT . AVG . D . D. PABIA
Ibi nonlong. LYDE
DEO FVLGVRATO PRATRI
RI . A R A. C A R I S S I MO.
Ibidem.
Ibdm. Ibidem.
M.cORNELIO PoRcIAE.H
EAVENTINO MATERNE
sEIfIRO' OCICERDE
CORN. EAVENTIAN P . . . cI
PRATRI ETPOsTEA
Ibidcm
C ..LICINIO OCICEIRDEC . ASAR
C . . GAL >M A R R A
SATVRNINO PERPETVE
AED . 1T vIRO L. NVMISSIVS .
PORCIA.P.F.`NIGRINA NTANVS VXOR
Ibidem.
Ibidem. . D
. M
L. cAEcINI'A . G. CIS ABVRNI
yT . GAL . SEVERO
NOIG . L.
vIR.cL.FLAMNI FELICISSIMVS
PREE.EAER.PREE. APPROV
CHOOR. ET ORAE SAXO
MARIT. EX TESTAMENT
L.vALEP..LATIst M . B . M.
AcINONEN. F
,
Ibidcm.
EGO VALER. CASTRICVS.O\. F HODIE . III. IDVS
4AVG .DECED . CONSTI.Q.>VALER.F.MEVM EX ASSE
HER.DVMODO::::P.RO.D.VAI.ERIA.FIL.MIHI.KA
RISS .EXIMATVR SILIGITIM .E .P . CONIVGE. SOBOL.
HABERET : :zz: PRO PRIMA . TVRRE . AESCVL.
DEI (LVOD IN VRBE BARCIN . EST RESTAVR . ACT
I . ROMVLIO . CIT . HISP . PRO COS . DOMITIANO . VES . F. _
ORBI IMPERANTE
Ibidem.
BELLI POTENs vALIDANATvs DE GENTE GOTORVMy
HIC . CVM SEX NATIS REX ATAOLPHE IACES,
AVSVS ES HISPANAS PRIMVS DESCENDERE 1N ORAS
Q_VEM COMITABANTVR MILIA MVLTA VIRVM
GENS TVA TVNC DEMVM NATOS ET INVIDIOSA PEREMIT
(Q_/OS POST AMPLEXA EST BARCINO MAGNA GEMENS.
Gerunda.
EGO . L . PIsON . . vNO cINEREs . L . PIsON . PAT . MEI,
ET .O . MATR . MEAE sEPvLcH . POva . ET . xxv.' o
POsT ANNO VITAE ciNEREs ADMIscERI MEOs

ÌVSSI VT Q_,V VLV CONIVNC . FVERIM IN VLTIMO POS
TEA PATO v-ENIENTE : coNIvNcTIOR PvaERE
MEO PvaERI EOR AMIIITO4
Prop"
154 INSCRIPTIONES '
' PropevicumOppidi,olimAnfa.
SEXTONIVMIO.SEX.I'._
AVSETANOR. DECVR.
ARRIMA.IVVENTAIN
SAC.M1NER.ADSCRIP. ._
,_ ETOMNRER.SACR.
4 SCRIBAE.VIXAN.LXXIII.
M.VII.DIE.LX.
SEX.ET.PILII.PATRI.PI
ENTISS.
Ibidem.
AVLO MEVIO AVLI . P POST DVODEC
SORORESPIISTHVMVSPVIVAL .C. I.AEL
MATREExTINCTAREEECT.ET.'IIII.
AETAT. AN . PATRE AVLO . ORB ATVs
ET stCEDENTE PRETEx.TEMPOREANI
MOINsoRORES.MATERMoPATERMOQ`
PVIT TOTA HER.PRO CONIvGIIs
EARVMRELICETSIGNA PO.ROM.VIC
TRIS.SVB.LVCVLLOCOs.INAsIAMsII
CVTO CVM OPIB. PLEst ET TRIB.
MIL. POTEsT.PVNC.INPATR1AM
REVERTIss . MVLTIs . A POPVLO . s . O`. R.
PRIVILEGHSI>ONATVS.ETNOBIL.IN
POROAstTANOPORTICVMExTRv
xIsS.ET.PATRIAMAEREALIENO.L1
BERAsS . AVLA NEvIA . vLT.sOROR . (UAE
SVPER.CVM.MAGNEPOTVM.MVLT1TVD
PRAECED.ET.SENATV Avs ET.
CVM.PO'P.TOTOPVN.OBSEO`VE~N
HEIC . sEP CVM STATVA Pos II . ACI
VIT.STAD..INLOCOPATRIAE PVB.O`VO
OMNVRB.ADEVNTESINLABETAN@
REDEVN PERTRANsIB.
. Prope Haridam in agro.
T .PLAVTIO . P .F .DE MVNICI GERMANICO DRVSI. F.5ACR
PIO . ATTACEN. OPTIME ME C. HVEG0.0`VI IN GERMA
RITO XXXVIII. . ANN NIA 1N.LEG.'1SVB EO.III.
EVITA SVBLATO .TOTO.POP. IMPA MILITIB APELLAT.
CVM MAGNA LACHRI . FVNVS MILLITAVERAT IN CELTIB
PROS El REVERS.P.
QyINTIAPAVLINAIAATER'
ANN . LXXXIII. ADFLET. AD .zi/Hama
GEMITVM RELIC . TVMVL. DEO TVTEL.
LACHRIM . PLEN . E MARM. GENIO . LOCI.
HVM . D . DEDIT.
InCeltibria.
Ibidem.
: rranslara h ue a Arraca,quz nunc Aicca, ojo VADAM NEscIO
T ~ AMPRONIO . T. AMPK." INVITVS IVIORIOR
QV! VIXIT . AN XXIII. VALETEPOSTERI
n.11. D. V..I.CELIAVII
MARITO v l. . l" POSHVM . EIL. ROM.

. VRBIVM HISPANICARVM. 155Trl

_ O . Tamron. _ . . '_ `
natdefuperioriS.Vin`centij Martyris_,in ` C. LIV ONlO. C . F. Q_Vl IN S
parietearpubli. _ ` ~ VIRATV 'I'VRIASON. REM'
_ _ .[18.
XlggRoNsggEvs 8.`:1._. I V
4 . _ _ MAGEDON.COS.TOTALA
L SERVIVS @INTILIVS y TE CELTIBE R. OLVIT 'DON'. '
` .451.6 .1\/.1'
- sANCTIss.`TEMPERA
DS'P'_F.C _ 0P.VBIQ.NOVINSTITV _'
l l
Sadam. _ _ 'ff
TIONIB.ETPREVIL'E'G.
f_ '_ REPOR.'TVRIASON. VETA
. ATILIO.
G_E_NIAL1.ATILIAQ"PESTA
AVO. L. ATILIO.
L. .
P EVIRIN'A
(LVIRINA` " - '5^"^
?
' MINERVAE'QPT
- - drm* ';` ' p__/_ k.
FEST() ATILIAJFES P. SEXTIO. P. SEX. F. SACROR

TA PATRI OPTIMO ATI . IGNWM DEAE 'VIESTAE
- >' MERITO IMMVNITATEAD- _, _
3E V__1VA FECIT
LIA..L.PESTA ET SIBI NERVA-TRAIANOCAES
(LVINQ'OPERABIVS AVG" "`
'I
i; .` CONCES ARCOÀ
A _ _
' ' " - '_ y fj Bil/me.
. _. STAT.'IN
' f' FORO/POS.-V
I l f_. l _l- 'iY
HEvs vIATOR sb.VLLA TIRIPIETASTNEST VERTE _
HVC ORA.HEM:SVNTIHNERES.C.CANIIPOETAE.f`,
I 'QyIAD
_ quRT.VSQyE.OLIMP.INVRBEOAINm
KARVS.VIX.DEINDEINIHSPAN. REVER5.NE y g'

`>'-fMIN.LAESTAND.CVIIADVETERESCVPER
I nl 50DALIN LATIVM.REMEARE. PERPETVOQd CVMf
I >POPVLOCUHR.VTW.DVRANAMIVMPATAPRAE` 7
* RIPVEREIVTINITIN.OCGVETLALRINVSCTT
HISP. PRolcOs. ' TE/TIT '
_ I _ Maffia. _ ' ' _ ` lbidm" ` _ 4,
. ET POLLVCI DIIS MAG'NIS. _ D RV Sofie A'E -'
'_sVLPITIA. Q: sVLPI-TII _. P . VOTVMf" SARL #n p__ j .~_ l
OBPILIVM SALVTIRESTITVTVVM i . . ._
~ Cartagin.noua,9c.! 1' :Hy PRON
` LJAEMIL.. M. F. Q_VI'R'RESTITVTVS 'l TVRELLIVS `
DOMOROM. ( ET CARTAGINENSIB "LTE GEMIst g
ET BASTET. SGRIBA QVA Es. scRIA
AEDIL OB HONOR AEDIDIT ._ _~_<f AED 3. _ __'
TESTAM.FII. _ [' Oi'j'rontifpcio. ~
\.f_ . _ 'ISPANVSAVE'LLICVSl
GERMANICO.
GA'ESARI.A TI. P " H.S E.PRONTH>PILIO
ANNJIIVI.N ` _5' ' D
".R'
.
TRON l ' S'. T. T. L. __ "
_ @IbidenL t _ I
'-fk" L COS y
'_y * I.. TVRELLIVS .` ' VODOIHAE_MA

. ~ \f
L. P. _ GEM I_N V.; _ TERNAEJ.:
3, AED.I D._S.'~P'._ Y .`:".:".:.:_.-;~..v '
.

I
e
l
_!
. f
. Ibidem
f' "l ; _ ' *'
` l) ` _
` f E f5
l ' r I fg. I
I .
f . . ` A.. 4
. `
4 E .- A. \ l ` _l
\ . _ _ ^ r _. I
* _ , \ 1'
\
. fl - ,l . . .
. ..
I . l. ~ .
7 ' ~ . _` `
._ 1 r .
- 1 .J '\ Y1
' ' f d'.
.. . _ \~ .
l , l V. \
.n
_ I
I .
1 " l
156." INsCRIPTIoNEs
1 Ibidem.
MESICVTMJCANTABRI.E P.LHHNIO.P.E
ERsTvs QyIETA OPTATVS GAL LICINIANO
HEREDESETSIEI, PRAEFECTO
SecundoachlerioLapide,Vulg dito ca H R I 5- V
CabecadclEriego. P R AE P E C T Rv M
LVMIIS EQ'VITATIE IN
EX V O GERMANIA
PRIMI CENIVS TRlvNo`
MILITVM. LEG
LITIO : _
Ibidem. VII
_ ,VOCONIAE MA _ EVIA PRAEEECTO
' ' ' VXENEN ' ` _ f _
. ` TERNA ~ . ' Ibidem.
,_ SI.C.PORTIVS .___
MARINIAst . _ L~MACEDONI
^ NIE'NSIS . .013.1=1
DE y PLAMINICAE. P.
_. _ -" __ Gis..H_EDiMELEs
' llmmlre. _ '_ _ __PATRONAE
P.`LICINIO. P. ; f 'OPTIMAE
, _ .GAL' MAXIMO v l AlMedilloppidurncampi
PRAEPECTO _ - _ 1011.
CoHoRTIs. IMP. CAEsARI DIVI'HAv
i
' DRIANI.I=.DIVITRAIÀNI PAR
DA`TIA TRIBVN
E0`VITATEIN
THICI NEPoTI DIVI NERVAE
_ PRO NEPOTI TITO AELIo ANTo
MILITVM. LEG. VII.
NINO AVG Pio PONTIF MAX
CLAVDIAE PIAE TRI. POT. VI. IMP.II.
PIDELIs PLICINIvs
v.'
* LICIN IAst ^ ' . . cos.IP. D D
.k~
_PRATRI _
AlcaladeHeuano,nunC0mPlutum : _ _ . _ _
.
D . ` ATILIA HEL
.CORELLI >PIsILI'..'.'.Al'..
u( sATVRNVN ` LXXXXIIX .` . - R0
A CoRELLvs H.s.P.s.T.T_ I..ITEM PLAVINNAE
LINICVs FRA :::::: sCoDRo Y 1..5.
PIIssIMo ::: FILIA Ejr HERED ` ' s. T. T. I. "
Is./'.T._T_.L> EXT,I~.C..l -
MedinCeli nonlongaboppido;
. D \ .^ yS
AEL.PAEIAN.AE'L FABIAN. , OJAE MAGNO
_. CAST. ET PVDICITIAEEXEMPLO IN vRE E CELESTA
D_IV ET O`V~AE VITAV DECED. CVM . POPVLI
LVCTV TOTA VRRE FVN PRosE . v. KALEND _
_ _ ~ SEXTIL.ELATA ANTE AEDMINERVAE sEPvLTA _ . __.
_\.`
EST. IL PVBLICIVS. q. E. P. CONIVGI. . . `
I
:- VIXITANN XXXVIII. " - .
VRBIVM HISPANICARVM. . 157
Ibidem non long. l
Q. PROCVLAE. CI PROC a . SACROR. IGNIVM
DEAE VEST. CVSTODI . FIDISS . COLL . VESTAL
SORORI. VIX . AN. XXII. M. VII. D. IIII. CVI
NVL DIES SINE MANIFES. AR. PIET. CVRI
Toleri in quadam domo. Ibidemin S.Magdalentcmplonalrari.
I..sEMPRoNIo I .6`$`.5$
' GAIOVALERIO
LAETVsLI POMPEIANO
.$` -
( VALERIVS "'
LEVINVS
PILIVS
Looro degmma'o.
In agro Bateano bellum szariS or parrix maxi ma ex parte con { eTe , quinq; Tauri mat*
morei In memoriam ac honorem C. [ulij foarisibicxaducrlo tcanrur: Ogi Sexrot
Cneo Magni Pompeii lijs cum magna Romanorum copia auxiliares ip manus fercnre, eodem
in agro profiigaris,lmpcrarorcm fe vocari fecir,vi&orc'1; euatlhmmaforritudinc forrilmus, fi
cur exfubfcquenribns apparerinfcriprioni bus.
. Appianusc[Mkt:
thant in agro Bateano Tauri quatuor -! remporum cuniculo 6r amcnria Agricola
aurum fine Ihefauros inquircnrium,in Ilommonumcnris pcn dcrrIri, quorum primus 1a
tinislireris conrinebari'cripra: luxra Madrigalcs cadafalco:
CECILIO LONGINVS EXERCITVS

METELLO PRISCO CAE VICTOR
CONSVLI.II. SONIOPATRI HOSTIBVS
BBLLVM CAESARIS L. PORTIO. PROVIN

ET PATRIAE EX MAGNA PARTE , OPTIME ADMINISTRA
CONFECTVM. SEX. ET. GN. BATESTANII POPVLI
MAGNI POMPEII. FILIIS l' .
IN AGRO BATESTANORVM
PROFLIGATIS
' Emerita.
In Ecclea Metropol. vas aquluralis. Ibidem.
AELIAEACRIPPINAE v5ANN,VIH_..,.'_._...
CONWG* KARISSIM'E L. MAR..VRSIANVS ET VA
ET SANCTISSIME
VIxIT ANN xxv. ::::: IS S IMO E S l BI ,
HYPATICVS AVCVSTOR NDVM CVRAVERVNT
LI.svPRoc.xx. A 5:5
BENE MERENTI
FECIT POMPONIA.L.:...
IndcbcarMariz. ' SEX' MARCIO~`''
P.ALEIvs.T.I=.PAP. MARCIAPOMPO'
MoNVMENTVM D S P MATRI
sIBI.T.ALFIO.T.P.PAP ~'~~N0NSE
FRATRIETALFIAE :.~:.:.:.:.:.:.:.:...:.:
IOCVNDAI LIBERTAE
IMPENsAst O Ibidem.
. IN'SCRIPT'IONES.
Ibidem. Ibidem.
CBETVTIO 1MP.DIVVSCLÀVOIVS
ANN XXXX DRVSI.. E. CAES.AVG.
ASPER.M. GERM PONT MAX _
MATER I TRIE. P'O'NT. . Cos. 1111. `1MP
In Turri arcis. XLITERREPARAVIT
DOC. (LVIRICVS VITA4 e
Lio AN. LXRH. S.E.S.T.T. L

ALBANA SABINA MA Ibidemin al io lapide.'
RITO ORSEQVENTISSI IMP. CAES. DIVI. MJANTON
ETAMICIS vIchis PII _GERM. SARM. P. DIVI
SIMIS CVM (L VIxI COMMODI PRAT DIVI ANTON
AN. XXXVIII PINTAMENS PII NEP DIVII-IADRIANI
rPRONEP DIVI NERVAE ABNEP
ANIMA OPTIMA
L. SEPTIMIVS SEVERVS PARTII C
In paniinento :rdis S. Mari. AVG ARAB ADIABEN
L. LICINIVS FVNDANVS PARTH MAX PONT MAX
SAI..ACIE.,NSIS. ANN LXX. TRIB POT. VIII. 1MP. XI. Cos.11~11.
LIVNINIA MODESTI`NA PROC ITERRESTI-TVIT
VXOR MARITO PIENTIS LXXII.
SIMO FECIT SVB
_ Ibideminaliolapide. _
. ALBITIANNI SAL
.In dibus
5. E.Ferdinandi
s. T. deT.Errere.
L. Y
IMP. Cms. DIVI. F. AVC PONT. MAX
Cos. x11.T_RIE. POT..>_<. IMPI/1111
oRBE MARI ETTERRA PACATO
DIVO AVGVSTO TEMPLO IANI CLAVSO ET REP. POP
ALEINVS. AL. V . I. E. AMEN ROM. OPTIM.L13CIR. SANCTISS.
DIVAE AVG PROVINCIAE INSTIT. REPOR VIAM SVPERI
ORVM Co'SS.`T'EI.IPoRE INCHO.
LVSITA IT'MVLTIS LOCIS INTERMISS
_ Ibidem. AM PRO DICNITATE IMPERII
D . S" LATIOREM LONCIOREMQ '
P o-MPE'IA : : `:er-'2 :7
` ' CADESVSQ'V. PERDVxIT
RO'DOPEANNfoi
1
_-_..'13 _ 1
SIBI MEMORIA
SE VIVA
PE y_CIT
Ibidem. i Ibidemn aliolapicle.I i
1MP_.CIES.DIV1 _
..1 _ _ -
TRAIAN.` PARTH.
PE DIVI NERNEP...
_1MP CAES GRATIANVs
YTRAIAN.I-IADRIAI'I
PIVS EEL1x. M. VICT
A'VC.P.M.TR.P.V._._~: AC TRIVMPH. SEMPAI/_G
PONT ,A MAXGER . MAX
COS. III. RE STITVIT
.C1.-y ALAMANVS MAX FRANC
_ _` '_ Ibidem. _
l
A
_
MAX. GOTH.M._T_R.P.III1.
n
1MP. C_.ES VESPAS'IANI
AVO'. PON. MAX.ATR. P. II.' '.I.
.

1MP.'VII.COS.III.y DESIG.IIII. .
1MP. ILCO'S 1111. PRIM'P. P P
P.P.VIAMA' CAPPARA' VRBEH
',"RESTITV1T '
ADEMERITAM VSILAVG ` C . I .
I_MPENSA SVA RESTITV
~ >LXIII.
In alio
i 159
VRBIVM HISPANICARVM.
In allo lapide. 'I Ibidem in illinlapide.`
IMP.CAES.FLAVIVS IMP.T1TVs.CAEs.VESR
CONSTANTIM AVG A_vo. PON. M. TRIB. P. v.
Cos. VIII. P P. GENERIS
PACIsET'IvsTITIAE
CVLT.PvB.QyIETIs HVMANI AMORE ET. DE
PVND.RELIGIONIS SIDERuVM ETIAM VI
? ETPIDEIAVCTOR IIIL
REMIssOvEIQyE Ibideminaliolapide.
TRIBVTO FINITIME IMP. DOMITIAN VESP
CARS.. AVG.CBRM.P.M.
PROVINC.ITER ons PATERN. NEO`VITIA
REsTAVRPEc PVBLICANOR. INEERT VM
.'. EA CENTE MALE MVLCTA'I'A
ETOMNIINPOSTBRVM
Ibidem. 4 MvNEREPvBLICOPRIN
CONPICI IvssITJJ
CALIENVS IMP. CAES LxxxIII '
AVG. CLI-:MENS PIvs In qundam columuaprope Caparrani.`
VRBE AEDIP. RESTAVR IMP.CAEsAR"
AD. BONVM ITAL. GAI..` DIVI TRAIAN
HIsP. PVBLICVM COIN PARTHIC'I. P.
VERsvs ITER'VA nIVI NERVAE
RIE PER PROVINC NEPos TRAIA
INTE'RRVPT REEICI` st HADRIANVs
IMPERAVIT AVG PONT MAx
LXXXVIII. TRIB POT. V. Cos. IIII. __
._ n " RESTITVIT-Y f. _.
' a
` a
CII. l "
`

`\
1'* I - AETERNIIM'PP. Prope'
\ Q INVICTI CAEss. AVGG. PERPP..
Tagumfluuium. _ f
`- ' DIOCLETIAst.MAxIM1st.
CONsTANTIIsIVs GALIENVs.
TEMPLO MATRI ET
DEVM CONS _ _ " _
' TRVCTO IN RIPIs TAGI sv NOMINE MAGNAE _ _'
PAsITIIOAE VACCAM PORDAM. ALBAM PRIMAL "
Pordam.id el_lepra-gnans,VarrolrIelingualarinaos
DIANAE SACR. IMMOLAVERVNT. fotda,quia fett in ventre.
Ibidem.._ . ._ Ibidemin Ruinis.

CL. . SAVIANO. CL.
PAVLO. AVPIDIO. P. P OMN IN
COR SAVIANA. .
REP. HON. PVNC MARTIA. .
SVM EGO IVSTINA VXOR e' L I
` CON.B.MER
FVTVTA. PIVNT ET HAEC
` LIBENTER ET (LVOTIENS
I!
POTO TOTIES PROPINO
ET ( POCVLA sVMIT_.__ . PROcho.' L. P. xvi. ANNy NA _
.vao QyONDAM VIxI '_,Toqyt NIHIL. CVM ADOLEscEN.V`
Mvs CONCOR O CONIVNX " _ COMMVNE HABET sENEs._sAPIE_~N.__'
S. T. T. L ANTE IVIT SEX TERTVLIA
'
In area Cappar. MAT AD LACHRIMAS RELIC

_ aoL'sEA. P. E'ELLICI. P. MAeRI HOC MONVMEN EREXIT
. FIDIVS MA'CBR TESTAM. E, .
. -
.l1
V ln i _
-
v

160 " ` INSCRIPTIONES
lIbidem. _ InRuinisIbidem.'
L. VoCoNIO. C. P. PATRIA POR ANT. LIVIVs HIC _va C_VM
TIssIME *DEFENSA E'xERCI MATRE VOCOUNTIA (
SV_M sECVTVs O`VARTO
TV.VITELLIAN._ORACTAESV
PERATO___CI'VES CoLoNIAE CAR POST ANNO. V."NON sEx
PARITANAESTATVAMIN T_LL. EAM VIV. _CVRAVI sEMP
PORO o__B PERP-ET 'REI BENE N'VN'C MOR. ORO MORTAL
ACTAE MONVM. Po'stR. OMN. CINEREs sINANTLAE
III.l IDVS MAIAS P. _HERENQIO MATERN. (LVIB MO`
~C.I=OR.TVNAToCos. NEOR VIXIMVS ENIM VITAM

_ Ibidem inagto. i ___

INNOCVI HAEC. CN. .`.
.1.MARCELINA'OCELLA.,._'O""
i sEc'VTA Es'r `VEM LACTE
NVTRIVIT
_ L. OCELLI. P. CVM OCELLO i ` `
I f'
PIL-_ HIC IACEo o`VEM Ibidem. '
'l POSTAN sz s_ECvTA IAB. METFL. M. F. (LVI LA_BEN
SVM VIVENS vPILIO _CA REP ROMANA CVM PATRI' A
RVI MORTVA NON CA cEs MORTE OPTATA LVCE IN

_ REBO CORPVS MORITVR `VIsA DVMOMNIA .TEDEREM
" _ ANIMA PAREM CVM COEL CVM AMIS IAMLIBERT. ROM'
v Lo PAREMCVMINPERIS ___1NT_V1_=.R. P. sERVILIVs.- P.. P.
AETERNIT. HABET ` CIPPVM. A. L.D. `
l ~ IbdeminRuinis.
.jf-_' " QyEM VIDEs VIAT PVTABIS CINEREM EssE
VERRVM ERRAS VIDE's. L. COMITIVM GAMER
TEM BELLO PARCEN._NEC PALSOGLORIO'R QVI
sVB. CN. POMP MAGNI. E. OCCIDI PRO LIBERT ___
ROM. INNVMERIS VVLNERIBVs NEC HERCVLES .' ._
O`VEM GADEs COLVNT ER-IPE'RE MEA MORTE
NEC BELLONA yQVAM CAMERTES ADORANT
NEC DEI OMNEs ROMANI POTVER. ( CADEREM .
CADAVERE NON COGNOSCENDO VVLNERI u
BVS _MILITES CAVsA PIA. HIC ME PosVERE 'VALE
\
Ad quartum lapidem Cappata. Prope Galieum.
CVM OMNIA QVORVM TEDERET AMIssA"

f
_ IAM LIBERTATE ROMANA INTVERETVR ,LogN TAVROR PRO sA
In oppido Ledef'ma i`n pari;i exteriori _ ALB
LVTE O\NI.P.
ET REDITV. LVPI
CAPIAEA
Ecclefi. i
VA LB oN IAE PRAT
1MP. CAEs. AVG PONTIP.J
XXVIII.
MAXIM. Cos. XIII. PATER
TRIBVNIC. POT. 7" y V
A'. L_. V. S.
PATRIAE _ _ ~. In Monumento pontis Trafàni,vulg,`;>v

dit' deAlcanrate.
. Mdc/in. IMPC'AEs._DI_NERVAE. P.
. ,PLVTONI
sVB TERRADEJO INLOPE
CONC. .`.l NERVAE TRAIANO AVG
1GERMANICO DACICO PONT*
,_*RI'CVLOOCEANILIBER
. 4__,ARAMPOSVIT PAB _ MAX. TR. POT Cos. V111.
,_
_ _i VICELLIANVSEXVOTO ~e-`
.56. l Aw; V'___~ __
'1Min
_
V.`_ P'. P._
_ i
A.'
.'l
x_`.
VRBIVM'HISPANICARVM. 161
_ In dicuin uxts. ipfum pomcm, vulg de Lalcantarai
' Luiirania.
TEMPLVM IN RVPE TAGI SVPERIS ET CAESARE PLENVM
'ARS VIII MATERIA VINCITVR IPSA SVA
CLVIS CLVALI DEDERIT VOTO FORTASSE RE(LVIRET
CVRA VIATORVM QVOS NOVA FAMA IVVAT
INGENTEM VASTA PONTEM (LVI MOLE PEREGIT
SACRA LITATVRO FECIT HONORE LAGER
PONTEM PERPETVI MANSVRVM IN SECVLA MVNDI
PECIT DIVINA NOBILIS ARTE LAGER
(LVI PONTEM PECIT LACER NOVA TEMPLA DICAVIT
SCILICET SVPERIS MVNERA SOLA LITANT
IDEM'ROMVL EIS TEMPLVM CVM CAESARE DIVIS
CONSTITVIT FOELIX VTRAQVE CAVSA SACRI
Ibidem. In alrcro vaf'colo.
C. IVLIVS LACERTVDITANO DIANAE
LACONI F'ECIT AMICO TITVS MENIvs
P . V . s.
Apud paccm Auguam.

MORTEM EVALER. M. E. ADSEO`VENT INVLT
TERR.NVLLO CREDIDILOCO OSSA NOSTRA POSSE
MEL. ADO`yIEsCERE (LVM PROPE TEMP. AESCVLA
PII ITA.qu Ex TESTAM. AD . PEDES A TEMPLO VOLO
CONDIER _
VOS NATI IvaNnISs AE vRE ROMA HVC CON
CEDITE AD SEPVLCHR NOSTRVM DE METVR DO
LOR PIETATE VEsTRA SIMANESCENT VOS ME
MORES NOSTRI
Ibidem.
G. PLOTIVS.
PABIA C. F. s.
EDERETA. D. ::::::
CONCOR. S. E
CL.VACICAD:::::::::::: . _ '
Ibidem. ._
T. TERTvLLVS . T; E. DEC . LABORE ET CVRA
MEA HANC PARAVI DOMVM. C. TERTVLO
EIL. DVLCISS. ET IN EA VRN. VBI OSSA NOST
Q_VIESSE.
SI MANES IN AEDE
POST ISIDI
FATA SACRA SENTIVNT
ALIO`VID CONST.
DEMETVR DOLOR 'FREOJENTI EILII MEI

ACCESSV AD ME VALE. . TERTVLE ET
ESTO MEMOR PIETATIS PATERNAE
In Cnobio OppidiCapillaquarrolSpidc IbidcminEchcfa Monaerrij.
BCHCldaf- PVLCHERPVLCHI.E
MIRO. L. X.LVII. PIVS IN
EPO 1=:==-=-=.=-=- OMNTISINTOS. H.S.1=.S.T.T.L _
M. NERVAE PRONE.=== LIO HADRIANO
ANTONINO. AVO. PIO MIROBRICENSI
EST. A VxOR VIRO `
VM M. VIR. ' . CLT
LICINIVS LICINAN VS.
CIRINTO
3 Ibidem.
1,62 INSCRIPTIONES
Ibdem fragmentumfupcr oio. Maron.
L . P . In oppido Moron, quae olim Arucc.
AIAN M. ATTElo PAVLINo. M. F.
HDRI (Lvl. TvaL`TvAR10 BE
E RMI THICAE BELLO AszGEN
PHA MvLTA PRO REP. AvaclT.
M V N E BEL RETINEN. PoRTIss.
MIRO GEss. ARVCCITANI VET
[/2. ETIvN.oPT.cIvL
In foro magno ccmpli. Ibidem. _.
AVG.MA
M. AvR. VERO IMP. DIV
TRI. AVGVST. CAES. CVIARVCCIT
HADR. ANT. AvG.PII. P. P.F. Ibidem.
cos. sPHARGvL IvLIAE HERCVLI INVICT
RVMVLEAE NEGOCIAN ET REIP. ARVCCITANAE
TES. D. S. I. D D. PATRoNo STAT. AEREAM
In Macelli poico verfus Carmona por sEchn. THEBANITEM
tam. PII TROPH. D AvacITANl
c. AEL. . E. CN. 03111. ; D. I
TOLITERATOR. OMN
.
PATRONO LINTRARII. II
L. VERTIVS. L. F. SER.
CANAMENSES ODVCIENSES
CENTVRIO LEO. . . VIR
NEMENSES
Ibidem.
Ibidem. CL. LICINIVS. H. 5. .
cvRIo RonLo rll'ss. PHILOMVS CIPPVM. D.
F. BALBINIvs PA-TER Prochinianani.
PRISCA MATER D.PLANTIAERO.INCEN
TIPRDIODONAT
Lora. INAGROACCITANOOB
OPER. BENE INREMP.
L. LVCRETIO SEVERO PA
NAVATAM. CL. LONGIN
TRICIENSI 1N MVNICI
PIO FLAVIO AXATITANO cos. 01:.soL.>
INCOLATV DECVRIONI
' Cordu.
@AM . svo In clauro Ecclcf principis.
PONI SIBI IVSSIT DA-TIS. SPOR.
IMP.CAES'DIVI.F.
TVL.IS DECVRIONIB.
AVGVSTVS. COS XIIII TRIB
M. F. AXATITANI SLMVS. XII.
POTES. XXI. PONTIF MAX
Ibidem.
C. IVVENTIO. C. F.. QVIRI ABAETE ETIANO. AVGVST
NO. AED.II.V1RO MVNI AD OCEANO
FICENTISSIMO CIVI MV LXIIL
NICIPENSI HOB ME RITA
PATRONO PAT. AEDIDE Columnaiuxtaoium delcano gochc.
" RVNT TI. CAES. DIVI AVGVSTI. F.
Apud olmo douar cus oppidum. DIVI IVLII NEPOS AVGVSTVS

PONT. . XI. C05. VI. TR . XXXVII
L. VCO-NI VERRIO GENTE CELTIB
NOBILI EMISSO. T. \CORNELIA ROMANA ABIANO. AVGVSTO O`VI EST AD
. SCIPIO AEMIL. ORTA CONIVGI BAETEM. vso`vE A15 ocEANvM
B. M. MAMRMOREVM CIPPV CVM STAT
P. L x I .
` Ibidem.
v1

Ibidem. PrimoCordubalapide In 'cuufdam {acrx
I.. IN. FR. P. XV. ' ` diculoppidiLinarciadx-adi
L. IN AG. P. XV. ccsmontis.
C. POMPONIVS. CL. NERO CLAVDIVS DIVI CLAVDI. F,
LICINIVS. H. S.
GERMANICI CAESARIS. N. DIVI
PHILOMVSVS. L. CIPVM.
AVG. ABN. TI. CAESARIS. PRON.r
DAT
Ibdem. TRIB. POT. IMP..... l

l i c 9
L. MANLIO. A. F. e s 'a t
AN. GAL.
TRIB. MIL. LEG. XV. lbdcn.
II. VIR. PRAEFEC TIB. CLAVDIVS
IVRIDIC. DD. . . NERONE. PATRONO
In aide S. Magdalen. Ibidem.
M. FAVONIVS..
P. AELIO. P.. . FABIANO
PAVONIAN
u u . ~
tu ~ u ~ l s .
~ s
n l n

. a . .
PATRI AED. II. VIR
In Monaferio S.Pauli. PRAEF. ITERVM PONT
ANTONIAE Q_F. TV... SACRORVM. FLAMEN
ANFIDIL.....'... DIVI. A(VGVSTI
b I n
Ibidm.
Ibidem.
D. M CIRIACVS M G RI PP
lSAMIA. VIX. ANN. LI. PATRONO
PIA. M. H. S.E. S. T. T. L. Ibidem.
In Ecclcfa beata: Marix. ALP V R NIO.
(L. HERENNIO. ON. L: GA. DANOVINO.
PHILETORI II. VIR. MVNICIPES
HERENNIAE. q. I.. LERBI INCOLAE
Oi HERENNIvs. Q.. I..
. ( . cRETIcA [/.
HERENNIA. o* L.
L. SERVIL. SVPERATVS
.'.oNo. D. s. . . .
DOMINO. INVIC. DON
Ibidem.
LIBENS ANIMO POSVI'I'
FoR'rIssIMo INOVLGEN
ARA MERCVRII
TIssIMO PRINCIPI DOMINO
NOSTRO coNsTANTNo Ibidem.
vIcTORI PERPETvO SEMPER
L. GAVIVS SERO. LV
/ nBcIMvs };
CVM IMPENSA S. FAC
NI.st vIR cLARIssIMvs
coNvaARIs PROVINCIAE D. D
BETHICAE NVMINI Ibidem.

'rA-rIQyI-z Elvs DIcA'rIssIMvs
Ibidem. IMP. CAESAR. L. SEPTIM
D. M.' S SEVERO PIO PERTINACI
M. LVCRETIVS AVG PARTI-I. ARABICO
VERNA ADIABN. PACAT. OR
PATRICIENSIS BIS ET FVND. IMP'ERII.
ANN. LV
ROM IN HONOR REIP
PIVS IN SVOS
MARTI TEMPLVM
H S. F
SIT. . . LEVIS D D.
0 4 Ibi.
164 INSCRIPTIONES
Ibidem. InoppidoPenyalioi'.~
< PVLVIG. Q. F. LVPO
SERVILIVs VVL CALPHVR. F. CANINIVS
NERE SERVATVS HER H. P. CAVSSA
CVLI DEO INVIC. SIGN. Ibidem.
AEREVM EX VOTO
ARA PROCVR. FVLGETAE
POS. PROP E MARTEM PRO IOVE DEO MAX POPVL
ARGENT. IN MAGNA PECANDO FVLGVRIB. ENV
ARA ERVMPENTIB
Ibidem.
VENEREM. AVG. CVM PARERGO ITEM PHIALAM
ARGENT. AEMIL. RVST. ITEM TABVLAM AR
GENT. M. ANNIVS CELCITAN TEST. SVO POST MORTEM
AEMILIAE ARTEMISSIAE VXORI ET HERED. SVAE
PONI IVS. AEMILIA. ARTEMISIA TIRA. POS. EADEOQ
DE SVO ANVLVM. AVR, GEMMA MELIORE
Ibidem. Ibidem.
vELIzENONIs.
oi FvaIo. o; F OPIA AED
( E OPIOLA TEST. PONI IVS Ibidem.
C.APPIvs stERSTEs. CANINIVS L. AELIO BETICAE PROCOS
MONIANVS. H. P. C. OB PROVINTIAM. VICE
SACRA MAX. HERCVLEI
Ibidem.
CAES. AVG. OPT. FOR
MARTI CIRADINO TEMPL TISS. ADMINIST. DECVRR
COMMVNI VOTO EREC. MVNICIP. .
In ponte de Pinos.
TIR. CAES. DIVL AV G. F. DIVI IVLI.
N. AVGVSTO PONT. MAX TR. P. XXVIII.
COS. IIII. IMP. VIII. AVGVRI. XV. VIR. S. P.
VII. VIR EPVLONVN. T. PAPIRIVS SEVERVS
Undmn.
PERPETVO LONGIO. L. P.
ILVRCONENSI.
Mnl/lie. _
EGO T. BATILIVS MVLTOR. MONT AGRICOLA _
ET VBERE TERRA DIVES ANNIVERSARIO. DE AE
CERERI SACRO PORCA MACT. A. T. BEITILLIO
PATRE MEo PER. OBSER. AD VI. III. IDvs. O`VINTIL.'
VNO ` AN.~ REDEVNTE PORCA IMMOL. ET
Pv. COLLE. EIVS DEAE. EPVLVM DET. si. PILIVS MEVs
1N _TERMIS. CONSTITVTA. APRA E T MVND. MVLCTA
LVB, ILLVM PLECTI
Ibidem.
_ ____-_. _f
VRBVVM` HISPANICAR'VM.
Ibdem.

5; 1. NOMENTANVSVICL M. AVREL
IMP. SACRA ETICAM GVER. PRAETORIVM
IN VRBE MVNDA QVO PATRE SET REM
RITE ADMINPSR CONVENTVM PURA MAND
Pyran. lvauren.
D.M.S
:ADOMH:T.P,AP _;~5 _ 13
. `
xCLEMENS .. . . F.
H,S.E. SurltnToI-h4 M_, 'TVSCVLIA

Ibidem.
QyAEva AN. LIII.
D OMIT. T. F. AP H.S.E.S.TT. L.
AGRESTIS. ANN. LX
H. S.E. S.T. T.L. Ibidem.
E PAN. TIP. APA

In oppido Aguilar.
. VIX
IN F. P. XI. IN AG. P. VIII.
AN. LXXXIII.
AVG. MSENE.P.AN .
. _I"..`
XIIII. H. s. . 5
'. ` ? `
IVNIA IL F.RVSTICA.SACERD PERP
ET PRIMA IN MVNICIP. CATIMITAN
PORTICVS PVELIC. VETVSTATE
CORRVP REF soLvM AETINEI D.
VERTKL PVR VENDIC.SIGNVM AERE
VM. MARTIS IN PoRo..`PV EBAETINEVM
SOLO SVO CVM TISCINA ET SIGNO
CvPIDINIs.ÈPVLO DATO ET SPECTA
AGVL EDITIS D. a E D DQSTATVA&-SIBI
ET. C;PABIO LVNIANO;P.SVO As
ORDINE .CARTVMIT. DECRET REMIS
IMPEN. AVIAE sTATvAM. FABIO
`PAVIANO. D, s. P; D. I `~

.
s Pia, qm olm e/dz'ceatur.

QyAM VANA HOMINVM PATA ORTVs CN MARCIS
tlf DOMIT TORANNVS VLTIM ADH TERRAS ARMA .
' ' SEcLVT. INPELIC'IA."CN POMP2 Hgv O'CCVB VI'IWVLNERE n'.
.f
uw 1 OPTATIAS
ME TIGITANI NEC DUNEC MORTE
MISERVM xIxQAN..ATTING.RT.A CAVSA ERM
MELIOR `
"
TAND.I TORAN NATVS TVSCVLISVBITO CCNLEC'u
TnxoirLIGNEM ECONCR uI.DEM MEN.ASnI
I .A y _ .EREX. .'~` 'TAM LONGE A PATRIA I I .. .
~.. I (_ .
n }, _ I .
. ' . -
... ' _ ,.
. " ~ ' E 1
L .I . . "' ! y' ' f I I - '
` I 6J." ` A" I ~ PL .
I _ 1 \__~. " ' .
f _ .fu . . .~ \__ -
\ . _
a Ì n _." `. ` ' ! `
l l ` ` n . y A. . . `
A . y ~. . l . "' ., _
l. ,L u. L
. 4 Vl \ \
' 9 .
I L _ l t . .
~y l i i J, ` d; x.
4 ` " .,' _ .
"
l L,
` .i _ \
166 ' INSCRIPTIONES
Ibidem. ' __ _ C1_/10mn, que alim Ca/uIa, [ Muid
CAECILIAE TROPHIMAE STATV
filanalgmnto.
AM PIET TESTAMENTO svo D . M. S
Ex ARO. P. . svo ET CAECILII CORNELIA VRSA
sILoN. MAR. SVI NOMINE. P.C. MARITO * INCOMPARA
D. CÀEC1L. HOSPITAL E1 CAE 1L1 ET PIENTI SI
CILIA. DE MATERNA E1 CAE Mo 1N SVIS 'QL _vLPIo
CILIA HILETE HEREDEs. sINE POSVIT. ANNORVM xxx
-LVLLA DBDVCTIONE _PATER NOMINE svITA
XX. . st` PILIORVM .1111.
VRsA coNIVNx DoLENs
Alarcbmx. ANIMO PECIT
MARITO INCOMPARAEI
T. MARCELLINO. T. E. Ex
L1 CVM vas EILIIS
ORDINE DECVRION. MAR S. T7' . L
CIAE CoLoNIAE. OMNIE
HON. 1N REP. SVA. . II/Iartos,qu.efuit alim Tucci. _ _
ET MVLTA. LIBERAL.y IN _. IMP.. CAESARI. M. AVRELIO
I ANTONINO AVG. L. SEPTIMI
PoP. SVVM VSooRDO DE
CVRION. POPVLO 1MP. _SEVERI P11 PERTINACIS. AVG
RANTE ARABICI ADIAENICI PARTH
MAX: 1MP. PACATORIS. ORB. E.
[/1452109 DD. REstL. TVCCITANOR
Ibidem.
PVBLIVS NVMERIVS MARTIALIS
HERCVLI INVICTO
ASTIGITAN. SEVIRALIS SIGNVM
1. IVLIVS AVGVsTI. Pi.
PANTHEI TESTAMENTO FIERI
D1'V1 NEP. CAESAR. AVG."
PONIO`VE EX -ARGENTI LIBRIS
1MP. -PONTIPEL MAXI
. SINE VLLA DEDVCTIONE
Mvs
IVSSIT O Q l
. 1
"1 ` Ibidem. _ __
PIETATI g AVO. -~ . .~ f
L chRET. PvaIANVs PLAMEN
COL. IMMVNIVM PROVINC _ _,
BETIC. PONTIF PERPETVVS. DO
MVS AVG. T. P. L. EXARC. ._.
NORBM PONTIFICATVS
LVCR. L. F. CAMPANA. FLAM. PER DOM .
AVC. EDITIS AD DEDICATIONEM SCENICISI `-"
LVDIS.PER QVATRIDVVM CIRCENSIB,_
ET EPVLO DIVIS POSVIT
DONO. LVO. CAMPANA. A. AMPLIVS NOMINIS s'Vo
RONAM IVNXIT
Ibidem. .. _ _ _ _
" SEPT1M1.~...~. ` ' _
sEvERI P11. PERTINACIS AVG ` `
ARABICI, ADIAEENICI P_ARTHI . ..
C1 MAXIMI PACATORIS oRrjs. . _ ' '- " :
ET M. ANTONINI 1MP _ ~ = :-'
PRATRI. RESP. TVCC1TANORVM f ` ~
i ` - s . D_.__D. D. '_
l" 's .
VRBIVM 'HisPAIGATR-VM _ 167
__ - " ' Ibidem apud portamiAdugaris.
_ L, MVMMIO L. CAES. _.;AVG.- Ali. DIVI NEP
RVPO II.'VIRO PRINC. IVVENT A'VGVRI
PONTIPICI
_ '
_ _ ' . AIbidemAriona'.
COS. DESIGN? i
'f`
. _ _ _D S
IMP. CAEs. DIVI TRAIAN._'_ ' M_ FABIVS pROvs Avui ~
PARTH. E. DIVI NERINEP. GITAN_ l1.~.LA1.4,"1.IPAB. PO
TRAIANO HADRINO i 'NT'. PERT. DIVIl AVG ANN
AVG. PONT. MAX. TRIB _'___` _xxxyulff plv 1N svvs
POT. xIIII. Cos. III. P I.__ 1t1_5___r.> s. T. T L.
MVNIC. ALBENGENS ___' L _ Ibidem. '
VRGAVONEN. D. D D. M. 5 `
IbideminEcclcliaD.Marc. . PABIvs. PICvList
O; FVLVIO. F. CALPVR g PL. _. V1. VIR. AVRIGIT. ANN`
NIA. L. F. SABINA MATERl , __PIVs 1N. s. Ii.. s. P `
TEST. VLV PONI IVSSIT s. _T. _T. L.
APIVS SVPERSTES AvIvs _ _wimm- _
__. ALOVIAN H_ LIBERO PATRI AVG, _
_ ibidem 1N HONORE PONTIFICAT __
1MP, CAI-:5 AVG PONT _ L. CALPHVR.'L. . CECELVIN
MAXIMO TRIB. P. . f I I. V I R. B-Is'-` "E LA'M s A CR
Cos. xIII. P.P. _VICTORL sACR. _ _ _ . . _
ILVIR. 13.5.1. E. 1 DOM. AVG D. s. ~ `. . D
' .
. l
" "
. .
' 3.

T. AvLOfMONOBRICENsI. III. VIRO. Eog.fo"PvB.`.DoN

AB IMP.' CAEs. AEL. HADR. AVG. Divi NERVAE'TRAI'AN
E. III. VIRI VNA CVM'RD EqusTR. ET. POP. OB
IMMVNITAT. AB oD-.Ì`T.IP. AD. o`vINQ. OBT. Erg
OB PVBLICA IN 'TO-TAM PATR. BENEPAC. sTAjr.
IN PORO MONOBRIs'. ANTE AED MINERVAE
s'oLEM (/111511165" DIE DECR. Pos.
`
[ /-`! Gea _ _ _
4 -_ Ibidem.
_ ros Carpe/etanol. _ ._.
'DEO TVTELLAE @ENI ~`~ IMP. CAE-S. DIVI. TRAIANI PART
. f MENTES ' F. DIVI NERVAE NERTRAIAN
Ibidem. _ l . HADRIANOAVC. P_ONTMAX.
D- .* - S -. TR. _.P. , ._ COS. III. PP.
CALPHVRNIAE. l. . sCVNTVRAE
111/ ORDOMENTES. AN. PVN _ Ibidem. - ~ ~
DVM PATRI. APVD OB MER _ __ T_IBL CAE s. AVG. E. DIVI NEP
DEDER. " PRINC IVVEN. AVGVRI
Ibidem. ` ._ :__ COS DESIG. D. D.
C. SEMPRON.' C. P. GALL. SEMPRO _. __._ ._ '
NIANVs. 11. VIR. PONTIE. PERP ...__ ~ . _Ibidem
sEMPRONIAv PVsCA VIBIA AVREL _ __. LIBERIO. PATRI. AVC/SACE.
'g' THERMAS MUA R " l' " ` I_N HONOREM
L. CALPI-IVR. L. P.PoNTIPICATvs
GAL.sILvIst
DV CVM SILVIS " " LIP. . EL. SACROR. MvNI
'TRP-CENT- -- 1' 5.- CIPALIVM.. PONT. MAX; AVG.
OMNI. D D. .~_ \- . S. P. P. DD Ibidem.
:es INSCRIPTIONES
Ibidem. Ibidem in porta D.Mari iuxta Ecclefiam'.
D . M . S
D M S PVL. V. C. N. E. PROBA
APPIA AVRELIA AVR. . ANN_ LXXXV,
ANN. XVIII. H. s. E. s. T. T. 1.. H_ 5. F,
AdGadesvltimas,nuncCatij.
I-IELIoDoRVs. IN'SANVS CARTAGINENS
AD EXTREMVM oRIs sARCoPHAGo
TESTAM. ME . IvssI CoNDIER
VT VIDEREM s1 ME qusPIAM 1N
sANIoR AD ME VISENDVMD` AD
HAEC LOCA PENETRARET
wd Ibidem.
l .
L. BEEIVS HERMES. IIII. AVGVs 'lidoTVllIdoI'LT'sl/BFICT
TALIS. ANN.LIII. H. S. EBEBIVS TONE PROC_ MVLTA
HERMES LIBER OPTIMO PATRONO PRORETIN IN FIDE. RO
. PROVIN. PORTITER ET
AE L I AE CONSTAN. GESS. . ATEIA
AMINNAE L. AT. CELTIB. MARITO
T. AELI. B. M. 1=.
s AE L I A Longrem'o.
PIANI VALE ET SALVE ANIMA _
MATER 0.0PP1AE EELICIS. Nos
Zaman, Eo CRDI Q`VO`NATVRA
DEO ME PERMISERIT TE SE oyEM
ACO VALE MATER DVLCISSI _
i
M. ATILIVS MA. AVL. NICONIVS ET
sILONIS. E sex. NICON AVL. .
0`v1R SILQ Ibidemnonlongaboppido.
Ex VoTo sANTIo AVALO CALAGVR.
.
Egredemon/ongenboppido. \
PRO BONO HTR'
` 'rvTANDo INVICTISS
D . M. S
. LIBONIO. . LIRE ROMA s' P' Os HHC' FV
BVB. CELEBR. SEPVLCH. (L
` VRBE ORTO ET VATIA MA
. TRE GENTE / CONSTITVIT. M. ATILIO
IBEROR EMISSA. C. LIBON 0 PROC CVM~
SOR. FRATRI OPT. LEG. HON. CAVSA
. B. M. AsTANTE
_ Ibidem non long. l
D I S
MANIsVs. q. SERToRII. MEERITIVM. CALAGVR.
DEvovI. ARBITR. RELIGION ESSE Eo sVLATo ' ,
DJI CMN. CVM DIIS IMMORTAL. HAE. CoMVNIA
MEIN CoLVMEN RETINERE ANIM. VALE VIAT
o`v1 HAEC LEGES ET MEO DISCE EXEMP. DID. SER
IPsA EIDES ETIAM MoRTVIs PLACET CORPORE
HVM EXVTIS
- Ibidem
VRBIVPM HISPANICARVM. 169
Ibidem etiam non procul. Ibid'eni
HEIC MVLTI QVI SE MANIa D . M . S f
SERTORII..MORTALI L. IVLIO CAPITONI
VM. OMN PARI PIDE VovE' SALMANTIS
RE DVM EO svLATO SVPER ANN. LXX
ESSE TEDERE ET PORT. IVLIA RVTICILIA
PVGNAN. INVICEM CECID- SOROR
MORTE AD. PRAESENS OPTA PIENTIssIMA
IAC. VALETE POSTERI . s. E.- S. T. T. L.'
quraErream oppidum. .
l l l l o t l l I O o
o n o a a Q n l
L. POMPEIO. PATERNI. P
TI. CAESAR. DIVI AVG F
. PATERNO. AN. XIX
DIVI. IV L. N. AVG. PONT
POMPEIA PATERNA PRA
MAX. TRIB. POT. XXXV
IMP. IIx. Cos. v.l
A' . PISORACA I . L. VALERIO. C. P.
_ . GAL. CRESCEN
. L BVNDALICO
VALERIA PATER
IbidcminalreraColumna. ' NA PATRI \
NERO CLAVDIVS DIVI - Ibidem,
CLAVD AVG. GERM CAES AVG \
\
IMP. CAES. L. sEPTIM. PERT`l
N. TIB. CAES. AVG. PRO. N
AVG. ARAB. PARTI-I. MAX
DIVI AVG. ABN. CAES. AVG
P. DIVI. M. ANTON. PII. GER
GER. PONT. MAX. TR, POT
SAR. NEP. DIVI ANTON
IMP.cos
PARTII. ET DIVI NER A NEP
A PIsoR. M. I..
M. AVREL. ANTON. PEL. AVG
ya/mmn'm* ' PARTII MAX. RITAN. MAX
InCOllegoS.BarrholOmi. GERMAN. M . TRIS'
P. XX. IMP. III. Cos. III. PP. PROCOS
C. IVLIO NARCISSO I'
IVLIA THETIS MA Ibdem _
RITO. P. C. l ' IMP. MARINIAN.
CAES HERCVI.
AVG. CONSTANTIO
Ibidem' l IN OCCID. CAES. EPPECTO
C. IVLIO NARCISSO ET IMP. REIP. LONGEET LA

ANN. XXI.
THETIS IVLIA
MATER i _. TE. AVC.
CIPI DIOCLETIANO
INVIC. PRIN
ET VNO TEMP.
1 P. - COLLEGA EPPECTO
' ibidem l Ibidcmin qumpulchra Columna.
' DIOCLETIAN. I'OVIVS. MA

CELCIDIVS AL : HERCVLEVS CAESS
IIIst ET ATILIA AVGG. AMPLIPICATO PER ORI
ALPINA. M. CELSI EN'TEM ET OCCID. IMP. ROM
DIAE ESERINAE. F. ET NOMINE CHRISTIANOR
' 'A'N. X. P. C DELET'O oJI REMP EVER
. s. E. `S. T. T. L.' ' -
1. . l ~ P Ibidem.
170 *,101111>11015
Ibidem. In Ruinis pago Marauefar.
DIOCLETIAN. CAEs 1MP.' 'CAES. NER. TRAIANOH:
AVG. GALERIo 1N ORI AVG GERM DAO. PARTE.' PON
ENTE A'DoPT SVPERS MAx.TR. P. V. Cosi V11. P.~P.'DE
TITIONE CHRISTI ROM IMPERIO DE PATENNA
Vlo DELETAE ET CVL ET AVITA HISP PATR1AET-'DE
TV DEoR. PROPAGATO. OMNI HOMIN. GEN. MERI
Ibidem prope Columnam, in Ora ma AREVATVM OPTIMO
Tiss.' POPVLARES PRING-f
PROVIN
l .
P. DECIVS E GENERE COR DE

CIOR. O`V1 LATINO ET GALLI Ibidem.
C'O BELLO PRO EXERC. SE DE NERONICL.CAES.AVGf.
VOV. HEICCEC. 1N ACIE CON PONTIP. MAX. o PRO"
TRA GALLECOS 1N VLTIM. VIN.LATRONIB.ET HIS
I MAGINE QVO `NVLLAE MA o`v1 Nov-AM GENERI PIVM'`
GIS TERRAE. L. SILLAN. AD LII. stERSTITIoNEM-INCVLCAR
ACLVNCo LAPMARMOREO PVRGATAM
ME SEPVLCHRO OPES. ADsTÀ
NTE ToTA TERT. LEG. PRIS .
COR. LATINOR. 1111. TRIE. MIL Propc Auricam Auguam.
CVM PRINCIP. SIGNIF. ET HAS
L. COSCONIVS. L. F
TATIS V111. LEGIONIS
VALLATEN. AVGVR.
Ibidem. H. S E. S. T. T. L. s
M. AEMILIVs VIR L
MYRRIANVS
CAPILI. _P VXA In oppido Padron.
MEN ANN. LxxIII. PL. TERTVLIA ME
C. P. AN 11111 SA. P. L. E. MARITO
Ibidem.
Santae Maria: in finibus terra; , prope oppi.
AN CIAE B N dum Padron,olim Iria. I
TAE.P1.P.
INTERCATENSI
L. MAVCIN. Cos. O`v1 INfRE
AN 1 BELLA LVSIT. ARMAMOV
ANCVSANTONIVS 1N IS'CE MONT-IE. TRIG. LV
onR.s.P.C. sITANoR. MIL.- DEL. qv-OREM
Ibidem in altera Columna. POP. ROM, LoNGE LATEO`
TEMPLVM DIANAE 1N ExTR. TER. TVTA. AVCT
MATRIDD.P.APV O`VE,RED. PRAEPECTI. PER SING
LEIVSARCHITEC_ TVRM. LEG.11. MARsoRE ET
TVS SVEsTRVxITA LEG. V. PRISCOR. LATIN. SI
MvLAcHR.ERExERL
Ibidem in rupe altiima , inTurri
quadamo
M'ARTI ._ ~ ( C@mpc/fella.
AVG CAES . " In IedeDJacObi. 'I
C.sEv1Vs -
~ LVPVS
..5"'
` NVMERIVS. MITALIONI'S
ARCHITECTVS
NVMERIAE VITALIAE. v'x.
.A R DAVIENSIS .
. M. P. 11:5 E s. T.T. _1..
LysITANVS Ex.v.`
d.
) _
Ibidem
VRBIVM HISPANICARVM. 17I_
Ibideminoppido. Ibidem inEccleliaPrincipis.
I) . hd ` D M
ACILIAMODEsTA. M. I" ADPRAE AN. XXVI.' `
MODESTO PATRI PIEN Hl s. E I
. 5. E. s. T. T. L VETIO MARITVS. .
Fuente en C.al/ada. los fan losVellos apud Regis,&c.
M. VALERIVs
L. vALERIvs GAL..
PANT. sECVNDVs sEvERvs AN. L.
VETER. H. s. E Hfs. E. s. T. T. L. PLII
PATRI. P. C. ET
Ibidem. (L. sERTORIVs
M. VOLVMNIVS CALVVs ADPINEs
. F. AVIAE
luxta azdem S. Magdalena.
CREM. MILES
CVRIA SEX F. F
LEG.` . . 5. E
VNDANA. H. S. E
Ibidem.
TREBONIVS
L. PELVSIVS
TVSCVS VIR ET
C. E. POP. POLENT
AMOENA. M
D. S. F. .
Li/loa.
Apud Carceres vrbis publicos. Apud portam del Freto in facello S.
SABINAE AVG Mari.
IMP. CAES._TRAIA AESCVLAPIO
NI HADRIANI AVGVSTI AVG
DIVI NERVAE. NEPOTI SACRVM CVL
DIVI TRAIANI. DAC. PAR. TORES LARvM
FIL.,DD. FELICI-TAS IVLIA MALIAE MALIOLI`
oLISIPO._ PER M. COSSVTIVS
M. GELLIVM AVITVMA
RVTILIVM ET MACRINVS
L. DVLIVM
DONAVIT
quta S. Iacobum, in olIiO loannis de
Gabemateris. Apud ardem S. Mamcdis.
DIVO AVGVSTO CONCORDIAE
C. ARRIVS OPTATVS sACRVM
. IVLIVS EVTICHVS M. AEBIVs M. E
AVGVSTALES M. M. PELIC IVI.
BAT
E regione domus Beneditngucoiui.
.Apud portam Solis.
IMP. CAEs IMPER
M. AVREL. ANTONINI RVBIAE
AVG. P. D. PII. NEPDIV sAINAE
HADR. PRO. DIVI Qc AEMILIVs
TRAI. PARTIIIC. ABNEP. PLACCVs
L. AVRELIO COMMOD
La T_orte do Chalitisde Rei.
AVG. GERMAN. sARM
PEL. IVL."OLIs. PERO` COE ( '.
LVM. CAssIANVM ET. M. EAv . sCAEVA.
B_RICIVM TVscvM. II; VIR AH. S. .
|~
z Ibidem.
L
"
Ibidem. Entre paralongay leyras in AE dc
I l l l n.' 0 S.Simani.
.....NE 1vN1AE.'.. Dls MANIB
.....`.7VM CVM..'.' L. RVT1L1. L. E. GAL.
VIT TRADIDITQVE. C..
sEvERIAN. .
RVTILIA MATER
` Ibidemwn Turri. D. s. P. E. .
5
71.19
IMP. .
.PHILIPPO In Termino de Eyras.
PIO. FEL. AVG. PONTIF. ANTONIAE

AMOENAE.. H. S. .
TRIB. POT. II. PP. COS.
ANTAMOENVS PATER
V. FEL. IVL. OLISIPO
D. D
Legrci in Turri del Conde de Parra.
thnm
Dl . M IndeD.Mara:chelidcturba
ccOMINIO ruslapis.
ATTLIANO SOLTAETERNO
EQV1T1 ROMANO
AN. L111. LvNAE
H. s. E. s. T. T. L. PRO AETERNITATE 1M ~
PERILETsALvTE1MP.cA.xx
Apud S.Bras. sEPTIMI sEER1 AvG.PII ET
(L PoMPEn/s. cAv.cAE&.M. AVRELI A11To
HPHvs. . s. E. N1N1\AvG P119..zf.'n.u
ANTONLAO MvLTA cAEs ET.'.'L1CAE Ave. MATTR..
H. s.A E DRvsvs. VALER. coELIAst
.'.'n.x.vs.Q'AvasTonM
Apud oppidumS.Arcn, oli m CabdiCaro, cvM.nstLE.xM.'xst ET
in zdc S. Mari de Alca Q1vL1vs sATvR QyAL..."
conn.
I) . AA ET ANTONIvsn.'J
_M ANTONI In Termino de Collares cippus magnus:
M. E. GAL.
' `sOLIET LvNAE
- H. s. E cETvs Aclnlvs
PERENN1s
Ibidem.
LEG.AvG.D.u.n `
D . M PROlec1AE LvsrrANlAE
ANTONIA
MODESTAE Ibidem.
AN. XXX
L. LICINII. C. . GAI'.
IVLIARVFINA
PROCVLI
MATER FILIAE
PIENTISSIMAE ANN. XXII.
POSVIT C LICINIVS
H. S. E AVITVS PATER
Sham. Ibidcm.
quta portam S.Mari.
DIs MANIvs c. L1c1N1vs. L.E
L. LOREL. L. . G'AL GAL.cEstS
MAXIMIANA `XVI H.s.E `
' '.'F
ibickm
Ibidem iuxta Fontem chrmez. Ibide`
L. /5 MACLO CANDIC. FLAM. ~ D _ M
DIVI AVG. CASSIA L. P.
1<1.
ANI XVIII. . 5.
18. . F. CASSIANVS. PITVSCAN
TVNDANVS. H. S. E.
~ Ibidem. In Torres verdes in Ecclefia ad aitarc S.
M. LI [NIVS ` IOanniSBptII.
TANCINVS M.. TVLIO. M. F. GAL
H. S. . CRESCENTI
Ibidem. VALERIVS ARCOSOCR
IVLIA. L. P. EX. . P. C. s. T. T. L.
SEVERA Inch.IO.EuangeIi.
H. s. E 5 I l c l
Enlnldicrfsgfge'mmde II. VIR. STILITIE 1VDICAND.

LIA QJAVITA MATER `
D . P /. D. D.
q. COELIVS
AOJILA In -.
ANN. XVI L. ABERIAE. I-. P.
. S. P. OALLAE, PLA
COELIvs l MINICAE MVNIC.
CASSIANVS- EEORENCIS PLA
PILIO PIISSIMO MINICAE PROVIN
P. . CIAE LvSITANIAE
Ibidem. - L. LAEERIVS ARTEMAS
M. IVLIVS M. P. I.. LAEERIVS CALLAPCVS
CAI.. GALLVS L. LAERIvs AREASCANTVS
H. S - I.. LABERIVS PARIS `
OÌvLIvS /3 I.. LAEERIVS LAVSVS LIEERT
PEC. '
Propc Eboram.
L. SILO SABINVS BELLO CONT vIRI'ATvM CONPOSS
MvLTITvD TELOR. AD. L. PLAVT PRAET. DELATVS
HVMERIS MII.. HocSEPvLCHR EPEC MEA. '. P.
IN Qvo NEMIN. VELIM MECVM NEC SERV NEC
LIE. INSERT _SI SIC. PIET VELIM OSSA o`VoRVM ;
SEPVLCH. MEOERI. SI PATRIA LIBERA ERIT.' '
Ibidem.
D . M . S
o. IVL. MAXIMO. . v. Q. IVL. CLARO. . v. IIII. VIR
. PROV. CICI vIARvM CVRANDARVM
LIAE. TRIP. PLEE. LEG ANN. XXI.
PROV. NAREONENS (L. IVL. NEPOTIANO. c. I
oALLIAE PRAET. DESIGN IIII. VI'RO VIARVM CVRAN
ANN. XLVIII. DARVM. ANN. XX.
CALPVRNIA SABINA cALP SABINA PILIIS
MARITO OPTIMO
. .i P 3 Prop:
171 ~ . ~ .IN'sC RIETI-O NES
PrOPfbOfm Enlormc'moceg. ' 'f
QILONICINVS "I'ARTAREO ABSORBT - I, MICIO - - .
HIATV ANTE TENIva ARM.HOST AT1-[VS MO'NUmYSA l L` '
IncampumLuftanum. D. S. F. C.
M. REOVL. TRIE. MILITMAR sAROPH " S. 'A

OSSA CONTEXIT. VALETE MILIT. ROM. .'~ ~i" . .
. ` AuncCafcIncfe.
(JA/3ra. IVLIA. ` C E.- TON
L. COREL. LEG. SVR. EAB ' GETA--f ANN XX
COS.V1V1DAM NAT'VRAM - 5- E- WLIA- .
ET VIRIL. ANIMV. sERvA MATER
VI ( 1) ANIM. FEL. v'F- C
DAND' DESERT' OPE ME EnschsderibaIITrmodc
DICO'R'. ET AESCVLAPII' ' TorrcchrdOs. ` I
CVI ME EVTVR.
TER?. VOVERAM SODALEM
\ I 1 I . :..-; D
1 _. M_ _ I' I
L. . 1 ME COND D . PVLTIARII JI"
_ ` _ \ IFLAIVIIANI ..
mdcm' sER. ANN. xx'VI
. POPIL. PONTIEI.
OENTIA. AVITvs. . ICEDITA
. INDvL VOLvyTAs I,I
MATERIE..sti
NOR LOCVM SEPVL '- EnS.Miguci'dcodrinasTcrmode `

ACCEPI ANTE AED. DEAE-` .Cama I
MACNAE CIELIs QVAM f TI..PLOITIVSI CIF
IRATAM MORTE @ALI CANTO; 1
' - . . s. E.
..PropeSyluamLufrancfoppdum. ` ' :II . "
lossA L. EACCHII. L. -11.1. ` IVI L31.;

sARCoPH HEIC poIsITA :'f-;CE`T;_~_II.
'AD LOCvM'vaEM IPSE VIV EMIT '-~ l . s, E I
sIACELL.
LIRERVM. LIs NEPTVMNI I
AEAT PROPE. y " _ rIbidm.
` f , \:| `1
In Oppido MontfortcLutahir. II_I>III.LIIA.. T. E.V `|\..

` - AMOENA . .
_
NYMPHIS
` ..;
k1..`~f

PR-OCVLI I I ' 1biclem._
E. PRO sAL COECILIA
vTE ELA I _ ~ 1. E. MAva
chLLAE _EL . ._ ',AN. XVII.
I Acer. v. C. v ' " ,_ ' H.Is. E ,I
xoRIs sVAE . ' "
v. L. A s IbIdcm.
Ibidcmapis'fmuspalmorumvndccim. " M. VALERI.. M. E. .al

C. C'OECILIvs '- ld CALL. GALLIONIs.-
C. F. GAL JI ~ ANN. XXXVIII.
CILIVSl AN l LICINIA MAxv-MIA .
XVII.IIH.SE ` I I MATER? . JIL" _
' ~ . A . ' Imam.
VRBIVMHISPANI-CARVM. 175
bedem. Ibidcminmcnfa. '
L. AELIV$.L F. GAL _AELIANVS. H. S- S
DIs. MANI
L. AELIVS SEX F GAL SENECA PATEK. H' S. E
L. IVLIO. M . F. cAssIA 0.17.111'4... f
G A L L. IVLIVS. L. P. CAL AELIANVS ANN. XIIII. S E
A RC IN _ ' I.. IvIlvs I.. P. GAL. /5 ANN. >chY E. s. s
_ AELIA.I._.P. AMDENA. 11.75. z _
. '
In Veteriarca ad Portam nouam.
(ISER'TORJJ . :.:.:.: .: ...:.:'.:.:.:... \
ELLI LTIBERICI MANVBIS IN HONOREM : .:. :.
NOMIN. va. ET. . PORTIss. EBORENS VM MVNICIP.::.
VRBEM MOENIVIT. EOQVE AQVAM DIVERsIs :: :H:
INDVCTVM VNVM CONLECTIS FONTIE .:: :': .~
PERDvCENDAMCvRAvIT.-.:-~ _ _
` In TdibusLAndrcRcl'cndii cippusigens.
In templo D.virgin. Gratiarum.
I.. VOCONIO. I... P
CILIO'QF'VOLVS QVIR.PAVLLOAED.Q_
AFE'CHOIIC'R - II.VIR.VIFI..AMROM::::
X.PROVOC.VICTORI " DIVORVMETAVGG l
SDONATOABIMP PRA'EP.COH. I. LvsIT. ET
II. HAST. PVR. III. VEX " ' 1.1vETTONvM 7 LEG. III. ITAL. _ I
VIC. I. MVR.R_IllI.
NIB_H_1N, p, OBSIDI
SVAM PVN cAvsAs
CAS VTIIJTATESQL
APVD. ORDIN. AMPLIss.PVELI . f .
TIDELITER ET. CONSTANTER

BORENS CIV'I
ERIAT. EIVs IN MVNT DE PENsAs LEGATIONE
~ lVA
TVITA ROMAE. PRO. R. P. EVA PVNCT EST
RMOR.BASI ABNF. _
LIE.IvLEEoRA
D D' PVELICEIN roRo
` ` Cob'm/m. `
_ Inagropropeciuiratcm.
EGO GALLvs FAVoNIvs IOCVN. L. E. (LVI BELLO
CONT. 'VIRIAT oCCV. IoCVNDVM ET PVDENTEM ` ' _ - .
PILI. EX TEsT. HERR. YRELINOLVO ET EONOR IOCVN' I
PATR MEI. ET EOR. (UAE MIIII ADQyIsIVI HAC '
`TAME`N CONDITIONE VTA VRE ROMA HVC VE
.NIANT ET OssA MEA INTRA (LVINQVEN. ELVsITAN. "
ExPoRT. VIA LATINA CONDANT sEPvLCHR. MARM.' .'
COND. MEA VoL-VNTATE sI ~sE'Cvs PEC..NIsI LECVLTIA' `
MAE ORIANT cAssAE V'ELIM yEA OMN. CLVAE'PILI
/ MANI-:so`
ADTRIEVI PRO TEMPLO DEI sILVANI
MEI OPEM REPARANDO
PONT MAX. ET y l.' .
PLAMIN'VM DIALI. (LVI IN CAPITOLIO stT IMPLo
RENT ADPIMPIETAT. CONTRA PILI vLCIsCENDAM
TENEANTOQ sACE'RDD,..DEI sILVANI ME IN
VRBE REPERRE ET sEPVLCHR. ME CON-D
VELIM o`voo`_. (LVOTQVOT DOMI MEAE VERNAE .
sVNT LIEROs'A PRAETORE CVM MATRI. D'IMI `
TTI sINGVL. (UE LIBRAM ARG. ET VEsTEM DARI
ACT. VI. RALENO (UIN :j
.11. : : GALA ET.ORE
TEsTAM `. EIVs.
AVRELD. COSS. . u i
GALLI FAV. EMISS . LAPIDE IVSsER. ASCVLPI.
4- In oppi
`176 INSCRIPTIONES
In oppido' Bortalegrc, in sede Prope Galieum.
sI"""' LON TAVROR. PRO
1MP. CAES. L. AVRB SALVTEBTREDITV
LIO VERO AVG LVPI. ALBONI. F. CAPIAE
DIVI ANTONINI. F. ALBONIAE PRAT'
PONTIE. MAX. TRIB. POT >A.L.V.S
5 . II. P P NonlongVifcolnlocoquodam.
Mvmcxp i L. AEMILIO. L. . CONEEC
f . . . vaNEREHOsT,sVB
Adfhldcnco HIGIDIO COS CONT. :
ATVM LATRONEM LANCIENS
SVB TERRA CONC. QYORVM. REMI,
PERICVLO CCNI TVTARAT BAsIM CVM
LIBER - POSV vRNA ET STATVAM 1N LOCO
1T FAB. PVBLEREX.HONORIS
st Ex vOTO LIBERAL. QYE ERGO
V/i.
VifeiLuftani inuentum Marmot huiufmodi , fub quo conditus fuerat Rodericus vltimus
Gotthorum Rex. Illo tempore Hxl'pania pen tota Iuliano ptoditore ab Agarcnis captac
cupatafuir.
I-IIC MOET RODERICVS vLTIMvs REX GOTTHORVM
MALEDICTVS. IMPIVS I'vLIANI. Q, R. PERTINAX
ET INOLGNATIO. q, R. DvRA
vEsANVS _TVRIA ANIMOsvs INDIGNATIONE IMPETvOsvs
BVRORE OLITvs EIDELITATIS
IMMEMOR RELIGIONIS CONTEMP'I'OR 'DIvINI'rATIs
CRVDELIS IN sE HOMICIOA IN DOMINVM
Hos'rls IN DOMESTICOS vAsTATOR IN PATRIAM
Y
REVS IN OMNES `
MEMORIA EIVS IN OMNI ORE MARESCET
BT NOMEN IN ETERNVM PVTRESCET
'ANTIQyITATEs HISPANIAE "

TRO APPIANO COLLECTAE.
ScribitAelianus apud Gades Infulam,qu:e Gra'cis Gadcta appellatur, plurma effe monumen
GrcorumcinprimisAfhenienlum , qui ca loca adietunt: atque nter reliqua duas elfe aras,
alteram elle AnnO,altcram Menfl, vtlongiori & brcuiori tempori,dic_atam. Prtere templum
Senetuti, quod maxime , vrpot rerum Magiram, rcucrentur. Sed 8c Paupertati 8c FOI'
tunfacra etiam conftitucre , ait, vt per hase altera placctur,altera, id dilemma, Pauper
tati remcdium inueniat. Scribuntcalij Herculis templum ibi votifmum , vbi 6c Anni
bal,antequam Alpes tranfcenderet,profe6ionem vouen't, &Lucullus decimas rerum - dc
derit.
Ad cxtrcmum apud Gades hc Infcr prio reperta , quam vide fupr folio 168.
An no Domini, 1505. nona die Augufti, in vltimis vlteriotis Hifpani nibus verfus Solisocca.
fum in calce Luna: promontorij,quod Roceham de Sinavulgus appell-at , fecus maris Oceani lit
tus tres fub terra compert fuere cx column forma quadrata, charzetibus Romanis in vn
tantm quadram incifs,&c. vide Appianu m.
[la 'vatzczmum Occidys decretum.
VOLVENTYR SAXA LITERIS ORDINE RECTIS
CVM VIDEAS OCCIDENS ORIENTIS OPES
GANGES INDVS TAGVS ERIT MIRABILE VISV
MERCES CMVTABIT SVAS VTERQSBI
SOLI AETERNO AC LVNAE DECRETVM
.
In ponte- Municipiisonru. _
MVN'ICIPIA PROVINCIAE LVSITANIAE
O`VAESTIPE CONLATA OPVs PONTIS PE
CERVNT ICEDITANI LANCIENSES OPPI
DANI CORIANI LACIENSES lTRANSCVDANI
ARANI
InAragonia.
CLODIVS RABIA CIVIVM INVIDIA ITEM PVLSVS
TERRAM ARRAGONVM PETII. VITA DECEDENS
TVMVLO ESTO CINEREM LOCARI IVSSI. PIENTIS
SIMA MATRONA CLODIA RELICTA EX TESTA
MENTO PRATRIS FVNERA LAMENTABILI
FLETVTZVRA'VIT. RENE VALEAS (LVISOJIS ES
Ibidem. 1n Marmoreo quodam fragmro apud Cor
D _ dubam I-liiaanioppidum.
ANTONIAE CLEMENTI -
NAE.,VX.P.RVFIVSPL '-!
AVVS.M.F.ETS.VI SENECAETAR..
VINQJMEMORIAM AEDo'II.VIRPLAM
PERPETVAM DIVI TIT. AEO~v0 PVB
HORTOS COHERENTES SIVE sVII

DONATO PRAEP.
VRANvM TRADIDIT LIB. LIBER CoH. IIII. THRACEO`.
TAEVSQ. EX PAMILIA VX MARVL PLAMINI. P. . C
Lo ANTROGIO HELLINAE TER EGNATVLEIA SIGE PATRONO
TVLLIANAE EXCEPTIQ. NE o`vIs INDVLCENTISSIMO
EOS VENDERET.
IPSORVM POSSESSIO
SEDCVRRERET
PER GP.st
VEL
PERATNATOSVELMA '
NVMISSOS
ln Barchinoua ciuitate prouincia Tarraconens.
f D . M . s .
BELLO SERTORIANO VVLNERE SVSCEPTO A CALA
GVRRITANO IN VIA O`VEM MANV EX TEMPLO FODI
, `1 VALETVDINIS GRATIA BARCHINOVAM
PETII ESCVLAPIO VATA VOVI TEMPLVM INGRATO VT
FIERET STATVI MORTE IMMATVRA ME INTERCIPI
ENTE ET A VALETVDINE ET AB AVRA ADOLESCENTEM'
MISERABILITER DESTITVM VIDES. EQ; M. SP.
178 ' .
GALLIAE POPVLORVM,
VRBIVM, FLVVIORVM ET ;
TIVM,QVO NOMINE ET OLIM,.ETHODIE,DICAN.
TVR, INDEX LOCVPLETISSIM.VS LATINOGALLICVS,
' dlp/:Marica digem: [n qu@ . ra/aiepzfcopatum:5 fue
r indicar.
\
BELGICvs INDEX. Baccnis,f`ylua nigra, 4Foreff: noire.

Balma, .
bafuilla, Heuil/e.
1I; YIndunticipo .LePJ
11 ! ma, .
deo/educ .
,/12,. /;
Acria,(z'r.
Bataui,Hoando Gueldro.
`
'AgrppincnspopCeuxdeu
longue. Bclg pop.& Bcl gica pars GalliJa Gaule ekgue.
T `, Aldualubis,&Dubs,iuc Du
Bclgiumeauno.
bxus 11.1: . Bclna,Beaune.
111{11. - Bcllouaci pop. [ P entourde . . 58:11:1
Alcinanni,z!lcmanx en la Franc/1e cont/r ?onurle{. /1. /
Alexia, Leuxu en 14 /2: come'. nonnullisyflexie Bcrgaerguer.
enla duc/:d: 7)0urgongne. ' Bern a, .
Allobrogcspop.5uqyenr. .
.
la Franche come'.
Ambianipop lepgsfentourd'dmyem. Bibrazc pop. / la duch de ! , 1:0
Alu bianus,mlem, . . Jie elna.
Ambiuariti,iucAmbuariri, : Bcuuij, qui 8:31: Bibraxr/y en 14 come de .
. ff. Bijntinen.
bantimancom.
Bingium , Bingen. in ripa Rheniinfra Magumizb
. les/:gy: d mrun.
Am [lcrdamum ,mfmma cum.
Amurcum, S. Amour. Bletcrumlctemm'. -
Bodobriga , aafparr Trcuirorum , non procul
Angelic . dngelon.
Antcnacum, indemne/J. op. inter Conucntcs, Conucntibus.
IcAgrippincnlbs. Bolonia, . _
Bonnaanm'[1re: Coulongne/: le Kn.
Antuac utum,Antucrpia.nur:,/fntuuerpc.
-Borbstomagus,vulg l/uormacia, Van gionum
Aquifgranum,/lix.
Arantlln1,/nnro. put,vul g Vuorms.
. la Sane. Bouinaouine. l
. Brabantia , ' ~
Arducnna liluaJafond ( Bregantiawcl Conflucntcsrcgantivctus op.ad
Argentorarumc Argentina, Strarourg. Acronium lacum.
Argentuaria,Horbourg, op. quondam prima! Ger Briclisryelle.
manimuncvicus, iuxta quem CII Columba Brug, Braga.
ria,Columbier en Elfar. ' Bruxellru'kellef.
Arguayfrgue. Bu rgu mourgpre: /. Vndc Burgum di.
Arlum,rle{. Burgundi ducatusc comitatus , duc <9' Franck
Arxia,4frne, come.
Afna,{ne/.ùr Salim. Bufcumducis, .
Afprcnciacum,dernqy. Cabillonum, : Catalaunium, Chalons/in Mar
Atrrcbarum,/frm:,vnde Atrebates pop. . m: ' '1mg Sone. . (ahlen/fue Cann
baten. > /1.
Audomnrus, S. Omer. Cromaguseauuo.
Auennn,uenne. Calcar,Lèron.
Aucnticu m,uenc/;e au : de Vaal. Caleti pop. : Pentour de (2114151Por: dem".
Anguila Rauracorum,/fugueu Bae. Calctum,@zlaz`4.
AuguaRomanduorum , Lu'kcmbourg. Caluus mons, Chaumont.
Anguila Treuirorum,Trim. ` Calx,la C/mux.
Anguila Soifibnumoim. Camberis ,Kempf pagus ad ncmus Rauracorum.
Axona 11.14 Dyemc Auaixppc opid Latomio. infra Baiileam,
Camc
r
*l
_ ` _ INDEX? LATINO GALEICIASI ` I79
9. . Camemcen/r. _ Gcbriacum Boulongnerla C. v
__ Campania',/mm
Campignola,C ampzlgnale;
mgm. _ .` Gimmy. " _f _
Gordunianto. _ .` .,_~.._.
Grauelinamuelinu. _t- . .. . '_
*f
1 Canincfates., _lepayxde Gorcbem en Hollamle.
. //. ' 111$,&, . _ _;
( op.quondamMcnapiorumiuxtaMo_v
Caellana,C/mell4ine. Gremrqy.
Genncsppphuqyf. .y _- _ _.
fammunc .1@/]1. _ Grudii pop. l autour de Louum'n.

CarumCanli,[a/1clclzalon. Gucldriaueldres. _ . _ -_ _ .____._ _
CarumThcricum,Cbamu 'Hlm'. HagaJquye. _ __ .
Catuacy,0uxdupqyxde2)ouay. "j Hannonia,Hgnno_ye. _. * _ .___ ...mi
Celeraefelicrex.
Caepinaugnon. ' .
HarcHorus,Hareur. _ _. 'f ._ ` ._,~
Carum villicum,C/)4eluillan. . Harudes pop. lepay: An/lanensz -

Centrones,GmranaupqysduLiege. _ j . - . _ ,_
Chemnit,ueChcmnicium,em_ym..v' " ! Haalum,Hale. ._
Chambcriacumflmmcrj. _ ' Hcllum,El,Tribonorumvicus. A
Chcuannazluuannes. ` _g H_eluetia,&I-Ieluorij pop. .
ClarauallislrrmalrleDoux,c9"vnautre/rlariuie-_ HippolytumJszfogyze. . ~_.
ra Dain. Hifariafl.Lifcre. . . ~. _'
Clarumleron. _ _ _ . " Hifclinum,He/lin. _
Clarus mons, Clermontflaromontm. ` Hollandia.HollanJe. ' - .
ClaIIdianum,S.Claude.
1,/:. - - _- - "? Hoyumqye.
Iouis'portus,qu2nt. _ . _ ' _ _ _ V '~1
01013111,/. - l ' .. \ _ _
Compendiumompiegne. ' f _ .i ` 11111311$6`14. ~
Concordia Romanorum quondam monymem IuliacumJulim. _
tum,nunc fpcculaArgcnroratcnfum. IulianumJuljain. _ _
Crodrul,ceuxdemprer Aixam-e TmHa'luIipn. 1uni,Iougm:. _ .__ __ . 1
Conuentiafauflumce. ' _ IunuillaJunuille. _ . ' ' __"_~
COnIantia,Con4ncv,E.Cbt/Yntnt. . ;- qufumJu'j. ~ _.
. ' - Iura mons,cIura[Iùs, [amont Iaux.
Creolium,6`reil. _ ` 2 .
. . ' " Latobrigi,ceu')c Juprequ/`nn,
~ -
. Danu_sl.D4n. ,_
` _ _ . _ - _ LaudunuImLaon,E.L4udunen.
Laurenu'annmaurcm. i _
. ~ . ' ~ f' _1 _c Ldon'JueL'onfalinum.

Dinantum, Pina. ' " " . ` Lemanus lacuer lac e Lonne,c9 :le Genna.
SADIonyfius,S.Dm_ys. _ LeOdinm,Lege.__ __
_ Diuodurum,TbnnuillnnLuxemoarg. _ I.e`pOntij,Gri/m. _ _. _ _ .
Dola,ole.
Dordracumlhrdmc. - _ ' ; ' _j _LigniuIn,Li
Lcydileqydm . ~ f' _
Dornclum,Dore. ' Lilalnefur :Joux,TneautreenFln1rt. _ ._

Duacumouqy, Lyfa Hlyf. _ ._
Champagne. Lofanna,Lof4unsE Lqnwf .__
Duromagus,Durm m,VbioruInOp. Lotharingia,Lorrznq. ' ~ _ ' i
" EbrodunumJm run. _ _ . _ Louaniumlouuain. _ ,_ .. ___
Eburoncspop. 16:13:30.- . Lucmbmjgumuxmoufg. ' ___ 1
_ Elfebus.S/elmel/:. _ Lucerna,Luceme. - ' . ~ `.`
e.. ' l - ' _ . _ 5 - Luxouum,Luxcul. _
_ Embricambrc. .-. :_ __ _` . if.; _ Magunria,quence. D _ - .
Enna..Enn. . . 111$1/1' .
Equcrisciuitas,Neufq/MMSuW. ._ , g Marchia,lMarcl1e. v
Fauernumfauemc. _ . ~ . i
~'Marnccurn,?\/17T'10f " _
Pifcanusfcjamp.,
FitignumJ'ri . ._ _` . _ .._`
_._\_ :_ _. __ ._ r` .Matronal .. Mame/ amntfn parta auf: Stmk; Bel-,_
geIaut le: . lan 'w.`
Mechlinia,Malintr. _ _II -_ l _l ' > l
Flandria, riff; _ _f ,
Fonffcna,&Fonlèi,Fannn.. . Meldeburgum,MelJclurg. " _ ` f I'
Fraxinumfrazlg'he. _ . ._ . Mediomatricvlerg.' vncle M_cdiomarcs pop.
Fr_burgnm,F(ilrourg. __ ~ ; u __ __. _mi 14743: [amour de Marg en @PMMA-Mom nunc.' _
Gandauum,64nd. _ . ._ E.Metcnfis. . .,_. _
_ _ ."I..
6,{3 naualc. . , _.. Menapij pop. Gucldm Of 6751191;` ." A

. 5 '
l va
f v
.I l r'
\
180 , ` INDEX LATINOGALLICVSJ
Migc'nfcs,yaulxle7lliege . 4
Mirebell [/1172501. Rcamonenll's, Kgamonqyr.
Mora ntiu m,Momm'. Regyacum.{rm.r. ' `
Morinum, Tcroumngvndc Morini pop. . Mon' Remis, Kem'swnde Rhem . 1
ncnll Resflver. ~ ~
Moguutiacum, 8: Moguntia , Mayence/irl, . Rhona, Rin-Impr Salim.
11. Moguntincn.
. v _ . . Rhenns :1.1 / la Gaule d' .
Richarium, quuim. ,
`Mombolumdono/m. ,~ Rigoma us RginmegmNbiorum op.
Mombiliardus ,Wloncliari RipariaJiue , Kg'uicre.
" Monsin HannoniavlomanmaulL' Rochofortis, Reir/)fam -_- .
Mondiderium,ManJir. ' " "' ` Roya-Kga.
Monoridus,Manflur. 'I - Rothomagushfmdqfde : oily 4 11471:
H'\
Mons cuusvlnnagt. l ' ' Rozbamugm. v
Mons lura, man: . ' Rubilnons,Rou ement.
Mons maior , Maia. Ruphacum, Kg 901,14 Franche come', ' 'Imaam en
Monaeriolum,Momerrul. ' (. '
Mo man L/r le: mom en Francbc conti: Rupis IoannisJQubc kan. ~
Montroncumvlontronc. Ruremonda , uremonle. - i ` J
Monlotundus,}vlan/rond. Sabri, fl. : emaurr.
Morellum,7Vlorel. Salezioflr, ad lhcnumJnfra Argentoratum.
Mortua.l\/lortucnlès,Maruul. Salinallm.
Mofa ll. . Sandileriumandcr.
. /. ' ( Samatobriga,feuSaInarobinaaerqy ou S.
` MotafMotenfes, Mote. rm. 1 '
Namurcum,Ncmaur.r. ' ` Sangonafi. Sona. '
Nancum,ucNafIìum,7\[ang mLarmne. l
Sanoulqngehn ripa Rheni fupra Ballcam.
Nanruares, Antuantes,te&is Vantuatcs, le SCaldiS. Le/cault. "'
[10:1: Vulx. Sce'lul,Le/i~lry.
1/1 Hollandia. Sebufenic Segufanipop. .
` :.{/1. vndc Nozercthenl'es. $1/[. op. infra Argentonatum;
Nem etum,5pire; vndc Nemctes, mi): d' d: quta momes. Y ^
5fir,r1eRn. lSeduniJe/ufyf I`mtour Jetyon m V41
Neruij pop. ceuxlalemour Je ). . lgincolvallibl-ninuxra'Veragros,quo
-NOuefum,nuncNufla,nonlong Colonia. n.' m opidum elk Sed un um. .
Nouiomagum, Noymage. Segni pop. Namutcisvicini.
Nouomus, Noyon. E. . Sennn.51nrzc. `
Nouus ncrcarus,M4fcbcneuf. $1 fl. .Sdne/Zpamntlcf
nein @ulm :
/elogz (/r. I vndc Ma
3111!
v Nouiodunumm prouinciaRhcmcnl,Noyon.
Nuithlandin , . Bfngnndillom'gugguom.
Orchie, Orzhc; Serpenrinal. Serpentine. -
Orgclium, -. Sicam bri, Gueldnyr.. `
Orn atum ram'. Sima 11,$.. Silunegm.
Ocnda, O/cnzfe. .. Simili; .niroqmndc Sirodani.`
Pantani pop. ceux d aufm JuLiege. Somalia, Somme. -
Pmafcmer. [nde meani flue meenfes, mla :5.51
Francbe come'. A I dumm, Soleure.

N4.4

Palma,fue Balma, kmonnn/rlc Jeux. >Spiva,.$ìfe.
.
$.|$,5.?!. Stauigl, Eflauqy : deyaud.
`
. SuelIoJoMonvnde Sucfoncs pop` ( .

Pctnqme.
tour Je Sozam. E. Sueiamn/I. --'
n.`?eronm. ` ` ` ,8.
vPhrylajDny/. . " ' Sunici pop.pm (blogue. _
v
Picgrdia , Hardie. . Turbiacipop. Colongvu.
1, Flandrojn Dicece . Tafandton, S. Tandron au Lgia. ;`
. _ Teneramunda, Tendremondc. .2L s I
Pontatlum, 7onurl{, Tovrnacum'ourn.
Tlvurinus us,Ti urum, uric en uz' e.'
E. /.
~ Pontifara,7omoi e.
Portuzonafon ur Sane. ~ 'Traieum,l/mclvt,nnferiusin Hollandia.
' " uefngyluonn. Traieum fuperius ad Mofam, .
@ingium, umgejf. A .x Trauium, ngm. ' `
(, .@: f ` . Trcuctis, Trimwnde Treuiri popd. /;
__ \ Tri
__*~-v--`
INDEX CELT-Icvs. '_

Tribotes , feu Triboccs, l' enteur de Strat chontio, Bejaneen.
lourg. Alfares nunc dicuntur. chulium, Vejeu.
Tullu m, Tuul, quo Tullingi pop. E. Tullen. Verbigenusrle aupay: de Vaulx.
Tu rmaya, Turmay. Verocallesm unc Caslerenfesfala. j .
VadamJ/adanten la Franche coute' , 8c in Batauia. Vcromandui pop. l/ermantlw': en }.
Vualclrum, . Verodun um, Verdun en Lorraine.
Vale m poli ere, Valempelieret. Villcphanum, /illaup/rann
Valen tinJ/alenciennet. Vi rodunum ,Verdun/ier Sane, E. l/z'rtlunenr.
Van gioncs, lefayt l enteur de l/uormot/tr le Knits. Vofauiawcl VifcliaJ/uefel ; Treuirerum.
Vel l adu nu m,Vzlleneujte en Lorraine. Vifio, [fe/ey.
Vercc , l/ercel. Vogcfus mons, le: [fogne en Lorraine.
.VernumJ/ert. Vuormacia, Vuermr.
verfallen/.Wie ` CELTICVS
' ; INDEX, VierumJ//im
. .
. \ ~Brnc, ure'ncet, . lrz'cen. Cadomumaen.
67 Aedullm,dutun.vndcAeduipoplepa Canalicumanali. E. ('analz'nen.
"i" '. JealenwurdyfutunenBeurgengne.E. Carhutum,C/tartret. . . .
rfleduen. _
Cam palepayt lenteur de C/Jartret. Carnuten.
Agcndicun1,5ent,eu Breuuinnd. , Carpentras, E.
Alcnconium , lencen. @rptntomtemue Carpentoraflen/t.
Alcxia,nunc ! [/ enla duele Je Beurgengne. Cadliolanlon.
Altimodorum,/1uxerre. E. . Celta; pars Gallilen 'e/ar : qui JC entre v
Am bibarrl pop. le) l entour de Neuere. yla Belgique ' l' .
Ambiliarcs pop. {arent/tet. Ccmmeni j montes, le: montagne: abduuergne. E. .
Andcsc Andcgaucnfcs pop. [ 4702914. uriten, 'vel Ctmrient.
/(. f: e Cluniacumlugny.
Antri cu m , : ' Centroncs pop. lepay: de Tarantai/. '
! ret. mata Gallia le: Gaule: except la Trouence
Apren. : qui eeittltfle Brac/tata.
Arufum , nunc Aurcngi, /Curenges en la Franee n dat, Kenne: en Bretagne.
tente'. E. umitent. . . n di uicum , Nantes 'villecapitale ele Bretagne.
Arcmlci,c Arromici,fcu Arccomici popjepay: na ntia,Cenance.E.Cen/anten,
' { Curiofol itat po plein): ale Cerneaille en Bretagne.
Argento nllm,ffrgenten. Delphinatus, /
Argilia,.4rge. Diablintres popjejtay: lenteur :le Leandeul en Bre
Armorica: ciuitatcsjet wille: gui/ent en Bretagne, Bre' t'a ne.
tenantappcllata. ` D i cna, Dieet-.E Dien. Valentinen/teniunuf.
Auaricon ,Cbaeauneu au en Berry. Di nia, Digne en Brouente. E. @green/ft.
Arucrnijepayt a" . Diuio,Dtgeen.
. Druentia . Druente en Treuente.
Aucnio,f1uignon.d. ttenz'enen. Dri uidum ciuitas, de Garmt.
Auguodunum, {ut-un. ~ D ucona,Cà/mrt en @wey
Augullomcnctun1,Neuert. . l D uriorigum, Vanne: en Bretagne.
Aulerci, Kean, eu 0rleant. Ebrodunummlrun. Elreelunen.
Aulerci pop. Acduorum clientes, Keane, liuc ale Eburonic,Eureux,vndc Eburoniccs. E. Elroicm.
n . ' - - -
Aurelig, 014:.; urelianen/. Blauer, H. lter. _
Ellhjigteletfs outre Tourney.
Baiocaieuxaiecen. Falli lia,Fallai/e.
B'ellocafj pop. lepay: lenteurde Bayeux. ` Foronitiensepifcop. Forint.
Bclliccn. E. Bellien. Forum Claud ij Tarantaife.
Blannouii popjeptgulenteurde SJean tlc . Forum Seculanorumeurg en Btw/.
Boij, Beurenneo'r. Foll' Marianafguetmertet.
Bonuallisenneual. / Gabal lineal): ele / Letlaua, etiam in
Brannouicche 'valde Marienne,ou Brian/ent. tanico , alis /apt'cen.
Brachata Gallia, la Brouence. Garoceli,eeux @aupres Tarantaife.
Cabillonum , Si Catalaunium , C/talen/ur Sane. m na, . / le: Aquitaine de: Celte:
E. Cata/aunen/t, ( uc Cabilleneu. felon Cer.
Cadetes pop. le[ay: a lenteur de Uta/lean. Briant en Gebenna mons, la Montagne a'e Geneue, jlou au
Cadurci
Bretatlgne.
: tle` IQt'ery, ou }: Calore, l . cun:,le.r ment el uuergne.
Genabum feu Mediolancum. Orleam.
i Q, Genc
m INDEX* _CE 15T. 1 CVS.
Geneua,Geneiu.E.Gehanen. Pyreni 111011151:-! nlenttdeFejI
Gen golphus,S . . feparartla Gaule der E/lfagnen
Gergobia,Clerment en uuergne. Ratiallmymogei.
Germonna, Germenne.E. /1. Regena,Rggenu. E. .
Gralfa,Grae-E.Gmnen. _ Rhedones po p.l_epigra lenteur de Britagne.
Grationopolis,Grenohle.E.Gratianepelitanne. . E. Rhedenen/r.E.Kz_uen/1r.
Helui j pOpJepayrd .flhigee L' _ i Rhodanusll. le Rho/ne. "
HerculisportusJ/illefranehe. Rhotomagus, Koen, chefde Normandie eyaparle
HOnncHorus,Henneeur. .ment/'1. Khetomagen.
IanuillaJanuille. Sagium,Seer.E.Sagienr.._
Iatinnumvlea'c. . .. ~ 8.51111115,8./}. ` _
Iofedum, Corbeil. . . Sebufiani,& SecufianiJa .
Iuliobona,Hen/leur en . Sallij pop. lepayrlenteur d .frlen A _ 1. c f :
Seduien.E.Sedun. `
Iulioinagus,rngiere. e .
Lanellum,Lunay. _` . -t "Seno`nis,Senr.ìnde Senones pop. Gal
Lexobiumc Lexouium,L_y/ieux.vncle Lexobij.E. 112. . Senonen/r.
Seglauni pop. lejug: _ lenteur 'de ValentineH _
Lexeuien. _
Lingonespoplepayr l entourde Langres. E.L'inge`
Ligeris.Loyre. Ine. '_ 2
Segodunum, Rhodes'. " ` `
" nen/ft. " Sequana . la Seine, e
Marne de: lteL/lejaner. ler 1g uen I tieaue'e
"
Lugdunum,Lyon.E.Lugdunen.
Luretia,&LucOretia,Taru, chef@ touruueraine de Sequani,po Burgundi pop. Bourguignon.
_ France. SiccouportusLuou.
Magetrobia,locus in Celtis, Toaut. ~ Sefuuij pop. .1.
Mandubij pop.leju_yr lenteur d 111/ /25 81111116?11..51.
L le Bourgengne. Simphorianus,Sa/ihorim. .
Mami iaMarjeille. . Mailien/r. Siarica, 5$1,5..
MatifCOn,?vla/ien./ur Saene.E.Mati/Eenen. Stampati/lamp".
Matrona fl. Marneeparant enpartie auec Seine le: Bel"- ` Tarantalia,Tarentai/..f. _
. lt- getdauec le; Celtetfelen Cefar. 1 Taurifcon, Tarn/Een.
Maurianen. . , Tellen en Prouence. nunc Tollens,
,. ` . Tolienen. _
Medon /1311. Teofages pOp.du Languedoc.
Melaniam,`Menlam. TholofatesJe my lenteur de Thelry o ya parlo
Melder 8: popje/:ay: de . .. Thelonen.
.Melden/Ie. Trec, Troje. E . Treten.
elodunu m /! Seine. ' ~ Triboces, Cherheurgen Normandie.
Molinum, Molins. - Tricaihuin, Tricae. Triainen.
MOretum,'Moret. Terrafcon.
Mon fairgis,Montar1. Turones pop.lep@u ]: /. '
Monslim ardus, Montelimard. Turonus, Teure/1. Turenen. .
Monfpelfulanus,?\/Ionyelier.AgntOpolis S. _ 1111/41 Daulphine. Valentinen. Di
MorienneMerenne. . Maurianenn - ]? eeniunue. .
Nannetes poplepayr lenteur de Bretagne.E.M Vapina, l/apinrefJfapint'en. alis Gabincen. Voy..
. ' ValiOJ/anEJ/a/ienen.
Ne_morac_um,Nemeuri, Var. le Varjeparant la Gauled' Italie[rer de Nite.
NeuiItia,Nerma'rldze,vnde Neufrij. Vellaunij pop.l/ellaye,S.Fleur. .
Neodunum, Leendeulen Bretagne. VellaudunumJ/illeneufteJllanouanunc. *~ `
Neomagus,Neegenr/ur Seine. Veneris portus,fue templum , feu Aphrodifcum.
Nicia,Niee.E.Y\Iirien/ir. _ __ Veneti
Conde:
Creux. _ lenteur
' de Vanne: en -
Niciobtiges pop. : l' entourderengoelier.. _ /enten. " ` '
V er. -. . . '
11 . Niuernen. ~ r1 Veragri pop.lefay: lenteur S.Maurice.
`Nouiodun,Noion, vltraLigerIm , 8: aliud Bibra ' VernoJ/ernen.
'I Sti pI'Oxi mum. E. Neuinen/ir. Vienna,%enne, en Dauphine'._/C.`Viennenje.
Olbia, direi' en . Vibifci pop.ceux lenteur de Bordeaux.
. Omni pop . lepay: lenteurde Landriguerenretatlgn. ViuariumezuierLE. Viuarien.
Dleron, 0leren.E. 0/eren. 'Vnelli pop. leyay: duperche. _
Parifius, Tart/'fwn de Parilij pop.E.Tari/ien. VolcpopJepayr lenteur de Montpelier, ou l' :
51111111,?. > Y" ` non. I* '
Pontorfonus,?enterim. Vxellodunum
__ 0P idum,Gulenacen
_ Luere . A OEL
.
1
q. .C
'
d
INDEX `. ?
AQVITANICVS BRACCATVS
ND E .
colonia , /0113; Com n1cnarum,.mmn .

' Grenolcm) parlement. Condorium,ue Condonafondonf. Condom.
l \Abdura,/fdure.E.Jurm.Jyre.
Agafhopolis , Wlanrulamuvhntp Condorien.
Cognacum,@gn4c.
1er. Confcrana,on/eram. E.Ong/umm
Agar ha,gate.E.g41/nn.dgede. .
Agana, genl. . _ Corn ubiornaalle. Cripm/r.
Aginummunc Angolifma, {ngoIe/ne. . /Cngolyl Datij pop. cpqyrlmzourd 43cm .
mm. Dinan rum,Din4m.
. 1. . Dolla,Doe.E. Dalen. -
lbien. ' Dunum regis, Dunlcry. - f
AntipolisJiqgny.EnJegaum. |&18..1&.
Anti politan ! Seneren.E./fngier:. ` |1.
Anatillorum, 731'0141'111 en 7)re. ' f FoicanueEluenen.E.E4ul.
Eufxbcrris,{ux en Gaongnt. .
Anicien s,E. le ngf en { _
Appamara,ffppamer./Cpfmenfaminn Plorusfleurflori. '
, . . Fongrrafongerex. . i
Aqucns Eplitopafusdn l/foniaJ'x. Fuxusjqy'k, .
SeXti, ix en 7Jrouenccff. {quen/'. Gabali pop.ceu')cde Laie/12e.
Aquitania,pnrs Galli,Ga/ogne, (y . Vnde /: d {gema/'s en Guenne.
Aquitani pop. Galiacumdlare.
Arclarc,'col. Ro. . Garonne/param le: Aguiraim de: @im
Atl Cs, . . felon @/ar.
ciuitafourger. Glaudn,E. Glauzlmnn.
Aucrni popje/myd duungne. Cclris Marliano Hortcfon, .
fcribuntur. ` 10..\5]1$5.1/1 ngeli.
Augua All'iorum,duxen , nunc Aufcus. Lagnicriala /.
vnde La m bal I a,LamLa/le. x -
Aufci,5c Auxitani pop. le1:4): d flux. . fixin La (//.
". . ` Lebrctu m, {.
Leflorium,Lore,E.LeE?oren. l\
Auguoritum , . vndc PiauiJuc Flc
nes. Lcmouiccjmogu. .Lemoucem
Axonn fl. le Di/uen . Lo n J;Leon. . Leonen.
e gue raaguiee. L1buma`LiLoumL
Bayouayone; E. . Liigniacun1,L1/gnn.
Bergeracumjergemc. Lodcfua,Lode.E. Lodeuen. : da Loa'g.
Blitcreii Bi'rcejrmen Guienne.E.Bteren. 1.0 m baris,Lomber:. E.Lomarim.
Lomella,Lomelle. . .
/5. .
. Ludumje . l
, -. Luxiona,Luxon.E. Luxom'en.
Barurisurgex, vndc B1turiges,d.3ituricen. Maclouiusvlalo E. ;
. ' Magaloniumvlagulom.Mgalanem
,1..10.$.375; Magdun um ,Manga
Burdigalaourdeaulx o 131 lparlement. . 3147116 Malcacea,Male/4ig.ET/laluna. ~
lm. Mediolanum,& Mediolanium,Xantonum, Sai
Burgumourg. .
Canta bri pop. Blaye, ou ' lemour de [uf: en Mimatum,Mmzle.E.Mim4fm.
Guiannt. ' Miranda', Mirande.
, 8c .(/, Mirapicdirepo.E,Mrapicenr.
, Cordum , CIM/lean, Cordue, Caren. Monetavlonete. '
flut. . ; _.- ~
- -, . Mon Gnarnus,Manfmarcbant. _
Carum Lcru|11,Ca/elle}auld. Monralbanu xn,?vlontaulan,E.Mom f .
Gathurcum, (allan. E. . Morlanumf/Iorlo. - _ ~
,14.91 Cenomani. E. Natbo,\larbonne.'. .
nen. . . .
hino, Gino. NemaufumNarb. Mme:,E.Nemacm
Clarufmons,(7rmn;.E. (. Nymarumimqy. . y .
Q' z
INDEXv E _
_ 18 4. .
Olorcn iis, E. Oloron. Senelcn, . Sever.
Partenaicu ). Tailleburgus,Tdilllorg. _*
Petra Buifycraierre Buf/ere'. . -Tarbclli pop. lepuy: 1 'I'krle Bigorre
Perragoricumferigorr. vnde Petrocorij , .
ulx. . Temigorzcen. , .. Tarifen/is.'
SiPaulus,.S` .741. .S.Yau1i. . Tarnicniis,_E. Teme.
Pilones pop. lepuy: lmrourde Joilicft. _ TarufatesJe .9u 1 entour de Tur/e.
Pilaui,7ozlier.r.E.7iauen. _ Tholoi'a, olofe, /1..
Podiumjepuy. . , 5. Fleur. E. S. Touarfus, Touan.
Flori. . Trccorum, Trigun. E. /.
S,Poncius, Sfoug. E. J. Tenzij. Themcriarum. S. Trigany-ue .
: lemmiers. Turonus, Teun. . Tannen/.
Preciani,.'?recin.r. Tutela, Tales. E. Tutelen/r.
Rhedonis,7{gne:.E.Kl1edonm. -Vabra.Valvre.E. /1:5
Rigcna,Rgena. f ,/`,.lfd/Zum. .
Ri , . . , 1:,Kg'eux. Vacicn.E. f.
Rocomadorus,Rgclemadou. /...
Rupella,la Roc/Jelle. " Varena, Vaurentf. l/auren/:,l/aulour,/ue la Vaut.
Rurhenuin,R_ouergue. vnde Ruthcni. . Karben. Villa Regalis,Vzlle K9),
. _ . Vindocinum,yendo/me.
Santoncs pop.Xantonge:. Vtica,V/er.E.Vzicen/:. ' ._
portusJa oc/Jelle. VifonJ/n. ~
Sarlatum,54rla. . Sar un. Xanthona , /. E. Xamlroumx.
NOMINA CIVITATVM C'VM 1N-A
TERPRETATIONEVGERMANICA
ET PKOPRIA.
f: Budiau 1142124 .
Bidaioauffen.
\ Abudiacum,Duuubianum, ). Bingi u m,ch Vingi o, 'lic : Klemm Aw
J 1 ` _ Ii. Abuiacum, Sen.
if. bingem
" i Abulnaibenfpurg. Bodo briga,~pnparfm.
" AlcimocnsBch/'velEy/liuuu,aurdl Bon n a,250nn/ex 4cuire: appa/iro Gene/a eff, 'vh' Dru.
ha 3u . ,1, flu tqle Flor. Rbenumpomc coniunxit.
Ambra, mptr/apudlacum (7 ciu/dem nominal. Bracodurumulbfuimbvrl
Agripinenisaloniu. Brcgctium, rolmr ( Rahm?, !
Arflauix.lorbh'ng/wlfozim.ipcpbmbcpm ( in ium. .
Arbor fclix,2[rben. ` Brcgctium, (253131118.
. Brigan ti n us lac us,lucm @en_/Inutile.
Argentorarum. Straburg. MonsBrifacus,wlBreucomachusfbrtpfad).
Arto bria;z'4m @Batenburg / .Monaerium/upru R?" Cireacfdgnig/uon long al Iugoladia.
tulonam ): magnus .edffzeiorum . Calkiaci, Calcar, Tuciuu. ~
Atuacum,'wlAruacutumabridzf, . i Cambodunum, Jemma
Aucnticumfibtlfpurg Campodunumjcmpten.
/, quia nomen ref Caritini rcgio,nunc Vuirtemurgcn/.
nat.
Alleguila,f1clia,'traubng/: ciuiur antifumquxl Camus, . .
Cailcllu m ,@e[ffl/iuxta Mln/2m opidum Jirutum.
lRdf/Jodie Xclburg. Cerioeiffelmaur.
Anguila RauracorquIugf/qugm nunc/upm Baj Claudionumyfitf."
lmm . Colonia Traiana, Scpfermh
Anguila Vindclicorumiugfpurg. Conllucntes,@obim/ilgadolium elfo/idw.
Auriiumofg. Coriou'alum , ad?.
Acilia,2{[tcnburg/non longe' Neulinge, { Danu Cornutoypetcrntll. .
Carrodun umrvpnurg/iuxm .
Autunaco,velAutiniacuminbfnad. Curia,ur. f ~ `
Bodurum, 'vel BOcOdurum, 'vel Bolodurum, V Dauantria . \.
vel Batabis, 1.,`/ @igbmofm/in rifa W10/elk, France? 711'
Bcdacumgurcflgauftn.
)quentium rE m' in Danuium. . . l. lavocutajegm aroli Magni.
Dracuna,Qbillglt. :t '
Baganumbagenigcpm. .. ._ Druiò magus. . '
Bcrbccomagus,pcpr, _. _ . 3/1 S. Nicolg'.- '
. ufo'
'iff LATYINoGERMANrC'V/S;
185i
Duromagus,uqngm. Regiu m, ,Swing/'non long .
Eponapmburgpu 'cim'mtem Rimogagusemzagm; `
Fruxinum'r1)1|g. Rinana,rcngcn.
Famonodum,25raut10w Rironomaniceyunbelypm.
Gammoduruxn,6àq/Zanta. f ' Rufanaflorma."
Gefiodunuln,`'p,
GciTorigcum naualc, @m,___ _ Sabaria colonia di ui Claudij, 61:91: ?
51111,0{. n Y e* f " _* "" ~'
HermonausJle'a. '
Icius porrusnel Ge'o riacnmalfa. . S m aro'brina, Cameraman, 'nipotina $.Q4ntemm ,'
L.,

1111111$0?1 mlb. . Seq uani,c9' Acd ui,eff urgundz'a, GiLotaring.;

Ifnica Sfm/ Hijgam. Solaturumolotum.
Sirmium,iquz, . '
,f`
Iuliacumlitb. ._ .
111110,1\11110,] Vindon1ana,4ut
121. . u
, " i ' 51101115,6\[. ~ ", L: l .
Iulium Caruicul'n, 681111162 Sumuntorio,,fQQenmart/mandcrum.

quauiuier, . ` Tabernzc, . ~ 'I
Lauriacum , {011663 / Manaerium { ciutatem Targcrium,itulngm
. g Taradunum .
Legio Traianarcfgàufm / Traiana dornqu .
Leodillmticg. ` Taururu 111,41greca, pro/:ter canuenfiam
1,9)?/ 'wl @Sunil
Lirimerisbef. . Tcutoburgium , Senna @frost/propr confluenziam
Lugeunum, (. Dariin Danuz'um. -
/ 'wlmam S. }. , / apudlacum Siem;
, fcc.
1, { 11/. -
Matricorum,/ue Dinodurum. Tigurinamctropolis Norici,'wlA|xgua Tiberij,
Medullum, /. juRegnocgmfpurg.
1115,%!- . . 111
1, 9020811;- 7 ~ " Tongeren, .
Mogonciacummcnfg. Tornacum 7fffortadg
Traicftuminferius,trict.
Muriolafrtd
Namurcumfamul'- _~ Treua, .
. uiroru m Au glla,2rfcr.
:1,55/. Turegumnelpagm , 1
Neomaguscumgm. _ _ l Vacorium ], w aliguz'pumnz, Sacara
Neo magus,bppenf29m/wlSlam.
Noucfumfuf. ' @113. l 1
_
Nouid unun1,{at)bacl//b Narco Rumania, Emo Vagenum, .
Vallatum, .
nalemona. _
Van gioncs, Spren/Er.
No'ui magum /: circa bmi
Vefpipumc Marc/:imam Baden/fr.
! Vercra, .
vallis, @ftbfntfgaL A Vetera , .
Ouillabis, {umbacfg/ Monq/lerum iamferumen
Vofauia, ali: Ficelia - Lice/ /pulu q
nl'.
' ' lmpmztof.
1)arthanum,)atfnfiltfg. .
Pedicum,ruf[2/perflumen Wlum. Viana, QBepfcnfgorn
Petouium,uePatauium,*ptaw ' " VindoniffafwlVindonisfinbim? mona/1e
Phenianaaubing n'um @nigfdbm/ in gua eff/quitara Comunm da
Pifonium ,"rfcrgcturg/ inferffumgm fr : . '
rfcnborff. . _ Vimundriafgran.
Portus Manarmanisgwlnaualiampen. Virun numubmurg
Pontes Ocni,bting. a Vifontiu m,251'fan
Pontes Sarini , (. Virodurum, QBz'nterbr.
Pontes Scaphonij, @bcfdem/ nunc /{ Zarmiset/mdomm Ragni,
/1141410 Ifam. \ ' mmc Coram: apud cara.
( wl Quinianorum, colonia, Zelia,Cli.
/: Stbofm., f Zeuggnalaufmburg.
,. hm
Is
v . _- .. n' *
.
(L 3 No;
l
186 INDEX LATINOGER. HISPAN.

NOMINA PROPRIA QyIBVs CAEs'AR
calijvtuntur,
GERM/1mm: `351114117'14

IAQ@
Ariouius,@5mb/'nl j) imd! Dum norixumm'd2,
Diuico, 911611313
L-; '. Auraricus, Epoxedorix'ribridz.
Bclloucs,albwi Induciomarus, jpumar.
Bcrnhardus,mlm Litauicus, (.
311111111. 101111${@/7915@
Britomarnsfbartmar. Lotharius,orcr. '
Caromandusarma. Mocni captusD'attfgaupt/wl
Caugoafwg. Numciuscwmey. '
|1@11(! 112[113. '
Catiuulcu5,@0ttuitf JpvrbtfftQ/W .
Cauarinus,Cauarus,& Cauarillus idem, @kbd/'rel Orriago,.f)orffag/wl530111119
Qwr. Othmarus,btmt`l)0.
Cincibulusinfubel. Senanus.@unman.
Cingctorix,'innnfrd2. Sigoncs, 6131016.
Com bolomarus. . Verc ngctorix,rrfmdz/ 'nl @tttfmrft
Commanus,'umnan. Verodoius,atrb0fl2.
Corolanus,ur[iman. Verticofltrbtmg
Curruarus,@acrat/wlSoumis. 1<|. I.
N 0 M I N .l
vRBIVM (LVARVNDAM ET
Locorum Hifpani,
HISPANICIS VOC/{BVLIS KIELAT.
- Nas . Guadiana. Hibcrus 111115:".

' ' ' Aurcs,duri4. Hirpalislili..
` thlca,Elregna Gmuu llcrda,LriJa.
~ ' Barcinonarcelmu. Malaca, .
Bctis. Gwada/uhr. Numantia,Sor..
!15,$<9-2. Nerium promontorium, S.M4nanhu urn.
Cfarea auguaaragy. Ofccnfcs , O/Ea,
Callulon,C/Iz;gla. Oli fippo,Llwna.
Cal , Gibralurm. Ophiufa, Frumenura.
Cinga. Ringa. Pompcicopolisfamfaluna, .
Carthcia, . Rhoda , XIe/er. d.
. Saguntum,Mon .
Carpcnrani montchmontide Sicoris H. ElSegro,
Callcci,Gallici4. Scrabum, @um
Derrhofa, /. Sacrum promontorium,qu
, ragen, 8.1.
`
Durias . El .
Emporimpuria. Tagus fl. El ago.
Ebufusuf/. Turdctani , .cndalum
Girundaifona. /.
DB
DE GALL. DIVIS. 187
GALLIAE DIVISIONE ALDI

MANVTII PAVLI F.
ALDI
'COMMENTARWS .4D FRANCISCVM

' Sz'remm.
.l
AE P E legendoincurrimusin : e ?
hare tria Gallizt cognomina, Qujs potr dubitet,quin'I Gallia, non
`___ Togat,Comat, Brachai: CiliilpinaJgnicetur in iisAntOnij verbis, quae
nec ramen Omnes,qu fit ea recitar Cicero Philippica I I x Galliam Toga
; rum differeniia, noute. quod tam remitto: Comatam poIIulo . Enit enim hoc.
' odre,breuidenitione pro Antonij confilium , Vt Cifalpinam Galliam D .
Y polita,veternmteimonio co Btuto,iam eam obrinenri ,relinqueret . Ttaniil- `
nabimur. Uennitur Gallia vel regione, vel ab pinam autem L . Planco tunc adminiratam ,
hominumcultu; regione fic: Gallia velTranf qulong eratrmior, libi alfumere, quo poile: g
.-n
alpina elhquacvlrerior etiam dieitur, vel Cifalpi deinde lùperatis Alpibus, in Bruti prouinciam ,
1111. vtraquediuiditurinduas: Trf quTogata Gallia Romano veiiitu vocabatur,
alpinainNatbonenfcm , Sc Comatam: Cifalpina impetum facere,Brutoque eieto , vtbem ipfam,
in Tranfpadanani,cCifpadanam. Rurfuseulru exemplo Cazfaris , occupare . quod Ciceronem
denitur hoc modo: Gallia vel Comata ! non fugit. fubiecit enim in eo loco , Otiofus vi
Brachata,velTogata. Comata cft omnis Tranf delicet eil'e mauult. Et Philippica v. , in
alpina,prrer Narbonenfem;BraelIara,qu poe quit, opinio , decreturum aliquem Antonio il
Natbonens 111511:0511!11115. de lam vltimam Galliam , quam Plancus obtinet.
Comata ptobatPlin.lib.4.c.i7. Gallia,inquit,o Comataigituromnis Tranalpina,prter Narbo.
mnis,Comatavno nomine appellata,intria popu ncnfem: Togata ver Ciilpina , quam ab Ita
lorumgenetadiuiditut: amnibus maximdiin lia amnes duo,Rubico lupero mari, Arnus ab
fh, Scalde ad Sequanam Belgica: ab eo ad Ga infero, dirimebant. @ed autem ait Plinius: Ab
rumnamCeltica: eademq;Lugdunens: inde ad Ancone Gallica ora incipit , Togat Gallia: eo
Pytenaei montis excurfum,Aquitania,Aremorica gnominezin terminos iurifditionis non ipe
antdia,ApparerNatbonenfem omitti,dcqua @rauit : nam itaAnconem Italia adiudicfler: ltd
Gallorum , vererum incolarum , rationem hav
{eparatim lib.3. e.4.. iam locutus etat. Opinor au;
tem ,antiquirsGalliam omnem Tranlpinam buit. quis autem Anconem cis Rubiconem ei'
1111111: ,in qua 11? ! quoque Togatam nominatGal
_ fure Allobroges,Prouinciam Romanis faam, liam: 6c ait : Carni, ( Veneti colunt Togatam
Romanorum hominum confuetudine alerc Galliam . Placet autem Dionis Verba recitare ex
mas defjife. Intonfas enim gentes vocat Plinius lib. 46.qua:`Galliarum diinionem oiIendant,
alpinasqiioq.gentes,quarum nonnullasNarbo adiunta nominis caufa & Togata: ,&Comata:.
neniisopinorGallia.` partem fuilfe,lib.II. cap. 37. Ani'qu vw` [Cneiufrru : -111111 , AW.
Nomina,inquit, 1!1115 Alpium incolis, wn'u 11u; Mnri'ui fumaria! , ruin irrf ," , ; 'Iui {
AJ-rit (199111111. ' 'j` neiin MIP -. '11
GalliComatae. Et,quanquam reliqua quoque -11 *nir Mu JXH'D , : 311 u) Tip'n'n 'ri'
GalliaC.Cfareinprouinciz formam elI reda Paganini? 131 rmi? pcg'rn iidln: u'ni 5 J'ii Ko'ywm'w oil'auf.
Ctazquia ramen Narbonenis pris prouincia fa moi ; 114111110 mi Mas-ov -143171172 ?
afuerat: ide Prouinci nominc,quod hodie rm Mrle FCM.
quoque retiner, femper appellata : reliqua vero Brachata rcat. hac Ttanfalpin pars fuit,
Gallia vetus Comara: cognomen rerinuit. pro qua: poeNarbonenlis nominata. Plin.lib.3.ca.
ptcre nec Agrippa, cm Galliam long lateque 4.Narbonenis prouincia appellatut pats Gallia
metiretur,Narbonenfis rationem habuit, quali rum , quae interno Mari alluitur , brachata ant
prouincifeparat. fcripfit enim hc Plinius diCta , amne Varo ab Italia difcteta,Alpiumq; fa
dem loco: Agrippa vniuerfarum Galliarum inter luberri mis Romanoimpetio Iugiszreliqua ver
Rhenum. &Pyrenum,atque Oceanum,ac mon Gallia latere Septemtrionali monribus Geben-
tes Gebennam ,8c Iuram , quibus Narbonenfem na tlura. Et Mela 11.2. .3. ParsGallia: noiro
Galliam excludit, longitudinem c c c c . 00 mari appolita , fuit aliquando Brachata, nunc
1. latitudinem cc I I I. computauit. 6c Narboneniis. Cicero etiam in Oratione inPifo
Catullus Comatam appellauit Galliam , Cfare nem ,~ Brachatz illum cognationis dedecus ap
perdomitam. pellat; qud anus eius maternus trans Alpes na
Quai bocponffTidmgupmfpari tus etat. Et in Oratione pro Ponteio, Sagatos,

-); 14 Gallia Bracharofque vocat Gallos,qui Fonteum accui'a
Q' 4. bant,
Qi
188' .DESCRIPTIO
bant,cum Narbonenf Gallire quodipfa declarar quae capillatior fuit. @od f quisrogeturbfa
orario, Fonteius prfuill'et. @o pater: lict ea chas tunicam fuiTe Gallicam purem :recitaboiL
Gallia: pars nomen mutauerit,Narbonenfs , lud Suetonii, quod in Caij Cfaris vita fcriptum
qu Brachata fuerat, ipfas ramen Brachas non ef ePt: ljdem in curiaGalli brachas depofuerunt, la
fe depoftas. Brach autem qual tunica fuit o tum clauum fumpferunt . Latusenim clauustu
Innis Galliz Tranfalpinaz, cui fagum imponeba nica Senatorum Romae fuit , quem Galli,brachis
turacomata ramen potis ,qum brachis dicta, dcpoitis,fumplèrunt. '
VETERVM GALL IAE LOCORVM,

POP'VLORVM, VRBIVM, MONTIV`M>.t `.

Fluuiorum,Alphabetica deferiptio,
maxim@ ,' quie '.ezrem C}:mt : 5
! Corne/mm /:

RAYMVNDO MARLIANO VIR() CLARIS
rno , c fu temporis eruditiflmo.
A. Francorum ftum . Prouins . pag.78. 6:95.'

( 96.
, AE s A in Commentariis Agrippinam, quae nunc Colonia dicitur, Ar
Galliamin tres partes diuids, chicpifcopalem inferioris Germania: Vborum
loca Galli Prouincia: , Ro vrbem,ad ripas RheniCiterioris Gram, non me
, . Y manisrunc polfelfa.- Britannia: morat Cre/Imfed Tacitus: in qua gente Agrippinarn
,i ` . Vlterioris ,quam Angliam di Claudi) Cfaris coniugem ,Neronifque -
" cimus, Hilpani etiam Cire natam ` veteranos,c Coloniam illuc de
' ` ; - rioris,ac populorum cisRhoda duci imperlfc , Vbiorumque gentem' Rheno
num , tranfq'; Rhenum Flumi tranfgrclam auum eius Agrippanrin (uam
na litorum annetit,quiomneslingua,initutis, accepif!è,ac cam vrbem (. igne paulpicon
Leglbuf'qgintcr etiam tuncdierebant. fumptam refert : in qua Capitolium , cloca,ac
Aduatici, Bclgarum Populi, Regni Eburonum dificia furc,c ritus,ad Romanorum inar.
(nunc Leodinenlum) finiti mi : Neruijs (nunc his ad huc non omnia perire.
Tornacenfbus) proximi habebant amplum,c Alduafduus , Celtarum Fluuius,
inaltil'fimis rupibus Opidum Forr nuncntgui Le Doux, Oricns circa Montem Iuram, Sequa
Iva/dam 'viderur , Opidum appellarum Beaumr, nos ab Heluetijs diuidens : lapfufque per Comi.
vicmum Thuduino,innibus Harmonix. Hos tatum Burgundize Montem Bellicardum , Infu
cx alluone vocabuli templare: credunt effe eos lam ac Clarauallcm Caella perluit, ac vrbem
qui Douacum , Atrebarenls Dioecels Opidum, Bifuntinam nunc interfecat : deh'inc, Dolam
non long a Cameraco vrbe dians , incolunt . pidum prteruens, circaVireduneum Carum,
Hi Aduatici ex Cimbris, Teutonifque prognati non longe Cabilloncnf vrbe,ArariFluuiO,cui
erant,qui Tranfrhenani fuerunt. Sed magis con nunc Saona nomen efr, mifectur, cDubius nunc
ieura Atuaticos fuille eos. qui /Jodie Galli vocatur, ad Sequanos prorfus pertinens. pagi
cam Brabantiam , vbi Opidum Niuella , par na 1;.
temque Hannoniac circa Cannetum montcm,& Alexia, inter Celtas Opidum Mandubiorum,
BintiumOpidaCameracenfsDicels,fnitima in Ducatu Burgundi, nibufque AEduorum
que his loca extra Francorum Regnum inha non longe Lingonibus : in vice formam reda
bitant : vbi locus quidem in vici formam reda nomen retinens, quo etiam hodie ];
fer defertus. cuius nomen Gallica lingua gueplacnunagna pars eius Regionis Alletum nun-
'veren' fatis alludit , 6c monumenta adhuc quae cupatur,nec long diatvico,qui Flauiacum ap
dam prclara vetuatis vifuntur. Hi Boledu pellatur. In cuius Alexiae expugnatione nonnull
cenfes . Vide de his apucl Ca'farem, pag. 12. munitiones in Floris Lilij formam Cfaris iuffu,
&29.&6I.&67. . pag.102.
Agendicum , inter Celtas Opidum , Senoni Allobroges, erant Populi citra Rhodanum Flu
bus, Pariljs,Velauduno Opido Senonum,Ge uium . 8c Lemani Lacus ripas, extra Belgas,el'~
nabo Carnutum Opido, 6c Nouioduno, Auari~ tas, t Aquitanos : Geneuam Opidum, vbi {olem
coque Biturigum Opiclis proximum,in Regno ncs nundina noraAI-L tate celebrantur in Sabau
' dia,
PonLoRVM'BT' LOCORVM ne
dia.-loczeluefinitin1a incolentcs: quietiam { tur. Ambarrosetia'm (aut pori s mbao's) dici'
rc finitimi Vocontij's Populis,propi nqui Centro'f
musCiuitatumclientes,feuadhazrentcs.0pidun'1
nib'us, nunc Tarantaiiis, ac trans Rhodanum _vi Am barrotum Pagus SematiusJiuc Mons Barri di
cos, ( poffelliones habebant circa Regioncm,
eitur.pag.5. y - e
qua: /tedieBre'a dicitur, ad Ducem Sabaudi Ambiani,Amiensfitulgo,in Picardiapolira. Hc
tans , quam Pluuxus Indis ittignt , citta Arat-im RexDuceBurg.tepetit. pag.21.&z4.
Pluan . ; memotat [ , Se
Am bibariti etant Pop. in quos Cfar hyeman
/ in Catalina: /tz/let'ia,refctunturq; in pie
la Blanca {/210111347 Tullij , gua intipit: di caufaCAntilium Rheginum Legione v
nain v i I .Commentarijnc mifille commemo
meercule. Allobroges enim , qui cis Rhodanum
rat. cfotterant Am bianen (! aliqui his pro'-,
habitabant, finitimi etant Galli,lrouinci ximi vt eos Atrebateft'l; 8c Morinosin-itimos inA
quod cum Romanis paul an fide conti nerer. Non enim : veri limilc,quin ali-
` t bello contenderant, ac : paeati etant. In
quam legionem illic collocauen' r,vt fuperiotibus
' de conat Delphinatum fuile,y tune ex par'te Gal annisconfueuerat,de qua non confiar, nifi de han
' li Prouinci, qua: Romanotunt'erat , cm ef intelligamus.pag.xo8.
fet nitima Allobrogibus. Faille item parrem Am bibarij, Populi Celtarum, inter Armorieas'
Allobrogum ,inter quos fuit Vienna ciuitasMe Ciuitates,0eeanuinattingentesnitimiRhed-
tropolis, fccundum Stralenent. Hi /10:11: vnibusac Lemouicibus,circaBritanniam Clterio'
baudienfes appellati,quibusDux preltwetuatc rem , Se Normanniam , in Regno Francorum liti .
Imperijc nobilitatc generislg elatilimusa
pag. 104. '
put gentis Tautinum . Nam Vercellasindotem
Ambilates,Populi inter Celtas,Lexobijs,Nati
eius maiores Vicccomitibushabute,pac-is ad
nctibus,Diablintribus,&0(illinisproximi,in Bri
modum . pag.3.&4. '
tannia C1tetiore,qui oppolti Anglia?, inRo
Alpes erant,quibus initio Galliei belli :
gno Francorum,Dauran ches Gall. pag.34.-.
v in Galliam v. Legiones ttanfduxitper
Ambiuariti, quieuuni , fue Brabantini intel:
nes Centronum,quihodieTarantalij
Belgas Populi ,citta Rhenum cMolm Flu
tur. Grate: dicuntur: quibus 'vulgo Mons Ci'.
mina. Ad quosprdandifrumtandie; caufapar
nefus , f'eu Cinerum nomen ell: qua: : Pocnin,
` t5 Equi tatus milert Vlipetcs Germani,&Teneh`
: , dicun tur, quod Hannibal Poenus
theri Populi,qui cis Rhenum tranfeuntes nibus
his in Italiam penctrauerit.Tacitueautem Pnina
'fuis Menpios ( nunc luliacenfes) cxpulerant. Inde
iuga, quibus ex Italiain Norieume Germaniam cenielura eff, hos Ambiuarito's incoluil'e eam Du
iter elhdelignat. Alim etant Alpes , quas Sum mas catusBrabantipattem ,' in quaBufcoducis , Bre
Catrappellat,gilodinteromnesmagis eminet: da,& Berg Opida Leodils Dicefs, &Antuet
quarum iter pateeri volebat,quo magno cum pe pia Opidum,Cameraeenls Dicefs
riculo,magftè'1; cum portoriisMetcatoresirc c
Iiac'l ,&Geldria Citcrior fit . Circa quloca
fueuerant, proximVeragtis Populis,quorum vi
per Campaniam ,BrabantiquueTungros Opi
cus erat Oodorus,nuneD.Mautitus dius. Ha Vdum prop qu; Leodium ,'vtpleri/gueplafetmlare
vnam dicefsAuguflfis, D. Bernardi Mon'
Oceanum protendebatut.pag.4z. '
_ tem 'vulgus nominat. Alteti Sedunenfis d_icefis
Anattij,Populi`transRhenum,&Danubi,cui
Mons Briga nomen eff. Sum Alpes,quas Corne- ' ac Hercini : ingens erat fylua Germa
liu: Tact'ttet,"veteret,dixre martimas. Hin Pro'
ni,& Dacis nitimi Daeintplerifqnepla
uincia Hebreclunenfinocil; LiguflicoMari finiti partem habitruntPannoni. pag. 73.
mis conlftunt: qu exltalia iter etat adaggredien fa
Ancalires,Populi in Anglia,Trinobantibus,Bi
da m Narbon'enfem Prouinciam. Alpes item
btogis,Caflijs,&Cenimagnisproximi.pag.55.
re,quas idem Tatum@- Trifcidixre' Rticas Ra:
Andes,Populi inter Celtas, Curiof'oliris, Vene
tis Populis,qui,exTufcia prfeli,duce Rto,ea lo
tis,Carnutib'us,cTutonibusnitimi,acDucatui
'ca tenureforn dieta'. Het Agro Tridentino acf Bituric,0ceanoq'; ptoxi m LquosLigeris Flum
iacent,&Veronenl,quibus ltaliai n Sueuiamr
alluit.Ciuitas eflintet Gallia: primarias, Andega
Auilriamiter ePeFuerunt t ill,ex quibusRhenus
uen'es'diijn Prouincin Ttimnl,&1~`rancorum
inter fines Seduitcnls,&Ct1rit11 (is dioecefumori
Regno liti ,Ducatus titulo in ligniti. Hinc in Re
tur, quas Lepontias Cefar, {vale} Seri/:tere: a ppelin
gno Neapolitano'Angioni dii,quod ad illam fa
ure. NuncD. Gothardi ,ac D. Nicolai dicuntur",
rniliarr)` Regni iura deuenerunt. qua: mox Reges
elle guiluam platet, quibus in loc -Francor'um ex teftamto Rhenati Vltimi (i bi ad:
Rheno,Oceanot; nitima ex Italia aditus di. 1u {ciucrunt.pag.go.c80. >
lias prtere Alpes memorat Tacitua,quas[ènti't ` Anfimtiosermaniinferioris Populos,proxi \
elle p_roxi mas Rastis,quas fort ex Italia per Tarui;
mos Phrylijs, pulfos Caucis , non memorat (ee
finam vrbem in Styriam,&Auflriamitereft
[ Tacitue. ~
7 Ambarri,interCeltasnceelTatij erant,'& Con'- ' ' Antona,inAngliaFluuus.Taetue.
fang'ui neiAE duorum,quos quidam opinan'tur et' Antuaees, Populi citta Rhodan , extra ,
. fueri nt N'r .Celtas, t Aquitanos, finitimi Allobrogibus , 6c
uetnenfes,AEduis nitimi , ucpt'o parte ; Gebenna: , ae Gallia: PtouineRomano. i
_ cenfes, alluione vocabuli, quo Atas proximi. Huiusnominis adhuc exrat in'eus,
~ ` 6c rte
90 f DESCRIPTIO
Prxfcut'a qufdam Monacbotum intel' Gene. uij'. et' (ylua nomen rennen: prifcu'm' hac etiam
uam,&Delpl1inatum ,quiellGeneuenfisdice tempeatc. pag.51.& 74. _
lis. Videntut ramen feeundum Cajr Aremici Populi,vel Artoiniei,extraCe_ltas,Bel~
prioncm,Antuates magis fuiffe inrerAllobroges, gast Aquitanos citra Rhodan nm Fluuium finiti
tvicum Veragrotum, cui D. MauritiusSedunen mi Volcis, non longe Gaballis , Aruernis,HeI
fis diccis nomen ell. quidam hodie Vautua uijs,Ruthenis,Mallilieniibus, 8c Cadurcis.
tes appellant. pag.31. eenieElura eff , fui`c Arto micornm Populos ,quo
AquitaniaRegiOnum latitudine,&mnltitndi~ rum Epifcopalis,& ProuineizViennen
ne hominum ex tcrtia parte Galli exilIinIanda Iis,in nibus Galli ProuinciROnIanorum,quos
elizhanc GarumnaFlumen Celtisdiuidit', quae Anracenlesdieimuewbi Principatus eIIPrancorum
cOceanum Mare attingit. In hac fnnt Metropo Regi non fubditus, Armeniacus 'vulgo (.
lesBurdegatenls. Auxitana, earumque Iiiaga rnm princeps , Iacobus nomine ,cm Florenti
ne:pars item aliarum Metropolnm extra termi nis in Italiam accerlitus ell'etaducrl'us Ioannem
nos eofdem litarum. Qia- tamen Aquitania' at Galeatiurn , Mediolanenfem Ducem, apud Ale
tribuunrur. Gniennani banc Galli hodie nunon xandriam magno przlio vius , t ca:qu eli. pa
pant. Hrccm olim Regibus Francorum Du gina 99.
cibus Norm-.Innia' trant'ditacllet, qui poie Re Arenacum, interColoniam , &Traietum,vr
gnuni Anglioccnprunt , ciun illam polIvarias bes Epifcopales , locum vltra Nouelium , Rheno
conteniiones c. : L. . amplisannosAnglite adiacentem, non memorat Cie/ar, fed .
nIIIil`|Ir,C;Iroli v I 1. aufpicijs tandem ad Fran Armoric Ciuitates poltarerantinvltimisGal
cos rediir . In hac Cm alij Principatus celebres liz nibus. Oceano coniunmx q'uibus fure
funt, tum Fuxcnlis: quorum PrincepsNepos ex . Curiofolites,Rliecloncs,Am bibari,Cadetes,Olil
forore Ludouici 1 i. qui nunc rerum in Gallia Iini,Lemouices,Vnelli ,Populi oppoitiAngliz.
potitur, apud Rauennam Hilpanis memora Britannia Cirerior, t Britonans appellata , cu,
bili prlio, Vitamcuni Principatuamifit. Sicquc Dux olim, Regi iibditns , prfuit : nunc ex matri`
ciusOpida acl Regemmullis relitis ba'redibusne monio Annee , Dncis olini { ad Regem reda
dirc,iòrore fuperiiite,Fcrdinando Regi nupta. a.pag.io4.&119.
pag.2.. (37. , AriIerni,Populi inrerCeltas, finitimi ,
Arar,CelticFluuius,nunelaSaona. Oritur in Biturigibus,:1cBorbonenlibus,nec lOngLemo
Dioeceli Tnllenfi, finibufqiieBIirgundicLoto uieibusmom en retinent.Ducatus elhcuius titu
ringire, non long Monte Vogefo,quo Mola Flu lusDuci Borbonij adferibitur. In Francorum Re
men profluit.lnterfècat tum ea m Bnrgundia` par gno liti. HOs memorat Lueamu inprime. pa.11.c 18.
tem, queelmpcratoria,tum c,que Regia dicitur. c 81.
1v- n<.
IlliComeS,Tohodieloguuntur:huic Dux,Franco Afciburgum,Opidum Germania: ,nonlong
rum Regc inflirutus ,prem-ar : qui tamcn,mor Rheno Fluuio,&cis cum interGeldIIban1,; vete
tuo Carolo Philippi, ab occifO apud ra Gtum,Nui`cia:,&Cleuenfi Dueatui
Nanceum, 'ad liiprcmuni ius Rtgium adfcriptus ximum,non memorat (ie/2r, fed . Allypyr
eli , vt nullus adhuc Burgundize Dux lit,_fedCo gionolim ab Vlyfle, quorundam Opinione,nun
mes rimum . Interfecat Cabillonem , ac : cupatum.
a
conem Ciuitates, tunc AEduorum Opida. Pro Atrebates,inter Belges Populi linitimi Ambia
lapfusad Lugdunum vrbem,RhOdanuIninfluir. nis ,Tornacenbus, 51 Morinis ,partcm Picardia:
nem Fluuium fzrgiliue in Buco/ieu ,Lucania infri continent. Ciuiras eil, nomen adhucretinens in
me,w' TihullusElegia v 1 I . mememnt. pag. 5. ProuinciaRhenienli. Regcm agnofcit. Ari-ashe
Ardueiinanlua,OmninoinBelgis totius Gal die,vulgo nuneupatur. In haclaudatiima .
lia' maxima,atque ingens, Rheno Eluuio perfi turaultra.pag. 21.6125.
nes Treuirorum ad Neruios (nunc Tornacenfes, Auaricum,erat OpidumCeltarum maximum,
( initium Rliemorum pcrtinens , millibus pall munitiilimumquc3infinibus Biturigum,Agri fet
fuum amplius D . in longitudinem patet . Attin tililma Regione fer ex Omnibus partibus Flu
git anim Menapios, (nunc Iuliacenfes) Aquifgra mine,& palude perpetua circumdat , trans Lige
num Opidum',EburOneS, (nunc Leodienfes) Con. rim Fluuium , habens vnum 81 perangul'tnm adi
drnlbs,Aduaticos,qui etant pars ComitatusHan. tum,proximum NOuiod uno , Opido Biturigum,
nonia-,Lucemburgenfem,BullIonenIèm,Barren acGenaboOpid Carnutum,&VelaunOd uno O
fem , Lotoringum, Limburgenfemque Ducatus, pido Senonum, in Francornm Regno Iitum,Bur
8c Comitatum'Namurcenfem, Meten ges,vel Viarons, Gallis appellatum. pagouage
.Iium,MoguntinoruIn,Conluenti,&VbiOrun1, ma tema. '
nunc Colonienfium, ( Catalaun Dioecelis Auenticurn,Hel uetiorum Caput fuiiIè,te{Iise
lnes,in qua funtvici ,Caflclla, 6c Opida multa, ac Tacitus. Ammianus MarcelliIiusfcribit,fuisqui
complures infignes Abbatire,pra:lèrtim Ordinis dem temporibus defertam Ciuitatem , fed non
DIBenediCti,fcilicetD.Huberti,LeodienlsDi ignobilem quondam,exAEdicijs femirutis col
ceis, Dini Cornelij, ColonienfisDioeceIis : cuius ligi.Hodiel-a1 patentes ruina: vifuntur !
{ylu extrema pars verfus Belgas Mofa , : patria lingua prifcuin nomen Auenche. [firman
Scaldis Fluuij.SealdiS ver Mofam influit:qui Flu aggro, Vautuatum. ' _
Auler
LoooRVM.
_" 'Aucrc Populi inter Celtas , Aduogum Batauodurum,
enfcm inter Colonegfem
,vrbcs_ Epifcopales NoneJ
, locu'm vltrY
clientes, de Ange dimm, Rhoanum , pagina
104 I
nibus DucarAus Cleuenis firum,Rheno
Aulerci,item Populi inter Celtas,chuirati adiacentem , Bclgis adiribenduxix , non memo-v
bus maritims Oceanum attingentibus quAr - rar Cefar, fed .
moric appellantur, proximi Rhedonibuscfw Belgx,1opuli multarum Ciuiaeun1,0pidd
nijs,Curioiòlitis, Oiifmis,Vnellis,Vcnens,ac yum, ; locorum,Mari Oceano,Rheno,Matrona,
.Cenomanian ProuincaTuronen , &Franco lSequanaPiuminibusincludunturHorum ple.
rum Regno Gti,quos nonnulli Aurelianenfcs elfe >rique ortiGermans,Rh'enum antiquirs rranf
opinantur. Sed illi Prouincia: Senoneniis. duis,_Gallosinde cxpulerunt, Hi moribus,legi'
Pagnio. _ bus,&ornarununcfuntvaldlc'ulti,humani,ci'
Aulerci ,item inter Belgas , proximiBburoni. tis eoeminati , continucue {untapyuci eos Mer'
bus, Lexouijs,ac Velocas. pag. 36. _- catores, quo per tates commerciacj; mocs 'hol
Aufci,Populi in Aquitania, proxim Gamm mutati confiar. In his lntMetropolc',
pisNocatibus,Tarufaribusontiatibus,CocoIàf lTreuirenis, Coloniens, Maguntina,Rhcmen
gibuscHifpaniCircriori,in Regno Francoum _is,cumearumfuft`raganeisintraOccanum ;
fui: quos conieura :fC { Aufciranos, feu Auxi _ eadem tris Hu mina conirilris . Itcn'raban
tgmos.,Ciuras eMctropolis . Hi funtAquitanol tia, Flandria,Hollandia,Gelcigi,aePhryfi pars,
rum clarimm,quorum vrbs opulentifmaHel tota Picardia,Hannonia,Iuljaum, Virtutum col
piuinberrumr refer; Mela. pag. 38. mimtus,acCa.1npani maximaportio,SyluaA
Axona,inter Belges Fi uuius eft,in extremis Rhe duennavniuer'ia,cum _fingulisibi adiacentibus,
mornin nibus, quo pcdibus vado trantus . ceaincluis Populis,ac locis : 6c plerique Princi
laDifneavulgod-icitur. In huius'Flumnistranru pes,tum Profani,tum {acr~|',Duccuc, Se Corni'
GermaniabinfequentibusGallismagnincom tostiurareilue,quarum mnlrliber,fùoe'1ue
modumacceprefer I x x. millibus paimmvl iuteagunt,al,i Prancorum Regi obtemperane.
tra Rhemoglauducni'ennc-Rhcmenfem Di ngd ihpereJmperarorias partes fequitur. In
ccm partiens. Gallic Anaix , hisfunttreslmpcratoru m cleores, funrcF'ranl
- quod vocaturGallie Laronio . pagina corum Regis,.qu_os Pares vocanr ferme omnes.
_22. . _ _ Imperator_cerr,& RernBlgicoronaturonf
' ` ,I . fecraturc inungitur. ai ier'A'quifgrani, alrerRhc
mis. HOS . In his Belgi.
rum clarimmierantTrcur,quorum vrbsopulen
_A N 1 s, flua ingens trans Rhe :imma Augu Ra , 've refer: ?omponiue u nunc
num , Sucuos Cherufcis pro nati; _ iglaoratur.> In Belgicaautem Iul.Ca:ilvi`quc in
uo muro diuidit: nunc, w opinie eff, 115115 Romani diu
` ~\ Nigra Ilua diciturmon longe Fri tis h_aburunr. Nunc ver vice Proconfulum,
_burgo oppido,& Badcnf Agro ,in_ Legator RomaniPonticatus Monarchia ef
A_thefm,Rhenum , Necharum , Moganum, tat, 6c Legatos natos, cPrimates habet,quibus
&Danubium, Germania: Plumina,_Herciniam~ fubfuntEpifcopi , ad inarPrfdis Proninci in`
que liluam,cHa,Regionis Germanic,mon . 8c colleores, quos inrifm /Em Q15
. pag. 7o. _ i opesappe-llauittque Reges,cPr1ncipes,qui,ve
. Samui , Populi inter Belgas. nam Mofa Flu, lut Cenfores, Decreta Pontificis Maximi, 8c
mlen parte qnadam ex Rhcno rccepra longe fer reuerenter excqnunrur. _Huic Gngnliobe
ab Oceano Lx xx. millibus pauum , quappcl dienriam exhibent, : ad cum in caufs maioribus
.latur Vualianfulam ecitBatauorum, in Ocea recurrunt quasadi pfum affidu deferunt. pag.2.
mumqueinfluit. Hi badie,prlerifqueplacer,Hollan &zx.c_zz.a;.&lz;. ~
di dicuntur ,.Diccis Traicenfs , propinqui Belgium crac Bcllouacorum Ciuitas magna, 8c
.Phry'fc Ducatui Geldri,ac Mari Oceano inter Belgas authoritate arquchominum
nicimi. lib.: Hi Canis po tudine ? in qua Ciar inrerduna hycma/
'zh_.-
@uw
_pulisTran'rhcnanis,Cherufcis,&LigijsPannoni uit,ac_plurcchgiones eius aliquando illicin hy
-Populis viti-a Hercyniam (iluam nitimis, : berniafaremo men adhuc retnetDium etiax
ax-a m-unduris orridicuntur, c feditione domeica vderi pote Belgium,pro Bclgarum Regione :vt
pulf,extrema Gallica: vacua cultoribus, (_i qudLiuimSamni pro Samniti Regione. pa.57.
mulldnfulaminter vadat,occupaure.@am I Bcl-locamopuli inter Celtas ,proximiLexo
Marc Oceanum fronte,Rhenus Amnis rcrgun), _.,, opinie eff,eè Baiocenfes. Eorum Ciui
Lacltcra, Citcumlu t , 'vt re/ert Cornelius' Tacnu : di~ taseEpifcopalisin ProuinciaRotomagenG.,Du- `
cons, apud Batauos (: Lucum (acggm, ,_ cam Normani,c Regno Francorum Gra. .
quintcpnieumemodic in nibus vci Haghae..4 ,xo4~ , _ _ _
ducis in Hollandia exrat. nec longe/nmdum Tabi _ -Bellouaei,Ciuiras e'pif'eopaIs,inProunca
tum,cf1niùla,nomine` Mona, Vnde Mona. RhemenfLacFraneorum ,Regno . Hodie Bead
chum Opidum, vclMonaerium Ciuitas Epifco uoiin.pag.z;.&z4..&97. ' ^ l _`
='.pai'isfb. pag. 4.2. P.; -. Begalosemani'Populs, inter Belgas, pio.
ximo,
v
192-., DESCRIPTO
:dinos CanineFatbus,Bataus,Tungrs,ac Mara. Gergobiam, Ci uiratem cxiguam, 8c infix-ma', non
cis,Traetcni`cs fuperiorcs fuii'e conielum e?? , ad long ab Auarico, Opido in nibus Biturigum ii.'
vtranque MofuminisripamcisRhcnum nos, to, eis per AEduos artriburam ,habitrunrz )
.inDicei Leoclieni` . memorar, prim m, poil oioarij , 8: nunc Bauari didi. A
fed . . nibusl-lerbipoleniium per Noricum Agrum ,vbi
BibraleOpidum AEcluOrum in Celtis, long Nurimbergaeil opidum , in Medio fer Germa.
maximum ac eopioiilimum , 8: maxima: apud nix.l itum , in Anguilenis protenduntur, cum
AEduos auClOriratis: in quo rotiusGalliConci~l
quibus,& aliis finitimisTranfrhenanis vi'que ad
liumCfarindixir,iusdixir,& fafp hyemauitzln Briflinam vrbem, 8: terras quas hodie Siginun
Prancorum Regno irum ,in formam ruris reda dus,AuilriDux,poilider,acinnesTridentinos
: 8: in radicibus Momis, non'long ab AE fp tunc,c continu quue nunc Heluetij Rhe
duaciuitare,poirum , nomen rerincr . pagina s. num traufeunres bella gefsre . Hi Borbonijlzadic
8:96. dicunrur.pag.3.&lo. 8:82. '_
Bibrax, OpidumRhemorum in Belgis, vltra A Bonnam,Opidum ad CirerioresRhcniripasfi
XonamFlumenmeelong ab eozquod Flumen in rum , 8: Colonienii vrbi, Conuenti Opido
extremis Rhemorum nibus erat,&in eo Pons,in proxi mum , inrerBelgas numerandum , non me
Francorum Regno irus: nuncNaui, inrerdum va moratzr, fed Tacitus. `
do traniijcirur.Portus prii'cum Opidi nomen La Brannouices,Populi inter Celtas, ProximiSe
tin retinet. pag.zz.& 29. guiianis,Ambinaritis.acAEduis,quorum clientes
Bibroci,Populiin Anglia,Mari proximi,&Cai`~ . Hodie, la Moriane.pag.103. deem fort,qui
iis,Ancaliribus,Trinobantibus,Cenimagnis, ac 8: Brannouij.
Segontiacis.pag. 55.
Bigerriones,Pop.inAquirania,proximi Tarbel Brarufpanrium,OpidumBellouacorum inter
lis, Vocatibus,Tarufatibus ,Sontiaribus , 8: Hii'p. Belgas , nirimum Sueilonibus ,in Francorum
Citeriori, in Franc.Regno iti, Comiti deFuxo Regno ( rn. pag.14..
fubdiri.VbiComitaruseilinVai'conia coniiilens. Briganres,inAngliaPopulos,Silurum gentcm,
Nomen retinenr,vbi Turia eil,&cailrumBegora, non memorat (, fed Tac-ima'.
cEpifcop. Bilereniis Prouinci Narboneniis. Britannimaioris,cuinomeneilAnglia ,pars
Hinc profelus vir fortis Enequus nomine, Re memoriaabproditum
interior his incolirur ,quos natos inpars
dicunt.Maririma Iniila
abhis,
gnum Nauarr conilituit , pulill'lue indc Mau
ris, fucceiforibus fuis Regnum per manus reli qui preed,acinfercndi bellicaufa cx Bel gis rrie
` quir.pag.3s. runt , qui omnes - his nominibus Ciuitatum
Bingiam, nunc Pingiam, Germani Opidum appellanrur,quibus orti Ciuitatibus peruenerr,
Belgis adfcribendum, interMaguntiam vrbem, 8: bello illatoibi remanierunr,atque agros colere
8: ConuentiamOpidum,cis Rhenum,eiusripis cocperuntlnde opinioeilorum linguam cx Popu
nitimummon mem orar (le/2r, fed Tacitus. lorum eompoilram ,intellemicien
Bituriges,lopuli interCelras. Eoru m lines ab tiaq; loquendidiilciliorem elle ,quode'p Germa
AEduis,quorumeranr in fide, Ligeris uuiusdi nos pr cateri's caros habeanr, quia pleriq; Belg
uidit . proximifuntAruernis. x x 1. vrbeseorum orti |ùnt Germanis,qui antiquitsRhen trani'
vno dieincendcrunr ,vt Cfaremcommeatu, 8: iueruur,quibus poileAngliazpars maritimao
'pabularione prohiberenr . Ciuitas cil Metropo rign (umpit. vltra Oceanum
lis, rctinens nomen. Carolus v1 1 . qui,pulis An elle, 8: toro difcreros orbe. Continet rota Anglia
glis,Prancorum Regnum reiliruit, em nihil fer Infula in circuitu bis millia paifuum.Apud hos
maliud cilenquodin Galliaretinerer,occupan ,8: cil magnus pecorum numerus. Haze lnùla
tibus Anglis Omnia , BituricenisRexin derifum Angliac, Germania: Populis in eam Clalc fpiiis
appellabatur. in Regno Francorum . Hos mc irruentibus,vilis veteribus Colonis Anglorum
morat Lucamulila. pag.81.&109.&no. terra dila.Verm parlem eius, qumagisad Sc
_ B1annonij,(Brannouij magis legirur) Populi ptenrrionem vergir,Scoti, cipii Germani ,Piis
ntcr Celtas,proximiSeguianis,Ambiuaritis,ac admiilis,occuprunt,hodiel; renent,Francis a
AEduis,quorum clientes : quifueruntf'orr miciilimi,AnglOrum Regi maxim femper infe
cBrannouiceszquidicuntur Blano.pa ili, Populi moribus inconditi,eilèri. nullas prop
gina . vrbes habent. nemora,&iluas bellis ingruenti
Boij , Populi Tranfrhenani,Franconiae,Alpi bus perunr.
bus Itali,Sueuis Auilralibus,ac Danubio Fiumi Bruleros,ex quibus fuitVelleda virgo fatidi
`ni proximi. Qui in AgrumNoricum traniure, 'ca, quai Gerinanis, religione animos eorum oc
Noriameue oppugnrunr, cxpu-liis , 've conieum cupante, aliquando prfuit , w , :iE Tui
ef,Noricis :quorum Nori cor adh ue pars, trans , Genna ni inferioris populos, Tenchrc
Danubiummon longe ab eius,c AtheisFlu ris, 8: Phryfjs proximos, non me
minis iira,NoricusAgerappellatusoiorum pars morat Cic/r,ièd .
AEduis Cfarem deprecantibus, deuiClis Helue rieur.
tijs , quorum in focietare domo exceierant,in
: Aduorum' funi: collocati . Vbi " Cabilla
PPVLORVM T im
: _ l tuntnis,Cocoiàtibus, acteliquis
tatibns Aquitania: contra ,
Exeritum &Ciui
Cfais ,ew
_- Abillonum,0pidumAEduorum,in ius Dux etat P.Ctaûs,M.C_ra`1 F.qui,vn cum P'a
ter Celtas ,quod elcfuiife tte', Parthisinte'remptlis ell.Fini'timi cea no
Opidum Cabillonem, ad 'ripas Ar~ quitanieo,PyrenisMontibus, ac Garumn Flu
tis Fluuij ,vbi re'i frumentatiar,com los pag.38; _ _ _ _
merciique, 6c com meatus caufa {zep Catgalilsopuli Tranhenani,in Galliam Cel
Romani negotiabantur.Matif`cone Opidum fini ticam circanes Sequanotur'ri, ac Alduorum ab
timu_m,in Prouincia Lugdunenii ,- Dueatu But Atiouilloermanotum Rege,tranfportati, quos
gundiz', 8: Ftancorum Regno ltum, nomenteti non ab te opinaripoomumofdem fuiil'e cu'm Haru
nens,Cl1allons fur Saone. pag.108. dibns,ab ipfo che fimiliter trà nllatis.- '
Cadetes,Popùli inter Celtas, ex Ciuitatibus CatnuteS,Populi inter Celtas, Andegaufbus,
eeanum attingentibus,qu Armoric appellan Tutonibufc'iue nitimi,ae0ceano ptoximi,erant
tut,ptoitimi Leniouicib'us, Rhedonibus,Venetis, in clientela Rhemorum Regio `corum 'toti's Gal
Andegauenii bus, Ccnomanis ,in Regno Franco liz media, qua ramen extra Regnumltaneotum
rumti.pag.1o4. _ _ _ _ biduoitet expedito pater. Ciuitas en Epifcopalis,
Cadutei,Populi inter Celtas, proximi Helentc nomen Latine tetine'ns , in Francorum Regno ii
ris, Gaballis,Vellauniis ,Lemouicibus, 8: ta. pag. 68.8t. _ _ _
nis. @Grunt (ub 1m pei-io elfe confueuerant : Ci Cali,Populi Angli,Mati proximi, tCenima
uitaslpifcopalis,in Prouincia Bituricenli , ac Re gnis,Ttinobantibus, Segontiacis, Ancalitibus, 6:
gno Francorum ita,nomen tetinent. Hos memo Bibtoeis. pag. 55. _ _
rat inprimo -431111. Nec longe etant Cattos,Populos Germniz,trans Rhenum Flu
nibus ProuinciRomanorum. pag.103. me11,Ligi is,Hung-ari Populis,Cherufis, Hetey
Caletes,Populi inter Belgas,Morinis, Oceano niaciue fyluze proximos , ac Hetmunduris , cum
( Mari nitimi,ac Am bianis,ac Arrebatibpro quibus profluminc nitimo fale fecundo pugna
xi1n1.Abl1is breuiflinusin Britanniam (nunc vAn bant,&in ternum difeordabant , non memorat
gliam)tranfielus,nomen retinent. Morinenls Cefar, (ed Tacituo. _
(unt Dicelisin Regno Francot liti, Angloturn Catuaci ,Populi inter Belgas,Netuijs , Caleti
Regi fubiei. pag.21. bus,Vetomanduis,ac Condrufsproximi , quos
Camuloclunum,in Anglia Opidum ,feuColo fort Douaei Opidiincolas,Dioecefs Attebatcn
nia. Nihil cle hoc Turina: qucm poil C fis, opinarz'licet. pag.21.
fatemfer . 8: x . annis Hiilotiam fctiplile con Caturigcs,Populi nitim Centrombus,ac Ga
ar: ptferti m cx libro de Oratorium@ To'rarum rocelis,qua iter etat ab Alpibus Graiis ad n1
collation: edidit. Geneuam,Lacum Lem an um, &Rhodanu n1 Flu:
-2.215 Canincfates,PopulosBatausnitmos, & can uium,quos effuiichiceiisNel :altem
dem lnfulam eolentes,qui,otigine,vittute,lingua Proninci Tatantala; , extra Belgas , Celtas , 8: 5
pares Batauis,numeto fuperantur, non memorat quitanos. pag.4..
Cit/med Tacitus. Celtica ,quae : Gallia olim Romanis (
Cantium,in Anglia, ad Mate eil in angulo imi, ,\01$11 m,L11g
minorifc'luelateris ex tribus eius Infula: laterbus dunenfem, Ciuitates Mettopolitanas, eatumt'ine
contra Galliam , quo fer omnes Gallie Naues fuffraganeas omnes inter Garum nam ,
appellttnt,c ad orientem Solem fpeat . Ex om nam , Sequanam, 6: Rhodan Flumina liras com
svga?
nibus autem Anglieis long faut hu1naniiiimi, plcitut . In hac Ducatus Bi turicen fis , But'.
qui Cantium incolnnt. quRegio eil martima gundiorbonij Atuetniac,Aurelianenlis,Vale
on1ns,neq;multum Gallica diffetunt confuetu ij, quo teeentiotes FrancorumReges. Pliilippo
dine. Huic martima: Regioni t v . Regcs ptett, fcilicet Valefo , Cognominantur,& Notmani,
quibns Cio/ir, quicquid in an nos lingulos veiga quoad citta Sequanam (e extendit,Comi1atus ct
lis iam Burgundiz , Niuernenls, Altiiliodore'nfis,
gioPopulo R.Anglia
Anglianexl penderet,citituit.NnncRe
voto Hentici Regis , veigalis Ro
, Montis Beliea1di,Fertetenlis, Carolotlis, Matif
,...
mano Pontici , Qnilotc'lue _ Roma 65,11`115[
no Ponticc in Angliam mittitut , qui eeni'um cipatusAutatlice,multic1;alii,& pars Comitatus
annuumexigatmon diffentiente Regc. In Cantio Campania. Celtarum Clarilmi funt Adu'i. Ho
Ciuitas eMetropolis,nomen retinens. Fet ha rum vtbs opulentiiimaAuguilodnnum , :
bet os Epifcopos Anglia [ibi fu'agane'os . Eius omponiutMelamui Gallica lingua allndit,Autum
Atchiepifcopus Legatus natus eil . Similitet 8: 1110.1; _
botaeeniis, cuiln Anglia (qu eas duas Metropo perium in Gallis vignit,Rl1odanns Pluuius pra'f .
les folhabebat)duo tantum fubfuntfu'raganei, : nonnullafcriprunt. Hi proprie Freinum:
qnd omnes olim Epifcopi Seo'ti,qunull ha. dicuntur.pag.1. _ _ -
betAtehiepifeopun1,illi fubijeerentut.pa.54..&56. Cenimagui,Populi in Anglia,Mati proxim, 8:
.I _Cantabri , Populi Ciuitatum Citerioris Trinoban rib us, Saguntineis, Anealitibus, Bibro~
nimitim Aquitania: , qui auxilio -fuemnt .Vos cis,ac Canis. pag. 5;. _ _ _ _ -
canbus,Tatuitibus,Tarbellisgigetronibnsa . 1111 nitimi Garocelis, 8: Cam
...s R lglblll;
194 DESCRIPTIO
11515, longe Vocontiis, t Allobrogibus e nefaa appellatum. nomen rctinenr. :
rat , inter Alpes G_raias , quz badi: dieuntur Mons Ihntl.eodicns, cquue ad ciuitaris fcr ;
Cinerum, fine Cineius, &vrbem Geneuam , La~ protcndunnir, cuius etiam fubiaeenr,
cumq; Leinanuin,thodanum Fluuium. Nunc nuncDucarui Luxenburgeni ,ac Comitarui Na..
autem Cen tronesfnn tTartaIij,extra Celtas,Bel~ 17111111061111.5.21.&75.
gast Aquitanos,in Sabaudia. Ciuitas ell Metro Conuens Mof,&Rheni Flumin um in Sicam
poliaiidam 6c Centrones legunr.pag.4.. bros ( nunc Geldrenfes) ad Menapios, (.
Centrones,item Belgarum Populi , qui fub1m cent'es) vt olim fe ipii Menapij protendebant,c
perio Neruiorum (nuncTornacenfium) ert, pro long abOccanofer I. xx . mille pambns,proxi
ximiGrudi;s.Leuacis,PleumoIiis,&Gordunis.For musNouiomagio,Gcldreniium Opido,Dicc
tfunt nunc Cortracenfes,in Flandria,Tornacen iisTraieens,ProuinciColonicns,interBuf1
IsDices. pag.4.6c 61. - cumducis,&Hfdem,Opida Ducatus Brabanti:
Ccracates,GermaniTranfrhenanz Populos, in quorum Sicambrorum fines equitatus Viipe
Vangionibusac Tribocis proximos, non memo tum,&Tenchthcrorum ptlium,t fugam
rat afar, (ed . . fuorum transRhenum recepirzinter quemCon
Chamauos, Germ aniinfcrioris Populos, pri Hucntem,& Colonienfem Ciuitatem (que: poi`t
dem Phryf partemcean um Mare,Rhcn Flu Vbiorum fuit) Ponte fa&O,C/r,prim traniiccit
uium,& Lacus attingentcm,paludibus ac (altibus exercitum. pag. 4.3.
vberrimam incolentes,quam moxTubantes Po Curiofolitac,Populiintchclras,cxmaritimis
puli,poftVlipij (Germanica itidem gens)inhabi~ Ciuiratibus Occanumattingentibus,quzArmo~ _
truntmon memorat Cerfed . ric appellantur,proxmi Andegaucnfibuseta
Cherufci, Populi Germani gentemomine . 8: uijs,OiiiI`mis, Vnellis,Veneris, Aulereis, Rhcdo _
numero appellatizcisRhcnum Fluuium interBel nibus. Hos Coriibpitenfcscfeqleryplam. (:
gas,Eburonibus,qui badi: Leodenfcs , ( COndru Ciuitas |151 11 Tumncn,
iis proximi. Hos conicura eff, fuiITeinterPopulos Britannia: Ducatu,Regnoq; Francorum Iti : Cor
LeodiansDiceiis. nouaille, Gallia. : ICA.
Cherufci, Germani Populi , Tranfhenani,
quos Bacenisfvl ua Germani ingens(nunc Nigra, D.
, dia) Sueuis pro natiuo muro di
uidit. Hos refm , proximos Hermu nduris, 1 c I,PopulierantTranfihenaniDa
Cattisc LigijsJ-lungariz Populis. pag.70. nubio Fluuio,t Anartibus,Sylua'quc
Cimbri, Populi Rhenum Fiuuium trleuntes, Hercyni finitimi,quosol|m Hunga
depoiitis ( vbi poeAduatici incoiuerunt) cifra ri partcm habiteflvitranf'dunr,
idFlumcn impedimentis,omnemGalliam vexan 8c in maritima loca Noruegiz
do ,toccupandm folis Beilouacis reiilentibus, proxima ceiifilucanusliba. pag. 73.
itcrq; per Galliam,Prouinciam Romanorum ,fa- _ 5,1$
cientes,in Italiam contendcrunt. Hos memorat alij: lranens dicitur, non long Rhticis Alpi
Lucanuali.i.quos Dacia , qua. Dania dieirur,ve bus,Athef`q;,6cRhcni,GermaniFluminfon
niffe, JC. Hi Zelandiam badi: tcncnt.ZeIan~ tibusinter Tridentinam ,8c Curienfem Dicefes
diqmuncupantur. pag.iz.&14..&lo5. oriens,Germanos (-2,8: Hungaros,ac Teuto
Ciuaroncm,0pidum proximum HifarzFlumi nes dextra alluens. P Iier dius, ae iterum Da
ni,Voconrijs lopulis,Montiq'; Cinelo,&Allo~ nubius,Euxino Mari pluribus oijs immergitur.
brogibus in Sabaudia, non memorat , fed Hunc autem. thcnum Pluuium in ,
Tlanclu inter Epi/lolasmilafu Tullij,m illa, gut inci quidam tranfdunt.
pit: Numquammcberculc. Qu'ibus in locis,opinio df, Diablimres,Populi interCeltas,Lexobiis,Nan
CfaremJnitio Gallici belli, v. Legiones ex Italia neribus,Ambiliatibus,VncIlis,CurioIòlitis,Venc
tranfduxie: : :ff: , qum quod per tis, 8c Sei'uuiisproximi, cx maritimisCiuitatibus
porediam,Vrbem Epifcopalcm,&Augu{Iam Pra: Oceanum attingentibuspppoiitiAnglijn Bro
toriam,a'cMontem,cui Colonie iugum vulgo no nineiaTuronen ,& Regno Francorum .
men cibi'nterCi nciium,& Sani Bernardini Mon doul, Gallier'. pag.34..
tes iter fecerit , cm hoc impeditis ac prolixis Diuodurum,interBelgas Opidum MetenfisCi
videretur. uitatis,quo cx Colonia Vrbe Rhenum attingente,
Cocofates,Popul in Aquitania, proxi mi Sibu ad cam Ciuitatem iter eit,non memorat
-zatibus,Vocaribus,Tarufatibus, Sontiaribus, Ga . Fort Theonis villa nunc dia.
rum nis,acHifpaniCiteriori,acGarumnFluuio: Duracii,Populi in nibus Pionum,quiperpe
in Francorum Regno iti. pag.38. tu in amicitia rcmanfert Romanorum',propin~
Condruf-,Belgar PopuliinterEburones, (qui qui Opido Lemoni,Aruernis, 8c Ligeri Fluuio, ac
nunchodienfes fum) Segnosc Treuiros, ( Aquitanis: inter Celtas,ichgno Francorum, iiii.
rum erant clientes) Menapiis,Mof Pluuio,&Syl~ Hi nc Duraciorum Familia,interGallos prcipua.
uz Arduennfinitimi,gente,nomine,& numero Im vcr Duracius proprium viri nomen magis
Germani,apudquos ead ripas Moszpidum ab fuiife,ex -15 rextu eolligitur. vide pag.117.
Antonino Pionrquidam/ribunx,conditumak i Durocotorum ( : Duxocortum .
a
'
POPVLORVM LOCORVM. 195
Dutocortorum) Opidum Rhemorum ,intechl Prilios, Oceanocatauis finitimos, plutaque
gas,in Regno Francorum fitum.pag.78. 1,8: 11111125 circa Hollandiam , Geldriam, Bra-i
bantiam , tTraie'enfem Vrbem ac 1 , quibus
. Rhenus Oceanum Mare influir , habitantes, non
- Burones,Populi inter Belgas, gente, memorat Cre/.inferi Tacizm,referens, eosTranfrhc
nominc,&numero Germani appel nanam gentem tune fuiile.
.,_i lati,Condrufs,Mcnapijs,Aduaticis,
11115,1110111111!111151,8:(!
ua: Ard uenn nitimi,nuncLeodien `
G.
fes dii ,apud Gallo: Liege . Horum maxima pars ' Aballi , Populi inter Celtas proxl~
i'nterRhenum 8: , qui fcilicet Mofa Flu - _, mi Heluijs, 8: Cadurcis,Vellaunijs,
uius eos alluit. His Sicambri (qui Geldrenfes ert ` _~ cAruernis,quorum fub Imperio eH'e
Tranfrhenani) funt proximi.Ciuitas tunchuro confueuerant. Ciuitas Epifcopa~
num ignobilis , arq; humilis :proxi mi Oceano, 8: lis, Prouinci Bituriccnfsolim , nunc _
Syluis,continentefq; paludes habebant. His z.Re Arelaten Gs,in Regno Francorum (ita,nomen reti
ges pterant,quo magis 1, fines qum la nens. pag. 99.103.
timmos extitiie, quibus conie'um eff, Ducatum Galli omnesin Septtrionibus funtpoiiti,Car
Luxemburgen fein,&I.otaringeiIfenI, ac Iuliacen nutum autem fines ,regio totius Galli media.
Is partem,& Comitatum Namur'cenfem ,vrbem Galli virtute belli omnibus priercbantut,acGet
que Aquifgran um, vbi Im peratores prim ex mo manos fuperabantwt vltr eis bellainfcrrent,c
re cipiunt coronam,incl ufos extitiile, ac quan propter hominum multitudinem,Agrique ino
tum Dicefis ipfaLeodicnlisquucquaq; exten - piam trans Rhenum Colonias mitterentc quod
dit,Regcs illos poilediie. Apud Eburones autem Dite Patte prognatos prclicabat,l`patia totius
irp Caroli Magni in Vico,Lupilia nominc.Leo~ temporis n numero dictum, fed noium niena
dien Ciuitati proximo,ortum habuiie , do,ira vt notfi dies fubfequatur. Coneium ',
Pipinofq;, 8: Carlomanos,Belgas,fimulq; Germa rarum initi apud eos media 110611: 11111
nos fuifeicq; inGermanos Cifrhenanos,qui Bel 1!.111 hos funt tres przecipu Ciuitates , Tre~
ga: [unna Gmcmon in Tranfrhenauos tranfla uitenlis fcilicet , Colonieniis , 8: Maguntina, quae
tum Imperium . Ciuitas nunc eIIEpiicopalis, Pro in Imperatoris elcione principatum Obtinent.
uincia: Colonienfis . 05 memorat Lummm'n 1. 8: Confitutas autem apud G :illos eas , conieum eff,
Suffonimin 'Vim Iulij (/411.13, quem refertclad Cor vt C II R I s T I fort dem facilis introduce
12,8: Aurunculeij asgerrim tulilc. Hanc Ciuita rent apud Germanos,eorum nitimos. pagdeci
tcm Carolus Dux Burgundivltimus , folo acqua maquinta.
1111,011511151115,8:1!111511,11! Garites,Populi in Aquitania,proximi Aufcis,
Epilcopo coni'anguineofuo,infeiores aliquant Garumnis,Vocatibus, Tarufatibus , Sontiatibus,
fuiifent.pag.zt.c4.1.c 61.8: 76. cHifpani Citeriori,quos,conie'um :Infuiife La
Eburonices,intetCeltas Populi,Aulercis,Lexo co rites,mmc Lcorenfes . Ciuitas 1!15
uijs, Vnellis, cCuriofolitis proximi,ex Maritimis in Prouincia AufcitaIIa,cin Vafconia, ac Francoa
Ciuitatibus Oceanum atringcntibus. Hos opinie rum Regno fi ta. pag.38.
eff, Populos elfe Ciuitatis Ebroicorum,qu . Garoceli,Populi citta Rhodanumniti mi 'Cai `
pil'copalis,inProuincia
manic Francotum Regno Rotomagfi,DucatuNor
(ita. pag.56. i turigibus,vltra Alpes Gtaias , quibus Lodi: nomen
Cinelius, liuc Cinerum. Hac Hannibal,
Elauer,Fluuius inter Celtas, apud Aruernos, Liuio, non line ingenti difficultate , Exerci
Gergouiam Opidum,in altiIImo Mtepoiitum, tum in Italiam tranfduxit. Hi non long Centro
ptterliiens,quifer ante Autumnum vado 11511 nibus,qui Tarantafij/imt,nec ab Hifata Fluuio
ri non foler,in RegnoFtancorum iitus,nomen ad tra Celtas,Be1gas,&Aquitanos in Sabaudia conlIi
huc retinens: Gallic Allier. pag.89. tuti funt. pag; 4.. _
El'ui ,Populi pacatifimi, tquietiiimi , proxi~ Garumn a, Flumen ,Celtas ab Aquitanis diui
mi Ciuitatibus,qu Armoric appellantur, remo dit,qui fcilicet Aquitaniconiiliunt interillud Flu
ti Belgis vlrra . 11111111111111 . 05 interCel men,Montel`que Pytenos,ex quibus orirurc in
tas fulie conieum efort in Normania , aut Bri Mare Oceanum influit,quod Aquitanicum appel
trannia Citeriorec Regno Francorum fiti, Galli Iatur.pag.z.Luc4nufim.w 'Tzhullzu Eleg. v I I. _
Retelois appellant. pag.5 6. Garumni,Populi in Aquitania,proximiAufcis,
Vocatibus,TaruIàtibus, Sonriatibus, 8: I-Ii fpani
. Ciretiori, in Regno Francorum 1111. pag. 38.
_WER Luates,1_opuli in Aquitania , proxi Gebenna,Mons, qui Heluios ab Aruernis {epa
1111 Vocatibus,Tarufat1bus, Sontiati >rat,vt libro 7. Cfar dicit. Diiiat autem hic Mons
bus,Gatumnis,&IIifpani Citeriori, plurimum GeneuaOpiclo.Meminithuius 8:115
in Regno Francorum iti, Comita niv:- pag.81.&96. _
' tus ein Vafconiaconiiens,ad Co Geldubam,Gettnanilocum_,propeRhenum,
mitcm- de Puxo pertinens. nomen retine't etiam Maguntinam , 6: Coloniam vibes Metropolicas.
nunc.' pag.38. . -. _ . .':' non memorat Cer, led Tacinu. __
R il ' :
l
196 DESCRIPTIO
Genabum,inter' Celtas,Carnutum Opidum, H.
quOdPonsLigeris Fluminiscontinebat,proxim
Vellaunoduno,tAgendico,Opidis Biturigum, _ Arudes,PopuliTranlhenanifuntdn
in Regno Francorum lirum. pag.82. ` Galliam Celticam,cirealinesSequa
Geneua,0pidumAllobrogum,proximumllel l norum,aeAEduorum ,ab Ariouilio,
uetiorum linibns, ex quo Pons , lùper Rhodanum GermanorumRege,tranfportati.pa.
Fluuiurn litus, ad Heluetios pertinebat: vbi 51.3. 11.&13.&19. _
Lemano (quem Laufanedicunt) Rhodanus ad Hedui, Populi nitimi l'untAruernis, Biturigi
LiguicumMare prolIuit,fnitimumAntuatibus, bus.8equanis, ac Sebulianis, inter Celtas. Hi ad
c Gallia,ProuinciaRomanorum,non longd huc nomen prifeLatin retinent,inter Burgun-~
Rans; Nuno Duci Sabaudiatdiue eius Ciuitatis An dos nunc nominati. nec eirraAratim Fl unien,(qui
proprio Comitatus nomine fubelI : extra nunc Saona appellatur) aliquOs habent fines,nce
Celtas, Belgas , 6c Aquitanos. Ciuiras cit Epi hodie fuhr Sebulianisnitimi. InDucatuBurgun
fcopalis ,in ProuinciaViennenli ,nomen prfer di,& Francorum Regno liti. Ciuitas horp m AE
tim Gallicretinens . Hanc memoratLucamulih.1. duorurnEpifcopalis ProuinciaLugdunenl.
pag. 3. _ pag. II. 6c alibi (tep. _A .
Gergobina, inter Celtas , Boiorum Opidum Heleureri,Popu`liinter Celtas,proximi Caduta
quos Heluetico prlio vitor Cadat ibi colloca cis, GaballiS,Vellaunis , 6c Aruernis,quorum lub'
uerat, Aduilq'ue attribuerat , defcrip/i Imperio elle con fueuerant,inProuinciaBituricen
mithin nibus AEduOrum , proximum Auarico, li,& Regno Prancorum liti.pag.io3.
l NouiOdunO,BiturigumOpidis,in Regno Fran ueteri corrupte legunt.
corum litum. paginaotnagelimafecunda. Vide, Heluetij ,inter Celtas Populi , bonitatem
]. Agri habentes,finitimi Conlantienli , Balilienli,
Gergonia,inCeltis,inter Aruernos Opidumfe Sedunenli ,ac Geneuenli , tVefOntinDiceli
cundum Flumen Elauer,in altillimo Monte poli bus, vltra Laufanenfem Agrum protenli,h1c'1ue
tumfort nunc,ClarOmOntenlis , Ciuitas Epifco ex maxima parteVefontin Prouincia: funt ,atq;
palis,inProuinciaituricenli, c Francorum Re ad SabaudiDucatum extendebantur.QIorun1
gno lira. pag.80.& 89. lines etant inlongitudine ab ortu Rhodaniinter
Germania, rrtplerifueplacee, inter Danubium Curienfem : Sedunenfem Dioeeeles , Montef
thenum Flumina protenditut, omnefque il que Brigam , 8c Saniernardiwfquefcr inBel
lic habitantes Populos Fontibns eorum quue licenlèm Dicelim , cuius Populi , vt cenielura
ad Maria, in qu ambo inlluunt,comple6liruf, . eff , elim Sebuliani diti . In latitudine autem
nec non ceos, qui Citeriores Rheni ripas attin Monte Iura circa Balilienfem , Se ConlIantien
gunt , Eburones, Condrufos , Treuiros, Aquif fem Agros, quue ad Ortum Pluminis Rhodani ,'
grani vrbem , Se plerofque Belgas ortos Ger qu latitudo ab inde vl`que in linem Lacus Lema
manis , cis Rhenum Flumen antiquits in Gal ni, vbi Pons elI, & Ciuitas Geneuee , angullior fie
liam tranfduos. Superior Germanipars,qu bat . Quibus limitibus adhuc x 1 1. Heluetiorum
Alta dicitur, ab Alpibus Italia; imminentibusvf Pagi, vt tempore Cfatis conlilium. Berna ca
quead Maguntinam vrbem Rheni FluminisCite put nunc gentis , Suricum , Lucerna , Turegium,
rioribus ripisadiacentem protenditur: inferior ab qui Olim Pagus Tigurinus, Verbigenus , c cart.
inde quuein Mare Oceanum . Horum ciuitates dicebantur. qui ,faepvltra Rhenum tranfeuntes
pro gloria habe bant,nitimos longi'llim expel bella cum Bauaris , Sueuis, l alijs Trani'rhena
1ere. pag.7z.& dein. nis linitimis , (quos altos Alemanos neminamue)
Gordunni , Populi inter Belgas , fub Imperio feu cum his,qui tune loca illa incolebant, qua:
Neruiorum , proximi Centronibus , Pleumolijs, nunc Con liantienlis, Curienlis , Tridentin , 8c
6C Grudijs,GantOis Gallico. pag. fexagelma pri finitimarum funtDicel,gerebant. Hoscm.
ma. - per Galliam , prouinciam Rbmanorum,'tranl`x
Grinnes , inter Colonienl'em, c Traieenfem re prohibiti ell'ent Cfare ,angulo, : difficili
vrbeslocum vltra Nouelium Opidum Rheno ad~ itinere, Vix qua linguli Carriducerentur, perlo
iacentem ,non memorat Ce/r, fed Tacitue; quinti.I ca ,vbi Claues , cIougni Calella nunc in ex
cenieElura aequipoicmueleuis eli, 'vnde Cleuenlis tremis Sabaudize, cBurgundi linibus, in Sequa
Ducatus dicitur,cui(atisvocabulum alluditJ-Iine nos, qui nunc Comitatum Burgundi habitant,
Mater Ludouici x 1 1 . Francorum Regis , Maria penetrlfe creditur, c ad Ararim Eluuium circa
nomine. Surregium,&Viredunum,Callella,id Flumen at
Grudij , Populi inter Belgas , fub Imperio Ner tingentia, acin AE duos,vbi nunc Ducatus el`t Bur
uiotum,proximiCentronibus,Pleumolijs,&GOr gundix,contendillè. Hi pleri/ueSuitenl'eanen
dunnis. Gallic Lannois. pag. 61. Foederati dieuntur: Agrofque, cvicos polli
Gugernos,Germani Populos,prope Rhenum dentin Italia citraMontem,qui Sani Gotthardi
Fluuiumt Geldubam,Batauis proximos, non dicitur,in Dicel Mediolanenli. Contra hos Cz
memorat Cer,fed Tacitus, Sunc, gui fat lùo, ac fuotum equis amotis , fe prli u'm Com
Cugernos ma- . mililfe refert, t cum v 1 . Legionibus, Equitatuq;h
lint. cauxiliaribus copijs duobus przlijswno ad Ara
._.I
Ilm
POPVLORVM LOCORVM. l 197
tim Pluuium,a1tero in Aeduis,lle1uetios ad . in libro feptimo Commentar. Cfatis.
L* x 111. millia,eotum,qui ferte arma' poterantfu Itius,Portus inter Bel gas,Mori nis, Oceanoque
diierzgctamen ancipiti ptlio pugnatum diu,a`tq;
Mari nitimus ell, Am bianis, : Atrebatibuspro
we; acti tet, vt toto prlio, cm ab hora diei v 1 t. qu; xi mus, Continenti Britanniae (quam Angliam
ad vefperam pugnatetut, auerfum hollem nemo dicimm) . millia parfum diilans , 8: traniie
videre potuerit. Hi, cm faep in Italiam crumpe @tui com modi-flimus,cui ad dexttam Zelandia In
rent,Catmaniola , Duce Philippi ,Mediolanen fula,Hollandia, 8: Flandria: ad finiflram autem,
iis Prineipis,pra:lio , inttanes fe fuos pofle Comitatus,qui`dicz'eur Ptus,Pica1'di pars,& Nor
continute. Noilta demm attate Carolo 1 I x. mandiaeDucatus.Ex oppoto ver Anglia: confi
Francorum Regc,in terra Italia cogniti, magnum . Oppidum el't illic , populorum , quibus Cale
[ibi nomen comparauetunt vt nullus pedita tum nomen eil. Id adieio Itij portus nomine,'w
tus meliot eilè cenfeatut. @od fupcriore an / 1:,11 nuncupatur,Morinen
no it ._ millia eorum Venetis euocatis , (id, iis Dicefis , in Regno Francotum ,de potefia
quod numquam ant aeciderat)fugatis exItalia te Anglorum Regis litum. Hunc Pottum memo
Gallis , mult magis co mprobatum eli. Atq; hoe rat Lucania . Diius autem videtur Itius ab
anno fugatis eil'dem ad Nouatiam,perinfidias ca Itando , 'vt innuit 71 /Emlz'ue lib. 7. de .
ira noe aggrefii, magnum [ibi nomen compa Franc.
rrunt. pag. Le 4.. Iura,Mons,Sequanos ab Hel uetijs diuidit : inci
Heluij,Populi inter Celtas , Atuetnotum fines piens 1n Hnib. Balilienfium, aeConliantienlium,
contingunt. Hos MonsGebenna ab Aruernis di protenfus fer in Sebuii anos, nuncBellicenfes,Pto
uiditfPtoximi funtGaballis,Ruthenis,C_adutcis, uinci Vefontin, qua Sequanotum fines in Rho
Volcis, Atecomieis, ac Galli, Ptouincize Roma
' danum perueniunt.lllac lenim Cfar ex Allobto
notum. Ciuitas eil Epiieopalisun Prouincia Bitu gibus in AE duos ad Aratim contra Heluetios Le
fill'.
rieenfi, 8: Regno Francorumfta,mchlbienfes giones tranfduxife ef: Ciuitates namque,
diti. Hinc M. Tullij Cieetonis matrem ottam ef e Opida,&vici , iicut ohm continebantut nomini
fe, Eieibim @olijven/Zum. pag. 81.8:99. bus Populorum,ita vt plutimm eifdem in [ re
wel' Hecynia,GetmaniTranfihenan Sylua eil, manferunt de illotum Dicelibus, Prouincijs,
fott ab Hetcyno,Monte Getmani, dieta, latifli T_ribubus,ac Regionibus. pag.3.8t 4.
ma,ac fupra omnes alias longilima . Otitut ab
Hcluetiorum, eNem etum, ac Rauracorum fini L.
bus , reCtaq5Fliitninis Dannbij Regione , pertinet
ad fines An atrium , Se Daeotum , quosjzlerique pug E. Atobrigi,nitimiHeluetiorum fune,
tant Hungaria: pattem habitffe. Hinc : " ` > ' inter Celtas, non longab Allobrogi
metes , qui Spitenles , : Heluetios 'trans ' bus,quos Laufanenfes fuif'e,oonie&u
Rhenum fines tempore Cfaris habuie.Q1_'fyl m ef. Ciuitas eil Epifcopalis Prouin
ua mul t longiot,atque latio`t elhqum Italia , vel cia' Vefontin , in Ducatu Sabaudia:
Gallia tota. pag.73 , eius Proprio Antilliti fubdita. pagina 3.8:
Hermunduros,Tranfrhen'anos GermanPo decima.
pulos, Lgljs,Hu ngari Populis , Cattifque Che Lemanus Lacus, inter Celtas,quem Rhodanus
:
{QJQ
tufcis , ac Sylu Hetcyni, : Vltta illam proxi inuit,Galliamque,Ptouinciam Rmanorum,ab

mos , : . Heluetijs diuidit ,qui /zodie LauiannaeLacus dici
tur , pet quem Rhodanus ad Pontem Geneuae` vr
bis eluit.Lueanwim.pag.z.c 4.
I. Lemouices, item Populi inter Celtas,ex Ciuita
Bernia , Infula eft ad Hifpaniam , tibus Oceanum attingentibus,qu Armorica. ap
cidentemque Solem lita , qua mc pellantut,proximi Vnellis,Venetis, Rhedonibus,
Andegauenlbusenomanis,Lexouijs,inProuin
l'.
WF cia Tutonenfi,Regnoquc Francorum (iti. Limo
Sed pari fpatio tranfmiflis x . mil ns, Gallic.
libus pailiium in lbetniam appelles, vt in Britan Lepotij,Populi Getman,qui Alpes inco
suv..
niam. ln hac 1:5 Metropoles,& Ciuitates lunt,intetSedunenièm , cCurienfem Dircefes.

Epileopales , qum in Anglia. Eam guidam nomi# Hos,guibufdamplacet, fuill'e Sarmatas",apud quos
nant Hirlandiam.pag.4.. Rhenus Fluuius oritur. Fott bodeSuite'nfes dii,
Icenos,in AngliaPopulos , ab Oftorio ,Roma inter Fontem Rhodani Fluuii, : Rtias Alpes 1i
Duce, fubatos, memorae , qui fott Itij ti. pag. 42. -
Pottus accolse fuerunt. ` Leuaci,inter Belgas, fub Imperio Netuiotum,
lofedum,intetCeltasOpidum,Fluminis Sequa proxi mi Grudijs,Pleumolijs,Gotdunnis, 6: Cen
,
na: tipas citetiotis attingens fupta Melodunum tronibus: Hadie,Louanium. pag.61.
Opidum ei finitimum, : Luteti, (qu Pariiot Leuci,Popu1i nitimiLingonibus,&Sequanis,
eil) proximummon long Senonibus,in Franco (qui Burgundi ) Mediomatricibus, (qui
rum Regno Iitum. Hodge Corbeil nominatut,vt Metenfes hodie ) Belgis , attribuuntut,&:
quidam eintimant .pagina 98. vide (, Treuirenfi Prouinci . Hodie Tullenfes diti ,
wit-r
R' 3 Ciui.
198 DESCRIPTIO
Ciuitas cil Epifcopalis, ln Lotaringia Regione. Lutetia,inter Celtas eil,Prouinci Senoneni
Hos meinoratLucamu lil. i. pag.15. adfcribitur, Opidum crat Pariiorum , poiitum
Lexoui},qui cLexobij,Populi intetCeltas,iùnt in Infulailuminis Sequana: ,quod perpetua Palus
proximi Oiiilinis. Nnetibus,Ambiliatibus,Dia influir, proximum Bellouacis,AgcndicoOpido,
blintribus , tAulcrcis ,ex Ciuitatibus Oceanum ac Senonibus , ac Meloduno Opido nitimum:
attingentibus. Hos quidam , cile accolas nunc vrbem Pariiicnfem elle diciem. Ciuitaseil Epi
Ciuitatis Lexouienis , qua: eilEpifcopalis in Pro i'copalis , in Francorum Regno lita ,in quam
uinciaRotomagii,DucatuNormanni, 8: Fran far iè Concilium traniluliile, &Patrum (uorum
_corum Regno lita. Gallic,Liieux. pagina 34.8: memoria Patiios cum Senonibus Ciuitatecon
36 . iunxii'feriliit. pau. 68. 8: 96.
Ligeris,ièu Liger,Flumcn non long abAl-:duo
rum nibus,in Celtis oriens, eosBiturigibus di .
uidit ,in Carnutes , diu per Celtas lapfus, multif
que obliquis gytis Aquitaniam alluens,inOcea ' Agctrobia,locus in Celtis , in quo
num Mare , quod Britannicum dic-imac, influir. riouiilus,Germanotum Rex,copias
Dignum memoria refettur Philippo, qui fecun~ Gallorum prlio vicit, non long
dus hoc nomine regnauit apud Gallos, vadum Paludibus: quem Rhcno Piumini
hic primum inuentum,cm ante numquam va proximum , tcircaipfum fuiiiè,con
do traniire potuiifet. pag.3;.t 81.8: 95. Huius Flu ; Gallic,Toaut. pag.11. _
; meminit Tulluc . v 1 1 . Gullic, Loire di Maguntiacus , inter Belgas Germania: Cini
citur. tas Metropolis, quae nunc Maguntina dicitur,cite
Ligios. Populos in Hungaria, non memorat ' riores Rheni ripas attingcns Tacito relata,qui ct
Car, (ed , proximos Hermunduris,& Cat iam molemDrufo, ad remorand Rhenum Flu
tis. uium refertt Paullino Pompeio, Romanarum
Lingones,intet CeltasPopuli finitimi AEduis, Legionum in Germania Duce,(ub Nerone Impe
Sequanis,acTulleniibus (quidiceluntur Leuci)no ratoreperfelam.
menrctinent . CiuitaseilEpifcopalis,in Prouin Mandnbij , Populi etant inter Celtas, incola:
cia Lugdunenii, ac Francorum Regno iita,Lan Opidi,cui nomen Alexia, intetfnesLingonum,
gres ab {}. Hos memorat Lucan. . Hinc cAEduorum, proximi vico, quem Flauignium
Statium Potam,qui Thebaida,tAchilleida hc dicimfu. Nuncin Ducatu Burgundi , Regioncque
. roico verfu fcripit, ortum : quamuis Sta Alfctum,ab Aleiia,'vt1uiu/dum , qui
tij nomen Seruum iignicat, vt/mln . . bus vocabulum alludit ,in Dicei AEduenii , 8:
pag.io.t15.t4z. ` Regno Francorum liti. pag.ioz.& 105.
Londinum , Opidum in Anglia iniigne,copia Marcodurum, Vbiorum vicus,procul Rheni
negociatorum , 8: mercatuum maxim celebre. Fluminis ripa , 8: eff, Traniihenanus.
non memorat Ge/r, (ed . Ciuitas eil Epi Tacitus. ' .
fcopalis, in qua Angli Reges,Principes, Sena Marcomani,PopuliGermani funt,qui cum
tus, Populi,c Metcatores continentut,in Prouin riouiilo,Germanorum Rege, Cfare pt_aslio
cia Cantuatieni lita. fuperati , quos coniegumcif, fuii'e Tranilhcnanos.
Longobardos,Chcrufcis,Cattis, Cauci iq; pto Sie 8: Harudes , 8: Ariouiilus ipfc Germani fuetit,
pinquos,inièrioris Germania: Populos, cuius fer omnes reliquas copias cisRhenum in
ferr: quosnonnulli Vveilfalos fuiffe , non coluiiTe videmus , vt Triboci, (bedieArgcnti
long Caninefatibus , acPhryiijs . ver, nenfes) 8: Nemetes (nuncSpirenfcs)ac Vangiones
eos Pannones fuiffe tran/Hunt. Hi lùnt,qui cm Ita (qui Vvormaticnfcs appellanten) ac Seduij , quos
liam ferme omnem occupifent per . 8: 1 v. fort Sedunos prope Montes Brig , 8: Sanli Ber
annos,tandem Gallis RegeCarolo pulii : ita nardi opinuripocmuo. nii quis fottMarcomanos
ramen ,vt Ciialpin Gallia: nomen ab his ad no : eos elle, qui vallem Heluetijsfinitimam
tempora peruenerit. incolunt , cui nomen eil Marecomana , Sequa
Lucum,MunicipiumVocontiOru m,prope Ca nis,& Monti Iur proximam. Cum his Marcus
turiges, Garoeclos,Centrones,& Allo btoges, Ta Antonius,cognomento Philofophus,periculo~
citus memorat. iiilmum , 8: diututnum bellum geilit. Tandem
Lugdunum, vrbem ad Rhodani ripas , 8: Vien Chriilianorum precibus , qui pluuiam D E o
nat niti ma m, Seneca in Epola adLucilium refertfa impetrrunt ,cm exercitus Romanus iti labora
tali igne fuo tempore exuilam: quam inter Celtas ret,vili,cin deditionem accepti. pag.19.
adfcribere quille/clam placer: quoniam omnes eins Marfacos , Germani Populos , Batauis, Ca
fuiraganei, cpars vrbis , Eccleiaq'uc ipfa matrix nincfatibus ,Tungriique proximos,c, wtconielu
in Celtis . Hinc Plotius,qui primus Roma: ruff , Cifrhenanos , non memorat Cejr, (ed T4
Rhetoricam docuit Latinam,ortus eil : quo Ro citate.
marfe puerum,cum thatrc,Latin primm do Matifcon,inter Celtas Opidum , tune in AE
elle, Cicero . Opid hoc Munarius Plan duorum Hnibus ad Ararim Fluuium , qui Saona
cus condidit,ièd annis poil c . incenfum Romani l.ntmcdicitun inter Lugdunenfem, tCauillonen
reilitute. fem vrbes . Ciuitas eil nunc Epifcopalis,Prouin-
cxx
Il`...n
POPVLOR'VM' ET LOCORVM. 199

czLugdunenfs,nomen retinens,in Comitatu Mofa,Flumen, profluitv ex Monte V0gefo,qui
Matifeoneni , thancorum Regno lita . pagina eil in nibus Lingonum, in Francorum Regno,
108. _ _ non long ab ottuMatron,&Araris Fluuiotum:
Matrona, Pluuius eil, Celtas Belgis dcniens, 6c parte quadam circa Nouiomagum Ducatus
in nibus Lingonunmk propeTullenfem agrum, Geldti Opidum, long ab Oceano fer Lxxx.
nec long Fontc Mofa: Fluminis oritur,Catalau millia paiTuum ,ex Rheno recepta,qua:appella.
num Giuitatem Epifcopalem in Campania Pran tut Vualis, Infulam eflcit Batauotum, (qui .
cia: interfluens , per Francorum Regnum prorqu die Hollandini dicuntur) Oceanumc'lue ;
labens, patum ( vtbem Sequan 8c fic in Celtis otiens,immergitur Belgis. pagi
Fluuio n1ifcctur. pag.1. na 4.2..
Mediomattices , Populi inter Belgas, nitimi Molllam,Fluuium,qui circa fines Lingonum
Tteuiris, Tullen' bus, &Tribocis , (liod Argen in Celtisotiens, Metenfem,ac Treuitenfem vrbes
tinenibus.) Hos Metenfs elfe con/la. Ciuitas eli prtetfluitcConuentiam,GermaniCihena
Epifcopalis , Prouinciat Tteuirenlis. pagina 4.2. 6c na: Opidum, interfecat, illicque Rhenum influir,
104,. non memorat Czr, fed : referent,LVc
Melodunum , inter Celtas Opidum, in Infula rum,Nerone im perante,Romanatum Legionum.
Pluminis Sequana: poitum, Agendico Opido,Se in GermaniaLegatnm , Mofellam , atque Atarim
nonibufq'ue ptoximum,a_c Lutetiar, (quazbodie Ci Flumina, faa intervtrunq; folla , parle conne
uitas Pariens eil) &Iofedo,adripas$equan po. ete,vtcopi perMare,dehinc Rhodano,& Ara..
fito,nitimum . OlimCiuitas Epifeopalis etat, re fubueat per eam foilam, inox Flumine Mo
: :fiom Opid um ell in Francorum Regno , no fella in Rhenum,exin Oceanum decurtetentfub
men retinens, Gallit,Melun. pag. 9_6. latift'iue itinetis dieultatibus nauigabilia inter
Menapii,Populi.Galli,inter Bel gas, Treuiris, fe Oecidentis, Septentrionift'lue litora fietentxui
C0ndruis,Ard uennfyluat,Rl1enoe'1ue nitimi, operiAElium Gtaeilem , BelgicLegatumJnuiq
deniilimas Fyluas, perpetuaft'l; paludes, Scad vtr diffe dieit : deterrendo Verum ne Legiones alie->
que Rhcni ripam,Agros,AEclilcia,vieofc1; Inabe-l Prouincia: aiuefcerent,udia Galliarum
bant, proximi Vbijs,E.butonibus, t Sicambris,_ feate, formidolofum id Imperatori ,
qui/Jodie Geldtenfes . Hi i`cilicct Sicambri, ad quo plctunque prohibentur conatushoneii.
Conucntem Mofz,Rhenic'1;,Oceanum eti Ma- : 115.13.
re attingunt. nuncIuliacenlisDucatus ell,Col0ni
enfisDicefs: anguiliot fatisfw 'viderunac N.
tionqum pridemMenapiotum fnes ellent.pag.
21.&34.&38.&49. Abaliat, Flumen transRhenum, Gel;
Metiofedum, Vide, Iofedum. drenfem , ( Phryum Agtum al
Moefios , ttans Danubium Flumen Populos, luens, non memorat Coe/Zar, (ed !
Pannonibus nitirnos, non memotat Cx/or,fed .
Tacitus. Nannetes, Populi inter Celtas, ,
Mona, Infula , fic nomi nata,in medio -. filiinis,Lexobijs,Am biliatibus, Diablintribuiii ue
in'ter Angliamtlberni, fer ab vttaq;xv.millia proximi,ex maritimisCiuitatibusOceanum attiu
pail'uum difians, ad Occidentem vetgens, circa gentibuspppolitiAngli.C1uitas eft Epiieopalis,
qu loca etiam complures minores {ubieazlnfu in ProuinciaTuronenii,aeB titan nia Citeriore Bri
la effe exiilimantur : vbi mult breuiores no tonantec Regno Francor iita,n0men retinens,
es,qumin Continenti : cht etian1,quanto ma ~ &Comitatus titulum habens, quifempetDueis
gis ad Oecidentem vergimus,breuiores tritate no Bti tanni
. Prim ogenito adfcribitur. Nantes A
pag. 34.
- Cres, hyeme longiores /96 videmiu. pagina
54. Nantuates,qui guibufdam Antuates dicuntur,
Monam Infulam in Rheno Fluuio Hollandiae, PopuliGermani,citra Rhenum Fluuium , per
Pliryfi, ac Geldti proximam ,vndefort dii quorum neslongo fpatio,qna ab ottufuo,Rhe
funtMonallerienfes , non memorat Coe/r, fed Ta nusipfe citatus fettur, proximi HelnetijscSequa
citus. nis. Conflantienles nunc eife,fatis confianCif
. Morini, Populi inter Belgs , Atrebati bus, uitas eil Epifcopalis MaguntinProuinci. pag.
Ambianis, Neruis , Oceanot'lue Mari nitimi, 31. Nantuatum meminit lib.;.cap.zo. Stroh
quibus breuillimus in Britanniam,nunc An gliarn, like.
ell ttanietus. continentes fyluas, 6c paludes ha _. Narbona,Galli Ciuitas,Prouineiat Romano
bebant , corum nibus comptehenditur Comi rum,nitimaTolofatibus,c non long Sontia.
tatus , cui nomen eil Pontus , ad Abbatiam tibus, Populis Aquitani. Ciuitas ell Metropoli
Bertini diteCto iure pertinens,veteti nominePOn , nomenretinens . In hanc c-m . CfarDi
ti , quo Regio illa plerifque defctibitut . _Cini-1 tarot Colonos ex Mattia Legione Milites dedu
tas ePt Epifcopalis , qu Latin nomen retinet, xiilfer ,MattiusNarbo poiieditus . pag. 37. 8e
Gollic,ver Tetauananuncupatur,in Prouincia 8_1. .
Rhemenf, 6c Regno Francotuna . Nemetes,Populi Germani, intetBelgas nume
1 .31, . ld tantur _nitimi Metenibus , Argentincniibus,
R 4. Vvot
l.
/l /a
(_.
200 `DESCRIPTO
Vvormaticnfibus , 8c Rheno 111 fer om nes pidum,ad ripas Ligeris Fquii,proximumBibra&iI)
Germanicalingua vtenres.CiuitaseiEpifcopalis, Opido AEduo'rumAn eorum nibus, c Fran'o
Prouincia: Maguntinz,Alàti adfcribitur, nunc rum RegnOIfiIrnm. pag.24..& 81.6( 83.6t 95. '^
Spirenfis ditIa . Etalia Alfatia maritimapropc
Infulam quandam Phryfia'. Al Catia autem, in qua . 1: s.:
Spira 6c Argentina Ciuitatescon (: quidam
afinanrurmomen indidit Regioni illi Ducatus Bur _ Celum, (quod t Ofcellumfeu Ofcel
gundi, in quaAlfatum Regio elta . arq; id ` la) e Citerioris Prouinci extrem,
men ab Alexia clim Opido dium putam , qua'f quo per'Alpes in vlterior Galliam,`
Ariouiiius,Germanorum Rex, quiAlfati prae _ Centronchue,l (nuanarentaios) ad
rat,id ei nomen impofuerit. pag-.19. Gaocelos, CaturigesNocontios , :
Nemctoecrna:in Belgio,vbi interdum hycma Allobrogas tran litnIs ell, Auil-lan,& Seclufae vici
uit Cfar, inter Belgas,dita fort Nemetibus, proximum. conia't'ura ei,Nouele(ium nun'I
nunc Spirenfibus. pag. 123. cuparur . Seclufa : , dicirur
Neruij,PopuliinterBelgas maximferi,Arrcba quali Citeriorem Galliam ab vlteriori fecludcns.
tibus , Ambianis , Aduaricis,Morinis, VellOcaiIi Dicefis ePt Taninenfis. Tres enimaLegiones
bus, Veromanduis,acTreuirisnitimi. A Bello~ in Aquileia hyemantes >potei-at Cfar per Ratti.-r
uacislong abfunt,quos Sabisc Scaldis Flumina cas , velLepontias Alpes breuisvlrra Montes, 6c
irrigant. Null us ad cos Mercatoribus aditus erar, in Agrum Hclue'tiorrim'eundo -Tridenrum trani'
nihil vini,reliquarumq'uc rerum, ad luxuriam per ducere, fed inrendcns in vlteriorem Galliam ad
tincntium,patiebanturinfcrri, ne eorum animi comprimenduin Heluetiorum agmen , iam in
elanguefcerent,'virtufquc remitteretur , magna: Agro A Eduor'ui'n coni'entium proficifci , 'n n
Virtutis hommes maintain diferimen , qum vf pim'o eff , in Agrum Cremona'. paul ant 211151
quam in tota Gallia, Germania,aut Britannia fue catas; dehinc Placentiam , t~TauriInum perue
rit,vniueriùm Cfaris Exercitdeduxeruntzita,vt nit , qua proximum iter in Vljteriorem Galliam
Neruiorum prliorem in anguo vidii'e, neq; vl erat , per Alpes Legiones tranfduurus. pagina
lum fuiife fubfidium,quod 1111` quarta. ' I
toa nouifimis vno Militum detrato in primam Oodorus , vicus Veragrorum , lioilie dicitut
Aciem fcprocciiffe,quod folum in extrema ipa Sani Mauritij, extra Celtas ,Belgas, t Aquita
ialutis Imperatori 1icet,Clàr ipfe tcfictur, nunc nos, in Sabaudia, Inter Sedunos,Antuates, tAL .
Tornacenfes diIi. Ciuiras eEpiopalis ,in Pro. l'obrogas, in valle non magna adiea planicie,al
uinciaRhemenfi, t limitibus Francorum Regni tifIimis montibus vndique continetur, in duas
ta.pag.zg. Scalibifp. partes Rhodano Fluuio diuifus, DicefsSedu.
Nitiobriges,Populi inter Celtas,proximi RII neniis. pag.31.
thenis,& Gaballis,ae Narbonenlibus,Gallique Ordouices,Populos in Anglia,Arduis Monti-I
Prouincia: Romanorum, t Bituricenli Prouin bus proximos,apud quos OorquDuxRomanIus
cia,rFrancorum Regno Iri . Montpellier bodie CaraCtacum in Anglia i mpcrantem prorauit,
Gal/hdiium, pag.81.& 89. non memorat Cie/ar, fed Tariffa.
NoricusAger,trans Rhenummon lo'ngDanu 011111111, Populinter Celtas,cx maritimis Ci
bio,tAthei,Gcrmaniaz Fluminibus,intraTrid nitatibus , Oceanum attingcntibus,proximi Le
tinam,ac Conantienfem,tCuienfcni Dice xobijs,Vnellis,Nanetibus,Venetis,Ambiliatibus,
fcsfatis proximus Bauaris,ac Sueuis,qu_i anlisNo Diablintriburiofolitis,Sefuuijs,Aulercis,Rhc
rica appa/latin, in quem Boii,opptignataNorica, 'donibus,inter Ciuitatcs Armoricas nominantur,
tran ierant . Inde Tacitus affirmar,qud Noricos, in Prouincia Turonenf, Regnoune Francorum
Rtofq'ueRhenus Fluuiusinteruir,q'uibusRtis 11 ti. Horum Litora Britannico funt Mari aduerfa,
Leponti j fure proximi. Noriberga nunca Germa 'w refer: Tomponiuf Mela. 34.
. pag.3. ~
Nonefum,0pidum Germanimunc Nufiiadi
CtmolonienfsDicciis,RhenoFluuio,&Cle I.
ueniDucatui proximum , citerioris Rhcni ripas AE mani ,Populi interBelgas, nomi.
attingens, non memorat , fed Tacizu'a. ne, 6c numero Germani appellati,
Nouiodunum,interBelgas Opidum,finitim I ' Eburonibus, Condrufs, Cherufcis,
Suefiionibus,&Veromanduis proximum Pariiijs . proximi. Hos,_c_onie&ura eff,'fuil`c
nuncCiuitas Epifcopalis, nomen rerinens,in Pro inter Populos Dioecelis Leodieniis .
uincia Rhemeni,& Francorum Regno 612164115 pagina 21.
d, Noyon. ` l _ Pannones, trans Danubium Flunium Popu
Nouiodunurn , irem'CeltarumUpidtim Vitra' los,quos Hungaros dia'muamon memorat Cefar,
Ligerim Fluuium,infdibus Biturig,proxinmm~ fedTacitua. _
Auarico,Biturigum opido,acGen'ab'o`,Carnurun1 i 'Parij, Populi inter Celtas,qui Senoncnf Pro
opido,&Vellaunoduno, Sc Agcndico, Seonum uinciaf: attribuuntur,Senonibus,ellouacis,&A
Opidis,inRegno Francorum liturgia f' " ' gendico Opido proximi, ac Meloduno 01116011
_: Nouiodunum,iteminterCeltasAEduorumo? nitimi.L\_1tetiain habt Opidum,quam um Pari
a
Iicnfem
lfm
i.
roturaleIETa LGonM. si
.ma
ehmpfopalem Vrbem inhabitant, po cuiusomnesfufraganeiliintin Belgica: nomen
il@
inInfula Flu'ifinisSequanlquod perpetuapalifs' reti ncns _: in qualirancorunrReggvngiturc ;
influebat',inRegnoFrancoruiii liti. pag. 68. i ~' " ' Rhenils,GeriiI_ani-
ctatu'r,in Fluu_i`s`,non longe RDA-'mb
Regiiolirancotunglita.pag.zr.&zz.
Petrocorij,quos Petragotios , Populifin
quitatiia,proximl Piauis,acf5aritonibus. Eor bit Rhodani Fluminumfontibus, :St fete-in ;
Ciuitas eiilpifcopalis, non'a'e te_tìrIens,iIi'Prò-'A
i.
Q_
d'io eorum otit'ut'ex Lepontijs, qui :
uincia Burdegal'enliftPrancotiirn Regno ii ti.pa matdii,Alpes incoltint,inter nesDioeceium
ginaxo4 - i t' _ :, _ . .~
Cutiens,'eT_ridentina?,_non_long abltaliaJOn.
HP
'Pitones,Populi intetAquit'anos, Santonibus; goq; fpacio per fines Nantuatium, (qui /Joa'ie Cong
Engolifmenlibus,&Petragorijs proximi. Eoum fiantienfes elle ctedu ntur ) Hel netior, Se Sequa
CiuitaseflEpifcopalis, in Ptouincia But'degalen: norum, ( c_x quibus (unt Baflienfes) 6c Comita
i,Regnoq; Francotum'litamomen retinens, fus Fertetcnlis,MecliomatI-icum,(bodieMetenliX
. .
mitatus tituloinlignitiNOnlong ab his,Philip qui tunc quue
pus Valefus,Gallorum Rex,ab Edouardo, Britan
bocum, (nant, ad Rhenum extendebantut,Tri-_~
Argentineniiu'm ) BITICuirorunf I
niaeRege,memotabili pugnavius ell. Poitiets, citatus fertur. ac, vbi Oceano proximus ei`t,in plu
Gallorum lingua. pag. 117. "l tes difuitpattes,multis,ingeniibuique Iniiilis eti
Pleumo(ij,PopuliinterBelgas,{ùblmperioNer feis,qu_atum tres fer Pliryfis, acreliqua: Sia
Eiotum proximiGotdunnis,Leuacis .Gtudijs,'a cambrismuncGeldtenlibuscIlollandis (qui alim
Centronibus, in Dicei Totnacenli (iti. Pla` Batauidicebantur) aca quibul'tlam fetis narioni
thingin'ulg pag.6I. " busincoluntur.Sunretiain,guihunc cDanubium
Prtiani, PopuliinAquitania,proximiBiget in Rtiaoriri trani'dant, t non longlocis'wlbi
tionibusNocatibus,Taruiribus,& Hifpani Ci vina Oltrinaca naicuntur. Rhenus igitur non at'
tetiori,in Regno Francornm liti'.pag. 38. 3 tingitSequanos, (bodieBurgundos) ni finibu
Pri mi'genos,in Anglia Populos, Antonx, 8c Sa-` Heluetiorum,circa Baleam,'v_l`q; in fines Argen
btinFluminibuspropinquos,Sociosaliquando _ tinenlium. Baiilca enim comprehenditut inter
Roma norum , memotat Taima. Num: in Tacito, Sequanos,&l`trfii'.iganea eli VefontinMetropo.
Iii. Iz.legas,(luod primi Iceni ab,&c. lis.Indc CII, quod teliqua pats FluminisRheni ab
Prouincia Gallia Romanorum , nitima _etat eins Ortu circa Curienfem Dioecefim Prouinciae
Rhodano Fluuio, qui cam Celtis'diuidebat, ac' Magunti netvlun in fines Balillenli circa ipfum
Mari Ligufiico, c'Alpibus,qu.1s Martimas ", Plumen totaad Heluetios pertinebat: qui, vets:-`
cAllobI'ogibus, quibus limitibus etiam Delphi; R. in militaribus iignisimitati, capita Boum,
Anatus pats, ac Pro'uincfeu Mettopbles Ebredu
AprorumNtfotumtlimilium in vexillis luis de_
nen(is,Tolo(àna,tNatboneniis, pro parteinclu 1. pingete confueuetunt.pag.4z.& 43.8: 44.6( 45.
debanturzlicetViennam Vrbem Simba Allobro.` __ Rhodanus, Fluuius, Sedunos, Veragros,
gi bus adfcribat. pag. z.& 105. btogas, & Galliam Ptouinciam Romanoruni,
Pyreni, Montes altiimi,maximiq; diuidunt Celtis difpartiensmritur nonlong Danubila 8c
vlteriorem Hifpaniam àb omni Gallia.pag.2. Rheni,FluminuIn,fòntibus, citcanes Dioecels
`Seduncnlis,ptope Montem,cui nuntBriga nomen
R. _ ` " eil: &,ad Sedunum ,Germanivrbeth ,dt-c_titrs,
vicum Veragrorum qui/Jodie Sanus Mauritius
Auraci,Populi nitimi etant dicitur, interfecat: Lacuique Lemano, quem s
tiorum, nter Celtas,proximi Rheno cole Laufanenfem nominapr_,_admiilus, tad Ponl
Flumini in Prouincia Vefontina, tem Geneua: vrbiseundem Lacegteiusin Lug
' _f_quos elle Baiililes,conie&um
Y`perHeluetiorum, elf, quia
t Sequanorum ~dnnum,Viennam, alialqtie Vrbcs, 3c iniignia lo
` ca ad Volcas, mmc Auenionenies,prolapfus,Ligu
nes Rhenus profiuir , 8c ipfis Sequanis adfcribuna {Iicur Mate tribusoilijs inuit. ` Rhofne, Galli?
`tut.Ciuitas eEpifcopalis,quam Rbenus ipfe in [iodinpag 2.&3.&12. _
terfecat . Bctnenfesappellimtur. pag. 3.8: 104. Rigodulum,locum inter Belgas, {upta Mofelf
Rhedones, Populi inter Celtas ex Ciuitatibus lam Fluuium,nonlonginibus Treuitorum
Ocea'num aufn gentilius,qu2e Armoric appellan ditum , Vbi Petillius Cerialis, Romanus , copias
gf. tut,proxi mi Auletcis,Sefuuijs,Cutiolòlitis, Olif Treuirorum, t Germanorum , magiscafu, quam
finis,Vncllis,Venetis,Andegauis,Cenomanis.Cil prudentia,fudit, proximum` Metenlium iinibus,
uitas Epifeopalis,ìn Ptouincia Tutonenii, c Montibus,& MofellaFluuio fptum, non memo
LaE.; Francotum Regno fita,nomen retinet,in Britan rat Cxrfed . '

nize Ducatuconfiit.pag.3o. " ' Rutheni , Populi Prouinciales , non longe ab
- Rhemi, inter Belgasptoximi Celtis : fratres :Se Aruernis, 8c Santonibus, Narbona ac Tolo,
` coni'anguinci,proximiq; Sucilionibus, cumqur extra Celtas, , 6c Aquitanos. Eorurn Ci

bus eodem iute,&ij(dem legibus vtebantur , vnii uitas eil Ìpifcopalis, nomen Latine retinens, ih
imperium, vnumque magiratum cum eis ha Ptouinciaituticenfi lita. Hi Comti Arineliaci
bentes: finitimi quoqne Veromanduis,Treuiris, fubijciuntut,& Rhodetzclii. HosLutanMipf
Metenlibus,Catalaunenli, c Laudunenfi . md memorat.pag.17.& 81.6: 99.
a... ~.
Iibus,ac SyluAtduennar. Ciuitas CII Metroplisi f
-. , f _ ' R Sabia,
.
S. EpiiopaligTarentaizLarne' nommtcti3151152
ign _cuius nibustodanus oritur: nec longe abA
~ Abis,interB'elgasFlumen,Neruosir eis,verfusCuricnfem,cTridcntinamDicfS.
', rigat,e Moiam Fquium, penes Con Rhenusexoritur.pag. 19. Y _ ,
` druios,ièuNamurcium , opid. Lco` Segni,interBelgaslopuli,cxgente,txmrnero`
' a'Il dieniiumunfluit.Haa'ie Sam bram vul
i
GermanorurruCondruisnitimj, qui ambo Po-i
. ` gwnommat. pag. z5. v puli {untintet :
Sabrinam,in Anglia Fluui, memorat. i`ylu,rDucaruiI..\_IcemA
'Samarobrina,locus interBelgas,vbi Catiar Gal burgenfi,.Moi`q; Pluminiproximimomen {9:54
lorum Concilium indixit , 8: aliquando byema nent.Eorum Opidum Diceis Leodienis , illiug
uit,acimpedimentaExercitus,0biidcs Ciuirat, Epifcopo fubijciturpag. 75.
Literafque publicas , ac Frumlentum reliquit. Segontiaci,Populi in Anglia, Mari proximi,c
Hanc Cameraeenfcm eiiè vrbem , guilu/a'am pla Cailis,Bibrocis,Trinobantibus , Cenimagms, c
e.Sabisenim Fluuiuscam interfiuir, 8: his Galli Ancaliribus, : fort Eboracenfcs diti, cui iàtis`
ca lingua i'atis alludit vocabulum : eiiquefcr locus alluditvocabulum. CiuitaseliMetropolis.pagi
ipfein medio Belgarnm itu, fertilis, ac folo op SS. .s
portuno conititutusCiuiraseirEpiicopalis,& 11n Senoncs, intctCeltas, nitimiBelgis,Pariiijs,
perialis,Prouincia:Rhemcniis , fori'an ab Eburo ac Catnutibus. fueranr antiquirs ante Cfarem
luicibus,PopulisCiuitatum,Oceanum attingen in fide Aeduorum . Ciuitas Metropolis, cuius
tium, qua: inter Celtas crant,orti :vel Segnis,Bcl omnes fuffraganei in Celtica ,in Regno Fran
garum Populis.ln hoc Opido v. ab hinc anno,f eorum ii ra,retin cns nomen . quam in Burgundia
,dusintcromncs Chriiiianos Principes, adinrer fitam 'vulgxu vocitat. Forfancnim idinoleuit
necionem Veneti nominis, , auiore Pon: primis Butgundionum Regibus: quos Senoncs,
tiice Iulio 1 1. quod Cameracenfe ab Opido dit Lugduni,ac Vienna: natum C H R is T v per
:iLSunr tamen,quiSanCiiQ1intini Opidum ma multa i'ecula regu in Celtica : .
Iinr.pag. 56.8: 6;. &65. pag.68.
Santoncs,intcr AquitanosPopuli,fnitimi Sequana Pluuiusprorfus in Francoruchgno,
Ioiatibus,&ptop1nqui Perrocorijs.Engolii`1nenii Celtas,poil:quam Matrona Fluuius libi immiiius
bus,Pi@tauis , Galli , ProuinciRomanotum, _cit Bclgis deiinicns. Oritur propenes Aed uen
Ciuitas Epifcopalis,in Prouineia Burdegaleni, iis,ac Lingonen is Dioeceium,in Ducatu Burgum
in Francor Regno lita , nomen rerinens. pag. 4. dit, in Alicti Regione,uonlong vico Abbatia',
Sarmatas,Gcrmani Populos,quicontra Suc &Monafterij : Sequani; ac per Treccnfem
uosVannio,SueuOrum Regi, ab eisexpulfo,opem Agrum, 8: Pari lieniein vrbem delapius,ROtoma
tulte. 'Tacitus refert. gum Ciuitarem,`\ Mare Oceanum inuit,nornen
Scaldis Flumen , inter Belgas , Mofam influcns, adhuc retincnspi g1.
in extrema parte Arduenn fylu, nec long ab Sequani,Populiinrer Celtas, [Jodie Burgundia:
Aduaticis, Neruios, 8: vrbem in Comitatum incolentes, quos Gallia, Prouincia
terfccat, nomen retinens. pag. 75. vbi Sabini 1c Romanorum , Rhodanus Fluuius diuidebat,f`1ni
endumpurqmnon Scalden,quod illeinMofam in timi Heluetijs,Aeduis,Lingonibus ac Rllcno : per
~iluit,iuxta Namuram : hic ,non item. nes Comitatus,nuncPerrcteniis, nihil,w"nia'ezur,
Sebuiiani , Populi interCeltas,extra Galliani, de his,qu in Ducatu Burgundi , tune poi'ii
ProuinciamRomanorum,trans Rhenum Fluui dentes,quodilla omnia fpeciali nomine Acduis,
primi, Allobrogibus,Sequanifq;,ac Acduis,quo &Lingonib.adl`ctiberentur,necilli dicerentut Se
rum crant clientes,iinitimi,intcrLaufaneni'em,c quani,i`cd hi i'olm, qui Rhodano rope Belli
Lugdunenfem Diceim itar,quos Belliccnis el eeniis vrbis Dioeceiim , quue ad Vc nti nam Ci
, conieium eff. Ciuitas Epifcopal is,in Prouin uitatem maxi mam Sequanorum , 8: inde vi'quc
cia Vefontina Duci Sabaudize iubdita , iiue eius in fines Comitatus Ferretcnis,ac Dioeceis Argen
Antiiiiti. Per horum fines,ad loca,vbi nunc vicus, tin,RhenumqucFluuium protcndebantur. In
cuiSantus Amor nomen , in Comitatu Bur tcrquos Fluuios Rhodani, 8: Rheni per Ciuitat
gundi, ac ree't ad Ararim ,qui nunc Saonadici illam Vefonrionem,qu quai in medio e,v.die
tur,vbi Pagum Heluetiorum Tigurinum delcuit, rum iter expedito paternibusiji'dem. .l tra quo
Ci'ar peruenit circa Viredunum, 8: Turegium que Ararim Fluuiummon long eins ,
Caiiclla illius Fluminis Citetioris ripas attingen Sequanotum iines,quosipi chontina Diceiis
tiapag. 4.8:99. completitur,protendi videbantur.pagin.4. 8:12.
Se`duij,vel Seduni,Populi Germanier pro Sc 8: 70.
dunum vrbem incolentibus capianturnt conical: Sefuuij,Populi inter Celtas,ex maritimis Ciui
, Heluerijs 8: parte Celtis annumerantur, tatibus, Oceanum atringentibus, quArmorica'.
velfaltem eis finitimi , ipfoiq; Rhodanusu appellantur,proximiAulcrcis,Curioiblitis, Rhe
luius irrigat. nirimi etifuntVeragris, interMon donibns,Oiiiiìnis,Vnellis,tVenetis. !
tcs,quibus nunc Briga, 8: Santi Bernardi nomen ' Exiinos , 'quae Ciuitas Epifcopalis
, long ab Anruatibus, 8: Allobrogibus, Prouinci Turoneniis,in Regno Francorum iita
Germanicalingua ex magnaparte vtentcs. Ciuitas pag. .
Sibut
POPVLORVM ET LCORVM. nog
Sibutzates, Populi in Aquitania,proximi Ga
rumnis,Aufcis,Vocatibus,Taru fatibus, Cocofa T.
tibus,&Hifpani Citeriori, in Francorum Regno _ AmelisJiluuiusinAnglia,finesinte
liti. pag.38. riotis Regionis maritimis Ciuitari
Sieambti,Populi Germanilim ex toto Trani` 'ons diuidens, Mari eirciterpalliium
rhenani , proximi Vbijs'trans Rhenum tune (itis. mil.o&oginta. ld vno omninoloco
fyluas,& folitudines habebant, ad quos ex Mena-y pedibus,atque argr,tranliri potefl, Sc
piorum,ac Eburoniinibus , Rheni tranftu, ma in l\1edite.'raneisillius locis Inlul oriens, naui
xim vbi iple 6c Mofa eonfuunt,breuis eP: aditus. `gabililque Oceanuminuit.Tamil,'vulg.pag.53.
Eburones enim Rheni Citeriores ripas , Sicambri Tarbelli Populi in Aquitania, ,pxi mi Bigertio
autem vltcrioresincolebant: nunc opida, vicos, l nibus,Sontiatibtis,Vocatibus,Tarulàtibus,Hifpa
Agros,Sicambri,quos Geldrenfes appellants, eti nia: Citeriori,in Regno Francorum iiti.pag.3 8.
inter Mofamc Rhenum poliident , quotum pars Tarbiacos,in finibus Agrippineniium Populos
ell Diceiis Leodienlis.pag. 4.4.. 8c 76. non me morat Tacirue.
Silutes,PopulosAngliar,Taeitture/rt. T_arufatcsPopuli Aquitania , proximiVocon
Sontiates Populi,interAquitanos,finitimi Vo tijs,Sontiatibus,'1àrbellis, Garumnis , Cocofati
c'o'ntijs,&Taruiàtibus Populis,Aquitanis, 6c bus,& Hiipani Citeriori.Hos,eonit-`t'ura effuifc
lof,ac Narbona, Ciuitatibus Galli , Prouincia: PopulosTurle,quCiuitaseliEptiopalisin Pto
Romanorum,&Hii`panix Citetiori:habentesopi uincia Aufeitanac Francorum Regno (ita. pagi
dum,natura loci, manu munitum ,in Regno na 38.
Francorum liti. pag.37. Dioeceli,cui
Sueflij , Populi Germani, quos conieare licet D.I`tudo nomenfeere.
fuiil'eConflantienliaiilienli,ac SeduncnliAgro Taueiaei, (alias, Rauciaci) Populi Germania:
finiti mos,&interCeltas,Heluetiolque :innume ptoximiNemetum,&Heluetiorum nibus,qui
rarizliuefort Suiten(esellè,qui cum Turiceni bus Sylua Hereynia oritur, t fort etant Rauraei,
bus quondam Heluetijs norametneria bella gefs qui proximi Heluetijs circa Balilienlium fines ha
re: velSuefIii,ideIl,Sueui.nam,cmlingulisan bitabant: hi ramen Hercyni Sylua: non etant
nis domo Sueuorum media pars excederer, fort proximi.fed Baeeni Syl n,qnNigra dieitur,inter
diuerfas [ibi ad habitandum Regiones delegert. fluente ramen Rheno. l/zde, Rauraci.
Exquibus forfan funtilli maritimi,qui Dacize,6c Teofagesopuli olim Galli,fèttililimaGer
Noruegia: (unt finitimi , ac qui circa chontios, maniloea circa Hereyniam Syluam occupauc
; habitant 3 idem fer nomen Sueuorum runt,atqueibi eonfederunt iuiti, 6c
habentes : Sueuo Monte: Cimbtorum
maniinitiumfaciens,ad qui, ab Ortu Solis
qu; Ger
Pro-v bellicazglorixopinionem habentes in ea inopia,
egeitatet patientia,quaGermani,permanentes,
montorium magno aditu protenditur,fortdi`ti. eodem viu,& cultu corporis vtentes. His fort
Sucliiones,Populiinterelgas,i`ratres, ccon Franconcs, Germani Populi, eifdem locis pro
fanguinei Rhemorum , eiique attributi, quibus, ximi luecefferunt : quibus Franconibus
ac Bellouacisfe opidis Nouioduno, quod liodie cis Rhenum tranfeuntibus,&Galliam occupan
Ciuitas, Bratulpantioq; etant nitimizAgros tibus.,velutprifcum ,propriumq; folum repeten
fetaciilimos, Se latiilimos fines habebant, apud tibus, eitraq'ue Pariiios Populos fedem eligenti
quos Rex fuerat totius Galli potentifimus ,qui bus,Franciadi&a eitntplertaqueplacet. Ex his Te
etiam Btitanni Regnum obtinuerat, x11. Opi tofagibus etant hi, quos Mallius , Romanotum
dainSucionibus habens. Tempore autcmCat Dux,inGallograeciaiirauit,&vicit,Triumphumq;
faris regnabat Galba : multique Gallorum Reges retulit.pag.73.
vlque Magni Caroli tempora diu in Belgica Tenchtheri, Germania:Populi,TranIihenani,
regnlfe , 6c coronam apud Sueflionesaeeepiffe, qui cum Vfipetibusc magna multitudine homi
legumur. Ciuitas eli Epifcopalismomen tetinens, num, Sueuis din agitatit triennio vagtes,Rhe
in Prouincia Rhemcni prima fuffraganea, num Fluuitranlierunt, non long ab , quo
Regno Francorum lita. pag.11. Rhenus ipfeMareinuit, Menapiorum Agros, v
Sueuorum gens,trans Rhen, Bauaris, c Fran~ .tramqueFluuij ripam incolentium,occuptunt.
conibus finitima,plus qum c. Pagos habens, ma Q10[ con/lat, Menapiorum nes, quosplerig,
xima, 6c' bellieofillima Gcrmanorum omnium. opinantur Iuliacenfes fui ile. mulr,quam nunc, ma
Inter hanc gentem fuanlmaopidum,Ciuitatef iores extitiffe. Hate gens,polica Rheno difcteta,
illetcloeainlignia multa.Bauari vetus eli Prin follicitauit Vbios,nuncAgrippi nenl'es,vt Ro ma
cipatus,&AultriDueibus, ac Marchionibus Ba nis decerent,initio Imperij Vefpaiani. .
deniibus,Com1ti.bus de Vuirtemberg.alij(q; Prin pag. 4o. &65.
eipibus Eccle riaicis , 8c (ecularibus fubiea , qui, Teutoni Populi vltra Rhenum Fluuium fuert,
'yt elim,referente ? rinci pes Regionum, atque cxquibus,&C1mbrisAduatici fure prognati. A
Pagorum {unt,&inpaceinterfuosiusdicunt,con pud quorum loea,cm id Flumen in Galliamve
rroucrfiafque minuunt. pagina zo. t4o. c 4.1. nienres tranfjfent,lmpedimenta cum vnius fer
(42. Legionis pratlidio . / Teu
Y
tonos credit, qui Fran niam , : Bauariam, Ger
mainz
204 DESCRIPTIO 1'?
mani Regiones , ; nitmasterrasinhabirr. opinantur, etiam fuerunt incolas Tutegi Opidi,uune
Vulguevet omnes citta, Se trans Danubium po inter Heluetios liti, quod forfan tune ex illorum
pulos appellat Teutonos. Hifotr , fuis linibus` Pagorum numero non etat, in Conliantienli Di
quond pulli Sueuis , qui qum latil'lim Agros' oeceli habitan tes,fed ab Allobrogibus fats remo.
del'ertospollidete gloriabantut, lel'e Cimbris lò. ti. @idum autem interpretantur.Turegum,qua[i
cirunt,cum quibus Romanis, Duce Mario,cli` Duregum,id elhduotum Regum : eTulingoscte
funt,quos empeniue Mela Albi Flumini,Cimbril" dunt nunc Lotharingos elfe dios , nomine com
que, Hermonibus,c Satmatis propinquos tran/ polito, ex Lotario eorum RegeCarlomani llirpe.
dit: Teutonos ramen eos elfe, qui trans Domi pag.3. Se Io.
rium ad dextram cius inhabitant, plum /irip/re, Tungros,Belgarum Populos, /2:52. Hi
interAlpes lèilicetItaliimminenrescDanubij cis RhenIIm,Sc Molam,inter Eburonesmumeran
alueum incolentes.Diti autem forte Tui tur.Opidum elhnomen retinens, elim CiuitasEpi
fcone,eotum Rege,Manni lilio , wfentit Tacit. lih. fcopalis. Huius fedes polie fuit ad Leodienfem
de[ Germ. Italica, ac Gallica lingua alludunt. vrbem translate, quue ad cuius Opidi moenia , 'n
TigutinuS,Pagus,& Populi eiusquattam part plerique rèolunt , Oceanus protendebatur , c_uius rei
Heluetic continebant,ac inter Celtas etant. In qudamillic vctuliatisadhuc monumentayiden
de forte conieflura eff', eos ell'e , qui nunc Turegium tur. Inde Ciiyr/ErihiEbutones, fuiffe Mari pro-l
cum Agro adiacenti apud Sulenles, Balilienfes, ximos. _ ~ a
Conliantienlcsdneolunt. pag. 5. _ _ TuroneS,Populiintet Celtas, Catnutibus, 8c
Tolofates, Populi Gallia: Prouinci, nitimi Andegauenlibus finitimi, proximi Oceano. Ciui
Narbonenli bus, 8L Santonibus,neclong Son tas elI Metropolirica,cui omnes fulfraganeilimt
tiatibus Populis in Aquitania , nomen retinent. in Celtica,& ex maiore parte in Britannia: Cite
Ciuitas eli Metropolis, Francorum Regi fubdita. tioris Ducatu,nomen retinens,in Regno Franco
pag. 4.&37.& 81. rum lita,quam 8 Andegauenfem vrbem D.Ludo
TreuitI,PopuliintetBelgas,in confinibusGer uicus , Francorum Rex,BritanniaeDucatui detta
mani ,finitimiNeruijs, Menapijs, Eburonibus, xit :cuius ramen Prouinci omnes alize,Britanniz
Rhemis, Mediomatticibus, id , Metenlibus, etiam Britonantis,Ciuitates remanferunt. pagin.
CRheno Plumini quue in Pontem , quo szar 30.8( so.
tranlceit Exereitum,quee pats nunc eli Colonien Tygenos (quinpetiue, Icenos) PopulosAngli,
lis Dioeeelis. Fer autem omnes Treuiri Germ a quorum Rex Pral'utagus Netonem im peratorem
nicalinguavtuntnt: Se, nili Exercitu coai,im hatrede , Non memorat Cer , fed Turina.
perata non faciebant. Nam ciuitas, propter Ger
. V'.
mani vicinitatem, quotidianis exercita bellis;
eultu,&feritate non multumGetmanisdifete "l Adam, inter Colonienfem ,8c
bat.Horum inter Gallos, virtutis Opinioerat lin .v tenlemvrbes locum vltra Noueiinru
gularis: 8 plurimum Equitatu, Peditatuq; valere , , RhenOFluuiO, Se cis cum adiacentem
exiliimabantur: nomen retinent. Situs Ciuitatis in Ducatu Cleuenli litnm, Cie/ar non
eli natura munitus, t Metropolis huius Ciuitatis memorat,(ed . '
Prlhlwnus ex Eleloribus Imperatoris ell, qui, Vangiones,Populi Germani, inter Bel gas nu
proximis his annis Legatus Maximiliano Cfare - n1erantur,niti mi Tullenlibus,MetenlbuS,Spi
ad Venetos veniens,vn:`1 cum Cardinali Luxem renfibus, Maguntinis, ac Rheno Pluuio, omnes
burgenli,reinfe`ta abijt.pag.13.& 27.6( IO. 8 51. 8C fer Germanica linguavtentes.Ciuitas eli Epifco
65.61 66. &117. palis, Prouincize Maguntinmunc Vuorma cienles
Triboces,feu,Triboci,Populi Germanieninli diti, Alltiatque ( elim, Helueti : tunc Gallici,
nibus Celtat,&Belgatum , nitimi Tullenlibus, nuneautem Germanici iuris ) adfcripti , quo ma
Balilienlibuspirenlibus,Lingonibus, t Rheno, gisipli, cSpirenfes, ac Argentinen (es,quin 81 Ma
fer omnes Germanicalingua vtentes.Ciuitas eli guntini , tanquam omnes alt Alemanniattri
EpifcopalisProuincia:Maguntin: nuncArgenti buti, 6c ad ripas Rheni citerioresliti,viderentur
nenfes : quibus vulgaris fermonis cum inter Celtas forfan collocandi, nili quis rel
veteri fatis alludit Vocabulum.Hi funrin Regione Matron Eluminis ortu ad Rhenum Pluui Cel
Allàtiawlim : quihufdam placez, Heluetia.pag. 19. tas his fnibus Belgis difpartiat: quibus Belgis
Trinobantes, Populi in A-nglia,ptop lirmilli pari ratione Viredunum, qua: CiuitaseltEpifco
mam earum Region Ciuitatem incolentes , Ma palis Prouincia: Treuirenlis, in Du'catu Barren
ri proximi , CCenimagnis, cSegontiacis , Anca conliliens,adfcribitur.pag.19. _
litibus,Bibrocis,Callijs,Anglia: Populis. pag.55. Vafcones,inAquitaniaPopulos, Tacitmemorat.
Tu bantes,GetmaniPopulos,qui Phrylia: par Vataliicam Infulamdn FluuioRhenO,linitim
tem Mari Oeeano,Rh eno EluuiO,ac Lacubus pro Batauis,&Phtylijs,qu:e eli Dioeeelis Traietenlis,
ximamfaltibus, Stpaludibus abundantem , inco non memorat Tacitur. Batauos autem,
luetunt, quam ante Manni jPopuli habitrant, quos Hollandosdicimur,long alios elfe, certurn e,
non memorat Tacitue. - abilliSHollandiS,qui propeBalteumMare, ac Da
Tnlingi,Populieran itimiHeluetijs,inter ciam habitant: licut Scalia elt,circaidMare,c Da
Celtas, non long ab Al ogibus: 8< , Ttguidam ciam,Ze1andia. f
Vatuea,
K..
E
-POPVLORVMl LCORVM. aes
Vatucadcu Ratuca,intchelgas Callell, quafi tas Epil'copalis,in Prouincia Bituri'cenli, no*
in medijsEbutonum nibus, non long Colle men retinens , multistamen S.Flori Ciuitas di
vno,lyluis,c'tumulo,ac magna eonualle, vbi Ti e'itur.pag. 103.
Bn? tutiuse Aurunculeius Romani hyetnantes cum Vellaunodunum inter Celtas, Opidum Se"
Legione vna,& v.Cohortibus, . Re nonumpropinquumAgendico,Senonumopido,
gibus dolis intercepti funtld Caltellum proxim. ac Genabo,opido Carnut,quod Genabum opi
{ Limburgenlimec long ab Aquifgrani vrbe, dum Pons Ligeris Flumiuis continebat,neclon
'reri/mileefotfau eo loco vbi nunc Callellum, g ab Auarico,& Nouioduno,opidis Biturigum,
cui Valcatus Mons nomen eftVatuea` ramen Ca in Francorum Regno litum.pagina 82.
ellofvt Cerip/ede/criit, fuberat Rheus Fluui Velocafl'es, Populiintet Belgs, Morinis Net
us: proptere nonnulli credunr,Vatucan1 Caliellu m uilfque tinitimi,proximiAmbianis, tArrebati'- '
fuiife,vbinuncellluliaeum opidum , quod Duca $1/' Casletenfes ( Comitatu Plan
tus titulus,inter Aquifgtanum, : Coloniam, dtia: : Francorum Regno, Morinenlique Di
Germania vrbesCiIi-henanas, quod lulio Cfa fiti,initar Pagiiint. Hanc1rouintiamrepe
re denominati putanz,vbi el/:uc plurainlignia ve tit Rex Franche, nunc Duce Burgundi. pagi
tullatis monumenta apparentpag. 75.6:76. na zt, _ _
Vbii,GermaniPopuli,olim Tranirhenani,qu0 Veneti, Populiint'erCeltas , ex maritimis Ci
tum fuit Ciuitas ampia, @e Horens, vt captus uitatibus Oceanum attingcntibus, qu Atmo
Germanotum,qui paulo funreiufdem -15,8: ric appeliailriir t proximi Vnellis ,Oliflinis ,Cu
caetetis humaniores , quia Rhen attingunt, mul tiofolitis,Seillui)s,Aulercis,Rhedouibus s hi, 'vt
tumq; ad hos Mercatores ventitant,e ipf propter guin/dam placez, etiam Vanes /, in Prouin
propinquitatem Gallicis moribus alTuefai. cia Turonenli : Regno Praneorum liti. Ciuitas
Hos Sueuidiu,& ( bellis expertinibus expel ,\cuius am pliflima etat auoritas
1ere adnixi funr,c libi vetigales feeerunt, mul omnis ora: martima Regionum earum in Bri
- toq; humiliores , : inrmioresreddiderunt . in tannia Britonante. Sunt prxtere alii quidam po
quorum fines Cazfarprim trans Rhenum Exerci puli ,Auenioneniibus proximi, Venuxinum Co
tu,pet Pontem, in Menapiis faum, dudo ,Valfa mitatumincolentes, patrimonio Beati Petriiiib
tis Agris Sicam brotum ,fe recipit. Iterum autem diri . Hos, pattern Galli ProuiuciacRomanor
paullulum (upra eum locum,quo ante Exercitum ' fuie,qui5u/'Jamplace_t_ pag. 30. : 33.
tranfduxerat,Pontem in nibus Treuirorum fe Veragti , Populi extra Celtas,Belgas , 8: Aquita
cit, Legionefq; tranfduxit: cuius Pontis vltima nos,interSedunos,Antuates,& Allobrogas,Mon-
pats Tranlrhenana ripas Vbiorum continebat. tefque Bernardi,& Brigam,quos Veraguas
Hos elle Agrippi nenfes, nunc Colonienfes, Clau Rhodanus Fluuiusinterlabitur. Caput gentis
dio Cfare, Agrippin vito, aceeptos plerifque vicus,vbiAbbatia,quiS.Mauritius dicitur,Dioe
placez: qui, 'veveri/Imileeff, Sueuis compulli,ci celisSedunenlis. quidquid ramen agri trans Rho
tra Rhenum , hottanre Agrippina, vrbem con danum pollidebanteltis adfcribitur. Per hos
dere, 8: habitare coepcrunt , quae Ciuitas paul ad Montes illos,quos : Summas Alpes nomi
pft cm Romanorum ibeia eiet , ac tecens con nat , ex Gallia in Italiam venientibus aditus .
dita, fatali igne , n eonfumpta , pag. 31.Vetagri fum .
( fet eodem tempore fimili cafu Lugdunum in~ Verbigenus,Pagus Heluetiorum, inter Celtas.
ccnfum , 8: dirutum econar, vt in Efz'ol refrt pag. to.
Seneca. Vbij igitur, Cfaris tempore, 'vtconeffu Veromandui, Populi inter Belgas,Rhemis-,A
raeff, loca,vbi Marchi Comitatus Duce Cli ttebatibus,Neruiifque nitimi, nomen retinent,
ucnii nuncpoifelus, : Veftialiaeopida funt,pari`q'; in Francor Regno magna parte in Dice
Ducatus Montenfis incoluilfe prrefumuntur,quo Laudunenli, ac Sueilionenli, 6: in
rum ail/:uc magna pars ad Colonienfem Eccle ProuinciaRhemenidnllarque Prouinciaahaben
pertinet.Hos , Tran frhenanos etiam tes, inter quos incola: oppidi S. Quinini,
[ tempore fuiil'e, fm'biz, quod forte ad vtram quos Rexrepetit. Varmandois, Gallis, mutata
que Rheni ripam vicos,AgrQs, poellionefq'uo aliquantulum nominatione,diti.pag. 25.
haberenr. Sic : Allobroges ad Rhodani ambas Vefontio, opidum maximum Sequanorum,
ripas,& Menapij tuncad Rheni vtramq; ripam, naturaloci munitum,inter Celtas, nunc Comita
fic 8: Phtyfij, cGeldrenfes nunc, ad ipfius Rhe tu Burgundicircumfeptum.Ciuitas Imperia
ni ambas ripas, vicos, Agros, poffeilionesque lis,acMetropolitica,nomen retinens, mutata li
habebant , Stad/:uc poilidpnt. @in taliquan tera Vin B. vt Romanis,& Vafconibus pronunci
do vl`que ad Rhenum Fl uuium protenfos Saxones andi mos eit.Situm habet,qualem Cie/r in Cammen
fuife, quibufdamplacer. quod facile , cm quis tari/'e :1e/erigir, prterquam quod nunc cam idem
origine Saxo illic forte aliquid polfederir vt (mpc Fluuius ex magna parteintetfeeat. In illafuntlo
Principibdsalienigenis hoc duerfo iure contin ca vetua, qualia Rom,qua: Pantheon, Campus
git.pag. 42.8:45..8: 69. Martius,Campul`q; Mineru, vulgo fcmpeer'
Vellauni , Populi inter Celtas , proximi Helen ndiai'unt,multaq; alia prileae vetullatis monu
tcrisfeu, Helueteris,Cadurcis , Gabalis, 8: Arrier mentaeonfluntpagn.
f'ubimpetioeil'e eonfueuerant. Ciui Vetera hybernotum Romanorum loe,
citta,
206 DESCRIPTIO POPVLORVM ET LOCORVM.
citra,&propc Rhenum Fluuium, amplum haben balis,Cadurcis,Heluijs,ac Ru thenis, extra Celt-ast
tem vallum, cuius pars in collem leniter exfur Belgas,chuitanos. Rhodanus Pluuius al
gens,pars equo aditur , vbi Opidumt obliqua in luit,poilhac Liguilieum Mareinfluit. Aremici,l
Rhenum moles, cuius obieluvolutus Amnise . autArecomici,pridem, nonnulli/'1: nunc
. latitudo Camporum inter Ciuitates Traielcn 111.1 cilEpichpalis Prouinci Are
fem , 8: Colonieniem,quibushybernis obiideri, latenisolim,nuncver Vienneniis, nojlro
premiqueGermanias C'xfar Aug. crediderat ,non rum memoria patrimonio Beati Petri, cmptionis
Tacitmrefertln Cleucni Ducatuitum. titulo, addita. Hic RomaniPticesSeclem,ma
Vienna,Ciuitas Metropolis in Gallia , Prouin gno totius Italia: incommoo, maiore vrbis Ro
ciaRomanorum,nuncDelphinarus,extra Celtas, mae tenu'te, Lx x. camplisannos,donec felicif
Belgas 8: Aquitanos, quam Pluuius Rhodanus imo cuentuItalireilituti Pontiicesd liancdiem
praetcril uit, ad eiua citeriores ripas ita , proxima manfcrepag. 81. 8:99. ~ .
Aruernortim nibus,difpattientthodano Ac Voiegus,Mons,in E nibus Lingon ina quo Mofa
duorum inibus Cazfaris tempore, ad quos Mati Fluuius,prouit,nonilong Fonte Matron Flu
fcoopidummunc Ciuitas,pertinebat,lioclie Lugdu uij,in Fra'ncorum Regno litus. pag. 42. -
no iinitima,bcneq; lita. pag. 81. Vipetes, GermaniPopuli 'Iranirhcnanhqui
Vincioniif,locum prope Maguntiam , vrbem cum Tenchtheris, 8: magna multitudinehomi
Cifrhenanammon Cie/ar,de Tacitus,refert. num, Sueuis diuagitatitttiennio vagantes Rhc
Vnelli,Populiinter Celtas,ex maritimis Ciui num Fluuium traniictu-nt,non longe ab oilio, vbi.
tatibus Oceanum attingentibus, proximi Andi in Mareiniluit, 8: Menapiorum Agios vtramquc
bus,Vcnetis , Oililnis , Lexobijs,CuriOfolitis, Se Fluminis tipamincolentes,occupruut. Ex hoe
{uuijs,Anlcrcis,Rhedonibus, inter Ciuitates Ar con/iat, Mcnapiorum nes, quos opinamur
moricasnumerati,inProuinciaTutOni,t Fran Iuliacenfe : fuiife, mult latiores, maiorch; exti
corum Regno liti. pag. 30.8: 104.. tiie,&agrosDucatus Monreniis Rheni tipis vlte
Vocates inter Aquitanos, proximi Tarnfati rioribus adiacentes, ac etiam Cliueniis poifcdiil
bus, Sontiatibus,Tarbcllis,Bigerrionibus,G.1run1 fC. Pag. 40.
nis,Garitibus,Cocoiàtibus,& Hifpani Citeriori, Vualis,ièu Vacalos eil pats Fluuii Rheni , quam
in Regno Francorum iiti. ab his fort Vafcones di MofaFluuius rccipitant,qum in Batauos,&Ma
't'iHOsconielumel,fuiiIeVefaticos. Ciuitaseil re Ocean Hnat,Sc ell Dioecciis Traicle-niis , pro
EpifeopalisnnProuinciaAufcitana, in Prancor pc Nouiomagum opidumc Traiclenfem vrbem
Regno Gra,quos Vafatenfes dicimm. pag.38. Epifcopalemmomen retincns.pag,4z.
Vocetlus Mons in Heluetijs, quem Cazr non chllodunum, opidum in nibus
memorat,de Tacitua, rum,inter Celtas, non longe Gallia, Prouincia.
Vocontij, Populi, extra Celtas,Bclgas,& Aqui Romanorum , Monte, cgrevi loci natura muni
tanos , citra' Rhodanum , Centurionibus, idc-fC, to,iitum :cuius partes omnes prarruptiill mis i'axis
Tarcntaii)s,nitimi, 8: Allobrogibus, vltraAlpcs diilciliadfceniu,&Flumineinmam vallem di
Graias,quibus /iodie Mons Cinerum,iue Cineiius, uidente,totum pcn Montem cingcnte, prmu
nomen cil.Hos IaraFluuius alluir.Vaiàtium,Ga~ nit etant. fub cuius etiam muro magnus Fons
. pag. 4.. Aqua: perrumpebat, ab eapartc,quaferPedum
Volgx,POpuliProuinciales, non long ab Ar ccc.interuallo Fluminis circuitus vacabat. Vi
tomicis, feuArecomicis,qui nunc Auraifes , ele Cfarem de Bello Gallico libro , pagif
Tolofatibus,Narb0neniibus, Maillicnibus, Ga~ na 119. ,
\
207
1200210 Gul/orum, Gul/19; , quiuutproxim,uutuitimijuut
Popu/,ituper rmximu:,fvt,quumuf fvetuutem ."/u/mrepro fue
` ' / uerit, mu/tu rumen mrtu queuuefut, que tempera
but /2, mores, '01705, ue rwpree/uregeu 220 u: exp/trent.
) Nec (/2252214 peieutzfumus , [umm/u rerum, 65020 lout/
`" lu/iemu juegue [Mammut Num, u/iurum queue/e genti/um,
que toto 001022000 gunt, /2222222 mututionee, fortune 'v 12/02 uref, maree, 1000
rum d1ue(/Muppe//ution, uut F/uminum. Wirtz, rage/11u; .ad 124220 nermum dir."
ge'e.; fvo/ut'em 5 iet/2me operoem nimu, ueimmef pene operujuiet, 55 0022
jflu olt'tino/rifvideremur: qui; e qui 401221020 Cef. rem tantum, uut /222227,
9 Gul/o: /2222244 bugentee 00 izo/iro 12221200 comp/eetl fuo/uerimus, re/zlyuum
erzr Eg nLettorem
le'gentem u/iudtempus, 651224124:00222022/1220100002222245.1110201020102
rvolo , mu/tu //um ex wurm Ht/Zorz'urum lettione eol/e'urum,
que , 55 /um fieum, fet/tem 0mm Litera/em , notioru 2201efe:
[r'urufnh Num, vt zz/term: penetree, but Lege: [/202002400 meuf/'teu' u hrt
jtz'unupetuteprobiet: 69 ipf 022112: , <gentum omm'um Re mu, [tu/iu,
tuntu: /02201 n 1t, vt nomen zx/lum retineut, quod alim Juuz't. Qui:
enim
2222100,220totum
cit, tu/ieurtem.
nunc quam Sumnitef,/fulz,
122 egt/1' Nampa/item: 220222022 02 g'e: Greci, Cemp/mz'
quod o/z'm 012222
Latium te
, nunc
Cumpemium, uut terrum Romemums que Gul/iu fu/loma, 122 ' uuu
Venetia, m M1re/alum Tumi/mum 5 que Flammen alim, nur. cm R emunu'z'o/um e]
[0 mutatum? [attaque frit/'filler tem/)armut c/uriz'mu Opiduuerunt, uut
tu: eoneidre, uut 222 vitae ure,eeceerque omnino cum u :le gentef, tum u/lu
guayI /224010220: diuerzme. Lirzm emm o 002022022." dium, um
D . 226121220 annoy ? Gurt/uno Caffe/Jo, quod Sumeenimumtf'mum propugna
ii
?
E;
El'
-

bieonruxemnt, Gurt/zunum appel/umm. Tiemum 0112220 Pupium, o
Pupi@ gundam, _Gul/orum Duce. Frege/oe in Cum/mmh 222 Curuum
mutate. 522220102 Apu/1.a , uuenutz'um 220612 dit'um. m'enum P,
1220222 Acco/.e fuoeuntzpus i/luzpiurum rupture: 001012222, finde 220222022
- \ \ . .
, nunc [/100102224 vu/go, u /10010, S002222012 Federici fm
pemtor//io,dieitur.Verum lonius, quemzourforfun erut,
euugatejumusfetem 212 eHow/'edi {022014124
.:_.; riut, aut m u [102210020 Nahe
exfjbeet.
\
"
A. PANDiMiGUo
RESTAURO '
PEIGAMENE - SYMPE
Vil fodera 154

CC Iulii Caesaris Rerum Gestarum Comment

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CC Iulii Caesaris Rerum Gestarum Comment

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

nifl.' 5... ,1.

Ex Mzto'mfen/-IA C 1-8 , S. CM.ntf1ar}`,

nunqnam confpxzmeq; in luaem :dira _ I . . . . l

. ` Vr 1 N luccm ! vrilitatem publicampu's:di> nod'v

Tigurinam poileater locupletatam >typis mandruntmaria c_um hac haud

" " R1 'VI

'_' `_/ 1M 1 L 1' A N'A v' s leeu'rtelu;L.) Clementia \

V'. Io. Bapt. VVebcr. AdMundutum Sucre Ctg/rm

crete! e/gl' Gul/tu truu/t/pmu fu/pmu, E/yrz'eum,v _

4]222220102214'11101/i11 7202214222110044102,022222/um 720122142211010222 macgni/le

einnf. ? onininns gni tnlernnt, ninnnsinlif, @winni ,

Igitur Romani/futur /? ulterim mututio, fzie/utformu Oeeuuimu

` i IVLII CAESARIS _COB/If

Primi Libri capita.

gum, roximumque Helueriorum nibus,Geneua ell: oppido pons .

adHeIuetios pertinet.Allobrogibus (efe vel perfuafuros, ubd nondumbo

men eli Ai'ar, quod per nes HeduotumcSequanorum in Rhodanum Amfi.

1}_>_ericulo fecerit: cob cam caulam quandiu potuerit, 'tacuil'le :

mittit: Lilcum retinet: qurit ex lolo ea quie in conuentu dixer'at. dicit

coniterant,muniriiufit. Heluctij cum omnibus fuis carris fecuti,im

grate cperunt. Romani conuerfa figna bipartitointulerunt, primaac

fecunda acics vt vitis ac fummotis refifieret, tertia vt venientes (

rum qui domum redierunt cenfu habito , vt Caefar imperauerat, reper

vieris accidille: propterea quod Ariouiltus Rex Germanorum in eorum . ~ '

num vigintiquatuor ad eum veuillent, quibuslocus ac leties pararenrur. Hd,pp_

popularentur: (efe ne Obfidibus quidem datis pacem Ariouifti redimere

111111 fefe coniunxiTet, minus facile 1611111 0161. Itaquere frumentaria

/ reti-lic primum ortus eit a 1 riuunis militum , ae rrzereetis , reliquiqu qui

Lingonesfubminiftrare,iamque eflein agtis frumcnta matura. Deit-4 ' - ' . 1 .

quinprimum _intelligere pOffet,'vtrumr\apud 5 pudor atque bificium,

pter virtutem confidebatmaxime. Oratione habita, mirir in mo'

i 1nCl1 mo die,-cmiter_non -inter-mitteret , 'ab exploratoribusicettir (261115011;

locus aequo tere ipa

Nw. ! amm coniaratio @apparatus !contra Romanas.

V 5 s \Cacf`ar in citeriore Gallia in hyber~K

\ _ BELLO GALLicO LIBIL f

Olquc _ lia nouas confcriplit :v c in'eunte 111 vlteriorem Galliamqui de-' `

115191 verb dubitandum non exifiimauit,quin adeos_*proficifceretur. Re fru- ;

fibi authoritatem , maonofque fpiritusin re militari fumerent . De nume

l y ad liunc rOpter iuflitiam prudentiamque , fummam totius belli, Om- ""

callris relitis',vt liquoopus ellet,lublidio duci pollent,reliquas lex le

l) nam conteiidei'unt , quod elle poll nollra (1611101111121111111 611.11 Va

equitatum, qui nouiimum agmen moraretur, praemifit : eiq's @ediurri

debanr, praeiidioque impedimentis etant. Equites noltri cum lundi.

i Bellum a Ser. Calla Cairis legato cum Antuatilus, Sea'uni's, @Veragriis

115 aliquot prljs 15,111111151115 eor expugnatis,mi{`

fed etiam perpetu'pofeflionis,culmina Alpium occupare conaric ea lo

appellant: (quorum hc etconditio, vt omnibus in vita commodis vna

rites, Aulci, Garumni , Siburzates , Cocolatelquelauc vltimae nationes

inermibus imprudentibfque militibus ab latere imperus fieri poffet,om

Libri quarti capita.

`_l num Humen Rlienumtranlierunt, nonlongeama

BELLO GALLico LIB. iiii. 4i `

pcrdia incitati , in caltra irruperunt . @o in loco qui celeriter arma ca

_ BELLO_ GALLICG LIB. IIII. 45

bellum gerendum deceretzramen magno f1 ivfui fore arbitrabatui', fi

uit. (lirod cm merito eius fieri intelligebatztum magni intereffe arbi

acceptis. ignorabat,&qubd magna parte

1110111111 tempus relinqui volebat. Poftridie eius diei mane tripartitrrii;y

mum elfe {tatuitmneis naues {ubduci , Se cum caftris vna munitione .

` ca illoque promillo , atque omni parte corporis ralii, prxtercaput, I

bertate confi ium-initum videretur. quibus quoniam pro pietate fatisfe

Lucanius eiufdem ordinis fortilime pugnans, dum 'circunuento filio

que parcat._llle _appellatus tefpondit, fi velit fecum colloqui, licere: _fpetare